မီးတောင်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

No edit summary
စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် ဝက်ဘ် တည်းဖြတ်
No edit summary
စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် ဝက်ဘ် တည်းဖြတ်
စာကြောင်း ၁ -
[[File:Mount St. Helens erupting blue.jpg|thumb|250px|၁၉၈၀ မေလ ၁၈ ရက်တွင် စိန့်ဟယ်လင် မီးတောင် ပေါက်ကွဲနေသောပုံ]]
 
မီးတောင်ဆိုသည်မှာ မြေကြီးအောက်မှ [[ချော်ရည်]] (အလွန်ပူသော ကျောက်ရည်များ) ထွက်လာတတ်သော တောင်တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ မီးတောင်အများစု၏ ထိပ်ဆုံးတွင် မီးတောင်ပေါက်ဝ ရှိတတ်သည်။ မီးတောင်အတွင်းမှ ထွက်လာသော ပစ္စည်းများတွင် ချော်ရည်များ၊ [[ရေနွေးငွေ့]]များ၊ ဆာလ်ဖာလ်ဓာတ်ပေါင်းများ၊ [[ပြာ]]များနှင့် ကျောက်တုံးအစအနများ ပါဝင်တတ်သည်။ မီးတောင်များကို ကမ္ဘာပေါ်တွင်သာ မကကမ္ဘာပေါ်တွင်သာမက [[အင်္ဂါဂြိုဟ်]]၏ လတစ်စင်းဖြစ်သော အိုလမ်ပတ်စ်လ ပေါ်တွင်လည်းအိုလမ်ပတ်စ်လပေါ်တွင်လည်း တွေ့ရသည်။
 
ချော်ရည်နှင့် ဖိအားတို့ ပေါင်းစပ်သော အခါတွင်ပေါင်းစပ်သောအခါတွင် မီးတောင်ထိပ်ဝမှ ပွင့်ထွက်ပြီး မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်း ဖြစ်ပေါ်သည်။
 
ကမ္ဘာမြေကြီးအတွင်းမှ အလွန်ပူသော ချော်ရည်ကျောက်
ရည်များသည် အင်အားနုသည့် မြေပျော့မှထွက်ပေါက်ရှာ၍ အပြင်
သို့ ပန်းထွက်လာသောအခါ မီးတောင်ဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။
ကျောက်ရည် ချော်ရည်ပူများရှိရာ မြေအတွင်းဘက် တစ်တစ်လျှောက်မှ မြေမျက်နှာပြင်သို့ မီးခိုးခေါင်းတိုင်သဖွယ်
လျှောက်မှ မြေမျက်နှာပြင်သို့ မီးခိုးခေါင်းတိုင်သဖွယ်
အပေါက်တစ်ပေါက်ရှိ၏။ ထိုအပေါက်မှ ပန်းထွက်လာသော
အရာများသည် တအိအိကျဆင်းလာ၍ ကာလကြာမြင့်သောအခါ
ထိပ်ဝကျယ်လာ ပြီးလျှင်အောက်ခြေ၌ ပွင့်ကားသော ခမောက်ပုံသဏ္ဍာန်ရှိသော တောင်ပူစာသဖွယ် ဖြစ်လာလေသည်။
ခမောက်ပုံသဏ္ဍာန်ရှိသော တောင်ပူစာသဖွယ် ဖြစ်လာလေသည်။
 
ထိပ်၌မူ ချိုင့်ဖြစ်နေ၍ ယင်းကို မီးတောင်ထိပ်ဝဟု ခေါ်သည်။ အတွင်းမှ ရုန်းကန်ပန်းထွက်လာသော အရာများမှာ ချော်ရည် ချော်တုံး၊ ပြာတုံး ပြာခဲ၊ ဖုံ၊ သဲနှင့် အပူငွေ့၊ မီးခိုးများဖြစ်ကြသည်။ ယင်းတို့အပြင် ကလိုရင်း၊ ကန့်နှင့် ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက် စသော ဓာတ်ခိုးဓာတ်ငွေ့များလည်း ပါဝင်၏။
အတွင်းမှ ရုန်းကန်ပန်းထွက်လာသော အရာများမှာ ချော်
ရည် ချော်တုံး၊ ပြာတုံး ပြာခဲ၊ ဖုံ၊ သဲနှင့် အပူငွေ့၊ မီးခိုးများဖြစ်
ကြ သည်။ ယင်းတို့အပြင် ကလိုရင်း၊ ကန့်နှင့်
ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက် စသော ဓာတ်ခိုးဓာတ်ငွေ့များလည်း
ပါဝင်၏။
 
မီးတောင်တစ်လုံးသည် ချော်ရည်ချော်မြှုပ်မီးထိုး တစ်စုံတစ်စုံတစ်ရာ မထွက်တော့ဘဲ ငြိမ်သက်သွားသောအခါ ယင်းကို [[မီးတောင်သေ]]ဟု ခေါ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ [[မြင်းခြံ]]နယ်ရှိ [[ပုပ္ပါးတောင်]]သည် မီးတောင်သေဖြစ်သည်။ တစ်ခါတည်း
တစ်ရာ မထွက်တော့ဘဲ ငြိမ်သက်သွားသောအခါ
ယင်းကို[[မီးတောင်သေ]]ဟု ခေါ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ [[မြင်းခြံ]]နယ်ရှိ
[[ပုပ္ပါးတောင်]]သည် မီးတောင်သေဖြစ်သည်။ တစ်ခါတည်း
လုံးလုံးသေမသွားဘဲ ခေတ္တမျှ
ငြိမ်သက်နေသော မီးတောင်များလည်းရှိတတ်ရာ ယင်းတို့ကို
[[မီးတောင်မြုံ]]ဟု ခေါ်သည်။
 
[[ဥရောပတိုက်]]၌ ထင်ရှားသော မီးတောင် ၂ လုံးရှိရာ တစ်လုံးမှာ [[စစ္စလီကျွန်း]]ရှိ အက်တနာမီးတောင်ဖြစ်၍
တစ်လုံးမှာ [[စစ္စလီကျွန်း]]ရှိ အက်တနာမီးတောင်ဖြစ်၍
အခြားတစ်လုံးမှာ [[အီတလီနိုင်ငံ]]တောင်ပိုင်း [[နေပယ်မြို့]]အနီးရှိ
ဗီဆူးဗီးယပ် မီးတောင်ဖြစ်သည်။
ဗီဆူးဗီးယပ် မီးတောင်သည် နှစ်ပေါင်းကြာမြင့်စွာ မီးတောင်သေကဲ့သို့ ငြိမ်သက် နေသဖြင့် အနီးပတ်ဝန်းကျင်၌ လူများသည် ရွာများတည်ဆောက်၍ အမှုမဲ့ အမှတ်မဲ့ နေထိုင်ခဲ့ကြ၏။ သို့သော် ၁၉ဝ၆ ခုနှစ် ဧပြီလ တစ်နေ့တွင် ရုတ်တရက် ပေါက်ကွဲသဖြင့် အနီးအနားရှိ လူနေအိမ်ခြေပေါင်းမြောက်မြားစွာ ပျက်စီးသွားခဲ့ရလေသည်။
ဗီဆူးဗီးယပ် မီးတောင်သည် နှစ်ပေါင်းကြာမြင့်စွာ
မီးတောင်သေကဲ့သို့ ငြိမ်သက် နေသဖြင့် အနီးပတ်ဝန်းကျင်၌
လူများသည် ရွာများတည်ဆောက်၍ အမှုမဲ့ အမှတ်မဲ့ နေထိုင်ခဲ့
ကြ၏။ သို့သော် ၁၉ဝ၆ ခုနှစ် ဧပြီလ တစ်နေ့တွင် ရုတ်တရက်
ပေါက်ကွဲသဖြင့် အနီးအနားရှိ လူနေအိမ်ခြေပေါင်းမြောက်မြားစွာ ပျက်စီးသွားခဲ့ရလေသည်။
 
မီးတောင်များသည် ငြိမ်းသက်လျက်ရှိရာမှ ပေါက်ကွဲတော့ မည်ရှိသောအခါ ထိုနေရာတစ်ဝိုက်တွင် မြေငလျင်တုန်လှုပ်တတ်
မည်ရှိသောအခါ ထိုနေရာတစ်ဝိုက်တွင် မြေငလျင်တုန်လှုပ်တတ်
သည်။ မြေအောက်မှ ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော ပဲ့တင်သံ၊
တော်လဲသံများ ကြားရတတ်သည်။ စိမ့်စမ်းများတွင် အပူအအေး
ရုတ်တရက်ပြောင်းလဲသွားတတ်သည်။ အကယ်၍ မီးတောင်သေ
ဖြစ်ပြီးလျှင် မီးတောင်ဝတွင် ရေအိုင်ကလေးတစ်ခုကဲ့သို့ ရေများရှိရေများရှိနေခဲ့သော် ထိုရေများသည် အလွန်ပူလာပြီးလျှင် တစ်ခါတစ်ရံ ပွက်ပွက်ဆူလာတတ်လေသည်။
နေခဲ့သော် ထိုရေများသည် အလွန်ပူလာပြီးလျှင် တစ်ခါတစ်ရံ
ပွက်ပွက်ဆူလာတတ်လေသည်။
 
ကမ္ဘာပေါ်တွင် မီးတောင်ပေါင်း ၃ဝဝ ကျော် ၄ဝဝ ခန့် ရှိသည့်အနက် သုံးပုံတစ်ပုံသည် တိုက်ကြီးများပေါ် တည်ရှိ၍
ရှိသည့်အနက် သုံးပုံတစ်ပုံသည် တိုက်ကြီးများပေါ် တည်ရှိ၍
ကျန် မီးတောင်များသည် ကျွန်းများပေါ်တွင် တည်ရှိကြသည်။
[[ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာ]]၏ မျက်နှာပြင်အောက်၌ မီးတောင်များစွာရှိ၍
ထိုသမုဒ္ဒရာအတွင်းရှိ ကျွန်းများသည် အများအားဖြင့် မီးတောင်၏ တောင်ထိပ်များ၊ သို့မဟုတ် မီးတောင်မှ ဖြစ်လာသော ကျွန်းများဖြစ်သည်ဟု ယူဆဖွယ်ရှိသည်။ ၁၇၉၆
ခုနှစ်က ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာမြောက်ပိုင်း တစ်နေရာ၌ မီးခိုးများထွက်နေသည်ကို တွေ့ရ၏။ မကြာမီ ထိုနေ ရာ၌ တောင်ပို့ကြီးကဲ့သို့ မြေများ ရေမျက်နှာပြင်ပေါ်သို့ မောက်
မီးတောင်၏ တောင်ထိပ်များ၊ သို့မဟုတ် မီးတောင်မှ
တက်လာသည်ကိုတွေ့ရလေသည်။ နောက် ၆ နှစ်မျှကြာ၍ ထိုကျွန်းပေါ်သို့ လူအချို့ရောက်သွားသောအခါ မြေကြီးမှာ
ဖြစ်လာသော ကျွန်းများဖြစ်သည်ဟု ယူဆဖွယ်ရှိသည်။ ၁၇၉၆
အလွန်ပူနေသေး ကြောင်းကို လည်းကောင်း၊ အတော်အတန် မြင့်နေသော တောင် တစ်တောင်ရှိ၍ တောင်ခြေမှာ ၃
ခုနှစ်က ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာမြောက်ပိုင်း တစ်နေရာ၌
မီးခိုးများထွက်နေသည်ကို တွေ့ရ၏။ မကြာမီ ထိုနေ ရာ၌
တောင်ပို့ကြီးကဲ့သို့ မြေများ ရေမျက်နှာပြင်ပေါ်သို့ မောက်
တက်လာသည်ကိုတွေ့ရလေသည်။ နောက် ၆ နှစ်မျှကြာ၍
ထိုကျွန်းပေါ်သို့ လူအချို့ရောက်သွားသောအခါ မြေကြီးမှာ
အလွန်ပူနေသေး ကြောင်းကို လည်းကောင်း၊ အတော်အတန်
မြင့်နေသော တောင် တစ်တောင်ရှိ၍ တောင်ခြေမှာ ၃
မိုင်ပတ်လည်ခန့် ရှိကြောင်းကို လည်းကောင် တွေ့ရလေသည်။
 
အရှေ့အိန္ဒိယကျွန်းစုရှိ ကရာကာတိုအားခေါ် ကျွန်းတစ် ကျွန်းပေါ်တွင် မီးတောင်တစ်လုံးရှိ၏။ ၁၈၈၃ ခုနှစ်က ထိုမီးတောင်ပေါက်ကွဲရာ ကျွန်းကလေးမှာ ပထမထက်ခြမ်းကွဲ၍
နောက်လုံးလုံး ပျောက်ကွယ်သွားသည်။ ပင်လယ်မှ ထန်းတစ်ဖျားခန့် မြင့်သော လှိုင်းလုံးကြီးများ တက်လာသဖြင့်
ကျွန်းပေါ်တွင် မီးတောင်တစ်လုံးရှိ၏။ ၁၈၈၃ ခုနှစ်က
ကမ်းခြေတစ်လျောက်ရှိ ရွာ ပေါင်း ၃ဝဝ ခန့် ပျက်စီးပြီးလျှင် လူပေါင်း ၃၆,၅ဝဝ ခန့် ရေနစ် သေဆုံးကြသည်။ ထိုလှိုင်းလုံး
ထိုမီးတောင်ပေါက်ကွဲရာ ကျွန်းကလေးမှာ ပထမထက်ခြမ်းကွဲ၍
နောက်လုံးလုံး ပျောက်ကွယ်သွားသည်။ ပင်လယ်မှ
ထန်းတစ်ဖျားခန့် မြင့်သော လှိုင်းလုံးကြီးများ တက်လာသဖြင့်
ကမ်းခြေတစ်လျောက်ရှိ ရွာ ပေါင်း ၃ဝဝ ခန့် ပျက်စီးပြီးလျှင်
လူပေါင်း ၃၆,၅ဝဝ ခန့် ရေနစ် သေဆုံးကြသည်။ ထိုလှိုင်းလုံး
ကြီးများသည် ကမ္ဘာကို တစ်ပတ် ပတ်၍သွား၏။
 
မီးတောင်ပေါက်ကွဲသံကြီးမှာ ကြောက်ခမန်းလိလိ ကျယ်လောင်လှ၍ မိုင်ပေါင်း ၂,၅ဝဝ ဝေးသော နေရာကပင်
ကျယ်လောင်လှ၍ မိုင်ပေါင်း ၂,၅ဝဝ ဝေးသော နေရာကပင်
ကြားရ သည်။ ကရာကာတိုအား မီးတောင်
ပေါက်ကွဲခြင်းသည်ကား ကမ္ဘာ့သမိုင်း၌ မကြုံစဖူး အထူးအထူးကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော မီးတောင် ပေါက်ကွဲမှုတစ်ရပ်
ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော မီးတောင် ပေါက်ကွဲမှုတစ်ရပ်
ဖြစ်တော့သည်။
 
မီးတောင် ပေါက်ကွဲသောအခါ ချော်ရည် ချော်မြှုပ်ထက် မီးတောင်က မှုတ်ထုတ်လိုက်သော ပြာပူပြာခဲနှင့်
အခိုးအငွေ့များက ပို၍ ကြောက်စရာ ကောင်းသည်။ ချော်ရည်များမှာ တဖြည်းဖြည်း စီးဆင်း၍ အတန်ငယ် စီးဆင်းမိသောအခါ မာခဲသွားတတ်သည်။ မီးတောင်က မှုတ်ထုတ်လိုက်သော အရာများမှာကား ဝေးလံသော နေရာများသို့
မီးတောင်က မှုတ်ထုတ်လိုက်သော ပြာပူပြာခဲနှင့်
အခိုးအငွေ့များက ပို၍ ကြောက်စရာ ကောင်းသည်။
ချော်ရည်များမှာ တဖြည်းဖြည်း စီးဆင်း၍ အတန်ငယ်
စီးဆင်းမိသောအခါ မာခဲသွားတတ်သည်။ မီးတောင်က
မှုတ်ထုတ်လိုက်သော အရာများမှာကား ဝေးလံသော နေရာများသို့
လွင့်စဉ်ပျံ့နှံ့ကာ ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ လူတို့၏အသက်နှင့်
စည်းစိမ်ဥစ္စာကို များစွာဆုံးရှုံး ပျက်စီးစေနိုင်လေသည်။