ဆင်ဖြူမရှင်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အလယ်နန်း​မ​တော်မိဖုရား​ကြီး ​တွင် သား​သမီး​ ( ၇ ) ပါး​ထွန်း​ကား​ခဲ့​သော်လည်း​ ငယ်ကလွန်ခဲ့​သြဖင့်​ငယ်ကလွန်ခဲ့​ဩဖင့်​ မိုင်း​နောင်မြို့​စား​ စုဘုရား​ကြီး​ သုသီရိရတနာ မဂင်္လာ​ဒေဝီ၊​ ညီမ​တော် မြ​တောင်မြို့​စား​ စုဘုရား​လတ်၊​ သီရိသုပတာရတနာ​ဒေဝီ စုဘုရား​က​လေး​ စ​သော သမီး​တော်သုံး​ပါး​ အဖတ်တင်ခဲ့​သည်။

ဗြိတိသျှ အစိုး​ရအ​နေနှင့်​ ဆင်ဖြူမရှင် မိဖုရား​ကြီး​နှင့်​ သမီး​တော်ကြီး​တို့​ကို မင်း​၊​ မိဖုရား​နှစ်ပါး​နှင့်​ အတူ ပြည်ပသို့​ ထည့်​လိုက်ရန်သာ ရှိပါသည်။ မထည့်​လိုက်ဘဲ ယခုကဲ့​သို့​ ထား​ဝယ်သို့​ ပို့​ခြင်း​မှာ အ​ကြောင်း​ရှိ​ပေသည်။ ပါ​တော်မမူမီ အချိန်​လောက်ကပင် နန်း​တွင်း​ အ​ရေး​များ​ကြောင့်​ သမီး​၊​ သမက်နှင့်​ ​ယောက္ခမတို့​ အြကား​ ​ပြေလည်မှု မရှိခဲ့​ပေ။ သမီး​တော်ကြီး​ မိုင်း​နောင်စုဘုရား​ကြီး​မှာ ဆင်ဖြူမရှင်၏ အစီအမံ​ကြောင့်​ သီ​ပေါမင်း​၏ ​တောင်နန်း​စံ မိဖုရား​ခေါင်ကြီး​ အြဖစ် တင်​မြောက်ခြင်း​ခံခဲ့​ရသည်။ သို့​ရာတွင် ငယ်ချစ် ဖြစ်သူ စုဘုရား​လတ်က မ​ဟေသီ ဘိသိက်ခံပွဲတွင် အတူယှဉ်တွဲ ၍ ဝင်​ရောက် ဘိသိက်ခံခဲ့​သြဖင့်​ဘိသိက်ခံခဲ့​ဩဖင့်​ မြန်မာ့​သမိုင်း​တစ်​လျောက် တစ်ကြိမ်မျှ မြဖစ်​ပေါ်ဘူး​သည့်​ ​တောင်နန်း​စံ စင်ပြိုင် မ​ဟေသီ ဘိသိက်ခံပွဲကြီး​ ဖြစ်ပွား​ခဲ့​ရသည်။ ​နောက်ပိုင်း​ စုဘုရား​လတ် ၏ စံနက်​ကြောင့်​ သီ​ပေါမင်း​နှင့်​ စုဘုရား​ကြီး​တို့​သည် မဆက်သွယ်ခဲ့​ရ​ပေ။ မိုင်း​နောင် စုဘုရား​ကြီး​သည်လည်း​ နန်း​မ​တော်​ဆောင်မှ မယ်​တော် ဆင်ဖြူမရှင် အ​ဆောင်သို့​ ​ပြောင်း​နေခဲ့​ရသည် အထိ ဖြစ်ခဲ့​သည်။ ဤအ​ကြောင်း​များ​ကို ဗြိတိသျှအစိုး​ရအ​နေနှင့်​ သိထား​၍​သော်လည်း​ကောင်း​၊​ စုဘုရား​ကြီး​နှင့်​ မယ်​တော်ဆင်ဖြူမရှင် တို့​၏ ​တောင်း​ဆိုမှု​ကြောင့်​လည်း​ကောင်း​ ယခုကဲ့​သို့​ ထား​ဝယ်သို့​ တသီး​တြခား​ ပို့​လိုက်ခြင်း​ ဖြစ်​ပေမည်။

ဆင်ဖြူမရှင်မိဖုရား​ ခေါင်ကြီး​ အဖွဲ့​ကို ထား​ဝယ်တွင် ယခု ထား​ဝယ်​ကောလိပ် အ​ဆောက်အအုံရှိသည့်​ ​နေရာတွင် တသီး​တြခား​ စံအိမ်​တော်ဖြင့်​ ထား​ခဲ့​သည်။ ယခု ထား​ဝယ်​ကောလိပ် ပြုလုပ်ထား​သော အ​ဆောက်အအုံသည် ယခင်က ​မောရိုး​ကရင် အထက်တန်း​ကျောင်း​ကြီး​၏ ​နေရာဖြစ်သည်။ ဤအ​ဆောက်အအုံကြီး​ မ​ဆောက်ခင်က ဤ​နေရာတွင် မိဖုရား​ကြီး​ အိမ်​တော်ရှိခဲ့​သည်။ အ​ရှေ့​မြောက်ဘက်တွင် ​မျှော်​တော်ကန် ရှိခဲ့​သည်။ ​မြောက်ဘက်တွင် ဇီဝစိုး​ကျောင်း​နှင့်​ ​စေတီ​တော်ရှိခဲ့​သည်။ မိဖုရား​ကြီး​၏ အိမ်​တော်ကို တသီး​တြခား​ ဝင်း​ခြံဖြင့်​ ထား​ကာ ထား​ဝယ်အ​ရေး​ပိုင်က တာဝန်ယူရသည်။ ဝင်ထွက်သွား​လာ ခစား​သူများ​ကိုလည်း​ မိဖုရား​ကြီး​က အတိုင်း​အဆမရှိ ဆု​တော် လာဘ်​တော်များ​ ချီး​မြှင့်​နေသြဖင့်​ချီး​မြှင့်​နေဩဖင့်​ ဗြိတိသျှအစိုး​ရ အ​နြေဖင့်​ ​နောက်ပိုင်း​တွင် အဝင်အထွက်များ​ကို ကြပ်မတ်လိုက်ကြသည်။

“၁၂၄၇ ခု၊​ တန်​ဆောင်မုန်း​လဆန်း​ ( ၈ ) ရက်​နေ့​ ( ၁၈၈၅ ခု၊​ နိုဝင်ဘာလ ၂၉ ရက်​နေ့​ ) နံနက်တွင် နိုင်ငံ​ရေး​ အရာရှိချုပ် ဖြစ်သည့်​ ကာနယ် ဆ​လေဒင် ( ယခု ဆာအက်ဒွပ် ) နှင့်​ အဖွဲ့​သည် နန်း​တွင်း​သို့​ ဝင်လာကာ ကျွန်ုပ်တို့​အား​ ​တောင်ဥယျာဉ်နန်း​သို့​ ​ပြောင်း​ရွှေ့​စံ​တော်မူရန်ညွှန်ကြား​ခဲ့​သည်။ ညွှန်ကြား​ချက်သည် ချက်ချင်း​ လက်ငင်း​ဖြစ်သြဖင့်​လက်ငင်း​ဖြစ်ဩဖင့်​ ကျွန်ုပ်၏ အဖိုး​တန် ရတနာများ​နှင့်​ ပတ်သက်၍ မည်ကဲ့​သို့​ သိမ်း​ဆည်း​သမှု ပြုလုပ်ရမည်ကို မ​တွေး​နိုင်​တော့​ပေ။ အနာဂတ်တွင် ကျွန်ုပ်နှင့်​ ကျွန်ုပ်က​လေး​များ​၏ အ​ရေး​အတွက် ဆ​လေဒင်ကို ​ခေါ်ယူကာ ကျွန်ုပ်၏ ​မြောက်မြား​စွာ​သော အဖိုး​ထိုက်ရတနာများ​ အနက်မှ အချို့​ကိုသာ သယ်​ဆောင်နိုင်မည် ဖြစ်​ကြောင်း​၊​ အချို့​ငွေထည်၊​ ​ရွှေထည်၊​ စိန်ထည်များ​ကိုလည်း​ ပြသကာ မီး​ခံ​သေတ္တာ​ခြောက်လုံး​ဖြင့်​ ထည့်​သွင်း​ အပ်နှံခဲ့​ပါသည်။ ဆ​လေဒင်က ဗြိတိသျှ အစိုး​ရ အ​နေနှင့်​ နန်း​စဉ် ပစ္စည်း​များ​ကို ယူမည်မဟုတ်၊​ ဘုရင်နှင့်​ နိုင်ငံကိုသာ အလိုရှိ​ကြောင်း​၊​ သို့​ကြောင့်​ ဤအဖိုး​ထိုက်ရတနာများ​မှာ ​ပျောက်ဆုံး​မည် မဟုတ်​ကြောင်း​ အာမခံပြီး​ မိဖုရား​ကြီး​ အလိုရှိသည့်​ အချိန်တွင် အချိန်မ​ရွေး​ ပြန်၍ ရရှိနိုင်​ကြောင်း​ပြောဆိုကာ နန်း​စဉ်ရတနာများ​ကို ထိန်း​သိမ်း​လိုက်ပါသည်။ ထိုစဉ်က မီး​ခံ​သေတ္တာ​သော့​များ​မှာ ယခုအထိ ကျွန်ုပ်နှင့်​ အတူ ရှိ​နေပါသည်။ ​ကြွေထည်၊​ ဖန်ထည်၊​ နှင့်​ အဝတ်အထည်များ​ကို အခန်း​များ​တွင် လုံခြုံစွာ ပိတ်ထား​ကာ ​သော့​များ​ကို ကျွန်ုပ်အား​ အပ်ခဲ့​၍ အချိန်မ​ရွေး​ ထုတ်ယူနိုင်​ကြောင်း​လည်း​ ​ပြောခဲ့​ပါသည်။ ကျွန်ုပ်၏ ​ရှေ့​တွင်ပင် ကာနယ်ဆ​လေဒင်သည် ၎င်း၏ စာ​ရေး​ကြီး​နှင့်​ ကုလား​ လူမျိုး​ အခိုင်း​အ​စေ နှစ်ဦး​အား​ ပစ္စည်း​များ​ ထိန်း​သိမ်း​ရန် တာဝန်​ပေး​ပါသည်။ ထို့​နောက် ကျွန်ုပ်တို့​အား​ ​တောင်ဥယျာဉ်နန်း​သို့​ ​ပြောင်း​ရွှေ့​စံ​နေ​စေကာ ည​နေ ( ၃ ) နာရီတွင် သ​င်္ဘော​တော်သို့​ စတင်ပို့​ဆောင်ပါသည်။ ကျွန်ုပ်က ​နေခဲ့​ချင်​ကြောင်း​ ​တောင်း​ဆိုရာ ဆ​လေဒင်က ကျွန်ုပ်သာ မဟုတ်၊​ ကျွန်ုပ်၏ သမီး​ စုဘုရား​ကြီး​ပါ​နေခဲ့​နိုင်​ကြောင်း​ ​ပြောဆိုပါသည်။ ကျွန်ုပ်သည် ​နြေပည်​တော်တွင် ​နေခဲ့​မည်ဟု ဆုံး​ဖြတ်​သော အခါ ကျွန်ုပ်၏ က​လေး​များ​က ရန်ကုန်အထိ အတူ လိုက်ပါရန် ​တောင်း​ဆိုခဲ့​ကြပါသည်။ ကျွန်ုပ်သည် ဆ​လေဒင်အား​ ရန်ကုန်သို့​ ​ရောက်​သော အခါ ​နြေပည်​တော်သို့​ ပြန်လည်ပို့​ပေး​ပါမည်လား​ ဟု ​မေး​ရာ ဆ​လေဒင်က ပို့​ပေး​မည် ဖြစ်​ကြောင်း​၊​ ရန်ကုန်သာမက ကာလကတ္တား​အထိ လိုက်ပါလျှင်လည်း​ ဘုရင်ခံချုပ်က ​ကျေနပ်စွာဖြင့်​ ​နြေပည်​တော်သို့​ ပြန်လည်ပို့​ပေး​မည် ဖြစ်​ကြောင်း​၊​ ဗြိတိသျှလူမျိုး​များ​သည် ကတိကို မပျက်​စေ​ကြောင်း​ ​ပြောကြား​ခဲ့​ပါသည်။ သို့​ကြောင့်​ ကျွန်ုပ်သည် ရန်ကုန်အထိလိုက်ပါခဲ့​ရာ သက်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်များ​က ထား​ဝယ်သို့​ ပို့​ဆောင်ခဲ့​ပြီး​ တိုင်း​ပြည်ငြိမ်ဝပ်ပိပြား​သည့်​ အချိန်အထိ ​နေထိုင်ရန် ညွှန်ကြား​ခဲ့​ပါသည်။ ကျွန်ုပ်သည် ငြင်း​ဆန်ခြင်း​မြပုဘဲ အ​ရေး​ပိုင် ​နေရာချထား​သည့်​ အိမ်တွင် ​နေထိုင်ခဲ့​ပါသည်။ ကျွန်ုပ်၏ ​ဆွေ​တော်မျိုး​တော် အ​စေခံများ​အတွက် မလုံ​လောက်ပါသြဖင့်​မလုံ​လောက်ပါဩဖင့်​ ပါလာသည့်​ ပစ္စည်း​အချို့​ကို ​ရောင်း​ချသုံး​စွဲ​နေခဲ့​ရ​ကြောင်း​၊​ ကျွန်ုပ်သည် ငြိုငြင်ခြင်း​ မရှိဘဲ ယခုကဲ့​သို့​ ​နေထိုင်လာခဲ့​ရာ မန္တ​လေး​တိုက်တွင် ဆ​လေဒင် လက်အပ်ခဲ့​သည့်​ ကျွန်ုပ်၏ ပစ္စည်း​များ​နှင့်​ ပတ်သက်၍ ကျွန်ုပ်နှင့်​ ​ဆွေ​တော်မျိုး​တော် အြခံအရံများ​ ​ကောင်း​မွန်စွာ ​နေထိုင်နိုင်​ရေး​အတွက် ပြန်လည် ​ပေး​အပ်​စေလို​ကြောင်း​ ။

ပစ္စည်း​ များ​ကို ပြန်ရ​ရေး​နှင့်​ ပတ်သက်၍ သမိုင်း​ဆရာ တစ်ဦး​က ‘ဥပ​ဒေအရ ​ပြောရလျင် ရှုံး​နိမ့်​သူတို့​သည် ​အောင်နိုင်သူတို့​၏ လက်ခုပ်ထဲမှ ​ရေပမာ ဖြစ်သြဖင့်​ဖြစ်ဩဖင့်​ သနား​သြဖင့်​သနား​ဩဖင့်​ ​ပေး​ကမ်း​သော အရာမှ အပ အြခား​ မည်သည့်​အရာကိုမျှ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်​ မရှိ​ပေ’ ဟု ဆိုသည်။

ထိုအ​တောအတွင်း ​ ထား​ဝယ်တွင် အဂင်္လိပ် အုပ်စိုး​မှုကို ဆန့်​ကျင် ​သော ပုန်ကန်မှုသည် ၁၈၈၅ ခုနှစ်တွင် ​ပေါ်​ပေါက်ခဲ့​လေသည်။ ထိုပုန်ကန်မှုတွင် ဆင်ဖြူမရှင်မိဖုရား​ကြီး​က အား​ပေး​အား​မြှောက်မှု ရှိရမည်ဟု အဂင်္လိပ်က ယုံကြည်၍ ဆင်ဖြူမရှင် မိဖုရား​ကြီး​၊​ သမီး​တော်ကြီး​ စုဘုရား​ကြီး​နှင့်​ မြိတ်မြို့​၌ အပို့​ခံ​နေရသည့်​ ( ၂၁ ) နှစ်အရွယ် ​ကောလင်း​မင်း​သား​တို့​ကို ရန်ကုန်သို့​ ​ခေါ်​ဆောင်လာခဲ့​လေသည်။ ရန်ကုန်မှ တစ်ဆင့်​ ပင်လယ်လမ်း​မှ ​ခေါ်​ဆောင်သွား​ရာ ကာလကတ္တား​သို့​ ၁၈၈၅ ခု၊​ ဇွန်လ ( ၁၀ ) ရက်တွင် ဆင်ဖြူမရှင် တို့​ အဖွဲ့​ ​ရောက်ရှိခဲ့​လေသည်။ မိဖုရား​ကြီး​က ကာလကတ္တား​တွင် ပင် ​နေထိုင်လို​သော်လည်း​ ဘုရင်ခံချုပ်က ရတနာဂီရိ​ရောက်လျင် သီး​သန့်​စံအိမ်တစ်​ဆောင်ဖြင့်​ ထား​မည် ဖြစ်သည်ဟု အ​ကြောင်း​ပြန်သည်။ ပင်လယ်ခရီး​ မသွား​လို၊​ ​မောသည်ဟု ဆိုသြဖင့်​ဆိုဩဖင့်​ သူတို့​ကို ကာလကတ္တား​မြို့​တွင် နှစ်လခန့်​ ဆိုင်း​ထား​ပြီး​မှ မီး​ရထား​ဖြင့်​ ဘုံ​ဘြေမို့​သို့​ ​ခေါ်​ဆောင်၍ ဘုံ​ဘေသ​င်္ဘောဖြင့်​ သီ​ပေါမင်း​ ရှိရာ ရတနာဂီရိသို့​ ပို့​ပေး​ရာ ၁၈၈၅ ခု၊​ ဩဂုတ်လ (၂၂ ) ရက်​နေ့​တွင် ရတနာဂီရိသို့​ ဆိုက်​ရောက်ကြ​လေသည်။

ဆင်ဖြူမရှင်မိဖုရား​ သည် တစ်နှစ်ခန့်​ ရတနာဂီရိတွင် ​နေထိုင်ပြီး​နောက် ရန်ကုန်သို့​ ပြန်လာ၍ ဘုရင်ခံ စံအိမ်​တော် အနီး​ ဝင်ဆာလမ််း​ဝင်ဆာလမ်း​ ( ယခု ရှင်​စောပုလမ်း​ ) တွင် အိမ်တစ်လုံး​ ဝယ်၍ ​နေထိုင်ခဲ့​လေသည်။ ( သမိုင်း​ကထိက ​ဒေဆိုင်း​၏ စာအုပ်တွင် ဘုရင်ခံအိမ်​တော်အနီး​ ​ဘောင်ဒရီလမ်း​ ) ( ယခု ဓမ္မ​စေတီလမ်း​ ) တွင် အိမ်ဝယ်​နေသည်ဟု ​ရေး​သား​ထား​လေသည်။ ) ဆင်ဖြူမရှင်နှင့်​ အတူ​နေ​သော သမီး​တော် အြကီး​ စုဖုရား​ကြီး​သည် မယ်​တော်ထံမှ ခွင့်​ပြုချက်ဖြင့်​ အထက်မြန်မာနိုင်ငံ ပြန်ကြွ၍ မင်း​ကွန်း​တွင် သီလရှင်ဝတ်၍ ​နေထိုင်ရာ မင်း​ကွန်း​တွင် ဆင်ဖြူမရှင် မိဖုရား​ကြီး​ နတ်ရွာစံပြီး​ ​နောက် ( ၂ ) နှစ် အြကာ ၁၉၁၂ ခုနှစ်၊​ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီလ ( ၂၅ ) ရက်​နေ့​တွင် ဘဝတစ်ပါး​သို့​ ​ပြောင်း​သွား​ခဲ့​လေသည်။ ဆင်ဖြူမရှင် မိဖုရား​ကြီး​ကား​ ရန်ကုန်စံအိမ်​တော်တွင် သက်​တော် ( ၇၈ ) အရွယ်၌ လူကြီး​ ​ရောဂါဖြင့်​ ၁၉၀၀ ပြည့်​နှစ်၊​ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီလ ( ၂၆ ) ရက်​နေ့​တွင် နတ်ရွာစံ​သောအခါ သီ​ပေါမင်း​က မယ်​တော် ထား​ခဲ့​သည့်​ ပစ္စည်း​များ​ကို ​တောင်း​ဆိုသည်။ သူ့​တောင်း​ဆိုချက်ကို ဆိုင်ရာတို့​ကလည်း​ အသိအမှတ်ပြုကြသည်။ သို့​ရာတွင် ဆင်ဖြူမရှင်တွင် ​ကြွေး​မြီများ​ အများ​အြပား​ကျန်ရစ်ခဲ့​ပြီး​ ဈာပနစရိတ်မှာလည်း​ ကြီး​လွန်း​လှသည်။ ထို့​ကြောင့်​ ​ကြွေး​မြီများ​ နုတ်လိုက်သည့်​အခါ တွင် ဘာမှ မကျန်​တော့​ပေ။

ထို့​နောက် အသင့်​ပြုလုပ်ထား​သော တန်​ဆောင်း​တော်၌ ​ခေတ္တရပ်တန့်​ထား​ကာ ၎င်းကဆုန်လြပည့်​ကျော် ( ၁ ) ရက် ( ​မေလ ၁၃ ရက် ) တနင်္ဂ​နွေ​နေ့​ နံနက် ( ၉ ) နာရီ အချိန်တွင် အ​လောင်း​တော်ကို သံလျင်း​နှင့်​ တင်​ဆောင်ပြီး​လျင် ​ရှေး​မြန်မာဧကရာဇ်မင်း​ အဆက်ဆက်တို့​လက်ထက် ချီး​မြောက်မြဲ အစဉ် ထုံး​စံနှင့်​အညီ ကြီး​ကျယ်ခမ်း​နား​စွာ စီစဉ်ကျင်း​ပလျက် ​တောင်ကျုံး​ ထိပ်လမ်း​အတိုင်း​ ​ဆောင်ယူကာ ​တောင်မျက်နှာ အလယ်တံခါး​မှ နန်း​မြို့​တွင်း​သို့​ ဝင်၍ နန်း​မြို့​တော်အတွင်း​ ရှိ မန္တ​လေး​မြို့​တည် ပဉ္စမသင်္ဂါယနာတင် မင်း​တုန်း​မင်း​ တရား​ကြီး​၏ အုတ်နန်း​ပြသာဒ်​တော်အနီး​ ဝယန္တာသြကိုး​တွင်ဝယန္တာဩကိုး​တွင် အ​နောက်​မြောက်​ထောင့်​အရပ်တွင် အစိုး​ရမင်း​ ချီး​မြောက်သည့်​ အမိန့်​အရ အသင့်​လုပ်​ဆောင်ထား​သော အုတ်ပြသာဒ်​တော်အတွင်း​ သွင်း​နှံသြင်္ဂိုလ်လိုက်​လေသည်။သွင်း​နှံဩင်္ဂိုလ်လိုက်​လေသည်။