စစ်စတီစကိုးစစ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
from English (EN) Wikipedia with help from Translators Without Borders. CC-BY-SA |
(ကွဲပြားမှု မရှိ)
|
၀၀:၅၀၊ ၁၇ စက်တင်ဘာ ၂၀၁၅ ရက်နေ့က မူ
စစ္စတီစကုိးစစ္ ဆုိသည္မွာ ၀က္မ်ားတြင္ ရွိေသာ သံေကာင္ (တုတ္ေကာင္)(တုတ္ျပားေကာင္)pork tapeworm ၏ တုတ္ေကာင္ေပါက္ေလးမ်ားyoung form (cysticercus)သည္ လူ၏ ခႏၱာကုိယ္တစ္သွ်ဴး တြင္းသုိ ့ ကူးစက္ျဖစ္ပြားမွု infection(Taenia solium) ျဖစ္သည္ .[၁][၂] or have neurological symptoms လူမ်ားတြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေရာဂါလကၡဏာ အနည္းအက်ဥ္းမွ်သာျပသျခင္း သုိ ့မဟုတ္ လံုး၀ မျပဘဲေနျခင္း မ်ားျဖစ္တတ္သည္။ အေရျပားႏွင့္ ၾကြက္သားမ်ားတြင္ နာက်င္မွုမရွိေသာ တစ္စင္တီမွ ႏွစ္ စင္တီမီတာခန့္ရွိ အတံုးလိုက္အဖုအကိ်တ္ ျဖစ္ေပၚႏုိင္သည္ သုိ ့မဟုတ္ ဦးေႏွာက္တြင္ ထိခုိက္မွုရွိခဲ့ပါက ႏ်ဴရုိ စစ္စတီစကုိးစစ္ neurological symptoms၊ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာဆုိင္ရာ (ထိခိုက္မွုဆုိင္ရာ) အသြင္အျပင္လကၡဏာမ်ား ျပတတ္သည္။ [၃][၄] ႏွစ္၊ လ၊ ရွည္ၾကာလာေသာ္ ယင္းအဖုအက်ိတ္မ်ားသည္ နာက်င္လာျခင္း ေရာင္ရမ္းလာျခင္းျဖစ္နုိင္ေသာ္လည္း ျပန္ေပ်ာက္သြားတတ္သည္။ ဖြံ ့ျဖိဳးဆဲ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ယင္းသည္ တက္ျခင္း seizure၏ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ [၃]
| စစ်စတီစကိုးစစ် | |
|---|---|
 | |
| ဦးေႏွာက္ႏွင့္အာရံုေၾကာ စစ္စတီစကုိးစစ္ ေရာဂါဖိစီးေနသူ တစ္ဦး၏ ဦးေႏွာက္အတြင္းတြင္ စစ္တ္ ( cysts ) မ်ားစြာ ရွိေနပံုကုိ (အဲမ္အာရ္အုိင္ေခၚ သံလုိက္ဓါတ္သံုး တံု ့ျပန္အသံ (MRI) ရုပ္ပံု မျပသသည္။ ှ | |
| အထူးပြု | ကူးစက်ရောဂါ  |
ျဖစ္ေပၚရျခင္းအေၾကာင္းရင္းႏွင့္ ေရာဂါ ပုိင္းျခားသတ္မွတ္ျခင္း
သံေကာင္(တုတ္ေကာင္)ဥမ်ားပါ၀င္ေသာ အစားအစာႏွင့္ ေရတုိ ့ကုိ စားေသာက္မိျခင္းမ်ားေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားတတ္သည္။
မခ်က္ပဲအစိမ္းစားေသာ ဟင္းသင္းဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားသည္
အဓိကအေၾကာင္းရင္းမ်ားျဖစ္သည္။[၂] သံေကာင္ပုိး ဥမ်ားသည္ သံေကာင္ေရာဂါရွိသူ ေ၀ဒနာရွင္၏ မစင္မွ လာျခင္းျဖစ္သည္။ ယင္းေရာဂါအေျခအေနကုိ တယ္နီအဲစစ္ taeniasisဟုေခၚသည္။ [၃][၅] တယ္နီအဲစစ္သည္ သီးျခားေရာဂါတစ္ခုျဖစ္ျပီး စိတ္ခ်ေလာက္ေအာင္ ေသခ်ာစြာခ်က္မထားေသာ လံုေလာက္စြာမက်က္ေသးေသာ ၀က္သား ၏ စစ္ တ္(cysts )ကုိ စားျခင္းမွျဖစ္ေပၚသည္။ [၂] တုတ္ေကာင္ (သံေကာင္)ေရာဂါရွိေသာသူမ်ားနွင္ အတူတကြေနထုိင္သူမ်ားသည္ စစ္စတီ စကုိးစစ္ ေရာဂါျဖစ္ရန္ အလားအလာပုိမ်ားသည္။ [၅] ေရာဂါ ရွိမရွိစစ္ရန္ စစ္တ္အက်ိတ္ကုိ ေသးငယ္ေသာအပ္ျဖင့္ ထုိးေဖါက္စုပ္ယူစစ္ေဆးျခင္း[[fine needle aspiration|aspiration]] ျဖင့္ ေရာဂါပုိင္းျခားဆံုးျဖတ္ သိရွိႏုိင္သည္။ [၃] ဦးေႏွာက္တြင္း ေရာဂါထုိးေဖါက္၀င္ေရာက္မွု ရွိမရွိ စစ္ရန္ စီတီ(CT)[[computer tomography]] သုိ ့မဟုတ္ အဲမ္အာရ္အုိင္magnetic resonance imagingစက္ျဖင့္ ဦးေနွာက္အား ဓါတ္ပံုမ်ားရုိက္ယူျခင္းသည္ အသံုးအက်ဆံုးျဖစ္သည္။ ဦးေႏွာက္ပုိင္း ေက်ာရုိးအရည္cerebral spinal fluid ႏွင့္ ေသြးမ်ားတြင္ အီအုိစီနီုဖီးလ္စ္eosinophils ေခၚ ေသြးျဖဴဥမ်ား white blood cell ပိုမိုတုိးပြားလာမွု မ်ားကုိလည္း ညႊန္ျပလကၡဏာမ်ားအျဖစ္ အသံုးျပဳေလ့ရွိသည္။ [၃]
ၾကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္းနင့္ ကုသမွု ှ
ကူးစက္မွုမွ ကာကြယ္ရန္ တစ္ကုိေရသန္ ့ရွင္းမွုႏွင့္ အေထြေထြသန္ ့ရွင္းစင္ၾကယ္မွုတုိ ့ျဖင့္ ထိေရာက္စြာကာကြယ္ႏုိင္သည္။ ယင္းတုိ ့တြင္ ၀က္သားကုိ (ပုိးမ်ားေသေသည္အထိ) လံုေလာက္စြာ စိတ္ခ်ရေလာက္သည္အထိ က်က္ေအာင္ခ်က္ျခင္း၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ ျပည့္စုံေသာ(ေရေလာင္း) အိမ္သာမ်ားရွိျခင္း ႏွင့္ သန့္ရွင္းေသာ ေသာက္သံုးေရမ်ား ရရွိသံုးစြဲနုိင္ျခင္းတုိ ့ျဖစ္သည္။ ေရာဂါျပန့္ျခင္းမွကာကြယ္ရန္ အလုိ ့ငွာ တယ္နီအဲစစ္( taeniasis) ေ၀ဒနာရွင္မ်ားကုိ ကုသရန္ အေရးၾကီးသည္။ [၂] ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာသုိ ့မထိခုိက္ေသာ ေရာဂါမ်ားကုိ ကုသရန္ လုိအပ္ခ်င္မွ လုိအပ္ေပမည္။ [၃] .ႏ်ဴရုိစစ္စတီစကုိးစစ္ ေရာဂါ neurocysticercosisရွိသူမ်ားကုိ ပရဇိကြမ္တဲလ္praziquantel သုိ ့မဟုတ္အာလ္ဘဲန္ဒါဇုိးလ္albendazole ေဆး၀ါးမ်ားျဖင့္ လည္း ကုသတတ္သည္။ Steroids, Surgery is sometimes done to remove the cysts. စစ္တ္အက်ိတ္မ်ားကုိ ခြဲစိတ္နည္းျဖင့္လည္း ခြဲထုတ္တတ္သည္။[၂]
ေရာဂါဆက္စပ္၊ ျဖစ္ပ်က္၊ ကူးစက္ပ်ံ ့ပြားမွု
ဤ ၀က္မွ လာေသာတုတ္ေကာင္မ်ားကုိ အထူးသျဖင့္ အာရွတုိက္၊ အာဖရိကတုိက္ ဆဟာေဒသ၀န္းက်င္ႏွင့္ လက္တင္အေမရိကႏုိင္ငံမ်ား တုိ ့တြင္ ေတြ ့ ရွိရသည္။ [၃] အခ်ိဳ ့ေဒသမ်ားတြင္ လူဦးေရး၏ ၂၅ ရာခုိင္ႏွုန္းခန့္အထိ ဤသံေကာင္ ေရာဂါရွိသည္ဟု ယူဆၾကသည္။ [၃] တုိးတက္ဖြံ ့ျဖိဳးျပီးႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ဤေရာဂါသည္ အလြန္မွ ရွားပါးသည္။ [၆] ကမၻာတလႊား ၁၉၉၀ အထိ ေသဆံုးခဲ့မွု ၇၀၀ ခန္ ့ရွိခဲ့ရာမွ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္အထိ ဤသံေကာင္ေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးမွု ၁၂၀၀ ခန့္ရွိသည္။ [၇] စစ္စတီစကုိးစစ္သည္ ၀က္ႏွင့္ ႏြားမ်ားတြင္လည္း ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ္လည္း ၄င္းတုိ ့သည္ အမ်ားအားျဖင့္ သက္တမ္းတုိသျဖင့္ ေရာဂါလကၡဏာအသြင္အျပင္ ျပခဲလွသည္။ [၂] ဤ ေရာဂါသည္ လူသား မ်ားတြင္ သမုိင္းအစဥ္ တစ္ေလ်ွာက္လံုးတြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ [၆] ယင္းေရာဂါသည္ လ်စ္လ်ဴရွု ခံရေသာ အပူပုိင္းေဒသဆုိင္ရာ ေရာဂါ [[neglected tropical diseases]]တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္ [၈]
ကုိးကား ရည္ညႊန္း စာရြက္စာတမ္းမ်ား
- ↑ Roberts၊ Larry S.; Janovy, Jr.၊ John (2009)။ Gerald D. & Larry ယ= S. Roberts' Foundations of Parasitology (8 ed.)။ Boston: McGraw-Hill Higher Education။ pp. 348–351။ ISBN 978-0-07-302827-9။
- ↑ ၂.၀ ၂.၁ ၂.၂ ၂.၃ ၂.၄ ၂.၅ [http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs376/en/ Taeniasis/Cysticercosis Fact sheet N°376]။ World Health Organization (February 2013)။ 18 March 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ ၃.၂ ၃.၃ ၃.၄ ၃.၅ ၃.၆ ၃.၇ García HH, Gonzalez AE, Evans CA, Gilman RH (August 2003). "Taenia solium cysticercosis". Lancet 362 (9383): 547–56. doi:. PMID 12932389. PMC:3103219.
- ↑ {{cite journal |author=García HH, Evans CA, Nash TE, et al. |title=Current consensus guidelines for treatment of neurocysticercosis |journal=Clin. Microbiol. Rev. | volume=15 |issue=4 |pages=747–56 |date=October 2002 |pmid=12364377 |pmc=126865 |doi= 10.1128/CMR.15.4.747-756.2002|url=http://cmr.asm.org/cgi/pmidlookup?view =long&pmid=12364377}}
- ↑ ၅.၀ ၅.၁ CDC - Cysticercosis။
- ↑ ၆.၀ ၆.၁ {{cite journal |author=Bobes RJ, Fragoso G, Fleury A, et al. |title=Evolution, molecular epidemiology and perspectives on the research of taeniid parasites with special emphasis on Taenia solium | journal=Infect. Genet. Evol. |volume=23 |pages=150–60 |date=April 2014 |pmid=24560729 | doi=10.1016/j.meegid.2014.02.005 |url=http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1567- 1348(14)00053-7}}
- ↑ Lozano R, Naghavi M, Foreman K, et al. (December 2012). "[http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0140- 6736(12)61728-0 Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010]". Lancet 380 (9859): 2095–128. doi:. PMID 23245604.
- ↑ Neglected Tropical Diseases (June 6, 2011)။ 28 November 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။