ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

{{Infobox နိုင်ငံ | နိုင်ငံအမည်အပြည့် = ‌ဘူဂေးရီးယား‌ဘူလ်ဂေးရီးယား ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံတောပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံတော်<br />Republic of Bulgaria

| လူမျိုးများ = [[ဘူဂေးရီးယန်းဘူလ်ဂေးရီးယန်း]] <small>(၈၅%)</small>၊ [[တူရကီလူမျိုး]]<small>(၉.၄%)</small>၊ [[ရောမလူမျိုး]] <small>(၄.၇%)</small>၊ အခြားလူမျိုးများ <small>(၀.၉%)</small><ref>http://www.nsi.bg/Census_e/Census_e.htm</ref>

| ထူထောင်ရေး_အမည်(၂) = ပထမ ဘူဂေးရီးယန်းဘူလ်ဂေးရီးယန်း အင်ပါယာ

| ထူထောင်ရေး_အမည်(၃) = ဒုတိယ ဘူဂေးရီးယန်းဘူလ်ဂေးရီးယန်း အင်ပါယာ

| ထူထောင်ရေး_အမည်(၆) = ဘူဂေးရီးယန်းဘူလ်ဂေးရီးယန်း ပြည်ထောင်

ဗူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် ဥရောပတိုက်တောင်ပိုင်းရှိ ဘော်လကန်ကျွန်းဆွယ်တွင် တည်ရှိသည်။

အရှေ့ဘက်တွင် ပင်လယ်နက်၊ တောင်ဖက်တွင် [[ဂရိနိုင်ငံ]]နှင့် [[တူရကီနိုင်ငံ]] အနောက်ဖက်တွင် [[ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ]]နှင့် မြောက်ဖက်တွင် [[ရူမေးနီးယားနိုင်ငံ]]တို့ဖြင့် ဝန်းရံလျက်ရှိသည်။ ရူမေးနီးယားနိုင်ငံနှင့် ဗူဂေးရီးယားနိုင်ငံကြားတွင်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံကြားတွင် [[ဒန်ညုမြစ်]]က နယ်နမိတ်သဖွယ်နယ်နိမိတ်သဖွယ် စီးဆင်းလျက်ရှိသည်။ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် ၄၂၈၁၀ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်း၍ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]အကျယ်အဝန်း၏ ၆ ပုံ ၁ ပုံ နီးနီးသာ ရှိသည်။ ခရစ်နှစ် ၆၀၀ ကျော်ခန့်က ယင်းဒေသတွင် လာရောက်နေထိုင်ကြသော တာတာလူမျိုးအနွယ် ဗူလဂါး လူမျိုးတို့အား အစွဲပြု၍ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံဟုတွင်သည်။ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံဟုတွင်သည်။ ယခုအခါ ယင်းနိုင်ငံကို ဘူဂေးရီးယားဘူလ်ဂေးရီးယား ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံတော်ဟုခေါ်ကြသည်။[[File:Maliovitca 05.jpg|thumb|left|150px|<small>ရူလတောင်တန်းသည် ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသည်များအား ဆွဲဆောင်နိုင်သည့် တစ်နေရာဖြစ်သည်။</small>]]

ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ မြေမျက်နှာပြင်ကို ၄ ပိုင်းခွဲခြားထားနိုင်သည်။ မြောက်ပိုင်းတွင် ဒန်းညုမြစ် စီးဆင်းရာ ဒန်းညုမြစ်ဒေသ၊ အလယ်ပိုင်းတွင် ဘော်လကန်တောင်တန်းဒေသနှင့် တောင်ပိုင်းတွင် လွင်ပြင်ခေါ် မရစ်ဆမြစ်ဝှမ်းဒေသ၊ တောင်ပိုင်းတွင် ရော့ဒိုပဲ တောင်တန်းဒေသတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဗော်လကန်တောင်တန်းနှင့် ရော့ဒိုပဲတောင်တန်းတို့သည် အရှေ့မှ အနောက်သို့တန်းနေကြသည်။ ဘော်လကန်တောင်တန်း၏ အမြင့်ဆုံးတောင်ထွတ်သည် အနောက်နှင့် အနောက်မြောက်ဖက်တွင် တည်ရှိ၍ ပေ ၁၀၀၀ ကျော်မြင့်သည်။ ရော့ဒိုပဲ တောင်တန်း၏ အမြင့်ဆုံးတောင်ထွတ် မူဆာလာသည် ၉၅၉၅ ပေမြင့်သည်။ ပေ ၄၅၀၀ အထက်တောင်ကုန်းဒေသတွင် ထင်းရှူးနှင့် ဝက်သစ်ချပင်များ ပေါက်သော သစ်တောများရှိသည်။ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ ထင်းရှားသော မြစ်ကြီးများမှာ ဒန်းညုမြစ်၊ မရစ်ဆမြစ်၊ တွန်ဒစာမြစ်၊ ယန်တြာမြစ်၊ အစ္စတာမြစ်၊ ကမ္မချိယမြစ်နှင့် အော့စမာမြစ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ များစွာသော မြစ်ငယ်များ၊ ချောက်ငယ်များတို့ကား ဒန်းညုမြစ်နှင့် မရဆစ်မြစ်တို့ထဲ့သို့ စီးဝင်ကြသည်။ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံတွင်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံတွင် တောင်ကြားရေအိုင်ကလေးများမှ အပ ထင်ရှားသော ရေအိုင်ကြီးများ မရှိချေ။ [[File:Raysko-praskalo-cc-karalamov.jpg|thumb|left|150px|<small>ရေးစကို-ပရစ်ကလို ရေတံခွန်</small>]]

ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံတောင်ပိုင်တွင်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံတောင်ပိုင်တွင် အပူအအေး မျှတသော မိုးအသင့်အတင့် ရွာသည်။ ဘောလ်ကန်တောင်တန်း၏ မြောက်ပိုင်းသည် နွေရာသီတွင် ပူ၍ ဆောင်းရာသီတွင် အလွန်အေးသည်။ တောင်ပိုင်းအစွန်းဆုံးဒေသများမူကား [[အီတလီနိုင်ငံ]] ရာသီဥတုနှင့် ခပ်ဆင်ဆင်တူသည်။

ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် မြေဩဇာကောင်းသဖြင့် စိုက်ပျိုးရေး ဖြစ်ထွန်းသည်။ ထင်ရှားသော လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး ထွက်ကုန်များမှာ ဂျုံ၊ ရိုင်းဂျုံ၊ မုယော စသည့် ကောက်ပဲသီးနှံများ၊ ဆေးရွက်၊ သစ်သီးများနှင့် ဝါဂွမ်းတို့ဖြစ်သည်။ ကျောက်မီးသွေား၊ ခဲ၊ သွပ်၊ အလျူမီနီယမ်နှင့် ကြေးနီစသော သတ္ထုတွင်းများလည်း ထွက်သည်။ ဘော်လကန်တောင်တန်းဒေသများနှင့် အနောက်တောင်ဖက်ရှိ တောင်တန်းများတွင် ရေပူစမ်းနှင့် ဆေးစမ်းများရှိသည်။ ၁၉၅၆ ခုနှစ် သန်းကောင်စာရင်းအရ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ လူဦးရေသည် ၇, ၆၂၉, ၂၅၄ ယောက်ရှိသည်။ ယင်းတို့အနက် ၉၁ ရာခိုင်နှုန်းသည် ဘူဂေးရီးယန်းဘူလ်ဂေးရီးယန်း လူမျိုးများဖြစ်၍ ၆ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သည် တူရကီလူမျိုးများ ဖြစ်ပြီးလျှင် ကျန် ၂ ရာခိုင်နှုန်းသည် ဂျစ်ပဆီနှင့် အခြားလူမျိုးများ ဖြစ်ကြသည်။ ဘူဂေးရီးယန်း လူမျိုးဟူသည်မှာ ဗူလဂါး လူမျိုးနှင့် ဆလဗ လူမျိုးတို့ သွေးနှော၍ ပေါက်ဖွားလာသော လူမျိုးဖြစ်သည်။[[File:Downtown Sofia Boby Dimitrov 1.jpg|thumb|left|150px|<small>ဆိုဖီယာမြို့လယ် တစ်နေရာ</small>]]

နိုင်ငံအတွင်း လူအများစု သက်ဝင် ယုံကြည်သော အယူဝါဒမှာ ဂရိ အောသိုဒေါ့ဂိုဏ်းဖြစ်သည်။ များသောအားဖြင့် ဘူဂေးရီးယန်းနှင့်ဘူလ်ဂေးရီးယန်းနှင့် [[တူရကီဘာသာ]]စကားကို ပြောဆိုကြသည်။

[[ဘူဂေးရီးယန်းဘူလ်ဂေးရီးယန်း လူမျိုး]]တို့သည် အရပ်ပုသော်လည်း ကျန်းမာ သန်စွမ်းသူများဖြစ်ကြသည်။ အသက်ရှည်သော လူမျိုးဟူ၍လည်း ကျော်ကြားသည်။ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံတွင် မြို့နေလူထုထက် ရွာနေလူထုက ပိုသည်။

ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် လယ်ယာလုပ်ကိုင်သော နိုင်ငံဖြစ်သည့်အလျောက် အဓိက ထွက်ကုန်များမှာ ဆေးရွက်၊ သစ်သီး၊ ဂျုံ၊ ပြောင်း၊ သားရေ၊ ပိုးခြည်နှင့် ရေမွှေးလုပ်သော နှင်းဆီပန်းအဆီတို့ဖြစ်သည်။ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် နှင်းဆီပန်းအဆီအများဆုံးထွက်သော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ တကမ္ဘာလုံးထွက် နှင်းဆီပန်းအဆီ၏ ၇၅%သည် ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံမှ ထွက်သည်။ မရစ်ဆမြစ်ဝှမ်းဒေသတွင် ဧကပေါင်း ထောင်ကျော်လောက်၌ နှင်းဆီပန်းများ စိုက်ပျိုးကြသည်။ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ ထွက်ကုန် တဝက်ကျော်ကို ဂျာမနီနိုင်ငံက ဝယ်၍ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ သွင်းကုန်တဝက်ကျော်သည် ဂျာမနီနိုင်ငံထွက်ကုန်များ ဖြစ်သည်။

ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် တခါက ရောမအင်ပိုင်ယာ၏ တစ်စိတ်တစ်ဒေသ ဖြစ်ခဲ့သည်။ [[ရောမအင်ပါယာ]]ကြီး ပြိုကွဲသောအခါ ဆလဗလူမျိုးများက သိမ်းပိုက်နေထိုင်ကြသည်။ ခရစ်နှစ် ၆၀၀ ကျော်တွင် ဆလဗတို့လက်မှ ဗူလဂါးလူမျိုးများက တဖန် ဘော်လဂါးမြစ်အောက်ပိုင်းဒေသများမှ လာရောက်ကာ သိမ်းယူနေထိုင်ကြသည်။[[File:Georgi S. Parvanov.jpg|thumb|150px|<small> ဝန်ကြီးချုပ် ဂျော့ဂျီပါဗိုနော့</small>]] ၈၉၄ ခုနှစ်မှ ၁၂၈၀ပြည့်နှစ်အတွင်း ဘူဂေးရီးယန်းလူမျိုးတို့သည်ဘူလ်ဂေးရီးယန်းလူမျိုးတို့သည် [[ဘော်လကန်ကျွန်းဆွယ်]] ဒေသများစွာကို ၂ ကြိမ်တိုင်တိုင် သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၃၆၉ ခုနှစ်တွင် တူရကီနိုင်ငံက ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံကိုဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံကို တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ကာ ဘူဂေးရီးယားဘူလ်ဂေးရီးယား အင်ပါယာကြီးကို ဖြိုခွင်းပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ ကျော် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ၁၈၇၆ ခုနှစ်တွင် ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသူ၊ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသူ၊ နိုင်ငံသားတို့သည် တူရကီအစိုးရအား တော်လှန်ကြရာ တူရကီတို့က ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ ဖိနိုပ်ချေမှုန်းကြသည်။ ဘော်လကန် ကျွန်းဆွယ်တွင် လက်ဝါးကြီးအုပ်ချင်နေသော ရုရှတို့က တူရကီတို့၏ ရက်စက်မှုကြီးကို အခွင့်ကောင်းယူ၍ ဘူဂေးရီးယန်းတို့ဖက်မှ ဝင်ရောက် တိုက်ခိုက်ပေးသဖြင့် အနိုင်ရကာ ဆန်စတက်ဖန်နို စာချုပ်ချုပ်ဆိုကြသည်။ ယင်းစာချုပ်အရ မက်ဆိုဒိုးနီးယားနှင့် တူရကီပိုင် ဥရောပနယ်မြေအားလုံးလိုလိုအပြင်၊ ယခုလက်ရှိ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံတို့ကိုဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံတို့ကို ပေါင်း၍ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံဟူ၍ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံဟူ၍ တည်ထောင်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ဥရောပ တန်ခိုးကြီးနိုင်ငံများက ယင်းအစီအစဉ်ကို သဘောမကျသဖြင့် ၁၈၇၈ ခုနှစ်တွင် ဘာလင်မြို့၌ ကျင်းပသော ညီလာခံကြီးတွင် ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းအား တူရကီအစိုးရ၏ အထိန်းအသိမ်းခံ ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ တိုင်းပြည်အဖြစ် သတ်မှတ်ပေး၍ ဘူဂေဘူလ်ဂေ:ရီးယား တောင်ပိုင်းနှင့် မက်ဆိုဒိုးနီးယားတို့ကို တူရကီနိုင်ငံသို့ ပြန်ပေးလိုက်သည်။ ၁၉၀၈ ခုနှစ်တွင် ဘူဂေးရီးနိုင်ငံသည် တူရကီနိုင်ငံအောက်မှ ရုန်းထွက်ကာ လုံးဝ လွတ်လပ်သော နိုင်ငံအဖြစ် ကြေညာသည်။ ၁၈၈၇ ခုနှစ်မှစ၍ ဘူဂေးရီးယားကို အပိုင်စားရသော မင်းသား ဖာဒီနန်သည် [[ဇာဘုရင်]]ဘွဲ့ကို ခံယူလိုက်သည်။

၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် မက်ဆီဒိုးနီးယားနယ်၌ တူရကီတို့က ရက်စက်စွာ သတ်ဖြတ်ဖိနှိပ်မှုကြောင့် ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံနှင့်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံနှင့် တကွ အခြား ဘော်လကန်နိုင်ငံတို့သည် တူရကီနိုင်ငံအား စစ်ကြေညာသည်။ ယင်းစစ်ပွဲတွင် တူရကီတို့ ရှုံး၍ နယ်ပယ်ပေါင်းများစွာ လက်လွှတ်ခဲ့ရလေရာ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံကဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံက နယ်ပယ်အများဆုံး ရရှိလိုက်သည်။ သို့ရာတွင် ဘော်လကန် နိုင်ငံအချင်းချင်း အဝေမတည့်သဖြင့် ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် သူ၏ မဟာမိတ်နိုင်ငံများနှင့် စစ်ဖြစ်ရပြန်သည်။ ဤအကြိမ်တွင် ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံကဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံက စစ်ရှုံးခဲ့ရာ ဒိုးဗရူး နယ်ကို ရုမေနီးယားနိုင်ငံသို့ ပေးအပ်လိုက်ရသည်။ မက်ဆီဒိုးနီးယားနယ်ကိုလည်း ဂရိနှင့် ဆာဗီးယားတို့က ခွဲဝေယူကြသည်။

ပထမ ကမ္ဘာစစ်ဖြစ်သောအခါ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် ယခင်က နယ်ပယ်များ ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်ကို အခဲမကြေဖြစ်ကာ၊ ဘောလကန်နိုင်ငံများနှင့် မပူးပေါင်းဘဲ ဂျာမနီနိုင်ငံနှင့် ပူးပေါင်းလိုက်သည်။

[[File:Kaliakra wind turbines.jpg|thumb|left|150px|<small>ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ်တွင် လျှပ်စစ် ၁၆ ရာခိုင်နှုန်းကို လေအားမှ ထုတ်ယူရန် စီစဉ်လျှက်ရှိ</small>]]သို့ရာတွင် ဂျာမနီတို့ စစ်ရှုံးပြန်သဖြင့် ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံလည်းဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံလည်း အဖိနှိပ် ခံရပြန်သည်။ စစ်လျော်ကြေးများ ပေးရရုံသာမက ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံပိုင် နယ်မြေ အများအပြားကိုလည်း လက်လွှတ်လိုက်ရသည်။

ပထမကမ္ဘာစစ် ပြီးသည်မှစ၍ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံတွင်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံတွင် နိုင်ငံရေး လှုပ်ရှားမှုများ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ မက်ဆီဒိုးနီးယားနှင့် ဒိုးဗရူးနယ်များကို ပြန်ရရန် လုံးပမ်းကြပြန်သည်။ ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် အာဏာရှင်စနစ် ထွန်းကားလာပြန်သည်။ ၁၉၃၅ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် တတိယ ဗောရစ်ဘုရင်သည် အစိုးရကို ကိုယ်တိုင်ဦးစီး၍ အာဏာရှင်အဖြစ် အုပ်ချုပ်သည်။

၁၉၄၀ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ဟစ်တလာ၏ အဓမ္မတောင်းဆိုချက်ကြောင့် ရူမေးနီးယန်းတို့က ဘူဂေးရီးယန်းတို့အားဘူလ်ဂေးရီးယန်းတို့အား ဒိုးဗရူးဂျ တောင်ပိုင်းကို ပေးအပ်လိုက်ရသည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ဂျာမနီက ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံအား စစ်ကြေညာသောအခါ၊ ဘူဂေဘူလ်ဂေ:ရီးယားနိုင်ငံသည် [[ဂျာမနီနိုင်ငံ]]ဖက်မှ ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်သည်။ ဂျာမန်တို့ စစ်နိုင်လာသည့်အခါ ဘူဂေဘူလ်ဂေ:ရီးယားနိုင်ငံသည် မက်ဆီဒိုးနီးယားနှင့် အရှေ့နယ်များကို ဆုအဖြစ် ရရှိသည်။ ၁၉၄၃ ခုနှစ်တွင် ဘောရစ်ဘုရင် နတ်ရွာစံ၍ သားတော် ဆီမီယွန် နန်းတက်သည်။ ၁၉၄၄ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ရုရှတို့က ဘူဂေဘူလ်ဂေ:ရီးယားနိုင်ငံအား စစ်ကြေညာခဲ့သည်။ ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ပြီးသောအခါ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံကိုဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံကို ရုရှတို့က ချုပ်ကိုင်ထားရာမှ နောင်အခါ ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံသည်ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံသည် ကွန်မြူနစ်နိုင်ငံဖြစ်လာသည်။ ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် ဆီမီယွန်ဘုရင်ကို နန်းချ၍၊ ဘူဂေးရီးယားဘူလ်ဂေးရီးယား ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ အဖြစ် ထူထောင်လိုက်သည်။[[File:68thSFB Paratroopers.jpg|thumb|left|150px|<small>ဘူဂေးရီးယန်း လေထီးစစ်သားများ စစ်ရေးလေ့ကျင့်နေစဉ်</small>]]

ဘူဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ဘူလ်ဂေးရီးယားနိုင်ငံ၏ မြို့တော်သည် [[ဆိုဖီယာမြို့]] ဖြစ်သည်။ အခြားထင်ရှားသော မြို့ကြီးများမှာ ပလော့ဒစ်၊ ဗာနာ၊ ရုစ၊ ဗားဂတ် စသည့်မြို့များ ဖြစ်သည်။ ဗားဂတ်နှင့် [[ဗာနာမြို့]]ကြီး ၂ မြို့သည် ပင်လယ်နက်ပေါ်ရှိ ထင်ရှားသော သင်္ဘောဆိပ်မြို့ကြီးများ ဖြစ်သည်။