ဆိုဖီယာ ကိုဗေးစကိုင်း: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

"၁၈၀၀ ခုနှစ်မှ ၁..." အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည်
 
+infobox, lead section, typo
စာကြောင်း ၁ -
{{Infobox scientist
၁၈၀၀ ခုနှစ်မှ ၁၈၁၀ ခုနှစ်များ ကြားကာလတွင် အမျိုးသမီးများသည် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှုများအတွက် ကောလိပ်တွင် ပညာသင်ကြားခွင့် မရခဲ့ကြပါ။ အမျိုးသမီးများသည် ဆရာဝန်များ၊ သိပ္ပံပညာရှင်များနှင့် စီးပွားရေးသမားများအဖြစ် အကြီးမားဆုံးအဆင်တန်ဆာများနှင့် ဖုံးလွှမ်းရန် ကြိုးစားလာခဲ့ကြသည်။ အမျိုးသမီးများသည် ဥပဒေထုံးတမ်းစဉ်လာများ၊ ရိုးရာဓလေ့ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် မိသားစုများက ထားရှိသည့် ဆန္ဒများကို ဆန့်ကျင်ကာ ကောလိပ်များတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့ကြသည်။
|name = ဆိုဖီယာ ကိုဗေးစကိုင်း<br/>Sofia Kovalevskaya
|image = Sofja_Wassiljewna_Kowalewskaja_1.jpg
|caption = ၁၈၈၀ ခုနှစ်က တွေ့ရသော ဆိုဖီယာ ကိုဗေးစကိုင်း
|birth_date = {{birth date|1850|1|15|df=y}}
|birth_place = [[မော်စကိုမြို့]]၊ [[ရုရှားအင်ပါယာ]]
|death_date = {{Death date and age|1891|2|10|1850|1|15|df=y}}
|death_place = [[စတော့ဟုမ်းမြို့]]၊ [[ဆွီဒင်နိုင်ငံ]]
|fields = သင်္ချာ၊ မက္ကင်းနစ်
|workplaces = စတော့ဟုမ်းတက္ကသိုလ်ခ<br /> ရုရှားသိပ္ပံအကယ်ဒမီ
|alma_mater = University of Göttingen (PhD; ၁၈၇၄)
|doctoral_advisor = Karl Weierstrass
|known_for = [[:en:Cauchy–Kowalevski theorem|Cauchy–Kowalevski theorem]]
}}
 
'''ဆိုဖီယာ ကိုဗေးစကိုင်း''' ({{lang-ru|Со́фья Васи́льевна Ковале́вская}}), မွေးအမည် '''Sofia Vasilyevna Korvin-Krukovskaya''' (၁၈၅၀–၁၈၉၁) သည် ရုရှား သင်္ချာပညာရှင်တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပထမဆုံး နာမည်ကျော် ရုရှားအမျိုးသမီးသင်္ချာပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးရှိ အမျိုးသမီးသင်္ချာပညာရှင်များ၏ ရှေ့ဆောင်တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ သူမသည် မြောက်ဥရောပတွင် ပါမောက္ခအဖြစ် ခန့်အပ်ခံရသည့် ပထမဆုံး အမျိုးသမီးဖြစ်ခဲ့ပြီး သိပ္ပံဂျာနယ်တစ်ခုတွင် အယ်ဒီတာအဖြစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့သော ပထမဆုံး အမျိုးသမီးများထဲတွင်လည်း အပါအဝင်ဖြစ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|title=Sofya Vasilyevna Kovalevskay.|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/323006/Sofya-Vasilyevna-Kovalevskaya |work=Encyclopædia Britannica Online Academic Edition.|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=22 October 2011}}</ref>
 
သူမ၏ အမည်ကို အမျိုးမျိုးခေါ်ဆိုခဲ့ကြပြီး သူမအနေဖြင့် ပညာရပ်ဆိုင်ရာထုတ်ဝေမှုများတွင် '''Sophie Kowalevski''' (တစ်ခါတစ်ရံ '''Kowalevsky''') ဟု သုံးစွဲခဲ့သည်။ ဆွီဒင်သို့ ပြောင်းရွှေ့ပြီးနောက် '''Sonya''' အမည်ကို အသုံးပြုခဲ့သည်။
 
== ငယ်ဘဝ ==
ဆိုဖီယာကို ၁၈၅၀ ခုနှစ်တွင် [[မော်စကိုမြို့]]မှာ မွေးပြီး၊မွေးဖွားခဲ့ပြီး၊ ဖခင်မှာ [[ရုရှားနိုင်ငံ|ရုရှား]]လူမျိုးအကြီးအကဲ ဖြစ်ကာ၊ မိခင်မှာ ထင်ရှားကျော်ကြားသော [[သင်္ချာပညာရှင်များ|သင်္ချာပညာရှင်]]၏ သမီး ဖြစ်သည်။ [[စိန့်ပီတာစဘတ်မြို့|စိန့်ပီတာစဘတ်မြို့]]အနီးတွင် ခြံဝန်းကျယ် အိမ်ကြီးအိမ်ကောင်းနှင့် နေထိုင်ခဲ့သည်။ မိဘများသည် စည်းကမ်းအလွန် တင်းကြပ်သည်။ သူ့ကို မိဘများက မချစ်ဟု ထင်ပြီး၊ သူ့ဘဝ၌ ဖြစ်သမျှကို အလုံးစုံ မှတ်မိနေခဲ့သည်။
 
== ပညာရေး ==
ငယ်စဉ်ကတည်းက [[သင်္ချာ]]ကို သဘောကျပြီး၊ ၁၁ နှစ်သမီးအရွယ်တွင် အိမ်နံရံပေါ်၌ သင်္ချာမှတ်စုများကို ကပ်သည်။ [[ရူပဗေဒ]]ပညာကို သင်ယူသည်။ ဆိုဖီယာကို စိန့်ပီတာစဘတ်တွင် သင်္ချာဘာသာ သင်ယူသင့်သည်ဟု အကြံပြုရာ ဖခင်က သဘောတူသည်။ အသက် ၁၅ နှစ်တွင် မိခင်၊ အစ်မတို့နှင့်အတူ ပညာသင်ရန် စိန့်ပီတာစဘတ်သို့ သွားသည်။
 
သမီးနှစ်ယောက်လုံးက ကျောင်းတက်ချင်ကြသော်ငြား၊ ရုရှား တက္ကသိုလ်များက အမျိုးသမီးများကို လက်မခံသကဲ့သို့ ဖခင်ကလည်း နိုင်ငံခြားလွှတ်ပညာသင်ခြင်းကို ခွင့်မပြုချေ။ ထိုအခါ ဆိုဖီယာအစ်မက သူတို့ထဲက တယောက်သည်တစ်ယောက်သည် ကျောင်းသား တယောက်ကို လက်ထပ်ပြီး ပညာသင်ရန် စိတ်ကူးကို အကြံပြုသည်။ သို့သော်လည်း တယောက်မျှတစ်ယောက်မျှ အိမ်ထောင်ပြုရန် စိတ်မဝင်စား၊ ဂရုမစိုက်ခဲ့ချေ။ ဗလာဒီမာကိုဗေးစကိုင်း ဆိုသော ကျောင်းသားက သဘောတူပြီး၊ ဂျာမနီတွင် ပညာသင်ရန် ခေါ်မည်ဟု ကတိပေးသော်လည်း၊ အမှန်မှာ ဆိုဖီယာသည် ထိုသူကို မကြိုက်ချေ။
 
လက်ထပ်ရန် ဖခင်က ခွင့်မပြု။ ထိုခေတ်က အစ်မများ လက်မထပ်ရသေးခင် ညီမများ ဘယ်သောခါမှ လက်ထပ်ခွင့် မရှိပေမယ့်မရှိသော်လည်း ကျောင်းအလွန် တက်ချင်နေ၍ ဖခင်အတွက် စာတစောင်စာတစ်စောင် ထားခဲ့ကာ ဆိုဖီယာသည် ကိုဗေးစကိုင်း အခန်းကို သွားသည်။ ထိုခေတ်က မိန်းကလေးများသည် လူငယ်များနှင့် နှစ်ကိုယ်တည်း အချိန်ဖြုန်းခွင့် မရှိချေ။ မျိုးရိုးဂုဏ်ကို စောင့်ထိန်းရန် ဖခင်က သဘောတူလိုက်ရသည်။
 
နှစ်ဦးသား ဂျာမနီသို့ သွားပြီး၊ ဆိုဖီယာက သင်္ချာဘာသာ ကျောင်းသူ ဖြစ်လာသည်။ အနေဝေးသဖြင့် တဦးနှင့်တစ်ဦးနှင့် တဦးတစ်ဦး တွေ့ရန်ပင် ခဲယဉ်းသည်။ သင်္ချာကို တဦးတည်းပင်တစ်ဦးတည်းပင် လေ့လာပြီး၊ ၁၈၇၁ တွင် နာမည်ကြီး [[သင်္ချာပညာရှင်များ|သင်္ချာပညာရှင်]]ဆီမှာဆီတွင် ပညာသင်ရင်း အလုပ်လုပ်ရန် [[ဘာလင်မြို့|ဘာလင်]]သို့ သွားသည်။
 
ဘာလင်တက္ကသိုလ်တွင် အမျိုးသမီးများ တက်ခွင့် မရှိ။ သင်္ချာပညာရှင်သည် ဆိုဖီယာက ပညာသင်ပေးရန် ပြောလာသောအခါ အံ့အားသင့်ပြီး၊ သူ၏ ထူးချွန်ကျောင်းသားများပင် မဖြေရှင်းနိုင်သည့် ပုစ္ဆာများကို ပေးလိုက်ရာ ဆိုဖီယာသည် ချက်ချင်း ဖြေရှင်းပြနိုင်၍ လက်ခံလိုက်သည်။ သုံးနှစ်ပြည့်သော် ဆိုဖီယာ ကိုဗေးစကိုင်းသည် သင်္ချာဘာသာဖြင့် ဘွဲ့ရသည်။
 
== အိမ်ထောင်ရေး ==
ထိုနှစ်များအတွင်း ဆိုဖီယာ တဦးတည်းတစ်ဦးတည်း အလုပ်များ ပြီးအောင် ဆောင်ရွက်သည်။ လူမှုရေးဟူသည် မရှိ။ ခင်ပွန်းက ဘာလင်မှာ လာနေသော်လည်း စိမ်းလျက်ပင် ရှိသေးသည်။ မိတ်ဆွေအဖြစ် ငါးနှစ် ကြာပြီး ၁၈၇၈ ကျမှ သူတို့ ချစ်ကြိုက်သည်။ ကလေး တဦးတစ်ဦး ရလာချိန်တွင် မိခင်ကောင်း ဖြစ်ချင်၍ ဆိုဖီယာသည် လေ့လာခြင်းကို ရပ်ပြီး၊ ပျော်ရွှင်စွာ နေထိုင်သည်။
 
ဗလာဒီမာက မော်စကိုတက္ကသိုလ်တွင် စာပို့ချသည်။ နောက် ထိုအလုပ်ကို စွန့်ခဲ့ရပြီး ဝမ်းနည်းဖွယ်ကောင်းအောင် ငွေများ ဆုံးရှုံးပြီးနောက် ဗလာဒီမာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေသည်။ ဆိုဖီယာ ယူကျုံးမရ ဖြစ်သည်။
 
== ပါမောက္ခနှင့် ပရစ်ဘိုဒင်ဆု ==
[[ဆွီဒင်နိုင်ငံ|ဆွီဒင်]]သင်္ချာပညာရှင်တဦးက ဆိုဖီယာကို သင်္ချာပါမောက္ခ ဖြစ်အောင် ကူညီပေးသည်။ [[ဥရောပ|ဥရောပတိုက်]]၊ [[အီတလီနိုင်ငံ]]တွင် အမျိုးသမီးပါမောက္ခဟု၍ သူ တဦးတည်းသာတစ်ဦးတည်းသာ ရှိသောကြောင့် ကျော်ကြားလာသည်။ ၁၈၈၈ တွင် [[စနေဂြိုဟ်]]ကွင်းများကို ဖြေရှင်းပြသသောအခါ အမြင့်ဆုံး သင်္ချာဆု ဖြစ်သည့် “ပရစ်ဘိုဒင်ဆု”ကို"ပရစ်ဘိုဒင်ဆု"ကို ရသည်။ သိပ္ပံပညာရပ် ဆိုင်ရာ ပြင်သစ်အကယ်ဒမီအဖွဲ့က ဆုရသူကို ကြေငြာသည့်အခါ အမျိုးသမီး ဖြစ်နေ၍ လူတိုင်း အံဩကုန်သည်။ သိပ္ပံပညာရပ်အတွက် အရေးပါသော ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်သည့်အတွက် အဖွဲ့ကြီးက ပုံမှန်ပေးနေကျထက် နှစ်ဆပိုပြီး၊ ဆိုဖီယာကိုဗေးစကိုင်းကို ချီးမြှင့်သည်။
 
== နိဂုံး ==
Line ၂၈ ⟶ ၄၅:
== ကိုးကား ==
<references />
 
[[Category:သင်္ချာ ပညာရှင်များ]]
[[Category:၁၈၅၀ မွေးဖွားသူများ]]