လွတ်လပ်စွာဟောပြောခွင့်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အရေးမကြီး must not use another wp as reference en:WP:GOODREFS
စာကြောင်း ၃ -
 
== လွတ်လပ်စွာဟောပြောခွင့်နှင့် ထုတ်ဖော်ပြသခွင့် ==
လွတ်လပ်စွာဟောပြောခွင့်ကို ရှေးယခင် လူ့အခွင့်အရေးစာတမ်းများတွင် တွေ့ ရှိနိုင်ပြီး ခေတ်သစ်အမြင် လွတ်လပ်စွာ ဟောပြောခွင့်သည် ဥရောပတိုက်သားများ ညဏ်ပွင့်လင်း ချိန်ကာလ အတွင်း တစ်ဖြည်းဖြည်း ပေါ်ပေါက်လာသည်။ အင်္ဂလန် ၏အခွင့်အရေးများ ဥပဒေမူကြမ်း 1689၁၆၈၉ သည် လွှတ်တော်အတွင်း လွတ်လပ်စွာဟောပြောခွင့်ပြုခဲ့ပြီး [[ပြင်သစ် တော်လှန်ရေး|ပြင်သစ်တော်လှန်ရေး]] 1789 အတွင်းက ချမှတ်ခဲ့သည့် လူနှင့် နိုင်ငံသားများ ၏ အခွင့်အရေးကြေငြာစာတမ်း တွင် လွတ်လပ်စွာ ဟောပြောခွင့် ကို လွှဲပြောင်း ၍မရ သည့် အခွင့်အရေးတစ်ရပ်အဖြစ် အထူးပြု၍ အခိုင်အမာ ပြောဆိုထားသည်။
 
ယင်းကြေငြာစာတမ်း ၏ပုဒ်မ 11၁၁ တွင် လွတ်လပ်စွာဟောပြောခွင့်ကို ဖွင့်ဆိုထားသည်မှာ-
စိတ်ကူးအကြံအစည်များနှင့် ထင်မြင် ယူဆချက်များ လွတ်လပ်စွာ ဆက်သွယ် ဆောင် ရွက်နိုင်ခြင်းသည် အလွန်တန်ဖိုးထားရမည့် လူသားအခွင့်အရေး တစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံသားတိုင်းသည် လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် ကိုက်ညီစွာ ရေးသားပြောဆို ပုံနှိပ် ထုတ်ဝေ နိုင်သည်။ သို့သော် ဥပဒေ အရ သတ်မှတ်ထားသည့် လွတ်လပ်ခွင့် ကို အလွဲသုံးစားပြုလုပ် ခဲ့လျှင် တာဝန် ရှိကြောင်းသိ ရှိရမည်။
 
1948၁၉၄၈ တွင် ချမှတ်ခဲ့သည့် တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးကြေငြာစာတမ်း ၏ပုဒ်မ 19 တွင်၁၉တွင် ဆိုထားသည်မှာ-
လူတိုင်းတွင် လွတ်လပ်စွာ ထင်မြင် ယူဆခွင့် ၊ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖေါ်ပြသခွင့် ရှိသည်။ ဤအခွင့်အရေးတွင် ထင်မြင်ယူဆ ချက် ကို အနှောင့်အယှက်မရှိ လွတ်လပ်စွာ ကိုင်စွဲနိုင်ခွင့် ၊ သတင်းနှင့် စိတ်ကူး အကြံအစည် များကို လူထုဆက်သွယ်ရေး နည်းလမ်းများမှ တစ်ဆင့် စည်းခြားနားထားခြင်း မရှိဘဲ ရှာဖွေ နိုင်ခွင့် ၊ လက်ခံနိုင်ခွင့် နှင့် ဖန်တီးပေးနိုင်ခွင့် တို့ ပါဝင်သည်။
 
ယနေ့အခါတွင် လွတ်လပ်စွာဟောပြောခွင့် ၊ သို့မဟုတ် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖေါ်ပြသနိုင် ခွင့် သည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ နှင့် ဒေသဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးများဥပဒေတွင် ထည့်သွင်းအသိအမှတ်ပြုပြီးဖြစ်သည်။ ဤအခွင့်အရေးကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တရားမရေးရာ နှင့် နိုင်ငံရေးညီလာခံ ဆုံးဖြတ်ချက် အပိုဒ် 19 ဥရောပ လူ့အခွင့်အရေးညီလာခံ ၏ အပိုဒ် 10၊ အမေရိကန် လူ့အခွင့်အရေးညီလာခံ ၏ အပိုဒ်13 နှင့် အာဖရိက လူနှင့် ပြည်သူ့အခွင့်အရေး ပဋိညာဉ် စာတမ်း ၏ အပိုဒ် 9 တို့တွင် ထည့်သွင်း ထိန်းသိမ်းထားသည်။ [8[ဂျွန်စတက်မီးလ်]] John Stuart Mill (ဂျွန်စတက်မီးလ်) ၏ အကြောင်းပြချက်ပေါ် အခြေခံရလျှင် လွတ်လပ်စွာဟောပြောခွင့်ကို ရှုထောင့်အစုံ ရှိသည့် အခွင့်အရေးအဖြစ် သိမြင်ထားပြီး ယင်းတွင် သတင်းအချက်အလက် နှင့် စိတ်ကူး စိတ်သန်း များကို ထုတ်ဖော်ပြသနိုင် ခွင့် သို့မဟုတ် ဖြန့်ဖြူး နိုင်ခွင့် သာမကပဲ ယင်းထက်ထင် ရှား သည့် အခြားပုံသဏ္ဍာန် သုံးမျိုး တို့ပါဝင်သည်။ ယင်းတို့မှာ-
၁။ သတင်းအချက်အလက်နှင့် စိတ်ကူးစိတ်သန်းများကို ရှာဖွေနိုင်ခွင့်
၂။ သတင်းအချက်အလက်နှင့် စိတ်ကူးစိတ်သန်းများကို လက်ခံနိုင်ခွင့်