အလက်ဇန်ဒရို ဗို့လတာ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အရေးမကြီးNo edit summary
အရေးမကြီး စာလုံးပေါင်း ပြင်ဆင်ခြင်း
စာကြောင်း ၃၂ -
==ဗိုလတာ နှင့် ဂယ်လ်ဗနီ==
[[File: Luigi Galvani, oil-painting.jpg|thumb|right|150px|လျူဂီဂယ်လ်ဗနီ]]
[[လျူဂီဂယ်လ်ဗနီ]] သည် [[ဖား]]တစ်ကောင်၏ [[ခြေထောက်]]တစ်ဘက်တစ်ချက်စီတွင်မျိုးမတူသော [[သတ္တဳ]] များကို [[တန်းဆက်]]ချိတ်ဆွဲစေခြင်းဖြင့် သတ္တဝါလျှပ်စစ် (Animal Electricity) ကိုတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၄င်းစမ်းသပ်မှုတွင်၎င်းစမ်းသပ်မှုတွင် ဖား၏ခြေထောက်သည် လျှပ်ကူးပစ္စည်း အဖြစ်လုပ်ဆောင်ချက်ကို ဗိုလတာ သတိထားမိသည်။ ထို့နောက် ဗိုလတာသည် ဖား၏ခြေထောက်တွင် [[ဆား]]ရည်စိမ်ထားသော [[စက္ကဴ]] ကိုကပ်ကာ လျှပ်စစ်စီးဆင်းမှုကိုလေ့လာခဲ့ပါသည်။ ထိုကဲ့သို့လေ့လာစူးစမ်းမှုကြောင့် [[လျှပ်စစ်ဓာတုဗေဒ]] အပါအဝင် [[ဂယ်လ်ဗနစ်ဆဲလ်]] (Galvanic Cell) ၏ Electromotive Force (emf) အစရှိသည်တို့ကိုလည်း လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့ပါသည်။
[[Image:Galvanic Cell.svg|150px|thumb| Zn-Cu galvanic cell]]
 
ဂယ်လ်ဗနစ်ဆဲလ် မျိုးမတူသော သတ္တဳ [[လျှပ်ခေါင်း]] နှစ်ခုပါဝင်၍ ၄င်းတို့ကို၎င်းတို့ကို [[လျှပ်လိုက်ရည်]]ဖြင့် ခွဲခြားထားပါသည်။ ၄င်းကို၎င်းကို ဗိုလတာ၏ လျှပ်စစ်ဓာတုဗေဒ [[နိယာမ]] ဟုခေါ်သည်။ Zn-Cu galvanic cell ဟူသောပုံကိုကြည့်ပါ။ ၁၈ဝဝခုနှစ်တွင် ပထမဆုံးသော [[ဓာတ်ခဲ]]နှင့်တူသည့် [[ဘက်ထရီ]]တစ်မျိုးဖြစ်သော [[ဗိုလတာအစ်ပိုင်လ်]] ခေါ် Voltaic Pile ကိုတီထွင်ခဲ့သည်။ ၄င်းသည်၎င်းသည် တည်ငြိမ်သော လျှပ်စီးကြောင်း ကိုထုတ်ပေးနိုင်စွမ်းရှိသည်။ ဗိုလတာသည် ဓာတ်အိုးများပြုလုပ်ရာတွင် မတူညီသော သတ္တဳလျှပ်ခေါင်း နှစ်ခုကိုအသုံးပြုရမည်ဖြစ်ရာ ထို သတ္တဳ သည် [[ငွေ]] (Silver) နှင့် [[သွပ်]] (Zinc) တို့သည် အကောင်းဆုံးသော သတ္တဳ များပင်ဖြစ်နိုင်သည်ဟုဆုံးဖြတ်ချက်ချခဲ့သည်။
 
==ပထမဆုံးသော ဘက်ထရီ==
ဗိုလတာသည် [[အဝေးထိန်းစနစ်]]ဖြင့် အဝေးမှနေ၍ လှမ်း၍ ပစ်နိုင်သော [[ပစ္စတို]] [[သေနတ်]]ကိုလည်းတီထွင်နိုင်ခဲ့ပါသည်။ [[Leyden jar]] ခေါ်ကိရိယာ တစ်မျိုးမှနေ၍ လျှပ်စီးကြောင်းကို ကိုဘိုမှ[[မီလန်]]မြို့သို့ [[ဝါယာကြိုး]]ဖြင့်ပေးပို့ကာ သေနတ်မောင်းကိုဖြုတ်နိုင်ရန်ပြုလုပ်ထားပါသည်။ [[မြေကြီး]]နှင့်[[ဝါယာကြိုး]]ကြား [[လျှပ်ကာပစ္စည်း]] အဖြစ် [[သစ်သား]]ပြားများကို အသုံးပြုထားပါသည်။ ထိုကဲ့သို့အသုံးပြုသည့် စနစ်သည် [[ကြေးနန်းဆက်သွယ်ရေး]]၏ ရှေ့ပြေးဖြစ်သည်။ ဗိုလတာတီထွင်ခဲ့သော ဘက်ထရီသည်လည်း ကမ္ဘာ႕ ပထမဆုံးသော လျှပ်စစ်ဓာတုဗေဒ ဓာတ်အိုး (ဘက်ထရီ) ဖြစ်သည်။ ၄င်းတွင်လျှပ်ခေါင်းနှစ်ခုပါဝင်သည့်အနက်၎င်းတွင်လျှပ်ခေါင်းနှစ်ခုပါဝင်သည့်အနက် တစ်ခုမှာ သွပ်ဖြင့်ပြုလုပ်ထား၍ တစ်ခုမှာ [[ကြေးနီ]] (Copper) ဖြင့်ပြုလုပ်ထားသည်။ [[လျှပ်လိုက်ရည်]]မှာ [[ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်]] သော်၄င်း၊သော်၎င်း၊[[ဆား]]နှင့်[[ရေ]]သော်၄င်းသော်၎င်း ဖြစ်နိုင်သည်။ လျှပ်လိုက်ရည်သည် 2H<sup>+</sup> နှင့် SO<sub>4</sub><sup>2−</sup> အနေအထားနှင့်တည်ရှိနေပါသည်။
 
အောက်ပါဓာတ်ပြုမှု ကိုဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။
စာကြောင်း ၄၈ -
: 2H<sup>+</sup> + 2e<sup>−</sup> <big><big>→</big></big> H<sub>2</sub>
 
ကြေးနီသည်ထိုဓာတ်ပြုမှု များတွင်ပါဝင်ခြင်းမရှိချေ။ ကြေးနီသည် ဓာတ်ပြုမှုဖြစ်ပေါ်စေရန် လျှပ်ခေါင်းတစ်ခုအဖြစ် ဆောင်ရွက်ရုံမျှသက်သက်သာ ဖြစ်သည်။ ၄င်းဓာတ်အိုးတွင်အားနည်းချက်များရှိပါသည်။၎င်းဓာတ်အိုးတွင်အားနည်းချက်များရှိပါသည်။
ဥပမာအားဖြင့် ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်၊ အပျော့စားပင်ဖြစ်နေစေကာမူ ကိုင်တွယ်ထိတွေ့ရန် လွန်စွာခက်ခဲပြီး၊ အန္တရာယ် လွန်စွာများပါသည်။ ကိုလည်းဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။
[[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]ဓာတ်ငွေ့သည် ထွက်ခွာသွားခြင်းမရှိသောကြောင့် [[ပိုစွန်းဖြစ်ခြင်း]] (Polarization) ကိုဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။