တိုင်းလူဘာသာစကား
လူးရှမ်း ( ဗမာ : လူးရှမ်း; luu Shan, လူးရှမ်း : ᦅᧄᦺᦑᦟᦹᧉ ᦅᧄᦺᦑᦟᦹᧉ ,ဂမ်ဒိုင်လူး၊ တိုင်ထံ စာလုံးပေါင်း - Page တမ်းပလိတ်:Script/styles tai tham.css has no content.ᨣᩴᩣᩱᨴᩭᩃᩧ ᩢ ) သို့မဟုတ် တိုင်လူး၊ တိုင်လီူး၊ တိုင်လူး၊ တိုင်လီ၊ သိပ်သောင်ဗန်န_ဆစ်ဆောင်ပန်န ဒိုင် ( တရုတ် : ဒိုင်းလေယူ၊ ထိုင်း: ภาษาไทลื้อ အသံထွက် [pʰāː.sǎː.tʰāj.lɯ́ː] ဘာသာထိုင်း လူး အသံထွက် [pʰāː.sǎː.tʰāj.lɯ́ː] ; ဗီယက်နမ်: Lự သို့ Lữ ) စကားသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် လူဦးရေ ၇၀၀,၀၀၀ ခန့် ပြောဆိုကြပြီ လူးရှမ်း ဘာသာစကားသည် တိုင်အနွယ်ဝင်ဘာသာစကား ဖြစ်သည်။ ၎င်းဘာသာစကားပြောဆိုသူများ စုစုပေါင်းအရေအတွက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံ ( ယူနန် )တွင် လူဦးရေ ၂၈၀,၀၀၀၊ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၂၀၀,၀၀၀၊ လာအိုတွင် ၁၃၄,၀၀၀၊ ထိုင်းတွင် ၈၃,၀၀၀ နှင့် ဗီယက်နမ်တွင် ၄,၉၆၀ ဦးတို့၏ စာရင်းပါပါဝင်သည်။ [၃] ဘာသာစကားသည်အခြား တိုင် ဘာသာစကားများ နှင့်ဆင်တူသည်။ ထိုင်းမြောက်ပိုင်းဘာသာစကား ဟုလည်းခေါ်သည့်ခမ်းမောင် သို့မဟုတ် တိုင်ယွန်းနှင့်နီးကပ်စွာဆက်စပ်သည်။ ယူနန်ပြည်နယ်တွင် သိပ်သောင်ဗန်နဒိုင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရစီရင်စု ၊ Pu'er City ရှိ Jiangcheng Hani နှင့် ယီ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရစီရင်စု များတွင်ပြောဆိုခဲ့သည်။
| လူးရှမ်း | |
|---|---|
| ᦅᧄᦺᦑ kam tai | |
| ဒေသခံ | Mainly: တရုတ်. Others: မြန်မာ, လာအို, ထိုင်း, ဗီယက်နမ် |
| ဒေသ | ယူနန်, တရုတ် |
| လူမျိုးစု | လူး |
ဒေသခံ ပြောဆိုသူများ | ၅၅၀,၀၀၀ (၂၀၁၁–၂၀၁၃)[၁] |
တိုင်း–ကဒိုင်
| |
| တိုင်ထံအက္ခရာ, ထိုင်းအက္ခရာ, လူးရှမ်းစာသစ် | |
| တရားဝင် အခြေအနေ | |
လူနည်းစု ဘာသာစကားအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခြင်း | |
| ဘာသာစကားကုဒ်များ | |
| ISO 639-3 | khb |
| Glottolog | luuu1242[၂] |
ဗီယက်နမ်မှာတော့, လူးရှမ်းဘာသာကို တရားဝင်အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုကြသည်။ တရုတ်ပြည်တွင် လူး ရှမ်းမျိုးနွယ်ကို သူတို့၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ်ခွဲခြားထားသည်။ တိုင်းရင်းသားလူနည်းစု ဒိုင်လူမျိုး တိုင်ဘာသာစကားများ များစွာရှိသည်။ ဇောင်
ယေဘုယျအားဖြင့် ပွင့်လင်းသော အသံထွက် တွင်သရ အက္ခရာများ (အပြီးသတ်မပါဘဲ) သည်ရှည်လျားပြီး၊ ပိတ်ထားသော အသံထွက် တွင် ( /aː/ and /uː/ ) မှလွဲ၍ တိုသည်။
အသံ
ပြင်ဆင်ရန်မစစ်ဆေးရသေးသော အသံထွက် များတွင်ဆန့်ကျင်ဘက်တန်ချိန်များ
ပြင်ဆင်ရန်လက်ဆောင်အမှတ်ကိုဖြုတ်လိုက်ပါ syllables ခြောက် phonemic တန်ချိန်အတွက်အဆုံးသတ်ဆိုလိုသည်မှာတံခါးပိတ် syllables အောက်ဖော်ပြပါဇယား sonorant အသံ ထိုကဲ့သို့သော [m], [n], [ŋ], [w] နှင့် [j] နှင့်ပွင့်လင်း syllables [m], [n], [ŋ], [w] ။ check လုပ်ထားသော syllables (-p, -t or -k နှင့်အဆုံးသတ်သူများ) တွင်သုံးခုသာခွင့်ပြုထားသော်လည်း unchecked syllables များအတွက်တန်ချိန်ခြောက်လုံးရှိသည်။
| ဖော်ပြချက် | ပုံ | ကူးယူ | ဥပမာ | Tai Lue script အသစ် | အဓိပ္ပာယ် |
|---|---|---|---|---|---|
| မြင့်သည် | 55 | á | /káː/ | ᦂᦱ | ကျီးကန်း |
| မြင့်တက် | ၃၅ | a᷄ | /ka᷄ː/ | ᦂᦱᧈ | သွားရန် |
| နိမ့်မြင့်တက် | ၁၃ | a᷅ | /ka᷅ː/ | ᦂᦱᧉ | ဆန်အညွန့် |
| လဲကျ | ၅၁ | â | /kâː/ | ᦅᦱ | ဖမ်းခံရဖို့ |
| နှစ်လယ် | ၃၃ | က | /kaː/ | ᦅᦱᧈ | ဈေးနှုန်း |
| အနိမ့် | ၁၁ | à | /kàː/ | ᦅᦱᧉ | စီးပွားရေးလုပ်ရန် |
အောက်ဖော်ပြပါဇယားသည်စစ်ဆေးထားသော syllables တွင်အသံထွက်အသံထွက်နှစ်ခုဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ glottal stop [ʔ] နှင့် [p], [t] နှင့် [k] တို့ဖြစ်သော ကြမ်းတမ်းသောအသံများ ဖြင့်အဆုံးသတ်ထားသောပိတ်ထားသော syllables ။
| အသံ | ဥပမာ | Phonemic | gloss |
|---|---|---|---|
| မြင့်မားသော | ᦜᧅ | /la᷄k/ | ပို့စ် |
| နှစ်လယ် | ᦟᧅ | /lāk/ | ခိုး |
| မြင့်မားသော | ᦜᦱᧅ | /la᷄ːk/ | အခြားသူများနှင့်ကွဲပြားခြားနားသည် |
| နှစ်လယ် | ᦟᦱᧅ | /lāːk/ | draɡဆွဲ |
ဝေါဟာရ
ပြင်ဆင်ရန်ထိုင်းနှင့် လာအိုနည်းတူ လူးရှမ်းစကား၌ သင်္သကရိုက် နှင့် ပါဠိ စကားလုံးများကို မွေးစားအသုံးပြုထားသည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် လူးရှမ်းစကားသည် အနောက်တောင်ပိုင်းတိုင်မျိုးနွယ်များအနက်မှ ရှမ်း၊ တိုင်နူးအာ့တို့နှင့် ဝေါဟာရများစွာ တူညီပါသည်။ လူးရှမ်းစကားသည် (ဝေါဟာရတူသည်။ ) မြောက်ပိုင်းထိုင်း (လန်နယွန်းရှမ်း)နှင့် ၉၅%၊ ဗဟိုထိုင်းနှင့် ၈၆%,၊ ရှမ်းနှင့် ၉၃%၊ ဂုံရှမ်းနှင့် ၉၅% အသီးသီးတူညီပါသည်။
- ยี่สิบ→ᦌᦱᧁ ( /jîː sìp/ → /sâːw/, နှစ်ဆယ်; cf. လာအို: / sáːw /, ထိုင်းထိုင်း: / sāw /)
- พูด→ᦀᦴᧉ ( /pʰûːt/ → /ʔu᷅ː/, စကားပြောရန်; cf. Thai Thai: / ʔu᷇ː /)
- ชายพี่→ᦀᦻᧉ ( /pʰîː t͡ɕʰaːj/ → /ʔa᷅ːj/, အစ်ကို၊ cf. လာအို: / ʔâːj /, Thai:: / ʔa᷇ːj /)
အလားတူစကားများ
ပြင်ဆင်ရန်အချို့စကားလုံးများသည်အသံနှင့်သာကွာခြားသည်။
- หนึ่ง→ᦓᦹᧂᧈ ( /nɯŋ/ ၊ တစ်ခု )
- หก→ᦷᦠᧅ ( /hók/ ၊ ၆ နှစ်)
- เจ็ด→ᦵᦈᧆ ( /t͡ɕét/, ခုနစ်)
- สิบ→ᦉᦲᧇ ( /síp/, ten)
- กิน→ᦂᦲᧃ ( /kín/ စားသောက်ရန် /kín/ )
အချို့စကားလုံးများသည်အသံတစ်ခုနှင့်ဆက်စပ်သောအသံတစ်ခုနှင့်ကွဲပြားသည်။ များစွာသောအားဖြင့်ထိုင်းဘာသာတွင်ကန ဦး /r/ ( /r/ ) သည်) ( /h/ ) ဖြစ်သည်။ လာအိုနှင့်ယွန်းရှမ်းတို့ကဲ့သို့ ဖြစ်သည်။
- ร้อน→ᦣᦸᧃᧉ ( /rɔ́n/ → /hɔ̀n/ ၊ အပူ; cf. လာအို: / hɔ̂n /, Thai:: / hɔ́ːn /)
- รัก→ᦣᧅᧈ ( /rák/ → /hak/ to love) cf. လာအို: / hāk /, Thai:: / ha᷇k /)
- รู้→ᦣᦴᧉ ( /rúː/ → /hùː/ ; သိရန်; cf. လာအို: / hûː /, Thai:: / húː /)
Aspire ဗျည်း (อักษรต่ำ /ʔàk sɔ̌n tàm/ unaspirated ဖြစ်လာနိမ့်လူတန်းစားဗညျြးအုပျစုထဲမှာ:
- ประเทศ→ᦘᦰᧈᦑᦵᧆ ( /praʔtʰêːt/ → /pʰaʔtêːt/, နိုင်ငံ; cf. ထိုင်းမြောက်ပိုင်း/pʰa.têːt/)
အခြားခြားနားချက်များ
- ให้→ᦣᦹ ( /hâj/ → /hɯ᷅/, ပေးရန်)
အရေအတွက်
ပြင်ဆင်ရန်| ၁ | ၂ | ၃ | ၄ | ၅ | ၆ | ၇ | ၈ | ၉ | ၁၀ | ၁၀၀ | 10,000 | 100,000 | 1,000,000 |
| ᦓᦹᧂᧈ | ᦉᦸᧂ | ᦉᦱᧄ | ᦉᦲᧈ | ᦠᦱᧉ | ᦷᦠᧅ | ᦵᦈᧆ | ᦶᦔᧆᧉ | ᦂᧁᧉ | ᦉᦲᧇ | ᦣᦾᧉ | ᦖᦹᧃ | ᦶᦉᧃ | ᦟᧃᧉ |
| nɯŋ | sɔ́ŋ | sám | ɕi᷄ː | ha᷅ː | hók | t͡ɕét | pɛ᷄t | ka᷅w | ɕíp | hɔ̀i | mɯ᷄n | ɕɛ́n | làn |
ကြည့်ရှုပါ
ပြင်ဆင်ရန်- တိုင်နူဘာသာစကား
- တိုင်ထံဘာသာစကား
ကိုးကားချက်များ
ပြင်ဆင်ရန်- DāoShìxūn世勋 刀世勋 : Dǎi-Hàncídiǎn 傣汉词典 ( Dai-Chinese Dictionary ; Kunming, Yúnnánmínzúchūbǎnshè云南 云南民族出版社 2002) ။ ဤသည်မှာ Tai Lue အဘိဓာန်ဖြစ်သည်။
- Yu Cuirong ( 喻翠荣 ), လူး Meizhen ( 罗美珍 ): Daile-Han cidian 傣仂汉词典 ( Tai Lue - Chinese Dictionary ; Beijing, Minzu chubanshe 2004) ။
- Hanna, William J: Dai Lue- အင်္ဂလိပ်အဘိဓာန် ၊ ချင်းမိုင် - ပိုးထည်စာအုပ်များ။ ၂၀၁၂ ။ ISBN 978-6162150319 ISBN 978-6162150319
ပြင်ပလင့်များ
ပြင်ဆင်ရန်- SeaSite: Tai Lue, ဆောက်လုပ်ဆဲဖြစ်ပါတယ် Archived 15 March 2018 at the Wayback Machine.
- Omniglot - လူးရှမ်းအရေးအသား
- [၁] Archived 26 December 2019 at the Wayback Machine.