ရိုမေးနီးယားနိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

စာကြောင်း ၇၆ -
 
==အစိုးရ==
ရိုမေးနီးယားနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့တွင် ပြည်လုံးကျွတ် ဆန္ဒခံယူပွဲမှ အတည်ပြု ခဲ့သည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ကျင်းပသော ဆန္ဒခံယူပွဲမှ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအား ၇၉ ကြိမ်မြောက် ပြင်ဆင်ြခင်းကိုပြင်ဆင်ခြင်းကို အတည်ပြုခဲ့သည်။
 
ရူမေးနီးယားနိုင်ငံတွင် အယူဝါဒရေးရာ လွတ်လပ်မှုရှိ၏။ ရူမေးနီးယားလူမျိုးတို့သည် များသောအားဖြင့် အရှေ့ပိုင်းအသင်းတော်ဝင် ခရစ်ယာန်များ ဖြစ်ကြလေသည်။ ရှေးအခါက ရူမေးနီးယားသည် ဒေးရှားဟု အမည်တွင်ခဲ့၍ နှစ်ရာစုတွင် ရောမဧကရာဇ် ထရေဂျန်၏ လက်အောက်ခံ ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့၏။ သုံးရာစုနှစ်မှ အစပြု၍ တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ လှည့်လည်သွားလာနေတတ်သော လူမျိုးစု အမျိုးမျိုးသည် ဒေးရှားနယ်ကို ဖြတ်သန်းသွားလာခဲ့ကြ၏။ခရစ်တော် ပေါ်ပြီးနောက် ပထမအနှစ် ၁ဝဝဝ အတွင်း ဒေးရှန်းလူမျိုးနှင့် ရောမလူမျိုးတို့ သွေးနှောသွားကာ၊ ထိုနောက် ဆလဗ်လူမျိုး တို့ပါ ဒွေးရောယှက်တင် ဖြစ်သွားခဲ့ပြီးနောက်တွင် ရူမေးနီးယား ဘာသာစကားနှင့် ရူမေးနီးယား လူမျိုးဟူ၍ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ လေသည်။ ထိုနောက် ၁၄ ရာစုနှစ်တွင် ဝေါလေ့ကီးယားနှင့် မော်လဒေးဗီးယားဟူသော ပြည်နယ်နှစ်ခု ပေါ်ပေါက်ခဲ့လေ သည်။ ကိုးရာစုနှစ်လောက်မှ အစပြု၍ ထရန်ဆီလဗေးနီးယား ကုန်းပြင်မြင့်တွင် ၁၃ ရာစုနှစ်အတွင်း ဟန်ဂေရီလူမျိုးတို့သည်
ထရန်ဆီလဗေးနီးယားအတွင်းဝင်ရောက်လာ၍ သီးခြားနယ်ကြီး အဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ထိုပြည်နယ်များကို မင်းသား တစ်ပါးစီ သီးခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ၁၄ ရာစုနှစ်မှ စ၍ ယင်းပြည်နယ်တို့သည် အော့တိုမန်အင်ပိုင်ယာ၏ နယ်ချဲ့ အန္တရာယ်ကို ကြိုးပမ်းကာကွယ်ခဲ့လေသည်။ ဝေါလေ့ကီးယား ပြည့်ရှင် မင်းသားမိုက်ကယ်သည် သုံးပြည်ထောင်ကို စုပေါင်း အုပ်ချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ရာ တောင်သူလယ်သမားတို့၏ လိုအင် ဆန္ဒများကို မဖြည့်စွမ်းနိုင်ခဲ့သောကြောင့်၎င်း၊ မော်လဒေးဗီးယား နယ်နှင့် ထရန်ဆီလဗေးနီးယားနယ်တို့မှ မှူးမတ်မျိုးနွယ်တို့နှင့် အချင်းများခဲ့သောကြောင့်၎င်း ခေတ္တမျှသာ အောင်မြင်ခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင် အော့တိုမန်အင်ပိုင်ယာ၏ လက်အောက်ခံ ပြည် နယ်များ ဖြစ်သွားလေသည်။ ထိုနောက် ရူမေးနီးယန်းလူမျိုးတို့ သည် အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးအတွက် မကြာခဏလက်နက်
စွဲကိုင် တော်လှန်ပုန်ကန်ခဲ့ကြ၏။ ၁၈၂၁ ခုနှစ်တွင် ဝေါလေ့ ကီးယားနယ်တွင် တျူဒေါ်ဗလာဒီမီရက် စကူး ဦးဆောင်၍ အမျိုးသား တော်လှန်မှုကြီးတစ်ရပ် ဖြစ်ပွားခဲ့၏။ ၁၈၄၈ ခုနှစ် တွင် ယင်းသည့် ရူမေးနီးယားသုံးနယ်တွင် တော်လှန်မှုကြီးများ ဖြစ်ပွားခဲ့လေသည်။ လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲအဆက်ဆက် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက်၊ ၁၈၅၉ ခုနှစ်တွင် ဝေါလေ့ကီးယားနှင့် မော်လဒေးဗီးယားတို့သည် မင်းသားကြီး အယ်လက်ဇန်ဒရူယို အန်ကူဇာ၏ လက်အောက်တွင် ပူးပေါင်းမိလေသည်။ ၁၈၆၂ ခုနှစ်တွင် ထိုသို့ပူးပေါင်းပြီးသော နယ်ပယ်ကြီးကို ရူမေးနီးယား
ဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်ခဲ့လေသည်။
 
ကိုးရာစုနှစ်လောက်မှ အစပြု၍ ထရန်ဆီလဗေးနီးယား ကုန်းပြင်မြင့်တွင် ၁၃ ရာစုနှစ်အတွင်း ဟန်ဂေရီလူမျိုးတို့သည် ထရန်ဆီလဗေးနီးယားအတွင်းဝင်ရောက်လာ၍ သီးခြားနယ်ကြီး အဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ထိုပြည်နယ်များကို မင်းသား တစ်ပါးစီ သီးခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ၁၄ ရာစုနှစ်မှ စ၍ ယင်းပြည်နယ်တို့သည် အော့တိုမန်အင်ပိုင်ယာ၏ နယ်ချဲ့ အန္တရာယ်ကို ကြိုးပမ်းကာကွယ်ခဲ့လေသည်။
၁၈၇၇ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားသော ရုရှ-တူရကီစစ်ပွဲ၌ ရူမေးနီးယားပြည်နယ်သည် ရုရှဘက်မှ ကူညီတိုက်ခိုက်ခဲ့ရာ ၁၈၇၇ ခုနှစ်တွင် တူရကီတို့၏ အာဏာစက်အတွင်းမှ လွတ် ကင်း၍ လုံးဝလွတ်လပ်သောနိုင်ငံအဖြစ် ကျေညာခဲ့သည်။ ပထမကမ္ဘာစစ် (ခရစ် ၁၉၁၄-၁၈) ဖြစ်ပွားလာသောအခါ
 
ဦးစွာ၌ ကြားနေခဲ့သော်လည်း၊ ၁၉၁၆ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ရူမေးနီးယားနိုင်ငံသည် မဟာမိတ်တို့ဘက်မှ ပါဝင်၍ ဂျာမနီနှင့် ဟန်ဂေရီတို့ကို တိုက်ခိုက်ခဲ့လေသည်။၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် ချုပ်ဆို သော ဗာဆေးစာချုပ်အရ ရူမေးနီးယားသည် ဟန်ဂေရီတို့ထံမှ ထရန်ဆီလဗေးနီးယားပြည်နယ်ကို ရရှိလိုက်၏။
ထရန်ဆီလဗေးနီးယားအတွင်းဝင်ရောက်လာ၍ သီးခြားနယ်ကြီး အဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ထိုပြည်နယ်များကို မင်းသား တစ်ပါးစီ သီးခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ၁၄ ရာစုနှစ်မှ စ၍ ယင်းပြည်နယ်တို့သည် အော့တိုမန်အင်ပိုင်ယာ၏ နယ်ချဲ့ အန္တရာယ်ကို ကြိုးပမ်းကာကွယ်ခဲ့လေသည်။ ဝေါလေ့ကီးယား ပြည့်ရှင် မင်းသားမိုက်ကယ်သည် သုံးပြည်ထောင်ကို စုပေါင်း အုပ်ချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ရာ တောင်သူလယ်သမားတို့၏ လိုအင် ဆန္ဒများကို မဖြည့်စွမ်းနိုင်ခဲ့သောကြောင့်၎င်း၊ မော်လဒေးဗီးယား နယ်နှင့် ထရန်ဆီလဗေးနီးယားနယ်တို့မှ မှူးမတ်မျိုးနွယ်တို့နှင့် အချင်းများခဲ့သောကြောင့်၎င်း ခေတ္တမျှသာ အောင်မြင်ခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင် အော့တိုမန်အင်ပိုင်ယာ၏ လက်အောက်ခံ ပြည် နယ်များ ဖြစ်သွားလေသည်။ ထိုနောက် ရူမေးနီးယန်းလူမျိုးတို့ သည် အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးအတွက် မကြာခဏလက်နက်
 
ထိုနောက် ရူမေးနီးယန်းလူမျိုးတို့ သည် အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးအတွက် မကြာခဏလက်နက်
စွဲကိုင် တော်လှန်ပုန်ကန်ခဲ့ကြ၏။ ၁၈၂၁ ခုနှစ်တွင် ဝေါလေ့ ကီးယားနယ်တွင် တျူဒေါ်ဗလာဒီမီရက် စကူး ဦးဆောင်၍ အမျိုးသား တော်လှန်မှုကြီးတစ်ရပ် ဖြစ်ပွားခဲ့၏။ ၁၈၄၈ ခုနှစ် တွင် ယင်းသည့် ရူမေးနီးယားသုံးနယ်တွင် တော်လှန်မှုကြီးများ ဖြစ်ပွားခဲ့လေသည်။ လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲအဆက်ဆက် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက်၊ ၁၈၅၉ ခုနှစ်တွင် ဝေါလေ့ကီးယားနှင့် မော်လဒေးဗီးယားတို့သည် မင်းသားကြီး အယ်လက်ဇန်ဒရူယို အန်ကူဇာ၏ လက်အောက်တွင် ပူးပေါင်းမိလေသည်။ ၁၈၆၂ ခုနှစ်တွင် ထိုသို့ပူးပေါင်းပြီးသော နယ်ပယ်ကြီးကို ရူမေးနီးယား ဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်ခဲ့လေသည်။
 
၁၈၇၇ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားသော ရုရှ-တူရကီစစ်ပွဲ၌ ရူမေးနီးယားပြည်နယ်သည် ရုရှဘက်မှ ကူညီတိုက်ခိုက်ခဲ့ရာ ၁၈၇၇ ခုနှစ်တွင် တူရကီတို့၏ အာဏာစက်အတွင်းမှ လွတ် ကင်း၍ လုံးဝလွတ်လပ်သောနိုင်ငံအဖြစ် ကျေညာခဲ့သည်။ ပထမကမ္ဘာစစ် (ခရစ် ၁၉၁၄-၁၈) ဖြစ်ပွားလာသောအခါ ဦးစွာ၌ ကြားနေခဲ့သော်လည်း၊ ၁၉၁၆ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ရူမေးနီးယားနိုင်ငံသည် မဟာမိတ်တို့ဘက်မှ ပါဝင်၍ ဂျာမနီနှင့် ဟန်ဂေရီတို့ကို တိုက်ခိုက်ခဲ့လေသည်။၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် ချုပ်ဆို သော ဗာဆေးစာချုပ်အရ ရူမေးနီးယားသည် ဟန်ဂေရီတို့ထံမှ ထရန်ဆီလဗေးနီးယားပြည်နယ်ကို ရရှိလိုက်၏။
 
ရူမေးနီးယားနိုင်ငံ၏ ပထမဦးဆုံးဘုရင် ပထမကာရိုးသည် ၁၈၈၁ ခုနှစ်မှ ၁၉၁၄ ခုနှစ်အထိ အုပ်စိုးပြီးနောက် တူတော် ဖာဒီနန်က ထီးနန်းကို ဆက်ခံသည်။၁၉၂၇ ခုနှစ်တွင် ဖာဒီနန် ဘုရင် နတ်ရွာစံသဖြင့် ငါးနှစ်သားအရွယ်ရှိ မြေးတော် မိုက်ကယ်က ဆက်လက်အုပ်စိုးနေစဉ်၊ ယခင်က ထီးနန်းဆက်ခံ ခွင့်ကို စွန့်လွှတ်ပြီးဖြစ်သော ဖာဒီနန်၏ သားတော်ဖြစ်၍ မိုက်ကယ်၏ခမည်းတော်လည်းဖြစ်သော ကာရိုးက အာဏာကို
လုယူကာ ဒုတိယကာရိုးဘုရင်အဖြစ် နန်းတက်လာ၏။ ဒုတိယ ကာရိုးဘုရင်သည် ရူမေးနီးယားနိုင်ငံ နယ်ခြားဒေသများနှင့် စပ် လျဉ်း၍ ရုရှနိုင်ငံ၊ ဂျာမနီနိုင်ငံတို့နှင့် ပြေလည်အောင် မဖြေရှင်း နိုင်သဖြင့် ၁၉၄ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ထီးနန်းကို စွန့်လွှတ်ရသည်။ သားတော်မိုက်ကယ် ပြန်လည်နန်းတက်သည်။ ထိုနောက် ဂျာမနီ၏ ဩဇာခံ ဗိုလ်ချုပ်အန်တိုနက်စကူးက စစ်အာဏာရှင် စံနစ်ဖြင့် နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်သည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ရူမေး နီးယားသည် ဂျာမနီဘက်မှ ကူညီ၍ ရုရှကို တိုက်၏။ သို့ရာ တွင် ၁၉၄၄ ခုနှစ်၌ ဆိုဗီယက်တပ်မတော်က အောင်မြင်စွာ
 
ထိုနောက် ဂျာမနီ၏ ဩဇာခံ ဗိုလ်ချုပ်အန်တိုနက်စကူးက စစ်အာဏာရှင် စံနစ်ဖြင့် နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်သည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ရူမေး နီးယားသည် ဂျာမနီဘက်မှ ကူညီ၍ ရုရှကို တိုက်၏။ သို့ရာ တွင် ၁၉၄၄ ခုနှစ်၌ ဆိုဗီယက်တပ်မတော်က အောင်မြင်စွာ ထိုးစစ်များ ဆင်နွဲနေနိုင်သည့် အခြေတွင် ရူမေးနီးယား ကွန်မြူ နစ်ပါတီ ဦးဆောင်သည့် မျိုးချစ်အင်အားစုများက လက်နက်ကိုင် တော်လှန်မှုတစ်ရပ်ကို ဖန်တီးကာ စစ်အာဏာ ရှင်အစိုးရကို ဖြုတ်ချလိုက်လေသည်။ ထိုနောက်တွင် ရူမေးနီး ယား နိုင်ငံသည် မဟာမိတ်တို့ဘက်မှ ပါဝင်၍ စစ်ပြီးဆုံးသည် အထိ ဘက်ဆစ်ဂျာမနီကိုဖက်ဆစ်ဂျာမနီကို ပြန်တိုက်ခဲ့လေသည်။၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် မဟာမိတ်နိုင်ငံများနှင့် ချုပ်ဆိုသော ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်အရ ဒုတိယကာရိုးဘုရင် လက်ထက်က ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ ပေးခဲ့ရသော ထရန်ဆီလဗေးနီးယား မြောက်ပိုင်းနယ်ကို၎င်း၊ ဗူလဂေးရီးယားနိုင်ငံသို့ ပေးခဲ့ရသော ဒိုးဗရုဂျ နယ်ကို၎င်း ပြန်လည်ရရှိလေသည်။
ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်အရ ဒုတိယကာရိုးဘုရင် လက်ထက်က ဟန်ဂေရီနိုင်ငံသို့ ပေးခဲ့ရသော ထရန်ဆီလဗေးနီးယား မြောက်
ပိုင်းနယ်ကို၎င်း၊ ဗူလဂေးရီးယားနိုင်ငံသို့ ပေးခဲ့ရသော ဒိုးဗရုဂျ နယ်ကို၎င်း ပြန်လည်ရရှိလေသည်။
 
၁၉၄၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၃ဝ ရက်နေ့တွင် မိုက်ကယ် ဘုရင် နန်းစွန့်ခဲ့ရ၍ ရူမေးနီးယားပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ထူ ထောင်ခဲ့သည်။ ထိုနောက်တွင် ဆိုရှယ်လစ်စံနစ် ထူထောင်ရေး ကို ကြိုးပမ်းခဲ့ရာ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ရူမေးနီးယားနိုင်ငံ၌ ဆိုရှယ်လစ်စံနစ်သည် တောရောမြို့ပါ အသေအချာ အောင်ပွဲ ခံခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ရူမေးနီးယား ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံသည် ဆိုရှယ်လစ်စံနစ် ထူထောင်မှုတွင် နောက်ဆုံးအခြေသို့ ရောက်နေပြီဖြစ်၍ ကွန်မြူနစ်စံနစ် ထူထောင်ရေးသို့ တဖြည်း ဖြည်း ကူးပြောင်းနေဆဲ ဖြစ်လေသည်။ ရူမေးနီးယားနိုင်ငံသည်