မဏိပူရပြည်နယ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
အရေးမကြီး Bot: Migrating 79 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1193 (translate me) |
အရေးမကြီးNo edit summary |
||
စာကြောင်း ၁ -
[[File:India Manipur locator map.svg|thumb|အိန္ဒိယနိုင်ငံ အတွင်း မဏိပူရပြည်နယ်ကို ပြထားပုံ]]
မဏိပူရ ပြည်နယ်သည် [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]] အရှေ့မြောက်ပိုင်းတွင် ရှိသော ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ မဏိပူရ ဆိုသော အဓိပ္ပာယ်မှာ ရတနာမြေဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ မဏိပူရ ပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ အင်ဖာမြို့ ဖြစ်သည်။ မြောက်ဘက်တွင် [[နာဂလန်းပြည်နယ်]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[မီဇိုရမ်ပြည်နယ်]] နှင့် အနောက်ဘက်တွင် [[အာသံပြည်နယ်]]တို့က ဝန်းရံထားသည်။ အရှေ့ဘက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ နှင့် နယ်ခြား နယ်နိမိတ် ရှိသည်။ ဧရိယာ စတုရန်း မိုင်ပေါင်း ၈,၆၂၈ မိုင် (၂၂,၃၄၇ စတုရန်း ကီလိုမီတာ) ရှိသည်။
မဏိပူရနယ်သည် အိန္ဒိယ ပြည်ထောင်စု
တွင် ပါဝင်သော နယ်တစ်နယ်ဖြစ်သည်။ ရှေးဗြိတိသျှ
လက်ထက်က မဏိပူရနယ်သည် အာသံ ဘုရင်ခံ၏ အုပ်ချုပ်
ခြင်းကို ခံခဲ့ရ၏။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေး ရြုပီး၍
နယ်နိမိတ်များကို ပြန်လည် သတ်မှတ်ပြီးသည့်နောက်တွင်
သီးခြားနယ်ဖြစ်လာသည်။ မဏိပူရနယ်သည် အိန္ဒိယ နိုင်ငံ၏
အရှေ့ဘက်တွင် အာသံပြည်နယ်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံတို့၏ အကြား
၌ တည်ရှိ၍ အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ၈၄၅၆ စတုရန်းမိုင်မျှသာ
ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ နယ်စပ်တွင် တည်ရှိခြင်းကြောင့် ရှေး
မြန်မာမင်းများ အုပ်စိုးစဉ် အခါက မဏိပူရနယ်တွင် မြန်မာ
တို့အချင်းဖြစ်ပွားလျက် မဏိပူရနယ်သည် မြန်မာမင်းတို့၏
အာဏာစက် ပြန့်နှံ့ရာ ဒေသဖြစ်ခဲ့ဖူးပေသည်။ မြန်မာတို့က
မဏိပူရကို ကသည်းပြည်ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ မဏိပူရတွင်
နေထိုင်သူတို့ကို [[ကသည်းလူမျိုး]]ဟူ၍ လည်းကောင်း ခေါ်ဝေါ်
သည်။
မဏိပူရနယ်၏ မြို့တော်သည် အင်ဖားမြို့ဖြစ်၏။ အင်ဖားမြို့သည် ချင်းတွင်း
မြစ်၏ လက်တက်ဖြစ်သော မြစ်သာမြစ်အတွင်း စီးဝင်သော
မဏိပူရမြစ်ဝှမ်းတွင် တည်ရှိလျက် မန္တလေးမြို့၏ မြောက်ဘက်
အနောက်ယွန်းယွန်း မိုင် ၂၅ဝ အကွာတွင် တည်ရှိသည်။
မဏိပူရနယ်သည် တောင်ထူထပ်သော ဒေသ၏
အလယ် ကျယ်ပြန့်သော ချိုင့်ဝှမ်းတွင် တည်ရှိသည်။ ယင်း
နယ်၏ များသော အပိုင်းမှာ တောကြီးမျက်မည်းဖြစ်လျှက်၊
ဆင်၊ ကြံ့၊ ကျား၊ ကျားသစ်၊ ဝက်ဝံ၊ သမင်၊ ပြောင်များ
ကျက်စားသည်။ မဏိပူရနယ်ရှိ အချို့တောင်များသည် ပေ
၁ဝဝဝဝ ကျော်မြင့်သော်လည်း အများအား ဖြင့် ပေ ၅ဝဝဝ၊
၆ဝဝဝ အမြင့်ရှိကြသည်။ ချိုင့်ဝှမ်းသည် စတုရန်းမိုင် ၇ဝဝ
ကျယ်၍ ပင်လယ်ပြင်ထက် ပေ ၂၆ဝဝ မြင့်သည်။ တောင်ပေါ်
ဒေသတွင် နေထိုင်သူများသည် နယ်ရှိ လူဦးရေ၏ ၃ ပုံ ၁ ပုံ
ရှိ၍ လူမျိုးအုပ်စု ခွဲပေါင်း ၄ဝ မျှပါဝင်သည်။ ယင်းတို့အနက်
အုပ်စုကြီး ၂ စုမှာ နာဂနှင့် ကုကီလူမျိုးများပင်တည်း။
မြို့တော် ဖြစ်သော အင်ဖားမြို့အနီး တစ်ဝိုက်တွင် နေထိုင်သူ
တို့မှာ အများအားဖြင့် မေထေး (မဏိပူရီ) လူမျိုးများဖြစ်
၏။ မဏိပူရနယ်တွင် ပြောဆိုကြသော ဘာသာစကား အများ
အပြားပင် ရှိသော်လည်း မဏိပူရီ (ကသည်း) နှင့် အင်္ဂလိပ်
စကားတို့မှာ ရုံးသုံးဘာသာစကားများ ဖြစ်ကြသည်။ မဏိပူရ
တွင် နေထိုင်သော လူဦးရေမှာ ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင် ခန့်မှန်းခြေ
၅၇၇၆၃၅ ယောက်ဖြစ်၏။ များသောအားဖြင့် ဟိန္ဒူ၊
မွတ်စလင်၊ ခရစ်ယာန်နှင့် ဗုဒ္ဓအယူ ဝါဒီများ ဖြစ်ကြ၏။
မဏိပူရနယ်တွင် စပါးသည် အဓိက စိုက်ပျိုးသော
ကောက်နှံဖြစ်၏။ ဆန်အသင့်အတင့်ကို နယ်အပသို့ထုတ်
ရောင်းသည်။ သစ်တောထွက် ပစ္စည်းများသည်လည်း အရေးပါ
သော ထုတ်ကုန်ဖြစ်သည်။ လက်ရက်ကန်း လုပ်ငန်းသည်
နာမည်ရသော လုပ်ငန်းဖြစ်၏။ အလုပ်အကိုင်များတွင် အမျိုး
သမီးများ ဦးစီးလုပ်ကိုင်သည်က များ၏။ မဏိပူရတွင်
ထင်ရှားသော မြင်းတစ်မျိုး ပေါက်ဖွား၍ ယင်းတို့ကို
အမျိုးသား ကစားပွဲ တစ်ခုဖြစ်သော ပိုလိုကစားပွဲများတွင်
အသုံးပြုသည်။ ယခုအခါတွင် မဏိပူရနယ်၌ လုပ်ငန်းများ
တိုးတက်အောင် အစိုးရက စီမံ စိုင်းပြင်းလျက် ရှိပေသည်။
မဏိပူရနယ်သည် ရှေးအခါက တိုင်းရင်းမဟာရာဇာ
စော်ဘွား အုပ်ချုပ်ခံနယ်ဖြစ်၏။ အတွင်းကျ၍ မထင်ရှားသော
ချိုင့်ဝှမ်းတွင် တည်ရှိသဖြင့် အခြားနိုင်ငံများနှင့် အဆက်အစပ်
မရှိသော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ကပ်လျက်ရှိသောကြောင့်
မြန်မာ့သမိုင်းတွင် ဘုရင့်နောင် လက်ထက်မှစ၍ ဖော်ပြပါရှိ
သည်ကို တွေ့ရ၏။ သက္ကရာဇ် ၉၂၁ ခု၊ ဘုရင့်နောင်
လက်ထက်တွင် ကလေးမင်းခင်း နယ်ပယ်များကို ကသည်း
စော်ဘွားက ထိပါး လာသောကြောင့် ရဲမက်တော်တို့ချီတက်
ကြရသည်။ ကသည်းစော်ဘွားက သစ္စာတော်ခံ၍ သမီးကို
ဆက်သည်။ ဤသို့ဖြင့် ဘုရင့်နောင်လက်ထက်တွင်လက်ဆောင်
ပဏ္ဏာများ ဆက်သလာသော်လည်း ကုန်းဘောင်ခေတ်အလျင်
မြန်မာနိုင်ငံ ကစဉ့်ကစဉ့်ကလျားဖြစ်နေချိန်များတွင် ကသည်း
တို့သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင်းသို့ဝင်ရောက်ကာ သောင်းကျန်း
ဖျက် ဆီး၏။ သို့ထိပါးတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်ကို တုံ့ပြန်သော
အားဖြင့် ကုန်းဘောင်ခေတ် ခရစ် ၁၇၅၈ ခုနှစ် အလောင်း
ဘုရားလက်ထက်၊ ၁၇၆၄ ခုနှစ် ကုန်းဘောင်ဆင်ဖြူရှင်
မင်းတရားလက်ထက်၊ ၁၈၁၉ ခုနှစ် ဘကြီးတော်ဘုရား
လက်ထက်တို့တွင် မြန်မာတို့က မဏိပူရ ကသည်းပြည်ကို
အောင်မြင်သိမ်းပိုက်ခဲ့၏။ ဘကြီးတော်ဘုရား လက်ထက်တွင်
မဏိပူရ၊ ကသည်းစော်ဘွား မဟာရှိန်ရာဇာသည် လက်ဆောင်
ပဏ္ဏာ အဆက်အသ မရောက်သဖြင့် ၁၈၁၉ ခုနှစ်တွင်
ညီတော် ဒွါရဝတီမင်းသား သတိုးမင်းရဲကျော်ထင်ကို ဗိုလ်ချုပ်
ခန့်အပ်တော်မူ၍ တပ်များ ချီတက်သိမ်းယူစေရာ မဏိပူရ
တစ်မြို့လုံးကိုရ၍ အစောင့်တပ်များ ထားခဲ့ပြီးလျှင် ပြန်လာ
ကြသည်။ ထိုမဏိပူရ ချီတပ်တွင် အလုံးမြို့ဝန်မင်းကြီး
မဟာဗန္ဓုလမှာ လက်ဝဲကြောင်းစစ်ကဲ၊ မင်းကြီးမင်းခေါင်ကျော်
မှာ လက်ယာကြောင်း စစ်ကဲအဖြစ်ဖြင့် လိုက်ပါထမ်းရွက်ကြသည်။
မဏိပူရစော်ဘွား မဟာရှိန်ရာဇာကား ကချာနယ်သို့
ထွက်ပြေး တိမ်းရှောင်လေသည်။ ကချာတွင် မိမိအစ်ကို
စော်ဘွားဟောင်း ချောဂျစ်ဆင် အုပ်ချုပ်နေနှင့်သည်ကို တွေ့ရှိ၍
ညီဂမ္ဘီရဆင်နှင့် ပူးပေါင်းပြီးလျှင် ချောဂျစ် ဆင်ကို တိုက်ခိုက်
နှင်ထုတ်၍ ကချာတွင် အခိုင်အလုံနေလေသည်။ ထိုနောက်
မဟာရှိန်ရာဇာ၏ သားသည် ကချာမှလာ၍ မဏိပူရမြို့စောင့် မြန်မာတပ်ကို
တိုက်လာပြန်သည်နှင့် သက္ကရာဇ် ၁၈၂ဝ ပြည့်
ခုနှစ်တွင် မြန်မာတပ်များ စစ်ကူထပ်မံလာရောက် တိုက်ခိုက်
နှိမ်နင်းရပြန်သည်။ အင်္ဂလိပ်တို့ကား မြန်မာတို့တန်ခိုးဖြန့်လာ
သည်ကို စိုးရိမ်သဖြင့် ကချာစော်ဘွားဟောင်း ဂေါဝိန္ဒချန္ဒရာကို
အားပေးကူညီပြီးလျှင် မဏိပူရ စော်ဘွားတို့ကို ပင်စင်ရိက္ခာ
ပေး၍ အေးချမ်းစွာ နေထိုင်စေသည်။ ထို့နောက် မြန်မာ
တပ်တော်တို့က ကချာနယ်သို့ချဉ်းနင်းဝင်ရောက်သည်တွင်
အင်္ဂလိပ်နှင့် မသင့်မတင့် ဖြစ်ရသည်။ ဤသို့မဏိပူရစော်ဘွား
တို့ကို လိုက်လံတိုက်ခိုက်သည်မှ အစပြု၍ အင်္ဂလိပ်နှင့် မြန်မာ
တို့စစ်ဖြစ်ကြသည်တွင် ပထမ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာစစ်ပွဲအဆုံး
ရန္တပိုစာချုပ်အရ မဏိပူရနယ် ကချာနယ်တို့ကို မြန်မာတို့က
အနှောင့်အယှက် မပြုရတော့ချေ။ ဤတို့ဖြင့် မဏိပူရနယ်သည်
မြန်မာတို့လက်မှ လွတ်မြောက်သွားသည်။ သို့ရာတွင် မဏိပူရ
စော်ဘွားများသည် ထီးနန်းဆက်ခံရေးတွင် မသင့်မတင့်
အငြင်းပွား မှုများဖြစ်ခဲ့၏။ ခရစ် ၁၈၉၁ ခုနှစ်တွင် နန်းဆက်
ခံမှုနှင့် စပ်လျဉ်း၍ အငြင်းပွားသည်တွင် အာသံပြည် ဝန်ရှင်
တော်မင်းကြီးချုပ်က နှိမ်နင်းရန် ဂေါ်ရခါးစစ်သည် ၄ဝဝဝ
နှင့် ဝင်ရောက်လာ၍ တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့၏။ မဏိပူရ
ကသည်းတို့က ဗြိတိသျှ ကိုယ်စားလှယ်တော် အိမ်ကိုတိုက်ခိုက်
ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် နှစ်ဖက်သဘောတူ အတိုက်အခိုက်
ရပ်စဲနေခိုက်တွင် ဝန်ရှင်တော်မင်းကြီးနှင့် ဗြိတိသျှ ကိုယ်စား
လှယ်တော်တို့သည် အခြား ဗြိတိသျှအရာရှိ ၃ ဦးနှင့်အတူ
ဥပါယ်တံမျဉ်ဖြင့် ရက်ရက်စက်စက် သတ်ဖြတ်ခြင်းခံရသည်။
နောက်တစ်လ အကြာတွင် ဗြိတိသျှ စစ်တပ်က မဏိပူရကို
သိမ်းပိုက်ပြီးလျှင် ယင်းနယ်တည်ရှိရေးကို အသိအမှတ်ပြု၍
အုပ်စိုးသော မင်းနွယ်မှ ဆင်းသက်လာသော ၅ နှစ်သားရွယ်
မင်းသားကလေး ချူရာချန်အား စော်ဘွားခန့်အပ်ကာ
ထိုစော်ဘွား အရွယ်မရောက်မီစပ်ကြား ဗြိတိသျှတို့က ကွပ်ကဲ၍
အုပ်ချုပ်သည်။ ခရစ် ၁၉ဝ၇ ခုနှစ်၌ စော်ဘွား အရွယ်ရောက်
သည်တွင် အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာကို ပြောင်းယူလိုက်ပေသည်။
ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ကြီးအတွင်းဖြစ်သော ၁၉၄၄ ခုနှစ်က
မဏိပူရနယ်အတွင်းသို့မြန်မာပြည်၌ တပ်စွဲလျက်ရှိသော
ဂျပန်တပ်များက ဝင်ရောက် တိုက်ခိုက် ကာ အင်ဖားမြို့တော်
ကိုပင် ထိုနှစ် မတ်လမှ ဇွန်လအထိ ဝိုင်းရံထားခဲ့သော်လည်း
ဗြိတိသျှနှင့် အိန္ဒိယ တပ်များက တွန်းလှန်လိုက်၏။ အိန္ဒိယ
နိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေး ရရှိသောအခါ မဏိပူရနယ်သည်
အာသံနှင့် မဆိုင်တော့ဘဲ သီးခြားနယ် ဖြစ်လာသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၈)</ref>
==ကိုးကား==
<references/>
[[Category:အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]
| |||