ဖဿာဟာရ

ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် "အာဟာရ" ဟူသည် မိမိဆိုင်ရာအကျိုးကို–လွန်စွာ ဆောင်တတ်-ဖြစ်စေတတ်သော အရာများဖြစ်သည်။ အာဟာရသည် စုစုပေါင်း လေးမျိုးရှိပြီး၊ ၎င်းတို့မှာ ကဗဠီကာရာဟာရ၊ ဖဿာဟာရ၊ မနောသဉ္စေတနာဟာရ နှင့် ဝိညာဏာဟာရ တို့ဖြစ်သည်။ ဤဆောင်းပါးတွင် ဖဿာဟာရနှင့် ၎င်း၏ အရေးပါမှုကို အာရုံပြု၍ ဖော်ပြမည်ဖြစ်သည်။

ဖဿာဟာရ ဆိုသည်မှာ အဘယ်နည်း?

ဖဿာဟာရ ဆိုသည်မှာ "ဖဿ" (ထိတွေ့မှု) ကို အာဟာရအဖြစ် သတ်မှတ်ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်ပြီး၊ မြတ်စွာဘုရားက "ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ" (ဖဿကို အကြောင်းခံ၍ ဝေဒနာ ဖြစ်ပေါ်သည်) ဟု ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတော်တွင် ဟောကြားထားတော်မူသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ဖဿမရှိလျှင် ဝေဒနာ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်မည် မဟုတ်ပေ။

အာဟာရလေးမျိုးကို စဉ်စားသောအခါ၊ ပထမအာဟာရမှာ ကဗဠီကာရအာဟာရ (ရုပ်အာဟာရ) ဖြစ်ပြီး၊ ဒုတိယအာဟာရမှာ ဖဿာဟာရပင် ဖြစ်သည်။ ဖဿာဟာရသည် နာမ်တရားများ၏ ဖြစ်ပေါ်မှုတွင် အရေးပါသော အကြောင်းတရားတစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ ဝေဒနာ (၃)မျိုး (သုခဝေဒနာ၊ ဒုက္ခဝေဒနာ၊ ဥပေက္ခာဝေဒနာ) ဖြစ်ပေါ်လာရန် ရွက်ဆောင်ပေးသည်။

ဖဿာဟာရနှင့် ဝေဒနာ (၃)မျိုး

ဖဿသည် ဝေဒနာ (၃)မျိုးကို ဖြစ်ပေါ်စေသည့် အကြောင်းတရားဖြစ်သည်။ သုခဝေဒနာ (ချမ်းသာသော ခံစားမှု)၊ ဒုက္ခဝေဒနာ (ဆင်းရဲသော ခံစားမှု) နှင့် ဥပေက္ခာဝေဒနာ (အဒုက္ခမသုခ - အလယ်အလတ် ခံစားမှု) တို့သည် ဖဿကြောင့်သာ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် ဝေဒနာသည် တစ်ခုတည်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း မဟုတ်ဘဲ၊ ဖဿ၊ သညာ၊ စေတနာ၊ ဝိညာဏ် စသည့် ယှဉ်ဖက် စေတသိက်များနှင့် အတူ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ဝေဒနာသည် "သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏစေတသိက်" ဖြစ်သဖြင့် စိတ်ဖြစ်တိုင်း အမြဲပါဝင်နေပြီး၊ ၎င်းနှင့် ယှဉ်တွဲသော စေတသိက်များမပါဘဲ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ခြင်း မရှိပေ။

အရေခွံခွာထားသော နွားမ ဥပမာ

မြတ်စွာဘုရားသည် သံယုတ္တနိကာယ်၊ အာဟာရသုတ္တန် တွင် ဖဿာဟာရ၏ သဘောကို ဥပမာတစ်ခုဖြင့် ရှင်းလင်းစွာ ဟောကြားထားတော်မူသည်။ ထိုဥပမာမှာ "အရေခွံခွာထားသော နွားမ" ဥပမာဖြစ်သည်။

မြတ်စွာဘုရားက ဤသို့ ဟောကြားတော်မူသည်။ အရေခွံအားလုံး ခွာထားသည့် နွားမတစ်ကောင်ရှိသည်။ ထိုနွားမသည် နံရံအနီး သွားမှီလျှင် နံရံတွင် ရှိသော ပိုးမွှား၊ အိမ်မြှောင်၊ ပင့်ကူတို့က လာရောက် ကိုက်စားကြသည်။ သစ်ပင်အနီး သွားမှီလျှင် သစ်ပင်မှ ပိုးလောက်များက ကိုက်စားကြသည်။ ရေထဲသို့ ဝင်လျှင် ရေမှ ငါး၊ လိပ်တို့က ကိုက်စားကြပြီး၊ လွင်တီးခေါင်တွင် ရပ်လျှင်လည်း ကောင်းကင်မှ ငှက်များက လာရောက် ဆိတ်စားကြသည်။ ဤဥပမာဖြင့် ဖဿာဟာရကို နွားမ၏ အရေခွံမရှိမှုနှင့် ဥပမာပြထားပြီး၊ ဖဿကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ဝေဒနာများသည် ဆင်းရဲဒုက္ခများ၏ အကြောင်းဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ဖဿသည် အာရုံနှင့် စိတ်ကို ဆက်သွယ်ပေးပြီး၊ ဝေဒနာဖြစ်ပေါ်စေသည့် အကြောင်းခံဖြစ်သည်။

ဖဿာဟာရကို မည်သို့ ရှုပွားသင့်သနည်း?

ဖဿာဟာရကို ရှုပွားရာတွင် ပရိညာပညာ သုံးမျိုး (ဉာတပရိညာ၊ တီရဏပရိညာ၊ ပဟာနပရိညာ) ဖြင့် ပိုင်းခြားထိုးထွင်းသိရန် လိုအပ်သည်။

၁။ ဉာတပရိညာ  

ဖဿာဟာရကို အာရုံနှင့် စိတ်၏ ထိတွေ့ဆုံစည်းမှုအဖြစ် သိမ်းဆည်းပြီး၊ ၎င်းနှင့် ယှဉ်တွဲဖြစ်ပေါ်သော ဝေဒနာ၊ သညာ၊ စေတနာ၊ ဝိညာဏ် စသည့် စေတသိက်များကို ပိုင်းခြားသိရသည်။ ဖဿသည် သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏ စေတသိက်ဖြစ်သဖြင့်၊ စိတ်ဖြစ်တိုင်း ပါဝင်ပြီး၊ ၎င်းကို အကြောင်းခံသည့် မှီရာဝတ္ထုရုပ် (ဟဒယဝတ္ထု စသည်) နှင့် အာရုံရုပ်များကိုလည်း သိမ်းဆည်းရသည်။ ဤသို့သိရာတွင် ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဦးစွာ ရှုပွားပြီးမှ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းသို့ ပြောင်းရှုရသည် (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၀)။

၂။ တီရဏပရိညာ  

ဖဿနှင့် ၎င်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော နာမ်ရုပ်တို့၏ အကြောင်းအကျိုးဆက်ကို အတိတ်သို့ တာစူ၍ ရှုရသည်။ ဥပမာ၊ အဝိဇ္ဇာ၊ တဏှာ၊ ဥပါဒါန်၊ သင်္ခါရ၊ ကံတို့ကြောင့် ဖဿ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး၊ ၎င်းကြောင့် ဝေဒနာ၊ တဏှာ စသည်ဖြင့် ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်သည်ကို ဝိပဿနာလက္ခဏာရေးသုံးတန် (အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ) ဖြင့် ရှုပွားရသည်။

၃။ ပဟာနပရိညာ  

ဝိပဿနာဉာဏ်များ ရင့်ကျက်လာသောအခါ၊ အရိယမဂ်ဉာဏ်ဖြင့် ကိလေသာများကို ပယ်ရှားပြီး၊ အထူးသဖြင့် အရဟတ္တမဂ်သို့ ဆိုက်ရောက်အောင် ရှုပွားရသည်။ ဤအဆင့်တွင် နောက်ထပ် ပြုဖွယ်လုပ်ငန်း မရှိတော့ပြီ ဟူသော အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိသည် ။

ဖဿာဟာရနှင့် ဝေဒနာ၏ ဆက်စပ်မှု

ဖဿကြောင့် ဝေဒနာ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး၊ ဝေဒနာတစ်ခုတည်း ဖြစ်ခြင်းမဟုတ်ဘဲ၊ "ဖဿပဉ္စမကတရား" ဟု ခေါ်သော ဖဿ၊ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ စေတနာ၊ ဝိညာဏ် ဟူသည့် နာမ်တရား (၅)မျိုးနှင့် အတူ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ဤနာမ်တရားများသည် မှီရာဝတ္ထုရုပ်နှင့် အာရုံရုပ်များကို အကြောင်းခံ၍ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်ပြီး၊ ရုပ်နာမ်နှစ်ပါးကို စနစ်တကျ သိမ်းဆည်းပြီး ဝိပဿနာရှုရန် လိုအပ်သည် ။ ဝေဒနာနုပဿနာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို စီးဖြန်းမည့် ယောဂီသည် ဦးစွာ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရှုပွားပြီးမှ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းသို့ ပြောင်းရှုရသည်။ ဤသည်မှာ မြတ်စွာဘုရား၏ သတိပဋ္ဌာန်ဟောစဉ်တွင် ကာယာနုပဿနာကို ဦးစွာ ဟောကြားပြီးမှ ဝေဒနာနုပဿနာကို ဆက်လက် ဟောကြားခဲ့ခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေသည်။

အဋ္ဌကထာ၏ ဖွင့်ဆိုချက်

အဋ္ဌကထာတွင် ဖဿာဟာရကို ဤဥပမာနှင့် ယှဉ်၍ ရှင်းပြထားသည်။ အရေခွံခွာထားသော နွားမသည် မည်သည့်နေရာ၌ မှီသည်ဖြစ်စေ ဆင်းရဲဒုက္ခမှ မလွတ်မြောက်နိုင်သည့်နည်းတူ၊ ဖဿကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ဝေဒနာများသည် ကိလေသာပိုးလောက်များ၏ ထိုးဆွခြင်း၊ ခဲစားခြင်းကို ဖြစ်စေပြီး၊ သံသရာဆင်းရဲ၏ အကြောင်းဖြစ်သည် ။

ဖဿာဟာရကို ပရိညာဉာဏ် (၃)မျိုးဖြင့် ရှုပွားသိမြင်ခြင်းဖြင့်၊ ဝေဒနာ (၃)မျိုးကိုလည်း သိမြင်ပြီး၊ နာမ်ရုပ်နှင့် ကြောင်းကျိုးဆက် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်သဘောကို အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တဖြင့် ဝိပဿနာရှုကာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်အောင် ကြိုးပမ်းရမည်ဖြစ်သည်။ ဖဿာဟာရ၏ အစွမ်းဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်တိုင် ဒေသနာဟောခဲ့ပြီ ဟု အဋ္ဌကထာတွင် ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်း၊ ဖဿာဟာရကို ရှုခြင်းသည် သံသရာမှ လွတ်မြောက်ရာ လမ်းကြောင်းဖြစ်သည်။

ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်

• ဖဿာဟာရပိုင်း