ရွှေသမင်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

'''ရွှေသမင်'''သည် ခွာစုံနို့တိုက် သတ္တဝါမျိုး[[ခွာစုံနို့တိုက်သတ္တဝါ]]မျိုး ဖြစ်ပြီး မျိုးစဉ် Artiodactyla၊ မျိုးရင်း Cervidae၊ မျိုးစိတ် Cervus eldi ဖြစ်ပြီး [[မျိုးစိတ်ခွဲ]] သုံးမျိုးရှိကြောင်း မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ ရွှေသမင်အား ဇီဝဗေဒ ပညာရှင်များမှ[[ဇီဝဗေဒပညာရှင်]]များမှ Eld's Deer ဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။ Eld's Deer အား ၁၈၃၈ တွင် ဗြိတိသျှတပ်မတော်အရာရှိ[[ဗြိတိသျှတပ်မတော်]]အရာရှိ Percy Eld မှ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မဏိပူရ ချိုင့်ဝှမ်းဒေသတွင် စတင်တွေ့ရှိ မှတ်တမ်းတင်ခဲ့၍ တွေ့ရှိသူအမည်အား အစွဲပြုကာ Eld's Deer ဟု ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။

အိန္ဒိယ သမင်မျိုးစိတ် Cervus eldi eldi အား [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]] [[မဏိပူရပြည်နယ်]]တွင်သာ တွေ့ရပြီး ယခုအခါ အကောင်ရေ ၂၀၀ ခန့်သာ ကျန်ရှိတော့သည်။ နောင်ရေရှည်တွင် မျိုးသုဉ်းမည့် အန္တရာယ်များစွာဖြင့် ရင်ဆိုင်ရဖွယ်ရှိကြောင်း သိပ္ပံပညာရှင်များမှ ကြိုတင်ခန့်မှန်း ဟောကိန်း ထုတ်ထားသည်။ ယင်းသမင်များကို မဏိပူရဘာသာစကားဖြင့် Sangai ဟု ခေါ်တွင်လေသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ကိုးလ်ကတ္တားမြို့ရှိ[[ကိုးလ်ကတ္တား]]မြို့ရှိ အလီပိုး တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်တွင်[[အလီပိုးတိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်]]တွင် ဤမဏိပူရ ရွှေသမင်များကို ခြံလှောင်သားဖောက်မွေးမြူမှု အစီအစဉ် ပြုလုပ်ခဲ့ရာ အောင်မြင်ခဲ့သည်။ မဏိပူရရွှေသမင်များစွာ ပေါက်ဖွား နိုင်ခဲ့သည်။

ထိုင်း၊[[ထိုင်း]]၊ ကမ္ဘောဒီးယား၊[[ကမ္ဘောဒီးယား]]၊ လာအို၊[[လာအို]]၊ ဗီယက်နမ်နှင့်[[ဗီယက်နမ်]]နှင့် ဟိုင်နန်ကျွန်းတို့၌[[ဟိုင်နန်ကျွန်း]]တို့၌ တွေ့ရှိရသော သမင်မျိုးစိတ်ကွဲများမှာ Cervus eldi siamensis ဖြစ်ပြီး စုစုပေါင်း ၁၀ ကောင်မှ အကောင် ၃၀ အထိသာ ရှိနိုင်တော့ကြောင်း ခန့်မှန်းထားပြီး မျိုးသုဉ်းပျောက်ကွယ်ခြင်းမှ ကာကွယ်နိုင်ရန် နိုင်ငံတော်အဆင့် စီမံကိန်းများချမှတ်၍ ဆောင်ရွက်လျှက်ရှိသည်။ လာအိုနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံများတွင် ကောင်ရေအလွန်နည်းပါးနေပြီး ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင်မူ မျိုးသုဉ်းလုနီးပါး ဖြစ်နေသည်။ တရုတ်ပြည်၊[[တရုတ်ပြည်]]၊ ဟိုင်နန် ကျွန်းတွင်မူဟိုင်နန်ကျွန်းတွင်မူ သမင်ကောင်ရေ ရာဂဏန်း အနည်းငယ်ခန့်ကို ခြံလှောင်၍ မွေး မြူ ထားသည်။

အရွယ်အစား၊[[အရွယ်အစား]]၊ ဦးချိုပုံသဏ္ဌာန်၊[[ဦးချို]]ပုံသဏ္ဌာန်၊ ရာသီအလိုက်ပြောင်းလဲသည့် အမွှေးအရောင်ပေါ်မူတည်ပြီး သမင်မျိုးကွဲပြားသည်ဟု ထင်ကြသည်။ သို့သော် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိသော သမင်အားလုံးသည် ရွှေသမင် မျိုးစိတ်များသာ ဖြစ်သည်။ မြန်မာ့ ရွှေသမင်မျိုးစိတ်အား သိပ္ပံအမည် Cervus eldi thamin ဟု ခေါ်ဆိုပြီး သိပ္ပံအမည်တွင်ပင် မြန်မာအခေါ် thamin ဟုပါရှိကာ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒေသရင်း မျိုးစိတ်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ညွှန်းထားပြီး ဖြစ်သည်။ ယခင်က မြန်မာနိုင်ငံ၏[[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ မြို့နယ် ၂၃ မြို့နယ်တွင် တွေ့ရှိကြောင်း မှတ်တမ်းများအရ သိရသော်လည်း ၁၉၉၇ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၃ ခုနှစ်တို့၌ [[သစ်တောဦးစီးဌာန]]မှ ကွင်းဆင်း စာရင်းကောက်ယူမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ရာ ယခုအခါတွင် မြို့နယ်ရှစ်မြို့နယ်၌သာ တွေ့ရှိရတော့သည်။

မြန်မာ့ရွှေသမင်မျိုးများသည် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အထက် အမြင့်ပေ ၁၆၅ မှ ၁၃၁၂ ပေအတွင်းရှိ အင်တိုင်းတော၊ ရွက်ပြတ်တောနှင့် တောခြောက်၊ ဖုန်းဆိုးတော၊ တောပြုတ်နှင့် စိုက်ပျိုးမြေများအနီးတွင်သာ အများအပြား ရှင်သန်ကျက်စားလေ့ ရှိသည်။ ပျမ်းမျှ ကိုယ်အလေးချိန် ၁၅၄ ပေါင်မှ ၂၈၆ ပေါင်အထိ ရှိပြီး တစ်ကောင်လျှင် လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာမှု ဧရိယာ ၂၉၆၅ ဧကမှ ၄၂၀၀ ဧကအထိ ရှိနိုင်သည်။ အထီးများသည် နွေရာသီတွင်[[နွေရာသီ]]တွင် ရွှံ့နွံလူးလေ့ရှိပြီး လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာမှု ဧရိယာမှာ အမများထက် ပိုမိုကျယ်ဝန်းသည်။ အထူးသဖြင့် နွေရာသီတွင် အုပ်စုဖွဲ့ နေလေ့ရှိသည်။ မြက်၊[[မြက်]]၊ ဖန်ခါး၊[[ဖန်ခါး]]၊ ဆီးဖြူ၊[[ဆီးဖြူ]]၊ [[တယ်]] စသည့် အသီးများနှင့် တစ်ခါတစ်ရံ ပင်ပျော့ပင်များကို အဓိကထား စားသောက်တတ်သည်။ အထီးများတွင်သာ ဦးချိုပါရှိပြီး အမများတွင် ဦးချိုမပါရှိပါ။

သမင်အထီးငယ်များသည် တစ်နှစ်သားအရွယ်ခန့်တွင် မိတ်လိုက်မျိုးပွားနိုင်ပြီး အမငယ်များမှာမူ ရက်ပေါင်း ၄၅၆ ရက် ကျော်မှသာ ကိုယ်ဝန်ရ မျိုးပွားနိုင်သည်။ ဖေဖော်ဝါရီလလယ်မှ[[ဖေဖော်ဝါရီလ]]လယ်မှ မေလအတွင်း[[မေလ]]အတွင်း မိတ်လိုက်ပြီးချိန်တွင် အထီးများ ချိုလဲလေ့ရှိသည်။

သားလွယ်ကာလသည်[[သားလွယ်ကာလ]]သည် ရက်ပေါင်း ၂၂၀ မှ ၂၄၀ ဖြစ်သည်။ မြန်မာ့ရွှေသမင်နှင့် ထိုင်း၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီးယားတို့မှ သမင်မျိုးကွဲများသည် အောက်တိုဘာလနှင့်[[အောက်တိုဘာလ]]နှင့် နိုဝင်ဘာလများတွင်[[နိုဝင်ဘာလ]]များတွင် သားပေါက် သည်။ မဏိပူရသမင်မှာမူ အောက်တိုဘာလမှ ဒီဇင်ဘာလကုန်အတွင်း[[ဒီဇင်ဘာလ]]ကုန်အတွင်း သား ပေါက်သည်။