အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-ဥာ +ဉာ, -ဥ် +ဉ်, -ုွ +ွု, -ံွ +ွံ, -ှွ +ွှ, -ံု +ုံ, -စျ +ဈ, -သြ +... |
အရေးမကြီး fixing dead links |
||
စာကြောင်း ၄၃ -
အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ၏ အမည်အပြည့်အစုံမှာ အာဖဂန်နစ္စတန် အစ္စလမ္မစ် [[သမ္မတနိုင်ငံ]] ဖြစ်သည်။ [[တောင်အာရှ]]နှင့် [[ဗဟိုအာရှ]]ကြားရှိ တောင်ထူထပ်သော [[ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ]] တစ်ခုဖြစ်သည်။ <ref name="Britannica">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan |title=Afghanistan |publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=2010-03-17}}</ref> တောင်ဘက်နှင့် အရှေ့ဘက်တွင် [[ပါကစ္စတန်]]နိုင်ငံ၊ အနောက်ဘက်တွင် [[အီရန်နိုင်ငံ]]၊ မြောက်ဘက်တွင် [[တပ်မင်နစ္စတန်နိုင်ငံ]]နှင့် [[ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံ]]၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]] တို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေသည်။ ရှေးက [[မာကိုပိုလို]]၏ [[ပိုးလမ်းမကြီး]] ဖြတ်သန်းရာ အစိပ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသန တူးဖော်တွေ့ရှိချက်များအရ ဘီစီ ၅၀,၀၀၀ ခန့်မှ စ၍ လူသားများ နေထိုင်ခဲ့ကြောင်း အထောက်အထားများ သိရှိရသည်။ <ref name="CAL-hist">{{cite web |url=http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html|title=The Afghans - Their History and Culture|publisher=Center for Applied Linguistics|date=June 30, 2002|accessdate=2010-09-10}}</ref> မြို့ပြတည်ထောင်ကာလူနေမှုစနစ်သည် ဘီစီ ၃၀၀၀ နှင့် ဘီစီ ၂၀၀၀ ကြားတွင် စတင်ခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ <ref name="Galvin-PreIslamic">{{cite web|url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |title=The Pre-Islamic Period |publisher=Illinois Institute of Technology |work=Afghanistan Country Study |first=Luke |last=Griffin |date=January 14, 2002|accessdate=2010-10-14}}</ref>
[[File:Afghanistan physical en.png|thumb|400px|right|အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ မြေမျက်နှာသွင်ပြင် အနေအထား]]
အာဖဂန်နစ္စတန်သည် [[အရှေ့အလယ်ပိုင်း]]၊ [[ဗဟိုအာရှ]]နှင့် [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]တို့ကြားတွင် တည်ရှိပြီး [[ပထဝီနိုင်ငံရေး]]အရ အလွန်အရေးပါသောနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ <ref name=BBC-country-profile>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/country_profiles/1162668.stm |title=Afghanistan country profile |publisher=BBC News |date=2 October 2010| accessdate=2010-11-07}}</ref> သမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် လူမျိုးစုံတို့နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ <ref>{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID%2Baf0001) |title=Chapter 1. Historical Setting |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] on Afghanistan |first=Craig |last=Baxter |year=1997 |accessdate=2010-06-24|archiveurl=https://archive.is/a4aA|archivedate=2012-12-13}}</ref> [[ဂရိ]]မှ [[မဟာအလက်ဇန္ဒား]]၊ [[မွန်ဂို]]ဘုရင် [[ဂျင်ဂစ်ခန်]] နှင့် [[မူဆလင်]] [[အာရပ်များ]] အာဖဂန်ဒေသကို အနိုင်ယူ အုပ်စိုးခဲ့ကြသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.historyfiles.co.uk/KingListsMiddEast/EasternAfghans.htm |title=Kingdoms of South Asia - Afghanistan in Far East Kingdoms: Persia and the East |publisher=The History Files |accessdate=2010-06-24}}</ref>
ခေတ်သစ်သမိုင်းသည် ၁၈ရာစုမှစတင်သည်။ ၁၇၀၉ခုနှစ်တွင် [[ဟိုတကီမင်းဆက်]] (Hotaki dynasty) ကိုတည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၁၇၄၇ တွင် [[ဒါရန်နီအင်ပိုင်ယာ]] ကို [[အာမက်ရှားဒါရန်နီ]] က တည်ထောင်ခဲ့သည်။ <ref name="Last-Afghan-empire">{{Cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/21392/Last-Afghan-empire |title=Last Afghan empire |accessdate=2010-08-22 |work=[[Louis Dupree (professor)|Louis Dupree]], [[Nancy Hatch Dupree]] and others |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] Online}}</ref><ref>{{cite encyclopedia |author=D. Balland |url=http://iranica.com/articles/afghanistan-x-political-history |title=AFGHANISTAN x. Political History|encyclopedia=[[Encyclopædia Iranica]]|edition=Encyclopædia Iranica Online |publisher=Columbia University|year=2010}}</ref><ref name=EofI-Afghanistan>{{cite encyclopedia |author=M. Longworth Dames, G. Morgenstierne, and R. Ghirshman |title=AF<u>GH</u>ĀNISTĀN |encyclopedia=[[Encyclopaedia of Islam]]|edition=CD-ROM Edition v. 1.0|publisher=Koninklijke Brill NV|location=Leiden, The Netherlands|year=1999}}</ref> ၁၇၇၆ တွင် မြို့တော်ကို [[ကန်ဒါဟာ]]မှ [[ကဘူးလ်]] သို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ၁၉ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် [[ဗြိတိသျှ]]အိန္ဒိယအင်ပါယာနှင့် [[ရုရှား]]အင်ပါယာတို့ အားပြိုင်မှုကြားတွင် [[ကြားနေနိုင်ငံ]]အဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html#6|title=Western Powers and the Great Game|work=|publisher=Center for Applied Linguistics |date=June 30, 2002|accessdate=2010-10-14}}</ref> [[အင်္ဂလိပ်-အာဖဂန် တတိယစစ်ပွဲ]]အပြီး ၁၉၁၉ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ(၁၉)ရက်နေ့တွင် [[ရာဝါလ်ပင်ဒီစာချုပ်]] (Treaty of Rawalpindi)ဖြင့် လွတ်လပ်ရေး ရခဲ့သည်။
| |||