ဝီကီပီးဒီးယား

ဧရာဝတီမြစ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ရာဇဝင်ကို အပြန်အလှန်အားဖြင့် ဝင်ကြည့်ရန်
← တည်းဖြတ်မူ အဟောင်းပိုသစ်သော တည်းဖြတ်မှု
Content deleted Content added
မြင်ကွင်းဝီကီစာသား
အရေးမကြီး r2.7.1) (ရိုဘော့က ပေါင်းထည့်နေသည် - ro:Irrawaddy
No edit summary
စာကြောင်း ၂၈ -
 
[[File:Irrawaddy.JPG|thumb|250px| မြန်မာနိုင်ငံ၏ အသက်သွေးကြောဟု တင်စားခေါ်ဝေါ်ကြသော ဧရာဝတီမြစ်သည် တဖြည်းဖြည်း တိမ်ကောလာနေပြီဖြစ်သည်။<ref>[http://www.news-eleven.com/index.php?option=com_content&view=article&id=3605:2010-06-30-07-32-09&catid=42:2009-11-10-07-36-59&Itemid=112 www.news-eleven.com]</ref>]]
အင်္ဂလိပ်ဘာသာအားဖြင့် Irrawaddy သို့မဟုတ် Ayeyarwady ဟုခေါ်ဆိုသည့် ဧရာဝတီမြစ်သည် မြန်မာပြည်မြောက်ဖျားမှ တောင်ပိုင်းသို့ စီးဆင်းသော မြစ်ကြီးဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမြစ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံး၊ အရှည်ဆုံးနှင့် အရေးအပါဆုံးသောမြစ်ကြီးလည်းဖြစ်သည်။ အင်န်မိုင်ခ(မေခ)နှင့်မလိခမြစ်နှစ်သွယ်နှင့် မလိခမြစ်နှစ်သွယ် ပေါင်းဆုံရာမှ ဖြစ်ပေါ်လာသော ဧရာဝတီမြစ်သည် အကြမ်းအားဖြင့် မြောက်မှတောင်သို့ အဖြောင့်နီးပါး သွယ်တန်းလျက်ရှိပြီး မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသမှတဆင့် ကပ္ပလီပင်လယ်အတွင်းသို့ စီးဝင်သွားသည်။ ရေဆင်းဧရိယာ ၄၁၃,၀၀၀ စတုရန်းကီလိုမီတာရှိသည်။
အေဒီ (၆) ရာစုလောက်ကတည်းကပင် ကုန်စည်ကူးသန်းရေးအတွက် အသုံးပြုသောရေလမ်းတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ်တွင် စိုက်ပျိုးရေးအတွက် ဆည်မြောင်းများ တည်ဆောက်ပြီး စိုက်ပျိုးရေးအတွက် အကျိုးရှိအောင် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင်လည်း အသက်တစ်မျှအရေးပါနေဆဲဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမြစ်ဝကျှန်းပေါ်ဒေသသည် ဆန်စပါးစိုက်ပျိုးရေးတွင် နာမည်ကြီးသောဒေသဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမြစ်၏ အထူးခြားဆုံးသော အရာမှာ မြစ်ညာဘက်ပိုင်းတွင် ဧရာဝတီလင်းပိုင်းများ ကျက်စားနေထိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုအခါရှားပါးသတ္တဝါဖြစ်သော ဧရာဝတီလင်းပိုင်ကို စောင့်ရှောက်ထိန်းသိမ်းရန် နှိုးဆော်လျက်ရှိသည်။
 
== အမည်ခေါ်တွင်လာပုံ ==
[[File:Irrawaddyrivermap.jpg|thumb|250px|ဧရာဝတီနှင့် ယင်း၏မြစ်လက်တက်များ]]
ဧရာဝတီ ဟူသောအမည်မှာ [[သင်္သကရိုက်ဘာသာ]]မှ ဆင်းသက်လာသည်ဟု ယူဆရပြီး အဓိပ္ပါယ်မှာ ဆင်မြစ်ဖြစ်သည်။
 
== နာမည်တူမြစ် ==
လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်းများစွာက “ဧရာဝတီ” ဟု ခေါ်ဆိုသော မြစ်နှစ်ခု ရှိခဲ့ပါသည်။ တစ်ခုက ပါရူရှနီ (Parushani) ခေါ် ဧရာဝတီ (Iravati) မြစ် ဖြစ်ပါသည်။ ယင်းမြစ်သည် ယခုအခါ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]တွင် မြစ်ဖျားခံပြီး [[ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ]]ထဲသို့ စီးဝင် ပါသည်။ ထိုမြစ်ကို ရှေးယခင်က ဧရာဝတီဟု ခေါ်ကြပါသည်။ ယခုအခါ ထိုမြစ်၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် နေထိုင်သူတို့၏ ဘာသာတရား ကိုးကွယ်မှုအရ “ရာဝီ” (Ravi)ဟု ခေါ်ကြပါသည်။
ယခုအခါ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]တွင် မြစ်ဖျားခံပြီး [[ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ]]ထဲသို့ စီးဝင် ပါသည်။ ထိုမြစ်ကို ရှေးယခင်က ဧရာဝတီဟု ခေါ်ကြပါသည်။ ယခုအခါ ထိုမြစ်၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် နေထိုင်
သူတို့၏ ဘာသာတရား ကိုးကွယ်မှုအရ “ရာဝီ” (Ravi)ဟု ခေါ်ကြပါသည်။
 
=== မြစ်ဆုံ ===
မိုင်ပေါင်း (၁၃၀၀) ကျော် ရှည်လျားသော ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းသည် [[ကချင်ပြည်နယ်]]အစွန်ရှိ နှင်းဖုန်းတောင်များမှ [[မေခမြစ်|မေခ]]နှင့် [[မေလိခမြစ်|မေလိခ]]ဟူသော မြစ်နှစ်သွယ်ဖြင့် မြစ်ဖျားခံအစပြုကာ တောင်ဖက်သို့တောင်ဘက်သို့ စီးဆင်းလာခဲ့ရာ[[မြစ်ကြီးနားမြို့]] အထက် နှစ်ဆယ့်ရှစ်မိုင်ခန့် အရောက်တွင် ပေါင်းဆုံမိကြလေသည်။ မြစ်ဆုံသည် ဧရာဝတီမြစ်၏ အစပင် ဖြစ်တော့သည်။ [[မြစ်ဆုံဒေသ]]သည် ကျောက်စရစ်ခဲများ ပေါများပြီး အေးစိမ့်လှ၏။ မြစ်ဆုံရေသည်လည်း အေးစိမ့်နေပေသည်။ မြစ်ဆုံရေသည် တိမ်လည်းတိမ် ကြည်လည်းကြည်လင်နေရကား ရေထဲသို့ ငုံ့ကြည့်လိုက်လျှင် ငါးကြီးငါးငယ်တို့ သွားလာကူးခတ်နေသည်ကို မြင်ရပေသည်။
 
ဧရာဝတီမြစ်သည် မြစ်ကြီးနားတစ်ဝိုက် အရောက်တွင် ကိုက်ငါးရာမျှ ကျယ်ပြန့်ပေသည်။ ဤနေရာတွင် ကမ်းပါးသည် အတော်မတ်စောက်ပြီး ကမ်းပါးပေါ်တွင် သစ်တော၊ ကိုင်းတောများ စိမ်းစိမ်းစိုစို ပေါက်ရောက်နေသည်။ မြစ်ကြီးနားမှ အစုန်ခရီး ၄၈-မိုင်အကွာ တာဟိုးနားရွာ အနီးတွင် ကျောက်စိမ်းနှင့် ပယင်းထွက်ရာ အနောက်ဘက် မိုးကောင်းတောင်စဉ် တောင်တန်းမှ တသွင်သွင်စီးဆင်း၍ ဧရာဝတီမြစ်နှင့် လာရောက် ပေါင်းဆုံသော မိုးကောင်းချောင်းကလေးကို တွေ့ရပြန်သည်။ ထိုမှစုန်သော် မြစ်သည် အကောက်အကွေ့ ပိုမိုများလာ၏။ မန်ဖွာရွာအနီး ကျောက်တောင်ကြီးများသည် မြစ်လည်တွင် ပေါ်နေသည်။ ဝဲဇလုပ်များကလည်း အသီးသီးဖြစ်ပေါ်နေ၏။
 
=== ပထမမြစ်ကျဉ်း ===
ဆင်ဘိုရွာကို လွန်မိပြီ ဆိုသည်နှင့် ရေစီးသန်လာလေတော့သည်။ မြင်သာရွာအလွန်တွင် မြစ်ကြောင်းကလည်း ပိုမိုကျဉ်းမြောင်း လာလေသည်။ မြစ်ကြောင်းကျဉ်းမြောင်းလာလေလေ ရေများသည် စုစုလာလေလေဖြစ်သည်။ ကမ်းနှစ်ဖက်ကမ်းနှစ်ဘက် အကွာအဝေးသည် ကိုက် (၅၀) ခန့်သာရှိတော့သည်။ အပေါ်မှ တရကြမ်း ထိုးဆင်းလာသော ရေသည် ရှေ့၌ ကာဆီးလျှက်ရှိသော ကျောက်တောင်ကြီးများကို အဟုန်ပြင်းစွာဖြင့် တိုက်ခိုက်ရာ ရေမှုန်ရေမွှားများ တဖွားဖွား ပြန့်စင်နေ၏။ ပွတ်တိုက်နေသည့် တေဝေါဝါတဝေါဝေါ မည်သံများကိုလည်း အဝေးမှပင် ကြားနေရပါသည်။ ကမ်းတစ်ဖက်ကမ်းတစ်ဘက် တစ်ချက်ရှိ ကျောက်တောင်နံရံများကလည်း ဇွတ်အတင်း ထိုးဆင်း နေသော မြစ်ရေလုံးကို ဟိုမှာဆီး၊ သည်မှတား နေသည့်နှယ် ရှိလေသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ အရှေ့တည့်တည့်တွင် တောင်ကြီး ကာစီးနေသည်ကို မြင်လိုက်ရပြီး မြစ်ကြောင်း လုံးဝပျောက်သွားသကဲ့သို့ ထင်ရသည်။ စုန်ဆင်းလာသော သင်္ဘောများသည် တောင်ကို ဆောင့်မည့်ဆဲဆဲ ရှိနေရာမှ လင်္ကျာဘက် ကသော်၎င်း၊ လက်ဝဲဘက်ကသော်၎င်း ရေကြောင်းလမ်းကလေး ပေါ်လာ၍ ယင်းဘက်သို့ ဆက်ကနဲလှည့်ကာ ချိုးကွေ့လိုက်ရပြန်သည်။ အနောက်ဖက်ကမ်းရှိအနောက်ဘက်ကမ်းရှိ မြစေတီရွာကိုလွန်သော် မြစ်ကျဉ်းသည် တစ်ဖြည်းဖြည်း ပြန်လည်ကျယ်ပြန့်လာလေသည်။ ဤသည်မှာ ၃၃-မိုင်ခန့် ရှည်လျားသော ပထမမြစ်ကျဉ်း၏ အဆုံးပင် ဖြစ်တော့သည်။
 
ထိုမှစုန်သော် ဗန်းမော်သို့၊ ဗန်းမော်အနီးသို့ ဧရာဝတီမြစ်ရောက်သောအခါ မြေနုချိုင့်ဝှမ်းကို ဖြတ်သန်းလေတော့သည်။ မြစ်ပြင်သည်လည်း နှစ်မိုင်နီးပါး ကျယ်ပြန့်နေလေသည်။ [[ဗန်းမော်မြို့]]အထက်နားလေးတွင်လည်း အရှေ့ဘက် ယူနန်ကုန်းပြင်မြင့်မှ စီးဆင်းလာသော [[တာပိန်မြစ်]]သည် ဧရာဝတီမြစ်ထဲသို့ စီးဝင်လေသည်။
 
=== ဒုတိယမြစ်ကျဉ်း ===
ဗန်းမော်မှအစုန် ၁၈-မိုင်ခန့်ဝေးသော စင်းကန်းရွာ အလွန်တွင် ဒုတိယမြစ်ကျဉ်း စပါတော့သည်။ မြစ်ကြောင်းမှာလည်း အရှေ့မှ အနောက်သို့ စီးဆင်းနေ၏။ စင်းကန်းရွာမှ ရွှေဂူမြို့ အထက်နားရှိ အင်္ဘောဝင်းရွာအထိ ဒုတိယမြစ်ကျဉ်း နေရာဖြစ်လေသည်။ ဆယ့်လေးမိုင်ခန့် ရှည်၍ ပျှမ်းမျှ ကိုက်၁၅၀သာကိုက် ၁၅၀ သာ ကျယ်ပေသည်။ မြစ်ကြောင်းသည် တောင်မြင့်ကမ်းပါးကြားတွင် စီးရ၏။ [[ရွှေဂူမြို့]] အနားရောက်လျှင် မြစ်လယ်ရှိ သောင်ကျွန်းကို၎င်း၊ သောင်ကျွန်း ပြည့်တည်ထားသောသောင်ကျွန်းပြည့်တည်ထားသော ဘုရားစေတီများကို၎င်း တွေ့မြင်ရပြန်သည်။ မြစ်ကြောင်းကလည်း အနောက်ဘက်သို့ ဆက်လက်စီးနေသည်။ ထိုမှစုန်သော် အနောက်ဘက်ကမ်းပေါ်ရှိ [[ကသာမြို့]]သို့ ရောက်သည်။
 
[[ကသာမြို့]]အောက်နားတွင် အရှေ့ဘက်မှ ရွှေလီမြစ်သည် ဧရာဝတီမြစ်ထဲသို့ စီးဝင်ပြန်သည်။ သစ်ဖောင်ဝါးဖောင်များ မျှောချလာသည်ကို မြင်ရပြန်လေသည်။ ကသာကိုလွန်သော် ဧရာဝတီသည် တောင်ဘက်သို့ ကွေ့ဆင်းလေသည်။ ကသာမြို့မှ [[ထီးချိုင့်မြို့|ထီးချိုင့်]]၊ ၎င်းမှ မဇ္ဈိမဒေသ သကျသာကီဝင်မင်းများ လာရောက် နန်းစိုက်ခဲ့ဖူးသည် ဆိုသော [[တကောင်း]]မြို့ဟောင်း၊ တကောင်းမှသည် မိုင်လေးဆယ် ခန့်ဝေးသော မလည်ရွာသို့ ရောက်လေသည်။
Line ၈၄ ⟶ ၈၃:
 
== ပထဝီဝင်အနေအထား ==
ဧရာဝတီမြစ်သည်မြောက်မှတောင်သို့ စီးဆင်းပြီး မြန်မာပြည်အရှေ၌ခြမ်းနှင့်အနောက်ခြမ်းကို အလယ်မှ ပိုင်းခြားထားသည်။ ကပ္ပလီပင်လယ်အတွင်းသို့ မြစ်ခွဲ (၉) ခုဖြင့် စီးဝင်သည်။
[[File:Muthupet.jpg|thumb|250px|ကမ်းရိုးတစ်လျှောက်ရှိ တွေ့ရသော လုမုတောစနစ်]]
 
=== မြစ်ညာပိုင်း ===
မြန်မာပြည်မြောက်ဖျား၊ ကချင်ပြည်နယ်ရှိ မေခ(အင်န်မိုင်ခ)မြစ်နှင့် မလိခမြစ်တို့ ပေါင်းဆုံရာမှ ဧရာဝတီမြစ်ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ မေခနှင့်မလိခမြစ်နှစ်သွယ်လုံးသည် မြောက်လတ္တီကျု (၂၈) ဒီဂရီဝန်းကျင်ရှိ ဟိမဝန္တာ ရေခဲတောင်တန်းများတွင် မြစ်ဖျားခံသည်။ မြစ်နှစ်သွယ်အနက် အရှေ့ဘက်ခြမ်းမှမြစ်ဖြစ်သော မေခမြစ်သည် ပူတာအိုမြို့ မြောက်ဘက်ရှိ လန်ဂွဲလာ ရေခဲတောင်တွင် မြစ်ဖျားခံသည်။ ရေစီးအလွန်ကြမ်းသောကြောင့် မေခမြစ်ကိုရေကြောင်းသွားလာရေးအတွက် အသုံးပြု၍မရပေ။ အနောက်ဘက်ခြမ်းရှိ မလိခမြစ်ကိုမူ ရေကြောင်းသွားလာရေးအတွက် အသုံးပြု၍ ရနိုင်သည်။
မြစ်ဆုံမှ တောင်ဘက် မိုင်(၁၅၀)၊ ကီလိုမီတာ (၂၄၀)အကွာရှိ ဗန်းမော်မြို့အထိသာ လှေ၊သင်္ဘောများ ရာသီမရွေးသွားလာနိုင်သည်။ ကချင်ပြည်နယ်၏မြို့တော်ဖြစ်သော မြစ်ကြီးနားမြို့သည် မြစ်ဆုံမှတောင်ဘက် မိုင် (၃၀)၊ ကီလိုမီတာ (၄၈) အကွာတွင်တည်ရှိသည်။<br />
 
==ဧရာဝတီမြစ်==
မြန်မာနိုင်ငံ၏ အသက်သွေးကြောကြီးသဖွယ်တည်ရှိနေသော ဧရာဝတီမြစ်သည် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်တည့်တည့်ကိုဖြတ်၍ မြောက်ဘက်မှတောင်ဘက်သို့စီးဆင်းသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ဟူ၍ စတင်ဖြစ်ပေါ်သည့် လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၄၅ သန်းခန့်ကတည်းကပင် ယင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ စည်ပင်ဖွံ့ဖြိုးမှုနှင့် အထူးဆက်စပ်နေသော မြစ်ကြီးဖြစ်လေသည်။
မြန်မာနိုင်ငံ၏ အသက်သွေးကြောကြီး
 
သဖွယ်တည်ရှိနေသော ဧရာဝတီမြစ်သည် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်
ဧရာဝတီဟူသော အမည်သည် ဟိန္ဒီစကား ဣရဝတီ မှလာ၍ ''ဆင်မြစ်'' ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်ဟု အချို့ကယူဆကြသည်။ သို့ရာတွင် သင်္သကရိုက်စကား ပရုပဏီ (ဧရာဝတီ) မှဆင်းသက်လာသော အမည်ဖြစ်သည်ဟူသော အယူအဆက ပိုမိုနီးစပ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ ''အားသစ် ဖြည့်သူ'' သို့မဟုတ် ''မြစ်'' ဟုဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ပန်ဂျပ်နယ်ရှိ မြစ်ငါးစင်းအဝင်အပါ ရာဗီ (ရာဝိ) မြစ်၏ ရှေးအခေါ်သည်လည်း ဧရာဝတီပင်ဖြစ်သည်။
တည့်တည့်ကိုဖြတ်၍ မြောက်ဘက်မှတောင်ဘက်သို့စီးဆင်း
သည်။ ဧရာဝတီမြစ်ဟူ၍ စတင်ဖြစ်ပေါ်သည့် လွန်ခဲ့သော
နှစ်ပေါင်း ၄၅ သန်းခန့်ကတည်းကပင် ယင်းသည် မြန်မာ
နိုင်ငံ စည်ပင်ဖွံ့ဖြိုးမှုနှင့် အထူးဆက်စပ်နေသော မြစ်ကြီး
ဖြစ်လေသည်။
 
ဧရာဝတီမြစ်သည် အရှေ့တောင်အာရှဒေသရှိ အခြား မြစ်ကြီးများနှင့်မတူဘဲ တမူထူးခြားသည်မှာ မြန်မာနိုင်ငံထဲ၌ ပင် မြစ်ဖျားခံ၍ မြန်မာနိုင်ငံကိုသာ ဖြတ်စီးကာ မြန်မာ့ ပင်လယ်ကမ်းခြေမှပင် ပင်လယ်ထဲသို့စီးဝင်ခဲ့သော မြန်မာမြစ် စစ်စစ် ဖြစ်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ရှေးအခါက ဧရာဝတီမြစ်သည် တိဗက်နိုင်ငံ၌ မြစ်ဖျားခံသည်ဟု ယူဆခဲ့ကြသော်လည်း ယခုမူ မြန်မာမြစ်စစ်စစ်ဖြစ်ကြောင်း တိကျစွာ ပြောဆိုနိုင်ကြပေပြီ။ ယင်းသည် မိုင်ပေါင်း ၁၃၅ဝ ရှည်၍ မြန်မာနိုင်ငံ မြောက်ဘက် တောင်ကုန်းဒေသ၊ မြန်မာနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်း မိုးခေါင်ရေရှားဒေသ၊ မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း မြေနုကျွန်းပေါ်ဒေသတို့ကို ဖြတ်သန်း၍ စီးဆင်းလေသည်။
ဧရာဝတီဟူသော အမည်သည် ဟိန္ဒီစကား ဣရဝတီ
မှလာ၍ ''ဆင်မြစ်'' ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်ဟု အချို့ကယူဆကြ
သည်။ သို့ရာတွင် သသ‡ကရိုက်စကား ပရုပဏီ (ဧရာဝတီ)
မှဆင်းသက်လာသော အမည်ဖြစ်သည်ဟူသော အယူအဆက
ပိုမိုနီးစပ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ ''အားသစ်
ဖြည့်သူ'' သို့မဟုတ် ''မြစ်'' ဟုဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ
ပန်ဂျပ်နယ်ရှိ မြစ်ငါးစင်းအဝင်အပါ ရာဗီ (ရာဝိ) မြစ်၏ ရှေး
အခေါ်သည်လည်း ဧရာဝတီပင်ဖြစ်သည်။
 
ဧရာဝတီမြစ်သည် မေခနှင့် မလိခမြစ်နှစ်သွယ် ပေါင်း ဆုံရာမှစသည်။ မြစ်ကြီးနားမြို့မြောက်ဘက် ၂၆ မိုင်အကွာ မြောက်လတ္တီတွတ် ၂၅ ံ ၄၅ဒ တွင် မေခနှင့် မလိခမြစ်တို့ ပေါင်းဆုံမိ၍ ဧရာဝတီမြစ် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ မလိခဟူသောအမည်သည် ဂျိန်းဖောစကားဖြစ်၍ မြစ်ကြီးဟု အဓိပ္ပာယ်ရ သည်။ ခရီးသွားလာရန် အသုံးပြုလွယ်သည်ကိုစွဲ၍ ခေါ်ဟန်တူသည်။ သို့ရာတွင် အကျယ်အဝန်းအားဖြင့်မူ မေခမြစ်ထက် ကျဉ်းသည်။ မေခမြစ်သည် ၁၆၅ ကိုက်ကျယ်၍ မလိခမြစ်သည်ကိုက် ၁၅ဝ ကျယ်သည်။ မေခမြစ်ကို ထိုဒေသတွင် ဂျိန်းဖော ဘာသာဖြင့် အင်မိုင်ခဟု ခေါ်ကြသည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ မြစ်ဆိုး ဖြစ်သည်။ မေခမြစ်၏ မြစ်ဖျားပိုင်းကို ဒေသအလိုက် လူမျိုးစုများက ''မလောင်ဝမ်း''၊ ''အဒွန်းဝမ်း''၊ ''နမ့်တမိုင်'' စသည် ဖြင့် ခေါ်ကြသည်။ အရှေ့ဘက်မှ စီးဆင်းလာသော တရုံမြစ်နှင့်ပေါင်းဆုံသည့် နေရာမှစ၍ အောက်ပိုင်းကို မေခ၊ အထက်ပိုင်းကို နမ့်တမိုင် စသည်ဖြင့်ခေါ်သည်။ နမ့်တမိုင်မြစ်သည်လည်း စိန့်ခူးဝမ်းနှင့် အဒွန်းဝမ်းမြစ်တို့ ပေါင်းဆုံရာမှ ဖြစ်ပေါ်လာ၍ ခန္တီးရှမ်းလူမျိုးတို့က ခေါ်သောအမည် ဖြစ်သည်။ မေခမြစ်သည် ဧရာဝတီမြစ်၏ မူလအစဟု ပထဝီပညာရှင်များက ယူဆကြသည့်အလျောက် အရှေ့ဧရာဝတီမြစ်ဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။
ဧရာဝတီမြစ်သည် အရှေ့တောင်အာရှဒေသရှိ အခြား
မြစ်ကြီးများနှင့်မတူဘဲ တမူထူးခြားသည်မှာ မြန်မာနိုင်ငံထဲ၌
ပင် မြစ်ဖျားခံ၍ မြန်မာနိုင်ငံကိုသာ ဖြတ်စီးကာ မြန်မာ့
ပင်လယ်ကမ်းခြေမှပင် ပင်လယ်ထဲသို့စီးဝင်ခဲ့သော မြန်မာမြစ်
စစ်စစ် ဖြစ်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ရှေးအခါက ဧရာဝတီမြစ်သည်
တိဗက်နိုင်ငံ၌ မြစ်ဖျားခံသည်ဟု ယူဆခဲ့ကြသော်လည်း ယခုမူ
မြန်မာမြစ်စစ်စစ်ဖြစ်ကြောင်း တိကျစွာ ပြောဆိုနိုင်ကြပေပြီ။
ယင်းသည် မိုင်ပေါင်း ၁၃၅ဝ ရှည်၍ မြန်မာနိုင်ငံ မြောက်ဘက်
တောင်ကုန်းဒေသ၊ မြန်မာနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်း မိုးခေါင်ရေရှား
ဒေသ၊ မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း မြေနုကျွန်းပေါ်ဒေသတို့ကို
ဖြတ်သန်း၍ စီးဆင်းလေသည်။
 
မေခမြစ်သည် ပူတာအိုမြို့၏ မြောက်ဘက် မြောက်လတ္တီတွဒ် ၂၇ံ ၂၄ဒ နေရာရှိ နှင်းဖုံးသည့် တီလာတောင်ကြီး၌ ဖြစ်ပေါ် နေသော လန်ဂွေလာရေခဲမြစ်မှ မြစ်ဖျားခံသည်။ စူးစမ်းရှာဖွေသူ ကင်းဒမ်ဝဒ်က ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုချက်အရဆိုမူ ယင်းမြစ်အဖျားပိုင်း၏ ရေဆင်းဧရိယာသည် စတုရန်းမိုင် ၄၅ဝ ခန့်ရှိ၍၊ ပေ ၁၅,ဝဝဝ ကျော် မြင့်ကြောင်းသိရသည်။ ပေ ၁၅,၅၅ဝ အမြင့်တွင် နှင်းခဲရကား ဆောင်းအခါမှစ၍ ခဲနေသောနှင်းသည် ထိုဒေသ၌ ပေ ၆၅ဝဝ အထိဆင်းလာ၍ ဧပြီ၊ မေလ များအထိ မြေပေါ်တွင်ရှိနေတတ်သည်။
ဧရာဝတီမြစ်သည် မေခနှင့် မလိခမြစ်နှစ်သွယ် ပေါင်း
ဆုံရာမှစသည်။ မြစ်ကြီးနားမြို့မြောက်ဘက် ၂၆ မိုင်အကွာ
မြောက်လတ္တီတွတ် ၂၅ ံ ၄၅ဒ တွင် မေခနှင့် မလိခမြစ်တို့
ပေါင်းဆုံမိ၍ ဧရာဝတီမြစ် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ မလိခဟူသော
အမည်သည် ဂျိန်းဖောစကားဖြစ်၍ မြစ်ကြီးဟု အဓိပ္ပာယ်ရ
သည်။ ခရီးသွားလာရန် အသုံးပြုလွယ်သည်ကိုစွဲ၍ ခေါ်ဟန်တူ
သည်။ သို့ရာတွင် အကျယ်အဝန်းအားဖြင့်မူ မေခမြစ်ထက်
ကျဉ်းသည်။ မေခမြစ်သည် ၁၆၅ ကိုက်ကျယ်၍ မလိခမြစ်သည်
ကိုက် ၁၅ဝ ကျယ်သည်။ မေခမြစ်ကို ထိုဒေသတွင် ဂျိန်းဖော
ဘာသာဖြင့် အင်မိုင်ခဟု ခေါ်ကြသည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ မြစ်ဆိုး
ဖြစ်သည်။ မေခမြစ်၏ မြစ်ဖျားပိုင်းကို ဒေသအလိုက် လူမျိုးစု
များက ''မလောင်ဝမ်း''၊ ''အဒွန်းဝမ်း''၊ ''နမ့်တမိုင်'' စသည်
ဖြင့် ခေါ်ကြသည်။ အရှေ့ဘက်မှ စီးဆင်းလာသော တရုံမြစ်နှင့်
ပေါင်းဆုံသည့် နေရာမှစ၍ အောက်ပိုင်းကို မေခ၊ အထက်ပိုင်း
ကို နမ့်တမိုင် စသည်ဖြင့်ခေါ်သည်။ နမ့်တမိုင်မြစ်သည်လည်း
စိန့်ခူးဝမ်းနှင့် အဒွန်းဝမ်းမြစ်တို့ ပေါင်းဆုံရာမှ ဖြစ်ပေါ်လာ၍
ခန္တီးရှမ်းလူမျိုးတို့က ခေါ်သောအမည် ဖြစ်သည်။ မေခမြစ်သည်
ဧရာဝတီမြစ်၏ မူလအစဟု ပထဝီပညာရှင်များက ယူဆကြ
သည့်အလျောက် အရှေ့ဧရာဝတီမြစ်ဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။
 
ဧရာဝတီမြစ်ကို သုံးပိုင်း ပိုင်းနိုင်သည်။
မေခမြစ်သည် ပူတာအိုမြို့၏ မြောက်ဘက် မြောက်လတ္တီတွဒ်
၂၇ံ ၂၄ဒ နေရာရှိ နှင်းဖုံးသည့် တီလာတောင်ကြီး၌ ဖြစ်ပေါ်
နေသော လန်ဂွေလာရေခဲမြစ်မှ မြစ်ဖျားခံသည်။ စူးစမ်းရှာဖွေသူ
ကင်းဒမ်ဝဒ်က ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုချက်အရဆိုမူ
ယင်းမြစ်အဖျားပိုင်း၏ ရေဆင်းဧရိယာသည် စတုရန်းမိုင်၄၅ဝ
ခန့်ရှိ၍၊ ပေ ၁၅ဝဝဝ ကျော် မြင့်ကြောင်းသိရသည်။ ပေ
၁၅၅၅ဝ အမြင့်တွင် နှင်းခဲရကား ဆောင်းအခါမှစ၍ ခဲနေသော
နှင်းသည် ထိုဒေသ၌ ပေ ၆၅ဝဝ အထိဆင်းလာ၍ ဧပြီ၊ မေလ
များအထိ မြေပေါ်တွင်ရှိနေတတ်သည်။
ဧရာဝတီမြစ်ကို သုံးပိုင်းပိုင်းနိုင်သည်။
အထက်ဧရာဝတီ· ရှေးအကျဆုံးအပိုင်း၊
အောက်ဧရာဝတီ· တတိယကပ်အစအထိတတိယကပ်အစအထိမပေါ်သေး သောအပိုင်း၊
မပေါ်သေး သောအပိုင်း၊
မြစ်ဝကျွန်းပေါ်· နောက်ဆုံးပေါ်သည့်အပိုင်း၊
အထက် ဧရာဝတီ
အထက်ဧရာဝတီသည် မေခနှင့် မလိခမြစ်တို့ပေါင်းဆုံ
ကာ ဧရာဝတီမြစ်ဟူ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည့်နေရာမှစ၍
ချင်းတွင်း မြစ်လက်တက် စီးဝင်သည့် နေရာအထိ
ဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမြစ်သည် မြစ်ဆုံမှ တောင်ဘက်သို့
တောင်ကုန်းများအကြားမှလည်းကောင်း၊ မြေပြန့်များ
ကိုလည်းကောင်း ဖြတ်သန်းစီးဆင်း လာရာ
အချို့နေရာ၌ မိုင်ဝက်ကျော်ကျော်ပင် ကျယ်ဝန်း၍
အချို့နေရာ၌ အလွန်ကျဉ်းသွားရာ ယင်းသို့ ကျဉ်းသည့်
အပိုင်းကို မြစ်ကျဉ်းဟုခေါ်သည်။ ကျောက်တောင်ကြီး နှစ်ခု
အကြား ကျဉ်းမြောင်းစွာ စီးဆင်းရသည့်အခါ မြစ်ကျဉ်းဖြစ်၍
ကိုက် ၅ဝ၊ ၆ဝ ခန့်သာ ကျယ်ဝန်းတော့သည်။ မြစ်ကြီးနားမြို့
မှ ၅၅ မိုင် ဝေးသော ဆင်ဘိုမြို့အလွန်မှစ၍ ဗန်းမော်မြို့အထိ
ဧရာဝတီမြစ်သည် ကျောက်တောင်အကြား စီးဆင်းရရာ ယင်း
သည် ပထမမြစ်ကျဉ်းဖြစ်သည်။ ပထမမြစ်ကျဉ်းသည်ဆင်ဘိုမြို့
အလွန် သုံးမိုင်ကွာရှိ မြင်သာရွာမှ စတင်၍ ဗန်းမော်မြို့အနီးရှိ
မြစေတီရွာအထိဖြစ်ရာ အလျား ၃၆ မိုင် ရှိလေသည်၊
တစ်ဖက်တစ်ချက်ရှိ ကျောက်ဆောင် ကျောက်ကမ်းပါးများသည်
ပေ ၆ဝ ခန့်သာ မြင့်သော်လည်း ပတ်ဝန်းကျင် မလှမ်းမကမ်း၌
မူ ပေ ၃ဝဝ ကျော်မြင့်သော တောင်ကြီးများရှိသည်။ ဆင်ဘိုမြို့
တွင် ဧရာဝတီမြစ်သည် မိုင်ဝက်ခန့်ကျယ်ဝန်းသော်လည်း
ဆင်ဘိုမြို့အောက်ရောက်သည်နှင့် ကိုက် ၅ဝ ခန့်သာ ကျယ်
ဝန်း၍ ဧရာဝတီမြစ်၏ အကျဉ်းဆုံးနေရာဖြစ်သည်။ ရေလယ်
တွင်ကျောက်ဆောင်များရှိသည်။ ရေစီးအလွန်သန်၍ ဝဲများ
အလွန်ထူထပ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကူးသန်းသွားလာရေး ခက်ခဲ
သည်။ သစ်ထုတ်စခန်းတစ်ခုဖြစ်သော ပရှောရွာအောက်နားတွင်
မြစ်ကြောင်းသည် ပြန်၍ကျယ်ပြန့်လာရာ မိုင်ဝက်နီးပါးခန့်ရှိ
သည်။ ယင်းမြစ်ကျဉ်း၏ အရှေ့ဘက်၌ ရှေးအခါက ဧရာဝတီ
မြစ်ကြောင်းဟောင်း ဖြစ်ဟန်ရှိသော ကျယ်ပြန့်သည့် ချိုင့်ဝှမ်း
ကြီးတစ်ခုသည် ဧရာဝတီမြစ်နှင့် မျဉ်းပြိုင်တည်လျက်ရှိသည်။
ဗန်းမော်မြို့ အထက် ၁၂ မိုင်ကွာခန့်ရှိ သဖန်းပင်ရွာ
သို့ ရောက်သောအခါ ဧရာဝတီမြစ်သည် မြေနုချိုင့်ဝှမ်းကို
ဖြတ်သန်း စီးဆင်းရသည်ဖြစ်ရာ တစ်ဖန်ကျယ်ပြန့်လာ၍
ရေစီးလည်းသာလာသည်။ ဗန်းမော်မြို့နားသို့ ရောက်သောအခါ
ဧရာဝတီမြစ်သည် တောင်ဘက်ရှိ မြေနုချိုင့်ဝှမ်းသို့ ဆက်မစီးဘဲ
အနောက်ဘက်သို့ကွေးသွားကာ ထုံးကျောက်တောင်များအကြား
သို့ ဖြတ်စီးသည်။ ဤနေရာတွင် မြစ်သည် ကိုက်တစ်ရာခန့်
သာကျယ်၍ နံဘေးတစ်ဖက်တစ်ချက်မှ မတ်စောက်သော
ကျောက်ဆောင်ကျောက်ကမ်းပါး များသည် ပေ ၂ဝဝ မှ ၃ဝဝ
အထိ မြင့်ကြသည်။ ယင်းကို ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းဟုခေါ်သည်။
ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းသည် စင်းကန်းရွာမှစတင်၍ ရွှေဂူမြို့ အထက်
နားရှိ သင်္ဘောအင်းရွာအထိ ၁၄ မိုင်ခန့် အလျားရှိသည်။
ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းတစ်လျှောက်တွင် ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းနေရာ
သည် ရှုမျှော်ခင်းအလှဆုံးဟု ဆိုကြသည်။ ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းတွင်
ရေစီးမြန်၍ ဝဲများရှိသော်လည်း ပထမမြစ်ကျဉ်းလောက်
ကူးသန်းသွားလာရေး အန္တရာယ်မရှိချေ။ ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်း
ဖြင့် ဗန်းမော်မြို့အထိ သင်္ဘောများသည် တစ်နှစ်ပတ်လုံး
ဆန်တက်သွားလာနိုင်သည်။
 
==အထက် ဧရာဝတီ==
ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းမှ ထွက်ခဲ့၍ ဗန်းမော်မှ ၃၈ မိုင်
အထက်ဧရာဝတီသည် မေခနှင့် မလိခမြစ်တို့ပေါင်းဆုံကာ ဧရာဝတီမြစ်ဟူ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည့်နေရာမှစ၍ ချင်းတွင်း မြစ်လက်တက် စီးဝင်သည့် နေရာအထိဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမြစ်သည် မြစ်ဆုံမှ တောင်ဘက်သို့တောင်ကုန်းများအကြားမှလည်းကောင်း၊ မြေပြန့်များကိုလည်းကောင်း ဖြတ်သန်းစီးဆင်း လာရာအချို့နေရာ၌ မိုင်ဝက်ကျော်ကျော်ပင် ကျယ်ဝန်း၍ အချို့နေရာ၌ အလွန်ကျဉ်းသွားရာ ယင်းသို့ ကျဉ်းသည့်အပိုင်းကို မြစ်ကျဉ်းဟုခေါ်သည်။ ကျောက်တောင်ကြီး နှစ်ခုအကြား ကျဉ်းမြောင်းစွာ စီးဆင်းရသည့်အခါ မြစ်ကျဉ်းဖြစ်၍ ကိုက် ၅ဝ၊ ၆ဝ ခန့်သာ ကျယ်ဝန်းတော့သည်။
ဝေးသော ရွှေဂူမြို့ကို ဖြတ်ခဲ့ပြီး ကသာမြို့ကို လွန်သောအခါ
ဧရာဝတီမြစ်သည် တောင်ဘက်သို့ ကွေ့ဆင်းသည်။ ကသာမြို့မှ
တကောင်းမြို့အထိ မြေနုကမ်းပါးများဖြစ်သည်။ အရှေ့ဘက်
ကမ်းနှင့် ခပ်လှမ်းလှမ်း၌မူ ရှမ်းကုန်းပြင်မြင့်၏ အဆက်ဖြစ်
သော မိုးကုတ်နယ်မှ တောင်ကုန်းများကို တွေ့နိုင်သည်။
တကောင်းမြို့မှ လွန်သောအခါ သပိတ်ကျင်းမြို့အနီးတွင်
တတိယမြစ်ကျဉ်းသို့ ရောက်ပြန်သည်။
 
မြစ်ကြီးနားမြို့မှ ၅၅ မိုင် ဝေးသော ဆင်ဘိုမြို့အလွန်မှစ၍ ဗန်းမော်မြို့အထိ ဧရာဝတီမြစ်သည် ကျောက်တောင်အကြား စီးဆင်းရရာ ယင်းသည် ပထမမြစ်ကျဉ်းဖြစ်သည်။ ပထမမြစ်ကျဉ်းသည်ဆင်ဘိုမြို့ အလွန် သုံးမိုင်ကွာရှိ မြင်သာရွာမှ စတင်၍ ဗန်းမော်မြို့အနီးရှိ မြစေတီရွာအထိဖြစ်ရာ အလျား ၃၆ မိုင် ရှိလေသည်။ တစ်ဘက်တစ်ချက်ရှိ ကျောက်ဆောင် ကျောက်ကမ်းပါးများသည် ပေ ၆ဝ ခန့်သာ မြင့်သော်လည်း ပတ်ဝန်းကျင် မလှမ်းမကမ်း၌မူ ပေ ၃ဝဝ ကျော်မြင့်သော တောင်ကြီးများရှိသည်။ ဆင်ဘိုမြို့တွင် ဧရာဝတီမြစ်သည် မိုင်ဝက်ခန့်ကျယ်ဝန်းသော်လည်း ဆင်ဘိုမြို့အောက်ရောက်သည်နှင့် ကိုက် ၅ဝ ခန့်သာ ကျယ်ဝန်း၍ ဧရာဝတီမြစ်၏ အကျဉ်းဆုံးနေရာဖြစ်သည်။ ရေလယ်တွင်ကျောက်ဆောင်များရှိသည်။ ရေစီးအလွန်သန်၍ ဝဲများ အလွန်ထူထပ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကူးသန်းသွားလာရေး ခက်ခဲသည်။ သစ်ထုတ်စခန်းတစ်ခုဖြစ်သော ပရှောရွာအောက်နားတွင် မြစ်ကြောင်းသည် ပြန်၍ကျယ်ပြန့်လာရာ မိုင်ဝက်နီးပါးခန့်ရှိသည်။ ယင်းမြစ်ကျဉ်း၏ အရှေ့ဘက်၌ ရှေးအခါက ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းဟောင်း ဖြစ်ဟန်ရှိသော ကျယ်ပြန့်သည့် ချိုင့်ဝှမ်း ကြီးတစ်ခုသည် ဧရာဝတီမြစ်နှင့် မျဉ်းပြိုင်တည်လျက်ရှိသည်။ ဗန်းမော်မြို့ အထက် ၁၂ မိုင်ကွာခန့်ရှိ သဖန်းပင်ရွာ သို့ ရောက်သောအခါ ဧရာဝတီမြစ်သည် မြေနုချိုင့်ဝှမ်းကို ဖြတ်သန်း စီးဆင်းရသည်ဖြစ်ရာ တစ်ဖန်ကျယ်ပြန့်လာ၍ ရေစီးလည်းသာလာသည်။
တတိယမြစ်ကျဉ်းသည် သပိတ်ကျင်းမြို့၏ အထက် ၁ဝ
မိုင်ခန့်ရှိ မလည်ရွာမှ စတင်၍ ကျောက်မြောင်းမြို့အထိ ဖြစ်ရာ
အလျား ၂၉ မိုင်ခန့်ရှိသည်။ ထိုမြစ်ကျဉ်းနေရာ၌
မြစ်၏အကျယ်မှာ ကိုက် ၄၄ဝ ခန့် ရှိလေသည်။ ယင်း
မြစ်ကျဉ်းသည် ပထမမြစ်ကျဉ်းနှစ်ခုလောက် ရှုခင်းမလှချေ။
သစ်တောများ ထူထပ်စွာပေါက်ရောက်နေသော ကမ်းပါးစောက်
များသည် တစ်ဖက်တစ်ချက်တွင် တည်ရှိနေသည်။
ရွှေဘိုခရိုင် ကျောက်မြောင်းမြိုမှ လွန်သော် ဧရာဝတီ
မြစ်သည် တစ်ဖန်ကျယ်ပြန့်လာပြန်သည်။ အပူပိုင်းဇုန် မြေနု
ဒေသကိုဖြတ်၍ မန္တလေးမြို့တိုင်အောင် စီးဆင်းလာပြီး ဗန်းမော်
နှင့် မန္တလေးအကြား ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းသည် အကွေ့
အကောက်လည်းများ၊ သဲသောင်လည်းများလှသည်။ မန္တလေးမြို့
သို့ ရောက်သောအခါ တစ်ဖက်ကမ်းရှိ စစ်ကိုင်းတောင်တန်း
များကို ကွေ့ဝိုက်၍ အရှေ့မှအနောက်သို့ မြစ်ကြောင်းပြောင်းခဲ့
ရာ ယင်း၏ မြစ်လက်တက်ကြီးဖြစ်သော ချင်းတွင်းမြစ်နှင့်
ဆုံရာ ပခုက္ကူမြို့အထိဖြစ်သည်။
 
ဗန်းမော်မြို့နားသို့ ရောက်သောအခါ ဧရာဝတီမြစ်သည် တောင်ဘက်ရှိ မြေနုချိုင့်ဝှမ်းသို့ ဆက်မစီးဘဲ အနောက်ဘက်သို့ကွေးသွားကာ ထုံးကျောက်တောင်များအကြားသို့ ဖြတ်စီးသည်။ ဤနေရာတွင် မြစ်သည် ကိုက်တစ်ရာခန့်သာကျယ်၍ နံဘေးတစ်ဖက်တစ်ချက်မှ မတ်စောက်သော ကျောက်ဆောင်ကျောက်ကမ်းပါး များသည် ပေ ၂ဝဝ မှ ၃ဝဝ အထိ မြင့်ကြသည်။ ယင်းကို ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းဟုခေါ်သည်။ ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းသည် စင်းကန်းရွာမှစတင်၍ ရွှေဂူမြို့ အထက်နားရှိ သင်္ဘောအင်းရွာအထိ ၁၄ မိုင်ခန့် အလျားရှိသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းတစ်လျှောက်တွင် ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းနေရာသည် ရှုမျှော်ခင်းအလှဆုံးဟု ဆိုကြသည်။ ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းတွင် ရေစီးမြန်၍ ဝဲများရှိသော်လည်း ပထမမြစ်ကျဉ်းလောက် ကူးသန်းသွားလာရေး အန္တရာယ်မရှိချေ။ ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းဖြင့် ဗန်းမော်မြို့အထိ သင်္ဘောများသည် တစ်နှစ်ပတ်လုံး ဆန်တက်သွားလာနိုင်သည်။
==အောက်ဧရာဝတီ==
ချင်းတွင်းမြစ်လက်တက်နှင့် ဆုံရာမှစ၍ ဧရာဝတီမြစ်
သည် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော မြေနုလွင်ပြင်ကို ဖြတ်သန်းစီးဆင်း
လေရကား ရေစီးနှေးသည်။ များသောအားဖြင့် ကမ်းပါးသည်
သဲကျောက် ကမ်းပါးစောက်များဖြစ်၍ မြစ်နှင့် မလှမ်းမကမ်း
တွင် တစ်ခါတစ်ရံ တောင်ကုန်းများကို တွေ့နိုင်သည်။ ရေနံ
ချောင်းမြို့အနီး၌တွေ့ရသော ကျောက်စရစ်နီ မြေကြမ်းများဖုံးနေ
သည့် သဲကမ်းပါးစောက်များကိုထောက်၍ တစ်ခါက ဧရာဝတီ
မြစ်သည် ယခုထက်ပို၍ မျက်နှာပြင်မြင့်ခဲ့ကြောင်း သိသာ
ထင်ရှားသည်။ တစ်ခါတစ်ရံလည်း သဲကျောက်တောင်များ
ပြတ်၍ တွန့်ခေါက်ကျောက်မြေများကိုတွေ့ရရာ ယင်းတို့သည်
ရေနံထွက်ခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေလေသည်။ ဤအပိုင်းတွင်
ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းသည်း တစ်ဖြောင့်တည်းမနေဘဲ ဖြောင့်
လိုက်ကောက်လိုက်နှင့် စီးဆင်းသည်။ မြေနုလွင်ပြင်ကို ဖြတ်စီး
သည့်အခါ မြစ်ကမ်းပါးသည် သဲတို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်း၍နိမ့်သည်။
တောင်ကုန်းကြား ဖြတ်စီးသည့်အခါ မြစ်ကမ်းပါးသည်
မြင့်သည်။
 
ဒုတိယမြစ်ကျဉ်းမှ ထွက်ခဲ့၍ ဗန်းမော်မှ ၃၈ မိုင် ဝေးသော ရွှေဂူမြို့ကို ဖြတ်ခဲ့ပြီး ကသာမြို့ကို လွန်သောအခါ ဧရာဝတီမြစ်သည် တောင်ဘက်သို့ ကွေ့ဆင်းသည်။ ကသာမြို့မှ တကောင်းမြို့အထိ မြေနုကမ်းပါးများဖြစ်သည်။ အရှေ့ဘက်ကမ်းနှင့် ခပ်လှမ်းလှမ်း၌မူ ရှမ်းကုန်းပြင်မြင့်၏ အဆက်ဖြစ်သော မိုးကုတ်နယ်မှ တောင်ကုန်းများကို တွေ့နိုင်သည်။ တကောင်းမြို့မှ လွန်သောအခါ သပိတ်ကျင်းမြို့အနီးတွင် တတိယမြစ်ကျဉ်းသို့ ရောက်ပြန်သည်။
မင်းဘူးမြို့မှ ပြည်မြို့အကြားတွင် အနောက်ဘက်
ရခိုင်ရိုးမတောင်မှ ဖြာထွက်လာသော တောင်စွယ်များသည်
မြစ်ကမ်းပါးအထိရောက်သည်။ အရှေ့ဘက်မှလည်း ပဲခူးရိုးမနှင့်
ယင်း၏တောင်စွယ်များက ကမ်းပါးအထိရောက်သည်။သရက်မြို့
အောက်နားတွင် အနောက်ဘက်မှ ရခိုင်ရိုးမတောင်စွယ်သည်
အရှေ့ဘက်မှ ပဲခူးရိုးမတောင်စွယ်နှင့် မိုင် ၅ဝ မှ ၆ဝ ခန့်သာ
ကွာဝေးသည့် နေရာအထိ လာဆုံကြသည်။ သရက်မြို့မှ မိုင်
၄ဝ လွန်သော် ဧရာဝတီမြစ်၏ အရေးကြီးသော ဆိပ်ကမ်းမြို့
ဖြစ်သည့် ပြည်မြို့သို့ ရောက်သည်။ ပြည်မြို့အောက် မိုင် ၃ဝ
ခန့်အကွာ ထုံးဘိုမြို့အနီးတွင် ဧရာဝတီမြစ်ကမ်းပါးအရောက်
ထိုးထွက်နေသောအကောက်တောင်၏ သဲကျောက်တောင်စောင်း
ကြီးရှိသည်။ ယင်းတောင်စောင်းကို ဘုရားပုံတော်များ အမျိုးမျိုး
ထွင်းထုထားရာ မြစ်လမ်းခရီးသွားများ ကြည်ညိုစွာ ဖူးမြော်
နိုင်သည်။
 
တတိယမြစ်ကျဉ်းသည် သပိတ်ကျင်းမြို့၏ အထက် ၁ဝ မိုင်ခန့်ရှိ မလည်ရွာမှ စတင်၍ ကျောက်မြောင်းမြို့အထိ ဖြစ်ရာ အလျား ၂၉ မိုင်ခန့်ရှိသည်။ ထိုမြစ်ကျဉ်းနေရာ၌ မြစ်၏အကျယ်မှာ ကိုက် ၄၄ဝ ခန့် ရှိလေသည်။ ယင်း မြစ်ကျဉ်းသည် ပထမမြစ်ကျဉ်းနှစ်ခုလောက် ရှုခင်းမလှချေ။ သစ်တောများ ထူထပ်စွာပေါက်ရောက်နေသော ကမ်းပါးစောက်များသည် တစ်ဖက်တစ်ချက်တွင် တည်ရှိနေသည်။ ရွှေဘိုခရိုင် ကျောက်မြောင်းမြိုမှ လွန်သော် ဧရာဝတီမြစ်သည် တစ်ဖန်ကျယ်ပြန့်လာပြန်သည်။ အပူပိုင်းဇုန် မြေနု ဒေသကိုဖြတ်၍ မန္တလေးမြို့တိုင်အောင် စီးဆင်းလာပြီး ဗန်းမော် နှင့် မန္တလေးအကြား ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းသည် အကွေ့ အကောက်လည်းများ၊ သဲသောင်လည်းများလှသည်။ မန္တလေးမြို့ သို့ ရောက်သောအခါ တစ်ဖက်ကမ်းရှိ စစ်ကိုင်းတောင်တန်းများကို ကွေ့ဝိုက်၍ အရှေ့မှအနောက်သို့ မြစ်ကြောင်းပြောင်းခဲ့ရာ ယင်း၏ မြစ်လက်တက်ကြီးဖြစ်သော ချင်းတွင်းမြစ်နှင့် ဆုံရာ ပခုက္ကူမြို့အထိဖြစ်သည်။
အောက်ပိုင်း ဧရာဝတီတွင်လည်း မြစ်ကြောင်း ကျဉ်း
သွားသော နှစ်နေရာရှိသည်။ ထိုနှစ်နေရာ၌ မြစ်ကြောင်းသည်
ကိုက် ၈ဝဝ·၈၈ဝ ခန့်ရှိသည်။ သို့သော် ရေနက်၍ သဘေ‡ာ
များ သွားလာနိုင်သဖြင့် အချို့က မြစ်ကျဉ်းဟု မခေါ်ချေ။
ထိုနှစ်နေရာမှ မင်းလှနှင့် မိကျောင်းရဲအကြား (ကိုးမိုင်ခွဲခန့်)
နေရာနှင့် ပြည်မြို့အထက် ကမ္မနှင့် စစ္စယံအကြားရှိ တစ်နေရာ
(ရှစ်မိုင်ခန့်) ဖြစ်ကြသည်။
 
==အောက်ဧရာဝတီ==
==မြစ်ဝကျွန်းပေါ်==
ချင်းတွင်းမြစ်လက်တက်နှင့် ဆုံရာမှစ၍ ဧရာဝတီမြစ်သည် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော မြေနုလွင်ပြင်ကို ဖြတ်သန်းစီးဆင်းလေရကား ရေစီးနှေးသည်။ များသောအားဖြင့် ကမ်းပါးသည်သဲကျောက် ကမ်းပါးစောက်များဖြစ်၍ မြစ်နှင့် မလှမ်းမကမ်းတွင် တစ်ခါတစ်ရံ တောင်ကုန်းများကို တွေ့နိုင်သည်။ ရေနံချောင်းမြို့အနီး၌တွေ့ရသော ကျောက်စရစ်နီ မြေကြမ်းများဖုံးနေသည့် သဲကမ်းပါးစောက်များကိုထောက်၍ တစ်ခါက ဧရာဝတီမြစ်သည် ယခုထက်ပို၍ မျက်နှာပြင်မြင့်ခဲ့ကြောင်း သိသာထင်ရှားသည်။ တစ်ခါတစ်ရံလည်း သဲကျောက်တောင်များ ပြတ်၍ တွန့်ခေါက်ကျောက်မြေများကိုတွေ့ရရာ ယင်းတို့သည် ရေနံထွက်ခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေလေသည်။ ဤအပိုင်းတွင် ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းသည်း တစ်ဖြောင့်တည်းမနေဘဲ ဖြောင့်လိုက်ကောက်လိုက်နှင့် စီးဆင်းသည်။ မြေနုလွင်ပြင်ကို ဖြတ်စီးသည့်အခါ မြစ်ကမ်းပါးသည် သဲတို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်း၍နိမ့်သည်။ တောင်ကုန်းကြား ဖြတ်စီးသည့်အခါ မြစ်ကမ်းပါးသည် မြင့်သည်။
ဧရာဝတီမြစ်၏ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ပိုင်းသည် ပြည်မြို့ အောက် ၅၃
မိုင် ဝေးသောမြန်အောင်မြို့နားမှ စလေသည်။ မြန်အောင်မြို့
အောက် မိုင် ၃ဝ ခန့်အကွာ ညောင်ကျိုးရွာအနီးမှ စ၍
ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်၏ အနောက်ဘက်အကျဆုံးနှင့်
အကြီးဆုံးမြစ်ခွဲဖြစ်သည့် ပုသိမ်မြစ်ခွဲထွက်သည်။ (ပုသိမ်မြစ်·
ရှု။) ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်သည် ပင်လယ်မှမိုင် ၁၈ဝ အကွာ
မှစ၍ မြစ်ခွဲများ ဖြာထွက်ကာ တြိဂံပုံသဏ္ဌာန် တည်ရှိသည်။
ဟင်္သာတမြို့အနီးတွင် အရှေ့ဘက်မှ ပဲခူးရိုးမတောင်၊ အနောက်
ဘက်မှ ရခိုင်ရိုးမတောင်တို့သည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု မိုင် ၈ဝ ခန့်
သာ ကွာဝေးသည်အထိ နီးကပ်လာပြီးနောက် တဖြည်းဖြည်း
တောင်ဘက်သို့ခွာထွက်သွားကြရာ ယင်းသို့ကွာသွားသည့်
မြေပြန့်တစ်လျှောက် ဧရာဝတီမြစ်သည် မြစ်ခွဲများစွာဖြာထွက်
၍ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်ထဲသို့ စီးဝင်သည်။ ပင်လယ်ထဲသို့
စီးဝင်ရာ၌ ပုသိမ်မြစ်အပါအဝင် မြစ်ဝကြီးပေါင်းကိုးခု ဖြစ်ပေါ်
လေသည်။ မြစ်ခွဲကြီးများမှ မြစ်ချောင်းကလေးများစွာ ဖြာထွက်
ကာ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ဆက်စပ်စီးဆင်းလျက်ရှိရာ ဒီချောင်း
ပေါင်းများစွာ ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိိသော ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်
သည် ပိုက်ကွန်ကြီးသဖွယ်ဖြစ်နေသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်
ဒေသသည် စတုရန်းမိုင် ၁၂ဝဝဝ ကျယ်ပြန့်သည်။
 
မင်းဘူးမြို့မှ ပြည်မြို့အကြားတွင် အနောက်ဘက် ရခိုင်ရိုးမတောင်မှ ဖြာထွက်လာသော တောင်စွယ်များသည် မြစ်ကမ်းပါးအထိရောက်သည်။ အရှေ့ဘက်မှလည်း ပဲခူးရိုးမနှင့် ယင်း၏တောင်စွယ်များက ကမ်းပါးအထိရောက်သည်။ သရက်မြို့ အောက်နားတွင် အနောက်ဘက်မှ ရခိုင်ရိုးမတောင်စွယ်သည် အရှေ့ဘက်မှ ပဲခူးရိုးမတောင်စွယ်နှင့် မိုင် ၅ဝ မှ ၆ဝ ခန့်သာ ကွာဝေးသည့် နေရာအထိ လာဆုံကြသည်။ သရက်မြို့မှ မိုင် ၄ဝ လွန်သော် ဧရာဝတီမြစ်၏ အရေးကြီးသော ဆိပ်ကမ်းမြို့ဖြစ်သည့် ပြည်မြို့သို့ ရောက်သည်။ ပြည်မြို့အောက် မိုင် ၃ဝ ခန့်အကွာ ထုံးဘိုမြို့အနီးတွင် ဧရာဝတီမြစ်ကမ်းပါးအရောက် ထိုးထွက်နေသော အကောက်တောင်၏ သဲကျောက်တောင်စောင်းကြီးရှိသည်။ ယင်းတောင်စောင်းကို ဘုရားပုံတော်များ အမျိုးမျိုးထွင်းထုထားရာ မြစ်လမ်းခရီးသွားများ ကြည်ညိုစွာ ဖူးမြော် နိုင်သည်။
 
အောက်ပိုင်း ဧရာဝတီတွင်လည်း မြစ်ကြောင်း ကျဉ်း သွားသော နှစ်နေရာရှိသည်။ ထိုနှစ်နေရာ၌ မြစ်ကြောင်းသည် ကိုက် ၈ဝဝ· ၈၈ဝ ခန့်ရှိသည်။ သို့သော် ရေနက်၍ သင်္ဘော များ သွားလာနိုင်သဖြင့် အချို့က မြစ်ကျဉ်းဟု မခေါ်ချေ။ ထိုနှစ်နေရာမှ မင်းလှနှင့် မိကျောင်းရဲအကြား (ကိုးမိုင်ခွဲခန့်) နေရာနှင့် ပြည်မြို့အထက် ကမ္မနှင့် စစ္စယံအကြားရှိ တစ်နေရာ (ရှစ်မိုင်ခန့်) ဖြစ်ကြသည်။
ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်၏ အနောက်ဘက်ဆုံးမြစ်ဝ သည်
ပုသိမ်မြစ်ဝဖြစ်သကဲ့သို့ အရှေ့ဘက်ဆုံး မြစ်ဝသည်
ရန်ကုန်မြစ်ဝဖြစ်သည်။ ပုသိမ်မြစ်သည် ဧရာဝတီမှစ၍ ခွဲထွက်
စီးဆင်းလာသောမြစ် ဖြစ်သော်လည်း ရန်ကုန်မြစ်မှာမူ
ပဲခူးရိုးမတောင်မှ မြစ်ဖျားခံ၍ ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်မှ
မြစ်ခွဲဖြစ်သော ဘောလယ်မြစ်နှင့်ဆုံကာ ပင်လယ်ထဲသို့ စီးဝင်
သည်။ ရန်ကုန်မြစ်၏ အထက်ပိုင်းကို [[လှိုင်မြစ်]]ဟုလည်း
ကောင်း၊ [[မြစ်မခ]]ဟုလည်းကောင်းခေါ်သည်။
 
==မြစ်ဝကျွန်းပေါ်==
ဧရာဝတီမြစ်၏ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ပိုင်းသည် ပြည်မြို့ အောက် ၅၃ မိုင် ဝေးသော မြန်အောင်မြို့နားမှ စလေသည်။ မြန်အောင်မြို့ အောက် မိုင် ၃ဝ ခန့်အကွာ ညောင်ကျိုးရွာအနီးမှ စ၍ ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်၏ အနောက်ဘက်အကျဆုံးနှင့် အကြီးဆုံးမြစ်ခွဲဖြစ်သည့် ပုသိမ်မြစ်ခွဲထွက်သည်။ (ပုသိမ်မြစ်·ရှု။) ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်သည် ပင်လယ်မှမိုင် ၁၈ဝ အကွာမှစ၍ မြစ်ခွဲများ ဖြာထွက်ကာ တြိဂံပုံသဏ္ဌာန် တည်ရှိသည်။ ဟင်္သာတမြို့အနီးတွင် အရှေ့ဘက်မှ ပဲခူးရိုးမတောင်၊ အနောက်ဘက်မှ ရခိုင်ရိုးမတောင်တို့သည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု မိုင် ၈ဝ ခန့် သာ ကွာဝေးသည်အထိ နီးကပ်လာပြီးနောက် တဖြည်းဖြည်း တောင်ဘက်သို့ ခွာထွက်သွားကြရာ ယင်းသို့ကွာသွားသည့် မြေပြန့်တစ်လျှောက် ဧရာဝတီမြစ်သည် မြစ်ခွဲများစွာဖြာထွက်၍ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်ထဲသို့ စီးဝင်သည်။ ပင်လယ်ထဲသို့ စီးဝင်ရာ၌ ပုသိမ်မြစ်အပါအဝင် မြစ်ဝကြီးပေါင်းကိုးခု ဖြစ်ပေါ်လေသည်။ မြစ်ခွဲကြီးများမှ မြစ်ချောင်းကလေးများစွာ ဖြာထွက်ကာ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ဆက်စပ်စီးဆင်းလျက်ရှိရာ ဒီချောင်းပေါင်းများစွာ ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိသော ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ် သည် ပိုက်ကွန်ကြီးသဖွယ်ဖြစ်နေသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသသည် စတုရန်းမိုင် ၁၂ဝဝဝ ကျယ်ပြန့်သည်။
 
ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်၏ အနောက်ဘက်ဆုံးမြစ်ဝသည် ပုသိမ်မြစ်ဝဖြစ်သကဲ့သို့ အရှေ့ဘက်ဆုံး မြစ်ဝသည် ရန်ကုန်မြစ်ဝဖြစ်သည်။ ပုသိမ်မြစ်သည် ဧရာဝတီမှစ၍ ခွဲထွက် စီးဆင်းလာသောမြစ် ဖြစ်သော်လည်း ရန်ကုန်မြစ်မှာမူ ပဲခူးရိုးမတောင်မှ မြစ်ဖျားခံ၍ ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်မှ မြစ်ခွဲဖြစ်သော ဘောလယ်မြစ်နှင့်ဆုံကာ ပင်လယ်ထဲသို့ စီးဝင်သည်။ ရန်ကုန်မြစ်၏ အထက်ပိုင်းကို [[လှိုင်မြစ်]]ဟုလည်းကောင်း၊ [[မြစ်မခ]]ဟုလည်းကောင်းခေါ်သည်။
 
ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်တွင် ပင်လယ်ထဲသို့စီးဝင်သော မြစ်ဝကိုးခုရှိသော်လည်း ပုသိမ်မြစ်ဝနှင့် ရန်ကုန်မြစ်ဝ နှစ်ခုတွင်းသို့သာလျှင် ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောကြီးများ ဝင်ထွက် ဆိုက်ကပ်နိုင်ကြသည်။ ပုသိမ်မြစ်ဝနှင့် ရန်ကုန်မြစ်ဝသည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု မိုင် ၁၆ဝ ခန့်ဝေးသည်။ ရန်ကုန်မြစ်သည် ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်နှင့် ဆက်လျက်ရှိသော်လည်း ဧရာဝတီမြစ်ဝကြီးမှရေသည် ရန်ကုန်မြစ်အတွင်းသို့ လုံးဝစီးဝင်ခြင်းမရှိချေ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ရန်ကုန်မြစ်သည် ဧရာဝတီမြစ်မှ ခွဲထွက်လာသည်မဟုတ်ဘဲ ဧရာဝတီမြစ်အတွင်းသို့ ပူးပေါင်းစီးဝင်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ထို့အတူပင် ပုသိမ်မြစ်သည် ဧရာဝတီမြစ်၏ မြစ်ခွဲဖြစ်သော်လည်း ဧရာဝတီ မြစ်ရေသည်ပုသိမ်မြစ်ထဲသို့ အနည်းငယ်သာ စီးဝင်လေသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ပုသိမ်မြစ်နှင့် ဧရာဝတီမြစ်ကို ဆက်သောချောင်းသည် ကိုက် ၃ဝဝ ခန့်သာကျယ်၍ ချောင်းတစ်ခုလုံး သဲသောင်ပြင်နှင့် ပြည့်နေသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ယင်းမြစ်ဝနှစ်ခုကို ဧရာဝတီမြစ်အစစ်ဟု ခေါ်ရန်မလွယ်ချေ။ ဧရာဝတီမြစ်မကြီးမှ ရေသည် ပင်လယ်ထဲသို့ အမှန်စီးထွက်ရာထွက်ပေါက်ကား ဧရာမြစ်ဝဖြစ်သည်။
ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်တွင် ပင်လယ်ထဲသို့စီးဝင်
သော မြစ်ဝကိုးခုရှိသော်လည်း ပုသိမ်မြစ်ဝနှင့် ရန်ကုန်မြစ်ဝ
နှစ်ခုတွင်းသို့သာလျှင် ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောကြီးများ ဝင်ထွက်
ဆိုက်ကပ်နိုင်ကြသည်။ ပုသိမ်မြစ်ဝနှင့် ရန်ကုန်မြစ်ဝသည်
တစ်ခုနှင့်တစ်ခု မိုင် ၁၆ဝ ခန့်ဝေးသည်။ ရန်ကုန်မြစ်သည်
ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်နှင့် ဆက်လျက်ရှိသော်လည်း ဧရာဝတီ
မြစ်ဝကြီးမှရေသည် ရန်ကုန်မြစ်အတွင်းသို့ လုံးဝစီးဝင်ခြင်းမရှိ
ချေ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ရန်ကုန်မြစ်သည် ဧရာဝတီမြစ်မှ
ခွဲထွက်လာသည်မဟုတ်ဘဲ ဧရာဝတီမြစ်အတွင်းသို့ ပူးပေါင်း
စီးဝင်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ထို့အတူပင် ပုသိမ်မြစ်သည်
ဧရာဝတီမြစ်၏ မြစ်ခွဲဖြစ်သော်လည်း ဧရာဝတီ မြစ်ရေသည်
ပုသိမ်မြစ်ထဲသို့ အနည်းငယ်သာ စီးဝင်လေသည်။ အဘယ်
ကြောင့်ဆိုသော် ပုသိမ်မြစ်နှင့် ဧရာဝတီမြစ်ကို ဆက်သော
ချောင်းသည် ကိုက် ၃ဝဝ ခန့်သာကျယ်၍ ချောင်းတစ်ခုလုံး
သဲသောင်ပြင်နှင့် ပြည့်နေသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်
ယင်းမြစ်ဝနှစ်ခုကို ဧရာဝတီမြစ်အစစ်ဟု ခေါ်ရန်မလွယ်ချေ။
ဧရာဝတီမြစ်မကြီးမှ ရေသည် ပင်လယ်ထဲသို့ အမှန်စီးထွက်ရာ
ထွက်ပေါက်ကား ဧရာမြစ်ဝဖြစ်သည်။
 
 
လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝ,ဝဝဝ ကျော်က ဧရာဝတီမြစ်ဝသည် ပြည်မြို့နား၌ ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။ လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း ၁၂,ဝဝဝ ခန့်ကပင် ဧရာဝတီမြစ်ဝသည် ယခုအခြေအတိုင်း မရှိသေးချေ။ ယခု ဖြစ်ပေါ်နေသော မြစ်ဝကျွန်းပေါ်နေရာတစ်ခုလုံးသည် တွံတေး၊ မြောင်းမြ၊ ပုသိမ် စသော ဂဝံ ကျောက်ကုန်းရိုးများ ရေပြင်ပေါ်၌တက်နေသည့်ကျွန်းသဖွယ် ဖြစ်ပေါ်နေသော နေရာများမှတစ်ပါး အားလုံးပင် ပင်လယ်ရေပြင်ကြီး ဖြစ်လျက်ရှိသည်ဟု ဆိုကြသည်။ ထိုခေတ်အခါက ဒီတက် ဒီကျသည် ပြည်မြို့အထက်တွင် ဖြစ်သော်လည်း ယခုအခါ၌မူ ဒီရေသည် ညောင်တုန်းမြို့အထိပင် တစ်ခါတစ်ရံ မရောက်ချေ။ ဧရာဝတီမြစ်တစ်လျောက် ရေစီးနှင့်အတူပါလာသော နုန်းမြေသည် ယခုမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဖြစ်နေသောနေရာ၌ တဖြည်းဖြည်းပို့လာကာ မြေနုကျွန်းပေါ်ဒေသဟူ၍
လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝဝဝဝ ကျော်က ဧရာဝတီ
မြစ်ဝသည် ပြည်မြို့နား၌ ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။
လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း ၁၂ဝဝဝ ခန့်ကပင် ဧရာဝတီမြစ်ဝသည်
ယခုအခြေအတိုင်း မရှိသေးချေ။ ယခု ဖြစ်ပေါ်နေသော
မြစ်ဝကျွန်းပေါ်နေရာတစ်ခုလုံးသည် တွံတေး၊ မြောင်းမြ၊ ပုသိမ်
စသော ဂဝံ ကျောက်ကုန်းရိုးများ ရေပြင်ပေါ်၌တက်နေသည့်
ကျွန်းသဖွယ် ဖြစ်ပေါ်နေသော နေရာများမှတစ်ပါး အားလုံး
ပင် ပင်လယ်ရေပြင်ကြီး ဖြစ်လျက်ရှိသည်ဟု ဆိုကြသည်။
ထိုခေတ်အခါက ဒီတက်ဒီကျသည် ပြည်မြို့အထက်တွင် ဖြစ်
သော်လည်း ယခုအခါ၌မူ ဒီရေသည် ညောင်တုန်းမြို့အထိပင်
တစ်ခါတစ်ရံ မရောက်ချေ။ ဧရာဝတီမြစ်တစ်လျောက် ရေစီးနှင့်
အတူပါလာသော နုန်းမြေသည် ယခုမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဖြစ်နေ
သောနေရာ၌ တဖြည်းဖြည်းပို့လာကာ မြေနုကျွန်းပေါ်ဒေသဟူ၍
ဖြစ်လာခြင်းဖြစ်လေသည်။
 
 
ဧရာဝတီမြစ်တစ်လျှောက်မှ မြစ်ဝသို့ တစ်နှစ်လျှင် နုန်းမြေတန်ပေါင်း ၂၆၁ သန်း စီးပါလာသည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။ မန္တလေးမြို့နေရာအထိ နုန်းမြေတန်ပေါင်း ၃၂ သန်း စီးပါလာပြီးလျှင် ချင်းတွင်း မြစ်ဘက်မှ တန်ပေါင်း ၁ဝ၉ သန်းပါလာ၍ အခြားမြစ်ချောင်းများမှ တန်ပေါင်း သန်း ၁၂ဝ ခန့် မျောပါလာသည်ဟု တွက်ဆကြသည်။ ၁၈၆ဝ·၇ဝ နှင့် ၁၉ဝ၉·၁ဝ ခုနှစ်များက တိုင်းတာရေးဆွဲထားသော မြေမျက်နှာပြင် အနိမ့်အမြင့် တိုင်းတာချက်အရ ဘူမိဗေဒပညာရှင် ဒေါက်တာချစ်ဗား၏ ယူဆချက်မှာ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ကမ်းခြေသည် အနှစ်တစ်ရာခန့်တွင် သုံးမိုင်ခန့်သာ အများဆုံးမြေဖို့၍ ကျယ်ထွက်လာသည်ဟုဆိုသည်။ ဆာအက်ဒွင်ပတ်စကိုဆိုသူ ဘူမိဗေဒပညာရှင်ကမူ တစ်နှစ်လျှင် ပေ ၂ဝဝ သို့မဟုတ် အနှစ်တစ်ရာလျှင် ၃.၇၉ မိုင် ပင်လယ်ထဲသို့ ပြန့်ထွက်လာသည်ဟု ယူဆသည်။ ပင်လယ်နှင့်စပ်လျက်ရှိသော မြေနုကျွန်းပေါ်ဒေသတွင် ကနစိုတောများပေါက်ရောက်၍ မြစ်ဝကျွန်းပေါ် တစ်ခုလုံး၌မူ ဆန်စပါး အကြီးအကျယ်စိုက်ပျိုးသည်။
ဧရာဝတီမြစ်တစ်လျှောက်မှ မြစ်ဝသို့ တစ်နှစ်လျှင်
နုန်းမြေတန်ပေါင်း ၂၆၁ သန်း စီးပါလာသည်ဟု ခန့်မှန်းကြ
သည်။ မန္တလေးမြို့နေရာအထိ နုန်းမြေတန်ပေါင်း ၃၂ သန်း
စီးပါလာပြီးလျှင် ချင်းတွင်း မြစ်ဘက်မှ တန်ပေါင်း ၁ဝ၉
သန်းပါလာ၍ အခြားမြစ်ချောင်းများမှ တန်ပေါင်း သန်း ၁၂ဝ
ခန့် မျောပါလာသည်ဟု တွက်ဆကြသည်။ ၁၈၆ဝ·၇ဝ နှင့်
၁၉ဝ၉·၁ဝ ခုနှစ်များက တိုင်းတာရေးဆွဲထားသော မြေမျက်နှာ
ပြင် အနိမ့်အမြင့် တိုင်းတာချက်အရ ဘူမိဗေဒပညာရှင်
ဒေါက်တာချစ်ဗား၏ ယူဆချက်မှာ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ကမ်းခြေ
သည် အနှစ်တစ်ရာခန့်တွင် သုံးမိုင်ခန့်သာ အများဆုံးမြေဖို့၍
ကျယ်ထွက်လာသည်ဟုဆိုသည်။ ဆာအက်ဒွင်ပတ်စကိုဆိုသူ
ဘူမိဗေဒပညာရှင်ကမူ တစ်နှစ်လျှင် ပေ ၂ဝဝ သို့မဟုတ်
အနှစ်တစ်ရာလျှင် ၃.၇၉ မိုင် ပင်လယ်ထဲသို့ ပြန့်ထွက်လာ
သည်ဟု ယူဆသည်။ ပင်လယ်နှင့်စပ်လျက်ရှိသော မြေနုကျွန်း
ပေါ်ဒေသတွင် ကနစိုတောများပေါက်ရောက်၍ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်
တစ်ခုလုံး၌မူ ဆန်စပါး အကြီးအကျယ်စိုက်ပျိုးသည်။
 
 
ဧရာဝတီမြစ်သည် ရှေးနှစ်ပေါင်း ထောင်ပေါင်းများစွာက မန္တလေးမြို့အနီးမှ တောင်ဘက်သို့ တန်းလျက် စီးဆင်းဖူးကြောင်း အထောက်အထားများရှိသည်။ စစ်တောင်းမြစ်သည် တစ်ချိန်က ဧရာဝတီမြစ်အောက်ပိုင်းဟု ဘူမိဗေဒပညာရှင်များက ယူဆကြသည်။ ယခု ဧရာဝတီမြစ်အောက်ပိုင်းသည် တစ်ချိန်က ချင်းတွင်းမြစ်ဝှမ်းဖြစ်ရမည်ဟု ဆိုကြလေသည်။ ဧရာဝတီမြစ်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရေတိုက်စားခြင်း အမြန်ဆုံးသော မြစ်တစ်မြစ်ဖြစ်သည်။ နိုင်းမြစ်၊ မစ္စစ္စပီမြစ်၊ ဂင်္ဂါမြစ်၊ ဒင်းညုမြစ်တို့ထက် ရေတိုက်စားနှုန်း အားကြီးသည်။ ယင်းမြစ်ဝှမ်း အောက်ခြေရှိ ကျောက်ဆောင်များကိုပင် အနှစ် ၄ဝဝ လျှင် တစ်ပေခန့် တိုက်စားသည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။
ဧရာဝတီမြစ်သည် ရှေးနှစ်ပေါင်း ထောင်ပေါင်းများစွာ
က မန္တလေးမြို့အနီးမှ တောင်ဘက်သို့ တန်းလျက် စီးဆင်းဖူး
ကြောင်း အထောက်အထားများရှိသည်။ စစ်တောင်းမြစ်သည်
တစ်ချိန်က ဧရာဝတီမြစ်အောက်ပိုင်းဟု ဘူမိဗေဒပညာရှင်များ
က ယူဆကြသည်။ ယခု ဧရာဝတီမြစ်အောက်ပိုင်းသည်
တစ်ချိန်က ချင်းတွင်းမြစ်ဝှမ်းဖြစ်ရမည်ဟု ဆိုကြလေသည်။
ဧရာဝတီမြစ်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရေတိုက်စားခြင်း
အမြန်ဆုံးသော မြစ်တစ်မြစ်ဖြစ်သည်။ နိုင်းမြစ်၊ မစ္စစ္စပီမြစ်၊
ဂင်္ဂါမြစ်၊ ဒင်းညုမြစ်တို့ထက် ရေတိုက်စားနှုန်း အားကြီးသည်။
ယင်းမြစ်ဝှမ်း အောက်ခြေရှိ ကျောက်ဆောင်များကိုပင် အနှစ်
၄ဝဝ လျှင် တစ်ပေခန့် တိုက်စားသည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။
 
==မြစ်လက်တက်များ==
မေခနှင့်မေလိခတို့ ပေါင်းဆုံ၍ ဧရာဝတီမြစ်ဟု ပေါ်လာသည်မှစ၍ ဧရာဝတီမြစ်တွင်းသို့ စီးဝင်သော မြစ်လက်တက်များမှာ လက်ျာဖက်မှ နမ့်ကောင်ခေါ် မိုးကောင်းချောင်း၊ မဲဇာမြစ်၊ မူးမြစ်၊ ချင်းတွင်းမြစ်၊ယော ချောင်း၊ စလင်းချောင်း၊ မုန်းချောင်း၊ မန်းချောင်း၊ မင်းတုန်းချောင်း စသည်တို့ဖြစ်၍ လက်ဝဲဖက်မှ မိုးလယ်ချောင်း၊ တပိန်မြစ်၊ ရွှေလီမြစ်၊ မြစ်ငယ်မြစ်၊ သို့မဟုတ် နမ္မတူ၊ သို့မဟုတ် ဒုဋ္ဌဝတီမြစ်၊ ဇော်ဂျီမြစ်၊ ပန်းလောင်မြစ်၊ စမုန်မြစ်၊ ပင်းချောင်း၊ ဒေါင်းသေချောင်း၊ ယင်းချောင်း၊ နဝင်းချောင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ယင်းတို့ အနက် [[ချင်းတွင်းမြစ်]]သည် အကြီးဆုံး မြစ်လက်တက်ဖြစ်သည်။
မေခနှင့်မေလိခတို့ ပေါင်းဆုံ၍ ဧရာဝတီမြစ်ဟု ပေါ်
လာသည်မှစ၍ ဧရာဝတီမြစ်တွင်းသို့ စီးဝင်သော မြစ်လက်
တက်များမှာ လကျာ်ဖက်မှ နမ့်ကောင်ခေါ် မိုးကောင်းချောင်း၊
မဲဇာမြစ်၊ မူးမြစ်၊ ချင်းတွင်းမြစ်၊ယော ချောင်း၊ စလင်းချောင်း၊
မုန်းချောင်း၊ မန်းချောင်း၊ မင်းတုန်းချောင်း စသည်တို့ဖြစ်၍
လက်ဝဲဖက်မှ မိုးလယ်ချောင်း၊ တပိန်မြစ်၊ ရွှေလီမြစ်၊
မြစ်ငယ်မြစ်၊ သို့မဟုတ် နမ္မတူ၊ သို့မဟုတ် ဒုဋ္ဌဝတီမြစ်၊
ဇော်ဂျီမြစ်၊ ပန်းလောင်မြစ်၊ စမုန်မြစ်၊ ပင်းချောင်း၊ ဒေါင်းသေ
ချောင်း၊ ယင်းချောင်း၊ နဝင်းချောင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ယင်းတို့
အနက် [[ချင်းတွင်းမြစ်]]သည် အကြီးဆုံး မြစ်လက်တက်ဖြစ်သည်။
 
 
 
ဧရာဝတီမြစ်ကမ်းပေါ်ရှိ ထင်ရှားသော မြို့ကြီးများမှာ
မြစ်ကြီးနားမြို့၊ ဗန်းမော်မြို့၊ ရွှေဂူမြို့၊ ကသာမြို့၊ ထီးချိုင့်မြို့၊ တကောင်းမြို့၊ သပိတ်ကျင်းမြို့၊ မန္တလေးမြို့၊ စစ်ကိုင်းမြို့၊ အင်းဝမြို့၊ မြင်းမူမြို့၊ မြင်းခြံမြို့၊ ပခုက္ကူမြို့၊ ပုဂံမြို့၊ ချောက်မြို့၊ စလေမြို့၊ ရေနံချောင်းမြို့၊ မကွေးမြို့၊ မင်းဘူးမြို့၊ မင်းလှမြို့၊ မိချောင်းရဲမြို့၊ အောင်လံမြို့၊ သရက်မြို့၊ ပြည်မြို့၊ မြန်အောင်မြို့၊ ကြံခင်းမြို့၊ ဟင်္သာတမြို့၊ ဓနုဖြူမြို့၊ ညောင်တုန်းမြို့၊ မအူပင်မြို့ စသည်တို့ဖြစ်ကြသည်။ ရှေးမြန်မာမင်းများ၏ မြို့တော်ဟောင်းများဖြစ်သော ပုဂံ၊ အင်းဝ၊ သရေခေတ္တရာ၊ စစ်ကိုင်း၊ အမရပူရ၊ မန္တလေးမြို့များသည် ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းပေါ်၌ပင် တည်ရှိခဲ့သည်ကို ထောက်ခြင်းဖြင့် ဧရာဝတီမြစ်၏ အသုံးဝင်တန်ဖိုးရှိပုံကို သိသာနိုင်သည်။
မြစ်ကြီးနားမြို့၊ ဗန်းမော်မြို့၊ ရွှေဂူမြို့၊ ကသာမြို့၊ ထီးချိုင့်မြို့၊
တကောင်းမြို့၊ သပိတ်ကျင်းမြို့၊ မန္တလေးမြို့၊ စစ်ကိုင်းမြို့၊
အင်းဝမြို့၊ မြင်းမူမြို့၊ မြင်းခြံမြို့၊ ပခုက္ကူမြို့၊ ပုဂံမြို့၊ ချောက်မြို့၊
စလေမြို့၊ ရေနံချောင်းမြို့၊ မကွေးမြို့၊ မင်းဘူးမြို့၊ မင်းလှမြို့၊
မိချောင်းရဲမြို့၊ အောင်လံမြို့၊ သရက်မြို့၊ ပြည်မြို့၊ မြန်အောင်
မြို့၊ ကြံခင်းမြို့၊ ဟင်္သာတမြို့၊ ဓနုဖြူမြို့၊ ညောင်တုန်းမြို့၊
မအူပင်မြို့ စသည်တို့ဖြစ်ကြသည်။ ရှေးမြန်မာမင်းများ၏
မြို့တော်ဟောင်းများဖြစ်သော ပုဂံ၊ အင်းဝ၊ သရေခေတ္တရာ၊
စစ်ကိုင်း၊ အမရပူရ၊ မန္တလေးမြို့များသည် ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်း
ပေါ်၌ပင် တည်ရှိခဲ့သည်ကို ထောက်ခြင်းဖြင့် ဧရာဝတီမြစ်၏
အသုံးဝင်တန်ဖိုးရှိပုံကို သိသာနိုင်သည်။
 
 
ဧရာဝတီမြစ်တွင် ရေတံခွန်များမရှိချေ။ ယင်းသည် ရေစီးသာသဖြင့် မြစ်ဝမှ မိုင်ပေါင်း ၈ဝဝ ကျော်ဝေးသော ဗန်းမော်မြို့အထိ သင်္ဘောများ ၁၂ ရာသီပတ်လုံး သွားလာ ဆန်တက်နိုင်သည်။ ရေကြောင်း ပို့ဆောင်ရေးကော်ပိုရေးရှင်းပိုင် မီးသင်္ဘောများနှင့် ပုဂ္ဂလိကပိုင် မီးသင်္ဘောများဖြင့် ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်း ကူးသန်းသွားလာရေး လွယ်ကူလျက်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ဧရာဝတီမြစ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ အထက်ပိုင်းနှင့် အောက်ပိုင်း ကူးလူးဆက်ဆံရာ သဘာဝခရီးလမ်းမကြီးဟု ခေါ်ဆိုနိုင်လေသည်။ အထက်အောက်ကုန်များ အလွယ်တကူ ဖလှယ်ရောင်းချရသော ဗဟိုလမ်းမကြီးလည်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် မြစ်ဆိပ်မြို့ကြီးများသည် မြစ်ကြောင်းခရီးကို အမှီပြု၍ စည်ပင်ဝပြောလာကြသည်။ အမရပူရမြို့နှင့် စစ်ကိုင်းမြို့အကြား ဧရာဝတီ မြစ်ကိုဖြတ်၍ [[အင်းဝတံတား]]ကြီးကို ဆောက်လုပ်ထားသည်။ ပေပေါင်း ၃၉၈ဝ ရှည်၍ အလယ်တွင် မီးရထားလမ်း တစ်လမ်း၊ ဘေးနှစ်ဖက်တွင် မော်တော်ကားလမ်းများရှိ၏။ ယင်းကို ၁၉၃၄ ခုနှစ်က ဖွင့်လှစ်ခဲ့ရာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အတွင်းက ပျက်စီးသွား၍ ပြန်လည်ပြင်ဆင်ခဲ့ပြီး ၁၉၅၄ ခုနှစ် တွင် ပြန်လည် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။
ဧရာဝတီမြစ်တွင် ရေတံခွန်များမရှိချေ။ ယင်းသည်
ရေစီးသာသဖြင့် မြစ်ဝမှ မိုင်ပေါင်း ၈ဝဝ ကျော်ဝေးသော
ဗန်းမော်မြို့အထိ သင်္ဘောများ ၁၂ ရာသီပတ်လုံး သွားလာ
ဆန်တက်နိုင်သည်။ ရေကြောင်း ပို့ဆောင်ရေးကော်ပိုရေးရှင်းပိုင်
မီးသင်္ဘောများနှင့် ပုဂ္ဂလိကပိုင် မီးသင်္ဘောများဖြင့် ဧရာဝတီ
မြစ်ကြောင်း ကူးသန်းသွားလာရေး လွယ်ကူလျက်ရှိသည်။ ထို့
ကြောင့် ဧရာဝတီမြစ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ အထက်ပိုင်းနှင့်
အောက်ပိုင်း ကူးလူးဆက်ဆံရာ သဘာဝခရီးလမ်းမကြီးဟု
ခေါ်ဆိုနိုင်လေသည်။ အထက်အောက်ကုန်များ အလွယ်တကူ
ဖလှယ်ရောင်းချရသော ဗဟိုလမ်းမကြီးလည်းဖြစ်သည်။ ထို့
ကြောင့် မြစ်ဆိပ်မြို့ကြီးများသည် မြစ်ကြောင်းခရီးကို အမှီပြု၍
စည်ပင်ဝပြောလာကြသည်။ အမရပူရမြို့နှင့် စစ်ကိုင်းမြို့အကြား
ဧရာဝတီ မြစ်ကိုဖြတ်၍ [[အင်းဝတံတား]]ကြီးကို ဆောက်လုပ်ထား
သည်။ ပေပေါင်း ၃၉၈ဝ ရှည်၍ အလယ်တွင် မီးရထားလမ်း
တစ်လမ်း၊ ဘေးနှစ်ဖက်တွင် မော်တော်ကားလမ်းများရှိ၏။
ယင်းကို ၁၉၃၄ ခုနှစ်က ဖွင့်လှစ်ခဲ့ရာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်
အတွင်းက ပျက်စီးသွား၍ ပြန်လည်ပြင်ဆင်ခဲ့ပြီး ၁၉၅၄ ခုနှစ်
တွင် ပြန်လည် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။
 
 
ချင်းတွင်းမြစ်နှင့် အထက်ပိုင်း ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းရှိ သစ်တောများမှ သစ်ဖောင်ဝါးဖောင်များကို အောက်မြန်မာနိုင်ငံသို့ ဧရာဝတီမြစ်တစ်လျှောက် စရိတ်သက်သာစွာဖြင့် အလွယ်တကူမျောချနိုင်သည်။ မြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက် မိုးနည်းပါးသော ဒေသများ၌ ဧရာဝတီမြစ်ရေကို သောက်သုံးခြင်း၊ စိုက်ပျိုးရေး အတွက် ဆည်မြောင်းဖြင့် သွယ်ယူသုံးစွဲခြင်းများပြုကြရသည်။ ထို့ကြောင့် ဧရာဝတီမြစ်ကို မြန်မာနိုင်ငံ၏ အသက်သွေးကြောကြီးဟု ခေါ်ဆိုကြခြင်းဖြစ်သည်။ <ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၅)</ref>
 
ချင်းတွင်းမြစ်နှင့် အထက်ပိုင်း ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းရှိ
သစ်တောများမှ သစ်ဖောင်ဝါးဖောင်များကို အောက်မြန်မာနိုင်ငံ
သို့ ဧရာဝတီမြစ်တစ်လျှောက် စရိတ်သက်သာစွာဖြင့် အလွယ်
တကူမျောချနိုင်သည်။ မြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက် မိုးနည်းပါးသော
ဒေသများ၌ ဧရာဝတီမြစ်ရေကို သောက်သုံးခြင်း၊ စိုက်ပျိုးရေး
အတွက် ဆည်မြောင်းဖြင့် သွယ်ယူသုံးစွဲခြင်းများပြုကြရသည်။
ထို့ကြောင့် ဧရာဝတီမြစ်ကို မြန်မာနိုင်ငံ၏ အသက်သွေးကြော
ကြီးဟု ခေါ်ဆိုကြခြင်းဖြစ်သည်။ <ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၅)</ref>
== မြစ်လက်တက်များ ==
ဧရာဝတီမြစ်တွင် အဓိကမြစ်လက်တက်ကြီး (၅) ခုရှိသည်။ မြစ်လက်တက်များသည် အမြင့်ပေ (၇၀၀၀)မှ (၁၀၀၀၀)အထိရှိသော တောင်တန်းများတွင် မြစ်ဖျားခံကြသည်။
* [[တာပိန်မြစ်]] (ဝဲ)
* [[ရွှေလီမြစ်]] (ဝဲ)
Line ၄၃၂ ⟶ ၁၆၂:
* [[မူးမြစ်]] (ယာ)
* [[ချင်းတွင်းမြစ်]] (ယာ)
 
ထို့ပြင် ချောင်းလက်တက်များလည်း ရှိသေးသည်။
ထို့အပြင် ချောင်းလက်တက်များလည်း ရှိသေးသည်။
* [[ချောင်းမကြီးချောင်း]] (အနောက်ဘက်)
* [[စလင်းချောင်း]] (အနောက်ဘက်)
Line ၄၄၈ ⟶ ၁၇၉:
=== ရွှေလီမြစ် ===
ရွှေလီမြစ်သည်လည်း တရုတ်နိုင်ငံ၊ယူနန်ပြည်နယ်မှပင် စတင်မြစ်ဖျားခံစီးဆင်းလာပြီး [[ရှမ်းပြည်နယ်]] မြောက်ပိုင်းကို ဖြတ်သန်းလာပြီး [[ကသာမြို့]]တောင်ဖက်ရှိ အင်းရွာအနီးတွင် ဧရာဝတီမြစ်နှင့်ပေါင်းဆုံသည်။
 
 
=== မြစ်ငယ်မြစ် (ဒုဌဝတီမြစ်) ===
Line ၄၈၈ ⟶ ၂၁၈:
ဒီ ၃ ခုက ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
 
ဒါ့အပြင် ဧရာဝတီအောက်ပိုင်းအတွက် အဓိကရေ​ရေဝေဖြစ်တဲ့အဓိကရေ​ ရေဝေဖြစ်တဲ့ ချင်းတွင်းမြစ်ပေါ်မှာလဲ ရေကာတာကြီး ၅ ခု ဆောက်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတွေကတော့ စစ်ကိုင်းတိုင်းထဲမှာရှိပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံကို လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ဖြန့်ဖြူးရောင်းချပေးဖို့ ရည် ရွယ်ထားပါတယ်။
ဒီရေကာတာတွေရဲ့ ပမာဏတွေကတော့ …
 
ဒီရေကာတာတွေရဲ့ ပမာဏတွေကတော့ …
(၁၃) ထမံသီ ရေကာတာက မီဂါဝပ် ၁၂၀၀ ထုတ်မယ်။
(၁၄) ရွှေစာရေး ရေကာတာက မီဂါဝပ် ၆၆၀ ထွက်မယ်။
Line ၅၂၂ ⟶ ၂၅၂:
 
== တံတားကြီးများ ==
ဗြိတိသျှကိုလိုနီအစိုးရက ၁၉၃၄ တွင် အင်းဝတံတား(စစ်ကိုင်းတံတား)ကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ဂျပန်အဝင် အင်္ဂလိပ်အပြေးတွင် ဗြိသျှတပ်များက တံတားကြီးကို ဖောက်ခွဲဖျက်ဆီးခဲ့သည်။ မြန်မာပြည်လွတ်လပ်ရေးရပြီး ၁၉၅၄ခုနှစ်တွင်၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် တံတားကြီးကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ နှစ်ပေါင်းများစွာကြာသည့်တိုင် တစ်ခုတည်းသော ဧရာဝတီမြစ်ကူးတံတားကြီး ဖြစ်ခဲ့သည်။
ထပ်မံအသစ်တည်ဆောက်သောတံတားကြီးများမှာ - <br />
* ဧရာဝတီတံတား (ရတနာပုံ) (ယခင်အင်းဝတံတားကြီး၏ အထက်ဘက်နား)
* ဗလမင်းထင်တံတား (အင်န်မိုင်ခမြစ်ကူး၊ မြစ်ကြီးနားမြို့အနီး၊ ၁၉၉၈၊နိုဝင်ဘာလ)<br />
* အနော်ရထာတံတား (ချောက်၊ ၂၀၀၁ခုနှစ်၊၂၀၀၁ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ)<br />
* မကွေးတံတား <br />
* ဗိုလ်မြတ်ထွန်းတံတား (ညောင်တုန်း၊ ၁၉၉၉ခုနှစ်၊၁၉၉၉ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ)<br />
* နဝဒေးတံတား (ပြည်မြို့၊ ၁၉၉၇၊စက်တင်ဘာ)<br />
* မအူပင်တံတား (မအူပင်၊ ၁၉၉၈၊ဖေဖော်ဝါရီ)<br />
"https://my.wikipedia.org/wiki/ဧရာဝတီမြစ်" မှ ရယူရန်