ကျိုက္ကဆံစေတီတော်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

===ကိုးတိုင်းကိုးဌာန သာသနာပြုခရီးမှသည်===

ဗုဒ္ဓသာသနာထွန်းကားပြန့်ပွားရေးအတွက် ကိုးတိုင်းကိုး ဌာနသို့ သာသနာပြုခရီးနှင်ခဲ့သည်။ ရဟန္တာအရှင်မြတ် တို့သည် ဘုရားရှင်၏ ဆံတော်မြတ် (၁၆)ဆူနှင့် စက်တော် (၃၂)ဆူတို့အား သာသနာပြု ဓာတုစေတီတော်များ၊ တည်ထား ကိုးကွယ်ရန် အလို့ငှာ တပါတည်း ပင့်ဆောင်ပူဇော်ခဲ့ကြသည်။ သထုံပြည် ဒုတိယ သီရဓမ္မာသောကမင်းကြီးနှင့် တိုင်းသူ ပြည်သားများသည် ကြိုဆိုပင့်ဆောင်လျှက် လှူဒါန်းပူဇော်မှုများလည်း ပြုကြ၏။ မူလကိုးတိုင်းကိုးဌာန သာသနာပြုခရီးစဉ်နှင့် သာသနာပြု ရောက်ရှိလာမည့် ရှင်ဥတ္တရ၊ ရှင်သောဏ ဦးဆောင်သည့် သာသနာပြု ရဟန္တာကြီးများနှင့် ၄င်းတို့၏ တပည့်ရဟန်းတော်များ နှင့်လည်းတွေ့ဆုံခွင့်ရခဲ့၏။

 

ရဟန္တာ အရှင်မြတ်တို့သည် အနာဂတံသေ ဉာဏ်တော်နှင့် အမြင်အရ ဓမ္မခရီးစဉ်၏ ဦးတည်ချက်ဖြစ်သည့် ဘောဂသေန ဘွဲ့ခံ သီဟပဒမင်း အုပ်ချုပ်သည့် မဏိဒီပကျွန်း (သံလျင်တည်ကျွန်း)သို့ ကြွရောက်တော်မူနိုင်၏။ ထိုအချိန်က မဏိဒီပကျွန်း၊ ဥဒ္ဒဒီပကျွန်း၊ တြိယင်္ဂကျွန်း၊ တြိင်္တာကျွန်း၊ သီဟဒီပကျွန်း၊ သံလျင်ကျွန်း၊ တညင်ကျွန်း၊ ဥတ္တရင်္ဂကျွန်း ဟူသည့်အမည်များ နှင့် ထင်ရှားခဲ့ကြောင်း သမိုင်းအထောက်အထားများရှိခဲ့သည်။ ရှင်ယသအမှူးပြုသည့် ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့သည် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်တော်မူပုံနှင့် ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်၏ တရားတော်များအား သီဟဒီပမင်း နှင့်တကွ မင်းပရိသတ်တို့အား ဟောကြားတော်မူခဲ့သည်။ ထို့အတူ ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်၏ ဆံတော်မြတ်နှင့် ဓာတ်တော်များအား ကိုးကွယ်နိုင်ရန် အလို့ငှာ လွှဲအပ်ပေးခဲ့သည်။ ထိုအခါ သီဟဒီပမင်းနှင့်တကွ မင်းပရိသတ်တို့သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်ထူးများအားဖူးမျှော်ရရုံမက တရားတော်ကိုပါ နာကြားရသဖြင့် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ကြည်ညို သဒ္ဒါပွားရပြန်သည်။ သီဟဒီပမင်းကြီး ကိုယ်တိုင်လည်း ““ငါဟဲ့ ယောက်ျား၊ ဘုန်းမောက် ကြွားသမို့ ဗုဒ္ဓဆံတော်မြတ်နှင့်တကွ ဗုဒ္ဓတရားတော်အစစ်တို့အား ရဟန္တာအရှင်မြတ်ကြီးများ ကိုယ်တိုင် ကြွရောက်ချီးမြှင့်ခဲ့ပြီး ငါက ကံကောင်းလေစွ၊ ငါကား သာသနာ့ဒါယကာဖြစ်ပြီ ဟု ဝမ်းသာပီတိ နှင့် လက်ရုံးဆန့်တန်းကာ ကြုံးဝါးခဲ့၏။

*မှတ်ချက်။ ။ပထမ ပတိက ကုန်းမြေဆိုသည်မှာ ဘုရားအလောင်းတော် ဟင်္သာမင်း ဖြစ်စဉ် ကာလက သမုဒ္ဒရာသို့ ပျံသန်းရာ လေပြင်းမုန်တိုင်းဒဏ်ကြောင့် ရေသို့ကျခဲ့၏။ အလောင်းတော် ဟင်္သာမင်း ရေထဲကျရာနေရာ၌ ပေါ်ထွန်းလာ သည့် ကုန်းမြေသည် ပထမ ပတိက ကုန်းမြေဖြစ်၏။ ဟု ကျမ်းကပြဆို၏။

 

 

ရဟန္တာအရှင်မြတ်၊ သီဟဒီပမင်းတို့နှင့်အတူ မင်းမိဖုရား၊ အမှူးပြုသည့်မင်းညီမင်းသား၊ ပုဏ္ဏား၊ သူဌေးသူကြွယ် များကုန်သည်လယ်ယာလုပ်သူများ စသည့်မင်းပရိသတ်စုံညီစွာဖြင့် ဆံတော်ဓာတ်တော်များအားမင်းခင်းမင်းနားဖြင့် ပင့်ဆောင်ခဲ့၏။ ပထမပတိကကုန်းတော်သို့ ရောက်လျှင် ဆံတော်နှင့်အတူ ဓာတ်တော်များအား၊ ခုနှစ်ရက်တိုင်တိုင် ပူဇော်ပွဲသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပခဲ့၏။ ထို့အတူ ထိုနှစ် တပို့တွဲလပြည့် မင်္ဂလာအခါတော်နေ့၌ ရွှေအုတ်၊ ငွေအုတ်၊ ပတ္တမြားအုတ် စသည့် ရတနာ အုတ်ကျောက်များ ဆောက်လုပ်အပ်သည့် ဂန္ဓာကုဋိတိုက် တော်ဝယ် ဆံတော်(၆)ဆူ၊ ဓာတ်တော်(၁၀)ဆူတို့အား၊ ရွှေ ကြုတ်၊ ငွေကြုတ်၊ ပတ္တမြားကြုတ်စသည့်ကြုတ်(၇)ထပ်စီတန်းလျှက် ဌာပနာပြုတော်မူခဲ့၏။ ယင်းကဲ့သို့ပင် ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့ ရှိခိုးပူဇော်ဟန် ရုပ်ထုအား လည်းကောင်းသီဟဒီပမင်းကြီးမှ ပူဇော်နေဟန် ရုပ်ထုတော်ကိုလည်းကောင်း ရွှေအတိဖြင့်သွန်းလောင်းလျက် ဌာပနာတိုက်အတွင်းသို့ သွင်းလျှက် စေတီတော်ကြီးအား တည်ထားကိုးကွယ်တော်မူခဲ့၏။

[[File:ShinYaTha.jpg|thumb|ရှင်ယသ သိမ်တော်]]

သာသနာပြုလုပ်ငန်းစတင်ချိန်၌ ရှင်ယသ ရဟန္တာ အရှင်မြတ် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုခဲ့သည့်အတွက် ကြေကွဲဝမ်းနည်းခဲ့ရ၏။ ရဟန္တာအရှင်မြတ်၏ ရုပ်အလောင်းအား ခမ်းနားကြီးကျယ်စွာ ပူဇော်သဂြိုဟ်မှုပြုခဲ့၏။ ရှင်ယသ၏ အရိုးဓာတ်တော်အား ဌာပနာ၍ စေတီတည်ထားကိုးကွယ်ရာ ရှင်ယသဓာတုစေတီဟု တွင်၏။ ရှင်ယသဓာတုစေတီမှာ သမိုင်းဝင် ကျိုက္ကဆံ စေတီတော်၏ အနောက်တောင်ဘက် ပေ (၁၀၀၀) နီးပါးခန့်အကွာ၌ တည်ရှိ နေ၏။

ရှင်ယသရဟန္တာအရှင်မြတ် ပရိနိဗ္ဗာန် ပျံလွန်တော် မူခဲ့သော်လည်း မူလသာသနာပြု လုပ်ငန်းစဉ်အတိုင်း ဆက်လက်ချီတက်ခဲ့၏။ သီဟဒီပမင်းသည် ကျန်ရှိနေသော ဆံတော် (၁၀)ဆူ ၊ ဓာတ်တော် (၁၂)ဆူတို့အား ““မဟာသူရသေန စစ်သူကြီး”” အမှူးရှိသည့် အမတ်သူရဲကောင်း (၁၀)ဦးတို့အား ပေးအပ်ပြီး ရဟန္တာအရှင်မြတ်များ ဦးဆောင်လျှက် စေတီတည်ထားရန် လမ်းညွှန်ခဲ့၏။

ရှေးဟောင်းသမိုင်းကျမ်းများ အဆိုအရ ““ကျိုက္ကဆံ စေတီတော်”” ဟူသော ဘွဲ့အမည်မှာ “ကျိုက်အရှန်” ဟူသော မွန်ဘာသာအမည်မှ ဆင်းသက်လာပြီးနောင်ကာလ ရွေ့လျားကာ ကျိုက္ကဆံဟူသည့် ဘွဲ့အမည်သို့ ခေါ်တွင်ခဲ့ကြောင်း မှတ်တမ်း ရှိသည်ဟု အဆိုရှိ၏။ မွန်ဘာသာအရ - ကျိုက် = ဘုရား၊ အရှန် = ရဟန္တာ စသည်ဖြင့် အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ ရဟန္တာများတည်ထားသည့်စေတီ ဟု အဓိပ္ပါယ်ရ၏။ သမိုင်းမှတ်တမ်းများအရ ကျိုက္ကဆံစေတီသည် ရွှေတိဂုံစေတီတော်၏ အနောက်မြောက်ဘက် တာပေါင်း (၁၅၀၀) အကွာတွင်တည်ရှိပြီး ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အထက် (၂၃၅.၇၅) အမြင့်ရှိသည်။

 

*ကျစ်-(ကျိုက်လို့ အသံထွက်တယ်)= ဘုရား။

*သင်= သင်္ဃာ၊