တီဘီရောဂါ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
အရေးမကြီးNo edit summary |
No edit summary စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် app တည်းဖြတ် |
||
စာကြောင်း ၂ -
'''တီဘီရောဂါ''' (TB ) (ကျူဘာကယ် ဘက်စီလပ်(ခ) (''tubercle bacillus'') ၏ အတိုကောက်စာလုံး) သည် [[မိုက်ကိုဘက်တီးရီးယမ်း|မိုက်ကိုဘက်တီးရီးယား]] ရောဂါပိုးအမျိုးမျိုးတို့ကြောင့် ဖြစ်ပွားခြင်းဖြစ်ပြီး သာမန်နှင့် ရံဖန်ရံခါ သေစေလောက်သည့် [[ကူးစက်ရောဂါ]]ဖြစ်သည်။ လူတို့တွင် [[မိုက်ကိုဘက်တီးရီးယမ်း ကျူဘာကလို့ဆစ်]] (''Mycobacterium tuberculosis'') ရောဂါပိုးကြောင့် ဖြစ်ရသည်။<ref name=Robbins>{{cite book |author=Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Mitchell RN |year=2007 |title=Robbins Basic Pathology |edition=8th |publisher=Saunders Elsevier |pages=516–522 |isbn=978-1-4160-2973-1}}</ref> အဆုတ်နာရောဂါသည် များသောအားဖြင့် [[အဆုတ်]]ကို ထိခိုက်စေသော်လည်း အခြားသော ကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းများကိုလည်း ထိခိုက်စေနိုင်သည်။ ရောဂါရှိသည်သူ [[ချောင်းဆိုးခြင်း]]၊ နှာချေခြင်း သို့မဟုတ် တံတွေးထွေးခြင်း ပြုလုပ်သည့်အခါ ရောဂါပိုးသည် လေထဲမှတဆင့် ပျံ့လွင့်သွားသည်။<ref name=AP>{{cite journal|author=Konstantinos A |year=2010|title=Testing for tuberculosis |journal=Australian Prescriber |volume= 33 |issue=1 |pages=12–18 |url= http://www.australianprescriber.com/magazine/33/1/12/18/}}</ref> လူတွင်ရောဂါပိုးကူးစက်သည့်အခါ ရောဂါ လက္ခဏာမပြဘဲ ငုပ်နေတတ်ပြီး ၎င်း ရောဂါပိုးငုပ်နေသူ ဆယ်ယောက်တွင် တစ်ယောက်သာ အဆုတ်နာရောဂါ တိုးတက်ဖြစ်ပွားလာသည်။ အကယ်၍ ရောဂါထသည်ကို မကုသဘဲ နေမည်ဆိုပါက ရောဂါဖြစ်သူ ၅၀% ထက်ပို၍ သေစေနိုင်သည်။
==ရောဂါလက္ခဏာများ==
တီဘီရောဂါ၏ အထင်ကရလက္ခဏာများမှာ
* နာတာရှည်ချောင်းဆိုးပြီး သလိပ်တွင်သွေးပါခြင်း၊
* ဖျားခြင်း၊
* အစားအသောက် ပျက်ခြင်း၊
* ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း၊
* ညအချိန်ချွေးထွက်ခြင်းနှင့် ကိုယ်အလေးချိန်ကျခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ အခြားသော ကိုယ်ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းများသို့ ရောဂါကူးစက်လျှင် မြောက်များစွာသော ရောဂါလက္ခဏာများဖြစ်ပေါ်လာသည်။
ရောဂါရှာဖွေစစ်ဆေးခြင်းသည် -
တီဘီရောဂါ၏ အထင်ကရလက္ခဏာများမှာ နာတာရှည်ချောင်းဆိုးပြီး သလိပ်တွင်သွေးပါခြင်း၊ ဖျားခြင်း၊ ညအချိန်ချွေးထွက်ခြင်းနှင့် ကိုယ်အလေးချိန်ကျခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ အခြားသော ကိုယ်ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းများသို့ ရောဂါကူးစက်လျှင် မြောက်များစွာသော ရောဂါလက္ခဏာများဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ရောဂါရှာဖွေစစ်ဆေးခြင်းသည် ရေဒီယိုရောင်ခြည်နည်းပညာ (သာမန်အားဖြင့် ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း) အရေပြားအောက်သို့ ကျူဘာကူလင် ထိုး၍စမ်းသပ်ခြင်း၊ သွေးစစ်ဆေးခြင်းများတို့ အပေါ်မူတည်နေသည်။ ထိုနည်းတူစွာ အဏုဇီဝမှန်ဘီလူးဖြင့် စစ်ဆေးခြင်းနှင့် ခန္ဓာကိုယ်မှထွက်သောအရည်များကို ရောဂါပိုးမွေးခြင်း တို့အပေါ်တွင်လည်း မူတည်သည်။ ကုသရာတွင် ခက်ခဲပြီး အချိန်ကြာမြင့်စွာ ပဋိဇီဝဆေးများစွာ တိုက်ကျွေးရန် လိုအပ်သည်။ ရောဂါရှိသူနှင့် ထိတွေ့ထားသူသည် ဆေးစစ်ရန်နှင့် အကယ်၍ လိုအပ်ပါက ကုသမှုခံယူရမည် ဖြစ်သည်။ ပဋိဇီဝဆေးကို ခံနိုင်ရည်ရှိလာသော (ကျယ်ပြန့်စွာ)ဆေးမျိုးစုံ မတိုးသည့် ဆေးယဉ်ပါးတီဘီရောဂါ (multiple drug-resistant tuberculosis; အတိုကောက် '''MDR-TB''')သည် တဖြည်းဖြည်းကြီးထွားလာသည့် ပြဿနာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ရောဂါကာကွယ်ခြင်းသည် ကြိုတင်ဆေးစစ်ခြင်းနှင့် ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်းတို့ အပေါ်တွင် မူတည်သည်။ အထူးသဖြင့် အသုံးများသည်မှာ bacillus Calmette-Guérin ဟုခေါ်သော ကာကွယ်ဆေးဖြစ်သည်။▼
* ရေဒီယိုရောင်ခြည်နည်းပညာ (သာမန်အားဖြင့် ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း)
* အရေပြားအောက်သို့ ကျူဘာကူလင် ထိုး၍စမ်းသပ်ခြင်း၊
* သွေးစစ်ဆေးခြင်းများတို့ အပေါ်မူတည်နေသည်။
ထိုနည်းတူစွာ
* အဏုဇီဝမှန်ဘီလူးဖြင့် စစ်ဆေးခြင်းနှင့်
▲
ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံသည် တီဘီရောဂါကူးစက်ခံရသည်ဟု သုံးသပ်ထားပြီး၊<ref name=WHO2012data>{{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs104/en/index.html|title=Tuberculosis Fact sheet N°104|publisher=[[ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့|World Health Organization]]|date=November 2010|accessdate=26 July 2011}}</ref> တစ်စက္ကန့်တိုင်းတွင် ရောဂါကူးစက်ခံရသူ အသစ်တစ် ယောက်နှုန်း ထွက်ပေါ်နေသည်။<ref name=WHO2002>{{cite web|title=Tuberculosis|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/who104/en/print.html|work=World Health Organization|year=2002}}</ref> ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် နာတာရှည်ရောဂါဖြစ်ပွားနေသူ ၁၃.၇ သန်းရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းထားပြီး၊<ref name=WHO2009-Epidemiology>{{cite book |title=Global tuberculosis control: epidemiology, strategy, financing |author=World Health Organization |year=2009 |isbn=978-92-4-156380-2 |chapter=Epidemiology|chapterurl=http://who.int/entity/tb/publications/global_report/2009/pdf/chapter1.pdf |pages=6–33}}</ref> ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ရောဂါအသစ်ဖြစ်ပွားသူ ၉ သန်းခန့် ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။<ref name=WHO2014/> ၂၀၁၃ ခုနှစ်အတွင်း ရောဂါကြောင့် ၁.၃ သန်းမှ ၁.၅ သန်းခန့် သေဆုံးခဲ့ပြီး၊<ref name=WHO2014>{{cite web|title=Improved data reveals higher global burden of tuberculosis|url=http://www.who.int/mediacentre/news/notes/2014/global-tuberculosis-report/en/|website=who.int|accessdate=23 October 2014|date=22 October 2014}}</ref><ref name=GBD204>{{cite journal|last1=GBD 2013 Mortality and Causes of Death|first1=Collaborators|title=Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013|journal=Lancet|volume=385|issue=9963|pages=117–171|date=17 December 2014|pmid=25530442|doi=10.1016/S0140-6736(14)61682-2|pmc=4340604}}</ref> အများစုမှာ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများမှ ဖြစ်ကြသည်။<ref name=WHO2011>{{cite web|title=The sixteenth global report on tuberculosis|author=World Health Organization|url=http://www.who.int/tb/publications/global_report/2011/gtbr11_executive_summary.pdf|year=2011}}</ref> ထို့အတူ ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံများမှ လူအများတွင် ခုခံအားကျဆင်းစေသည့် ဆေးများသုံးစွဲခြင်း၊ မူးယစ်ဆေးဝါးသုံးစွဲခြင်း သို့မဟုတ် [[အေအိုင်ဒီအက်စ်]] တို့ကြောင့် ၎င်းတို့၏ ခုခံအားစနစ်ကျဆင်းလာပြီး တီဘီရောဂါ ရရှိလာသည်။ တီဘီရောဂါ ပြန့်ပွားမှုသည် တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင်
== ရောဂါသွင်ပြင်နှင့်လက္ခဏာများ ==
| |||