အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

No edit summary
No edit summary
စာကြောင်း ၁၁၆ -
အင်ပိုင်ယာကို ထူထောင်ခဲ့သော မဂိုဧကရာဇ် ဗေဗာ၏လက်ထက်တွင် ကဗူးနှင့် ကန္ဒဟာတို့သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏တစ်စိတ်တစ်ဒေသ ဖြစ်ခဲ့သော် လည်း၊ ဟဲရတ်သည် ပါးရှင်း
ဘုရင်များလက်အောက် ရောက်သွားပြန်သည်။ ထိုနောက်တွင်မူ ပြည်ထောင်များ ကွဲပြားသွား၍ ပြည်ထောင်မင်းများလည်း ထီးပြိုင်နန်းပြိုင် အုပ်စိုးခဲ့ကြသည်မှာ ၁၇ ရာစုနှစ် အစပိုင်း
တိုင်အောင် ဖြစ်လေသည်။ ၁၇၃၇-၃၈ ခုနှစ်တွင်မူ ဘုန်းလက်ရုံးနှင့် ပြည့်စုံသော ပါးရှင်းဘုရင်တစ်ပါးဖြစ်သည့် နဒါးရှားသည် ကဗူး နှင့် ကန္ဒဟာတို့ကို သိမ်းပိုက်သည်။ ၁၇၄၇ ခုနှစ်တွင် ထိုရှားဘုရင် လွန်သောအခါ ကန္ဒဟာ ပြည်ထောင်မှ အကြီးအမှူးများသည် ပါးရှင်းစစ်တပ်ထဲမှ အာဖဂန် အမျိုးသားစစ်မှူးကြီးတစ်ဦးကို အာဖဂန် နိုင်ငံအလုံး၏ ဘုရင်အဖြစ် တင်မြေ|ာက်လိုက်ရာတင်မြှောက်လိုက်ရာ အာဖဂန်နိစတန်သည် အစဉ်အဆက် တိုင်းခြားမင်းများ၏ အစိုးမိုးခံခဲ့ရသောဘဝမှ ပထမဆုံးအကြိမ် ကိုယ့်မင်းကိုယ်ချင်းနှင့် သီးခြားလွတ်လပ်သော နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ်သို့ ရောက်ခဲ့ရလေသည်။
 
 
စာကြောင်း ၁၂၉ -
ဗြိတိန်သည် ထိုနိုင်ငံအပေါ် သြဇာကြီးမားနေသည်။ အာဖဂန်ဘုရင် အဗ္ဗဒူရာမန်ခန်၏လက်ထက်တွင် ဗြိတိသျှတို့နှင့် ပြေလည်အောင်ဆက်ဆံ၍ မိမိတို့၏နိုင်ငံကို အင်အားတောင့်တင်းစေရန်လည်းကောင်း၊ အုပ်ချုပ်ရေး ခိုင်မာစေရန်လည်းကောင်း၊ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၈၉၃ ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့်လည်းကောင်း၊ ၁၈၉၅ ခုနှစ်
တွင် ရုရှနိုင်ငံနှင့်လည်းကောင်း နယ်နိမိတ် ပိုင်းခြားသတ်မှတ် လေသည်။ ထိုဘုရင်၏ သားတော် ဟာဗိဗူလာခန်၏ လက်ထက်တွင် နိုင်ငံကို ခေတ်မီအောင် ပြုပြင်ခဲ့သည်။ ပထမ ကမ္ဘာစစ်ကြီး ဖြစ်ပွားသောအခါ အခြားမွတ်စလင်နိုင်ငံဖြစ်သော တူရကီက စစ်ထဲဝင်သော်လည်း အာဖဂနိ စတန်နိုင်ငံက စစ်ထဲမဝင်ပဲ ကြားနေခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘာကအံ့သြခဲ့ရလေသည်။ ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် နန်းတက်သော အမန်းနျူလာခန် လက်ထက်တွင် မိမိ၏ နိုင်ငံ၊ မိမိ၏လူမျိုးကို သီးခြား လွတ်လပ်စွာ ရပ်တည်နိုင်အောင် ကြိုးပမ်းသည်။ ထိုမင်းသည်
အာဖဂနိစတန်နိုင်ငံကို လွတ်လပ်သော နိုင်ငံဟု ကြေညာ၍ ဂရိတ်ဗြိတိန်နိုင်ငံကို စစ်ပြုသည်။ ရာဝါပင်ဒိမြို့တွင် ၁၉၁၂-ခုနှစ်၌ ချုပ်ဆိုသော စာချုပ်အရ ဗြိတိန်နိုင်ငံက အာဖနိဂတန်
၏ လွတ်လပ်ရေးကို အသိအမှတ်ပြုရသည်။ သို့သော် ဗြိတိသျှ၊ အိန္ဒိယ၊ အာဖဂနိစတန် နယ်နိမိတ်ကို ရှိနေဆဲအတိုင်း အာဖဂနိစတန်နိုင်ငံက လက်ခံရသည်။ အာဖဂ နိစတန်နိုင်ငံ
ခုနှစ်၌ ချုပ်ဆိုသော စာချုပ်အရ ဗြိတိန်နိုင်ငံက အာဖနိဂတန်
သည် ၁၉၁၉ ခု နှစ် မေလ ၂၇ ရက်နေ့ကို လွတ်လပ်ရေးနေ့ အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့လေသည်။ ထိုနေ့ထိုရက်သည် အာဖနိဂတန်နိုင်ငံအတွက် နှစ်ထပ်ကွမ်း အောင်ပွဲခံသော နေ့ရက်ဟုလည်း ဆိုရပေမည်။ အမန်းနျူလာ ဘုရင်သည် သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင့်အုပ်ချုပ်ရေးကိုလည်း ထိုစဉ် ကစ၍ ချုပ်ငြိမ်းစေ၍ စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင့်အုပ်ချုပ်ရေးစနစ် ဖြစ်မြောက်ရန် စီမံဆောင်ရွက်သည်။ တူရကီနိုင်ငံကို စံနမူနာ ထား၍ နိုင်ငံ၏အုပ်ချုပ်ရေး၊ အယူဝါဒရေး၊ ဓေ့လထုံးစံတို့ကို ခေတ်မှီစေရန် ဒလကြမ်း ပြုပြင်သည်။ ထိုအခါ အယူဝါဒဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်ကာ နောက်ဆုံး၌ အများစုအင်အားကို မလွန်နိုင်သဖြင့် ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် အမန်းနျူလာဘုရင်သည် နန်းစွန့်ရလေသည်။ ထိုနှစ်အတွင်းမှာပင် စစ်ပွဲများ၌ သူရဲကောင်းတစ်ဦးဖြစ်ခဲ့သူ
၏ လွတ်လပ်ရေးကို အသိအမှတ်ပြုရသည်။ သို့သော် ဗြိတိသျှ၊
မို့ဟမ္မဒ်နဒါးခန်သည် နိုင်ငံ၏ အခြေအနေကို ထိန်းသိမ်းကာ နဒါးရှားဘွဲ့ကိုယူ၍ ထီးနန်းရိုက်ရာကို ဆက်ခံလိုက်သည်။ သို့သော် ၁၉၃၃ ခုနှစ်တွင် ကဗူးမြို့၌ လုပ်ကြံခံရသဖြင့်
အိန္ဒိယ၊ အာဖဂနိစတန် နယ်နိမိတ်ကို ရှိနေဆဲအတိုင်း
သားတော်ဖြစ်သူက မို့ဟမ္မဒ် ဇဟာရှားဘွဲ့ဖြင့် ထီးမွေနန်းမွေဆက်ခံ အုပ်ချုပ်ခဲ့လေသည်။ မို့ဟမ္မဒ် ဇဟာရှားဘုရင်သည် ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် တူရကီနိုင်ငံ၊ အီရက်နိုင်ငံ၊ အီရန်နိုင်ငံတို့နှင့် မဟာမိတ်အဖွဲ့ ဖွဲ့ခဲ့သည်။ သို့သော် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်းကဲ့သို့ ကြားနေခဲ့သည်။ ၁၉၄ဝ ပြည့်နှစ် ဇူလိုင်လတွင် ဆိုဗီယက်ရုရှနိုင်ငံနှင့် ကုန်သွယ်ရေးစာချုပ် ချုပ်ဆိုခဲ့လေသည်။
အာဖဂနိစတန်နိုင်ငံက လက်ခံရသည်။ အာဖဂ နိစတန်နိုင်ငံ
 
သည် ၁၉၁၉ ခု နှစ် မေလ ၂၇ ရက်နေ့ကို လွတ်လပ်ရေးနေ့
 
အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့လေသည်။
၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် ဖြစ်လာခဲ့လေသည်။ အာဖဂနိစတန်နိုင်ငံသည် ပြည်တွင်းပြုပြင်ရေးများကို တဖြည်းဖြည်း ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ မြို့ကြီးများ တိုးချဲ့
ထိုနေ့ထိုရက်သည် အာဖနိဂတန်နိုင်ငံအတွက် နှစ်ထပ်ကွမ်း
ဆောက်လုပ်သည်။ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးကို တိုးတက်ကောင်းမွန်အောင် ပြုပြင်သည်။ ဆည်မြောင်း စီမံကိန်းများကို ပိုမိုဆောင်ရွက်သည်။ ချည်ထည်စက်ရုံ၊ သိုးမွေးထည်စက်ရုံများ
အောင်ပွဲခံသော နေ့ရက်ဟုလည်း ဆိုရပေမည်။ အမန်းနျူလာ
တိုးတက်ရေးကို လုပ်ကိုင်သည်။ ရှေးကကဲ့သို့ တစ်နိုင်ငံတည်း အထီးတည်း မဖြစ်စေဘဲ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေး ကောင်းမွန်အောင်လည်း ကြိုုးစား ဆောင်ရွက်ခဲ့လေသည်။
ဘုရင်သည် သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင့်အုပ်ချုပ်ရေးကိုလည်း ထိုစဉ်
၁၉၃၇ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၇ ရက်နေ့တွင် မို့ဟမ္မဒ်ဇဟာရှား ဘုရင်၏ယောက်ဖတော် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဒါအွတ်ခန် ခေါင်းဆောင် တော်လှန်ကာ ဘုရင့်အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ကို ပယ်ဖျက်လိုက်ပြီးလျှင်
ကစ၍ ချုပ်ငြိမ်းစေ၍ စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင့်အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်
အာဖဂနိ စတန်နိုင်ငံကို သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် ကျေညာခဲ့၏။ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဒါအွတ်ခန် ကိုယ်တိုင် သမ္မတအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် လည်းကောင်း ဆောင်ရွက်လေ
ဖြစ်မြောက်ရန် စီမံဆောင်ရွက်သည်။ တူရကီနိုင်ငံကို စံနမူနာ
ထား၍ နိုင်ငံ၏အုပ်ချုပ်ရေး၊ အယူဝါဒရေး၊ ဓေ့လထုံးစံတို့ကို
ခေတ်မှီစေရန် ဒလကြမ်း ပြုပြင်သည်။ ထိုအခါ အယူဝါဒဆိုင်
ရာ ပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်ကာ နောက်ဆုံး၌ အများစု
အင်အားကို မလွန်နိုင်သဖြင့် ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် အမန်းနျူလာ
ဘုရင်သည် နန်းစွန့်ရလေသည်။
ထိုနှစ်အတွင်းမှာပင် စစ်ပွဲများ၌ သူရဲကောင်းတစ်ဦးဖြစ်ခဲ့သူ
မို့ဟမ္မဒ်နဒါးခန်သည် နိုင်ငံ၏ အခြေအနေကို ထိန်းသိမ်းကာ
နဒါးရှားဘွဲ့ကိုယူ၍ ထီးနန်းရိုက်ရာကို ဆက်ခံလိုက်သည်။
သို့သော် ၁၉၃၃ ခုနှစ်တွင် ကဗူးမြို့၌ လုပ်ကြံခံရသဖြင့်
သားတော်ဖြစ်သူက မို့ဟမ္မဒ် ဇဟာရှားဘွဲ့ဖြင့် ထီးမွေနန်းမွေ
ဆက်ခံ အုပ်ချုပ်ခဲ့လေ သည်။
မို့ဟမ္မဒ် ဇဟာရှားဘုရင်သည် ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် တူရကီ
နိုင်ငံ၊ အီရက်နိုင်ငံ၊ အီရန်နိုင်ငံတို့နှင့် မဟာမိတ်အဖွဲ့ ဖွဲ့ခဲ့
သည်။ သို့သော် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ပထမကမ္ဘာစစ်
အတွင်းကဲ့သို့ ကြားနေခဲ့သည်။ ၁၉၄ဝ ပြည့်နှစ် ဇူလိုင်လတွင်
ဆိုဗီယက်ရုရှနိုင်ငံနှင့် ကုန်သွယ်ရေးစာချုပ် ချုပ်ဆိုခဲ့လေသည်။
၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် ဖြစ်လာခဲ့လေသည်။
အာဖဂနိစတန်နိုင်ငံသည် ပြည်တွင်းပြုပြင်ရေးများကို
တဖြည်းဖြည်း ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ မြို့ကြီးများ တိုးချဲ့
ဆောက်လုပ်သည်။ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးကို တိုးတက်
ကောင်းမွန်အောင် ပြုပြင်သည်။ ဆည်မြောင်း စီမံကိန်းများကို
ပိုမိုဆောင်ရွက်သည်။ ချည်ထည်စက်ရုံ၊ သိုးမွေးထည်စက်ရုံများ
တိုးတက်ရေးကို လုပ်ကိုင်သည်။ ရှေးကကဲ့သို့ တစ်နိုင်ငံတည်း
အထီးတည်း မဖြစ်စေဘဲ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေး
ကောင်းမွန်အောင်လည်း ကြိုုးစား ဆောင်ရွက်ခဲ့လေသည်။
၁၉၃၇ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၇ ရက်နေ့တွင် မို့ဟမ္မဒ်ဇဟာရှား
ဘုရင်၏ယောက်ဖတော် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဒါအွတ်ခန် ခေါင်းဆောင်
တော်လှန်ကာ ဘုရင့်အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ကို ပယ်ဖျက်လိုက်ပြီးလျှင်
အာဖဂနိ စတန်နိုင်ငံကို သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် ကျေညာခဲ့၏။
ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဒါအွတ်ခန် ကိုယ်တိုင် သမ္မတအဖြစ်လည်း
ကောင်း၊ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် လည်းကောင်း ဆောင်ရွက်လေ
သည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref>
== ဝေါဟာရရင်းမြစ် ==