ကင်းဝန်မင်းကြီး ဦးကောင်း: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
စာမျက်နှာအသစ်: မြန်မာ ဘုရင်တို့၏ သက်ဦးဆံပိုင် အုပ်ချုပ်သော စနစ်ကို ခေတ... |
No edit summary |
||
စာကြောင်း ၁ -
=ကင်းဝန်မင်းကြီး=
(၁၁၈၃-၁၂၇၀)
မြန်မာ ဘုရင်တို့၏ သက်ဦးဆံပိုင် အုပ်ချုပ်သော စနစ်ကို ခေတ်နှင့် အညီ ပြုပြင် ပြောင်းလဲကာ အနောက်တိုင်း နိုင်ငံများကဲ့သို့ အစိုးရ ဝန်ကြီးအဖွဲ့ဖြင့် အုပ်ချုပ်ရေး စနစ်သစ်ကို လိုလားသူ ကင်းဝန်မင်းကြီး ဦးကောင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ သမိုင်းတွင်သာမက မြန်မာ စာပေတွင်လည်း အထူးပင် ထင်ရှားလှသော ပညာရှိ တစ်ဦးဖြစ်သည်။ မြန်မာပြည်၏ နောက်ဆုံး မင်းဆက်များ ဖြစ်ကြသော မင်းတုန်းမင်းနှင့် သီပေါမင်းတို့၏ လက်ထက်တွင် နိုင်ငံ့တာဝန်ကို စွမ်းစွမ်းတမံ ထမ်းရွက်ကာ ထင်ပေါ် ကျော်ကြားလှသော သတိုးမင်းကြီး မဟာမင်းလှစည်သူ ဘွဲ့ခံ ကင်းဝန်မင်းကြီးမှာ ဗြိတိသျှတို့ အထက် မြန်မာပြည်ကို သိမ်းပိုက် ပြီးစဉ် ခေတ်က လူသိအများဆုံး ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ အဖြစ်မှန်ကို မသိသူအချို့က “ '''ဦးကောင်းလိမ်ထုတ် သီပေါပြုတ် '''” ဟူသော စာအရ ကင်းဝန်မင်းကြီးသည် အထက်မြန်မာပြည်ကို ဗြိတိသျှတို့လက်သို့ လက်သိပ်ထိုး အပ်ခဲ့သည်ဟု အယူမှားကာ သိနားလည် ခဲ့ကြသည်။
Line ၄ ⟶ ၆:
[[Image:ukaung.jpg | right | thumb| ကင်းဝန်မင်းကြီး ဦကောင်း]]
==ငယ်ဘဝ==
“သတိုးသုဓမ္မမဟာသက်တော်ရှည်” ဟူသော ဘွဲ့ထူးဖြင့် ချီးမြှင့်တော်မူခြင်းခံရသော ဝန်ရှင်တော် ကင်းဝန် သေနတ်ဝန် လယ်ကိုင်းမြို့စား မင်းကြီးသည် မုံရွာ ဒိစတြိတ် ဗန့်ကျီတိုက်အဝင် ဆင်ရှင်မြို့နယ် မုန်တိုင်ပင်ရွာ (သက္ကရာဇ် ၁၂၃၃-ခုနှစ်အတွင်း “အဂ္ဂမဟာသေနာပတိ ဝန်ရှင်တော်မင်းကြီး” ဟူသော အမည်ဖြင့် ကျော်စော ထင်ရှားလာသောအခါ မင်းကြီး၏ ချက်ကြွေရာဒေသဖြစ်သော “မုန်တိုင်ပင်ရွာ” ကို “မင်းတိုင်ပင်ရွာ” ဟုပြောင်းလွဲ ခေါ်ဝေါ်ကြကုန်၏။) တွင် သက္ကရာဇ် ၁၁၈၃-ခုနှစ် တပို့တွဲလဆန်း ၁၂-ရက် တနင်္ဂနွေနေ့၌ ဖွားမြင်သည်။ ငယ်မည်ကား မောင်ချင်းတည်း။
အမိ အဖတို့မှာ ထိုမုန်တိုင်ပင်ရွာ နတ်သျှင်ရွေး သေနတ်စု အမှုထမ်းဝေပုံပါ ယက်ကန်းရက်ရန် ယင်သွားများကို လုပ်ကိုင်ရောင်းချသူ အဖ-ဦးမှို အမိ-ဒေါ်စီ တို့ဖြစ်လေသည်။
==ကိုရင်ဘဝ==
မောင်ချင်း ၇-နှစ်သား အရွယ်သို့ရောက်လျှင် အမိအဖတို့က မုန်တိုင်ပင်ရွာ၏ မြန်မာခရီး ၁-တိုင်ခန့်ကွာသော ငှက်ပျောတောရွာ ကျောင်းထိုင် ပုဂ္ဂိုလ်ဦးဆန်းထံတွင် စာပေသင်ကြားရန် အပ်နှံကြလေသည်။ သက္ကရာဇ် ၁၁၉၃-ခုနှစ် အသက် ၁၀-နှစ်သားအရွယ်သို့ရောက်လတ်သော် မောင်ချင်းကို ထိုကျောင်း၌ပင် သျှင်သာမဏေပြုကြ၍ ဆရာ-ဘုန်းတော်ကြီးဦးဆန်းက “အာသဘ” ဟု ဘွဲ့ချီတော်မူလေသည်။
သက္ကရာဇ် ၁၁၉၈-ခုနှစ် အသက် ၁၅-နှစ်အရွယ်တွင် သျှင်အာသဘသည် ဆရာမိဘတို့ထဲမှ ခွင့်ပန်၍ စစ်ကုန်းရွာကျောင်း ဆရာ-ဘုန်းတော်ကြီး ဦးအာသဘထံ၌ အဘိဓာန်၊ဆန်း၊အလင်္ကာ ပါဌ်အနက်များကို ကြိုးစားအားထုတ် ကျက်မှတ် သင်ကြားသည်။ ထို့နောက်မှလည်း ပဒူးရွာကျောင်း ဘုန်းတော်ကြီး ဦးဥတ္တမထံ၌၄င်း၊ ငါးရံ့အို-မြစ်စုတ်ရွာကျောင်း ဘုန်းတော်ကြီး ဦးကျော်ခေါင်ထံ၌၄င်း၊ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ပြီးသကာလ သင်ရိုး-ပိဋကတ်ကျမ်းဂန်များကို နှ့ံစပ်အောင် အားထုတ်သင်ကြားသည်။ ပဒူးရွာကျောင်း ဘုန်းတော်ကြီး ဦးဥတ္တမကား နောင်သောအခါ ဦးရန်ဝေးဟု ထင်ရှား ကျော်စောလာသူ၏ ဦးရီးဖြစ်လေသည်။ထိုစဉ်အခါကလည်း ပဒူးရွာသား ဦးရန်ဝေးသည် ထိုပဒူးရွာကျောင်း၌ပင်လျှင် ဦးပဥ္စင်း ဦးသုဒ္ဓအဖြစ်နှင့် ရှိသောကြောင့် သျှင်အာသဘနှင့် လွန်စွာ ခင်မင်ရင်းနှီးသော ဆရာတပည့် အဖြစ်သို့ရောက်ခဲ့ သည်။
==ရဟန်းဘဝ==
သက္ကရာဇ် ၁၂၀၃-ခုနှစ် အသက် ၂၀-ပြည့်လေသော် ငါးရံ့အို-မြစ်စုတ်ရွာကျောင်းမှ ငှက်ပျောတော ရွာကျောင်း ငယ်ဆရာ ဘုန်းတော်ကြီးဦးဆန်းထံသို့ ပြန်ခဲ့၍ ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူလေသည်။ ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူ ပြန်သောအခါ၌လည်း ငှက်ပျောတောရွာကျောင်း၌ ကြာရှည်စွာ သီတင်းသုံးတော်မမူ။ ငါးရံ့အို-မြစ်စုတ်ရွာကျောင်းသို့ပင် ပြန်ကြွတော်မူကာ မာတိကာ ဓာတုကထာ ယမိုက် ပဌာန်းဟု ဆိုအပ်သော ညဝါကျမ်းများကို ကြိုးပမ်း သင်ကြားတော ်မူလေသည်။
သက္ကရာဇ် ၁၂၀၉-ခုနှစ် အသက် ၂၉-နှစ် ရှိသောအခါ ဦးပဥ္စင်း ဦးအာသဘသည် ငါးရံ့အို-မြစ်စုတ်ရွာ ကျောင်းမှသည် အမရပူရမြို့ ဗားကရာတိုက်ကျောင်းတော်ကြီးသို့ ပြောင်းရွှေ့သီတင်းသုံးတော်မူလေသည်။ ထိုအခါ ပဒူးရွာ ဦးဥတ္တမကျောင်းတွင် နေခဲ့ကြစဉ်က ဆရာဖြစ်ခဲ့ဘူးသည့် လူမည်ဦးရန်ဝေး၊ ရဟန်းဘွဲ့ဦးဝိသုဒ္ဓအား ထိုဗားကရာတိုက်တော်ကြီးအတွင်း အနောက်ဖက် ရွှေရေးကျောင်းတွင် ကျောင်းထိုင် ပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်နှင့် ပြန်လည် တွေ့ရပြန်လေသည်။
==မင်းမှုထမ်းဘဝ==
တခါသော် အမရပူရ စုတ္ထနန်းစံ “မဟာလောကရံသီ စေတီတော်၏ ဒါယကာ” ပုဂံမင်းတရားကြီးလက်ထက် မင်းတုန်းတောင်စဉ် ခုနစ်ခရိုင်ကို အသုံးကံကျွေးခံ လွှတ်တက်မင်းသားကြီးက ရွှေရေးကျောင်း ဘုန်းတော်ကြီး ဦးဝိသုဒ္ဓအား “ပညာဗဟုသုတအရာ လေ့လာရှာမှီးသူတို့ကို အလိုတော်မြတ်ရှိကြောင်း” နှင့် လျှောက်ထားလေသောကြောင့် ဦးဝိသုဒ္ဓက မိမိ၏တပည့်ရင်းဖြစ်သော ဦးအာသဘအား အကြောင်းကုန်ပြန်ကြား၍ လူဝတ်လဲစေပြီးနောက် မင်းတုန်းမင်း အပါးတော်တွင် မြဲစွဲထမ်းရွက်စေလေသည်။ ထိုအခါ မင်းတုန်းမင်းက “ငချင်း” ဟူသော အမည်မှာ မဖွယ်မရာ မလျောက်မပတ်၊ “ငါ၏ ဘီတော် အလောင်းမင်းတရားကြီးဘုရားလည်း ပြည်ထောင်ဘက် ကျေးကျွန်ကြီးဖြစ်သော သေနတ်ဝန် မောင်ကောင်းနှင့် တိုင်းပြည် နိုင်ငံ တည်ထောင်တော်မူသည်ဖြစ်ရာ ထိုသေနတ်ဝန်အမည်ကို ခံစေ”ဟု အမိန့်တော်မြတ် ချမှတ်တော်မူသည့်အတိုင်း ငယ်မည် “မောင်ချင်း”မှ “မောင်ကောင်း” အမည်သို့ ပြောင်းလဲစေပြီးလျှင် ၁၂၁၁-ခုနှစ်မှစ၍ မိမိ၏ မင်္ဂလာအိမ်တော်တွင် စွဲမြဲ ခယမ်းစေတော်မူသည်။
သက္ကရာဇ် ၁၂၁၂-ခုနှစ်အတွင်း မင်းတုန်းမင်း အထွတ်အမြတ်သို့ရောက်တော်မူလေသည်။ ထိုအခါ “မင်းလှသိင်္ခသူ” ဟူသော “မင်း”တပ်ဘွဲ့နှင့် စစ်ကိုင်းမြို့နယ် ရွာသစ်ကြီးရွာကို ရွာစား သနားတော်မူ ပြီးလျှင် ရွှေတိုက်စိုးခန့်တော်မူပြန်သည်။
သက္ကရာဇ် ၁၂၁၈-ခုနှစ်အတွင်း တိ°သနိပါတ် “တိန္ဒုကဇာတ်” ကို ပျို့လင်္ကာရေးသားဆက်သွင်းရမည် ဟူသော အမိန့်တော်မြတ်အရ ပျို့လင်္ကာ ပုဒ်ရေ-၁၀၀ ရှိသော “ဝဇီရိန်မိုးကြိုး”ချီ “တိန္ဒုကပျို့” ကို ၁၅-ရက်နှင့် အပြီး ရေးသား စီကုံး တင်ဆက်ခဲ့လေသည်။ သို့ ရေးသားစီကုံးတင်ဆက်ရာတွင် မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး အထူးနှစ်သက်တော်မူသဖြင့် “ရွှေတိုက်စိုး အရာ ဌာနမျှ မတန်ချေ။ တိုင်းပြည် နိုင်ငံမှုကို စီမံဆောင်ရွက်နိုင်သော မှူးကြီး မတ်ကြီးအရာ ဌာနသို့ ရောက်အောင်ထမ်းရွက်စေမည်” ဟု ရွယ်ရည်မျှော်ထောက်တော်မူပြီးလျှင် နိုင်ငံတော် အချက်အချာဖြစ်သော လွှတ်တော်ကြီးဌာနတွင် အမှာတော်ရေးအရာ၊ ပခန်းမြို့စီရင်စု သပြေငါးရွာစား ခန့်တော်မူဘိသည်။
ဤကဲ့သို့ အမှာတော်အရေးအရာနှင့် လွှတ်တော်တွင် ထမ်းရွက်နေသည့်အတွင်း မန္တလေးအရပ်၌ မြို့နန်းတည်ထောင်ရန် အခမ်းအနားရှိသည်များကို ဝန်ရှင်တော်မြတောင်မြို့စား သေနတ်ဝန်ကြီး ဆင့်ဆိုရာ နာခံ ထမ်းရွက်ရလေရာ ၇-ဌာနနှင့်တကွ အရပ်ရပ် လုပ်ဆောင် တည်ထားရန် အဆောက်အဦဌာန ရှိသည်များ ကိုလည်း တိုင်းတာ မှတ်သားစနစ် ပုံစံရေး၍ ဘဝရှင်မင်းတရားကြီးထံ မပြတ်တင်းလျှောက်ခြင်းများကို အားရ နှစ်သက်တော်မူသောကြောင့် သက္ကရာဇ် ၁၂၁၉-ခုနှစ်အတွင်း “လွှတ်တော် စာရေးကြီးအရာ” သို့ တိုးတက်ခန့်ထားတော်မူပြန်၏။
သက္ကရာဇ် ၁၂၂၀-ပြည့်နှစ်အတွင်း စာရေးတော်ကြီး သပြေငါးရွာစားအရာနှင့် ထမ်းရွက်၍နေစဉ် “မောင်တိုး၊ ရွှေတောင်နန္ဒသူတို့ရေးသားသည့် ရာမရကန် ငွေတောင်ရကန်များသည် နာပျော်ဘွယ်မျှသာ သပ္ဖပ္ပလာပ ဖြစ်သောကြောင့် အကျိုးကျေးဇူးမများ။ သို့ဖြစ်၍ နာပျော်ဘွယ်လည်းဖြစ်အောင် အကျိုးကျေးဇူး လည်းများအောင် မဟာနိပါတ်နေမိဇာတ်-ကို ရကန်ရေးသား ဆက်သွင်းရမည်” ဟုအမိန့်တော်မြတ်အရ “မင်္ဂလာအောင်ကိန်း” ချီ “နေမိ-ရကန်” ကို ရေးသား ဆက်သွင်းရလေသည်။
ထိုအတောအတွင်း “ရတနာပုံရွှေမြို့တော်ကြီးတည် စာတမ်းကိုရေးသားဆက်သွင်းရမည်” ဟူသော အမိန့်တော်မြတ်အရ “မြို့တည်စာတမ်း” အချီး နိဒါန်းစကား ရေးသားဆက်သွင်းရာ အားရတော်မူ၍ စာရေးတော်ကြီးတို့ အစဉ်သနားတော်မြတ် ခံရမြဲထက် တိုးတက် ချီးမြှင့်ကာ “မဟာမင်းကျော်စည်သူ” ဟူသော “မဟာ” ဘွဲ့နှင့် ကတ္တီပါ-ဗောင်း ရွှေစလွယ် ၉-ချပ်စသော အစီးအနင်း အဆောင် အရွက်များကို သနားတော်မြတ်ခံရသည်။
သက္ကရာဇ် ၁၂၂၂-ခုနှစ်အတွင်းတွင်လည်း အမိန့်တော်မြတ်အရပင် “အထူးထူးသောတိုင်းကြီးပြည် ကြီး”ချီ “စိတ္တုပက္ကိလေသ-စာတမ်း” ကို ရေးသားဆက်သွင်းပေသေး၏။ ပြီးမှတဖန် ထိုနှစ်အတွင်းမှာပင် ထို “စိတ္တုပက္ကိလေသ-စာတမ်း” ကို သူခပ်သိမ်းတို့ လွယ်လင့်တကူ မှတ်ယူနိုင်ကြစေခြင်းအလို့ငှာ အမိန့်တော်မြတ်အရပင်လျှင် “ကြားစိမ့်သိလော့”ချီ “ဓမ္မောဇမော်ကွန်း” ကိုရေးသားတင်သွင်းရပေသည်။
သို့အလုံမြို့ဝန်အရာနှင့် ထမ်းရွက်ရစဉ်အတွင်း မင်းတုန်းမင်းတရားကြီးသည် သက္ကရာဇ် ၁၂၂၆-ခုနှစ်တွင် ရတနာပုံရွှေမြို့တော်သူ ရွှေမြို့တော်သားတို့ နွေမိုးမပြတ် သုံးရေသောက်ရေ အလိုရှိသမျှ ရနိုင်ကြစေခြင်း အလို့ငှာ မတ္တရာမြို့အထက် နဂါးရစ်မြစ်ကသည် ရွှေမြို့တော်အရောက် “ရတနာနဒီ” မြစ်တော်ကို ဖောက်လုပ်စေရာတွင် အမိန့်တော်မြတ်အရပင် “ကြားပိမ့်မင်္ဂလာ” ချှီ“ရတနာနဒီမြစ်တော်ဖွဲ့မော်ကွန်း” ကိုရေးသား ဆက်သွင်းသည်။
ထို “ရတနာနဒီ မြစ်တော်ဖွဲ့မော်ကွန်း” ကို ရေးသားဆက်သွင်းသည့်နှစ် သက္ကရာဇ် ၁၂၂၆-ခုနှစ်အတွင်း တောင်ငူ-ရမည်းသင်း သစ်တောများတွင် သစ် အလုပ် အဆောင်နေရာမကျ၍ အခွန်ဘဏ္ဍာတော်ယုတ်လျော့ခြင်း ရှိသည်နှင့် “မဟာမင်းကျော်စည်သူ” ဘွဲ့ခံ ဦးကောင်းအား အလုံမြို့ဝန်အရာမှပြောင်း၍ လွှတ်တော်စာရေးကြီးဘဝသို့ ပြန်လည် ခန့်တော်မူသည့်အပြင် သက္ကရာဇ် ၁၂၂၇-ခုနှစ်အတွင်းမှာလည်း လွှတ်တော်စာရေးကြီး အရာရင်းတွင် တောင်ငူ-ရမည်းသင်း ၂-မြို့ အခွန်ဝန်အရာ ထပ်မံ ခန့်ထားတော်မူသည်။
သက္ကရာဇ် ၁၂၂၈-ခုနှစ်တွင် မြင်ကွန်း အရေးတော်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့၏။ ထိုအခါ ဗိုလ်၊ရဲမက်၊လက်နက်ကိရိယာများနှင့်တကွ နေ့ည မရပ်မနား ဆင့်ဆို စည်းကြပ် စီမံကွပ်ကဲသည်ကို မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး အထူးလေးမြတ် သဒ္ဓါတော်မူသောကြောင့် မှူးတော် မတ်တော်ကြီးတို့မှသာ အသနားတော်မြတ်ခံရသော “မင်းကြီးမဟာစည်သူ” ဟူသော “မင်းကြီး” တပ်ဘွဲ့နှင့်တကွ ဝန်ထောက်တော် အရာ ခန့်ထားသူကောင်းပြုတော်မူပြန်သည်။
==ကင်းဝန်မင်းကြီး အဖြစ်==
နောက် အရေးတော် ပြီးပြေသည့်ကာလ ကျောက်တလုံးကင်း၊ မင်းကွန်းကင်း၊ စမ္ပာယ်နဂိုရ်ကင်း ဟူသော ရေကင်းများနှင့် ဆင်ကြန်ကင်း၊မြောက်ဦးကင်း၊လေသာကင်း၊ပြင်ထိပ်ကင်း၊နတ်ထိပ်ကင်း၊ရှောင်က ဗွေကင်းစသော အရပ်ရပ်ကြည်းကင်းများကိုလည်း ကြည့်ရှု ကြပ်မရန် ကင်းဝန်အရာနှင့် ထပ်မံခန့်ထားတော်မူ သေးသည်။ ထိုအခါမှစ၍လည်း “ကင်းဝန်-မင်းကြီး” ဟု ကျော်စောထင်ရှားခြင်းဖြစ်သတည်း။
ထိုသို့ ဝန်ထောက်တော်-ကင်းဝန်အရာနှင့် ထမ်းရွက်စဉ် သက္ကရာဇ် ၁၂၃၀-ပြည့်နှစ်တွင် “ဗု-ဓံ-သံ-န” ချီ “အဋသံခိပ် ဓမ္မသတ် လင်္ကာ” ကို ပြုစုရေးသားသည်။
သက္ကရာဇ် ၁၂၃၂-နှစ်တွင် အောက်မြစ်စဉ် မြို့ရွာများသည် အင်္ဂလိပ်အစိုးရတို့ နယ်မြေများနှင့်နီးစပ် ရှက်တင်ရှိခြင်းကြောင့် ထိုမြို့ရွာများကို လုံခြုံစွာစောင့်ရှောက် ထိန်းသိမ်းရန် အောက်မြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ ဝန်ထောက်တော်-ကင်းဝန်အရာနှင့် မင်းလှမြို့က ရပ်နေ ဆင့်ဆို စီရင်ရပြန်သည်။
သက္ကရာဇ် ၁၂၃၃-ခုနှစ်တွင် ရွှေဖဝါးတော်မြတ်အောက်သို့ ပြန်လည်ခေါ်တော်မူပြီးလျှင် အနောက်နိုင်ငံ အင်္ဂလန်ပြည်ကြီးသို့ အာဒိ ကမ္မိက-အဦးအစ သွားရောက်ရသော သံကြီး တမန်ကြီး အဖြစ်ဖြင့် “အဂ္ဂမဟာ သေနာပတိ ဝန်ရှင်တော်မင်းကြီး” အရာအထူးသိို့ တိုးတက် ခန့်ထားကာ ထိုသက္ကရာဇ် ၁၂၃၃-ခုနှစ်အတွင်းမှာပင် သံလတ်-သံငယ်အရာရှိစုံ ပေးအပ်တော်မူ၍ သွားရောက် နေထိုင်ရစဉ် တနှစ်ကျော်ကျော် အတွင်း အင်္ဂလန်ပြည်ကြီး တခုတည်းသာမက ပြင်သစ်နိုင်ငံ၊အီတလီ နိုင်ငံတို့ကိုလည်း သွားရောက် လှည့်လည် ကြည့်ရှု၍ သက္ကရာဇ် ၁၂၃၅-အတွင်း ပြန်လည်ရောက်ရှိလာခဲ့၏။ ထိုအခါ အရပ်ရပ် တွေ့မြင် မှတ်သားခဲ့ရသမျှသော အကြောင်းအရာတို့ကို တင်လျှောက်သည်တွင် အထူးအားရ နှစ်သက်တော်မူသော ကြောင့် “သတိုးမင်းကြီးမဟာစည်သူ” ဟူသော “သတိုး” ဘွဲ့ကိုထပ်မံချီးမြှင့် သူကောင်းပြုတော်မူပြန်သည်။
ထိုနှစ် သက္ကရာဇ် ၁၂၃၅-ခုနှစ်အတွင်း ပြင်သစ်နိုင်ငံသို့ သံတော်ကြီးအရာနှင့်ပင် ထပ်မံစေလွှတ်ခြင်းခံ ရပြန်လေရာ ပြင်သစ်သို့အသွားလမ်းခရီးအကြားတွင် “အဋသံခိပ် ဓမ္မသတ်” တွင် ကြွင်းကျန်ရှိနေသည့် မြေမှုခန်း ရောင်းဝယ်မှုခန်း အစရှိသည့် တရားအဆုံးအဖြတ်များကို “ဗွာဒိတျံန” ချီ “ပကိဏ္ဏက ဓမ္မသတ်-လင်္ကာ” ပုဒ်ရေ-၂၈ ကို စီကုံးရေးသားပြန်လေသည်။
သက္ကရာဇ် ၁၂၃၆-ခုနှစ်တွင် ရွှေမြို့တော်သို့ ပြန်လည် ဆိုက်ရောက်လာခဲ့၏။ ထိုအခါ ဥရောပနိုင်ငံများသို့ သွားရောက်ကာ အလိုတော်မြတ်ရှိသည်အရာတို့ကို ကုံတွင် ပြီးမြောက်အောင် ဥရောပနိုင်ငံများသို့ နှစ်ကြိမ်နှစ်ခေါက် သွားရောက် ထမ်းရွက်ခဲ့ဘူးသည် ဖြစ်သည်ဟု သေနတ် အစုတပ်ပေါင်း ၂၂-တပ်၊ စစ်သည် လက်နက်ကိုင်ပေါင်း ၅-သောင်းကျော်တို့တွင် အကြီးအမှှုးအဖြစ်ဖြင့် “သေနတ်ဝန်”အရာ ထပ်မံခန့်ထား သူကောင်းပြုတော်မူလေသည်။
တဖန် ထိုနှစ်အတွင်းမှာပင် သားတော်-အိမ်ရှေ့မင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့လှည့်လည်လာသည်ကို အမိန့်တော်မြတ်အရ လက်ဆောင်တော်အများနှင့် ကာလကတ္တားမြို့သို့ သွားရောက်တွေ့ဆုံရသေးသည်။
သက္ကရာဇ် ၁၂၄၀-ပြည့်နှစ်တွင် ဘဝရှင် မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး နတ်ပြည်စံတော်မူ၍ သားတော် သီပေါမင်းတရားကြီး ထီးနန်းစည်းစိမ်ကို ဆက်ခံ သိမ်းပိုက်တော်မူ၏။ ထိုအခါ အထူးသဒ္ဓါတော်မူသော ဝန်ကြီးမင်းမှသာ သနားတော်မြတ်ခံရသော လက်ဝဲတော် စစ်သူကြီးနေရာနှင့် ဘုရင်မင်းမြတ်တပါး လက်ထက်တော်တွင် အထူးသဖြင့် သဒ္ဓါ ယုံမှတ် လေးမြတ်ထိုက်ပေသည့် မှူးကြီး မတ်ကြီး တယောက်ကိုမျှသာ ပေးသနားတော်မူမြဲဖြစ်သော “သုဓမ္မ” ဘွဲ့ “သက်တော်ရှည်” ဘွဲ့တို့ဖြင့် ဆင့်ကဲ ထပ်လောင်း၍ “သတိုးသုဓမ္မ မဟာသက်တော်ရှည်” ဟူသော ဘွဲ့ကို တိုးတက် သနားတော်မူခြင်းခံရသည်။ ထိုအခါ “ကင်းဝန်မင်းကြီး” ဟူ၍၄င်း၊“သေနတ်ဝန်ကြီး” ဟူ၍၄င်း၊ “လယ်ကိုင်းမြို့စား မင်းကြီး” ဟူ၍၄င်း၊ “မင်းကြီးသက်တော်ရှည်” ဟူ၍၄င်း ခေါ်ဝေါ်စမှတ်ပြုကြလေကုန်သည်။
ဤသို့လျှင် လယ်ကိုင်းမြို့စား ကင်းဝန် သေနတ်ဝန် မင်းကြီးသက်တော်ရှည်အရာနှင့် ထမ်းရွက်နေရစဉ် သက္ကရာဇ် ၁၂၄၁-ခုနှစ် အတွင်း အရှင်မိဘုရားခေါင်ကြီး၏ သားတော်ကို မြပုခက်တော်တင် မင်္ဂလာ အခမ်းအနား၌ ဖတ်လျှောက်ရန် အမိန့်တော်မြတ်အရ “မင်္ဂလာလျှံထိန်” ချီ မင်္ဂလာ ဧချင်းကို၄င်း၊ သက္ကရာဇ် ၁၂၄၃-ခုနှစ်အတွင်း သမီးတော်ထိပ်စုမြတ်ဘုရားကြီး မြပုခက်တင် မင်္ဂလာ အခမ်းအနား၌ ဖတ်လျှောက်ရန် “မင်္ဂလာစက်ရွှေ” ချီ မင်္ဂလာ ဧချင်းကို၄င်း၊ထိုနှစ်အတွင်းမှာပင် အထက်စီရင်ရေးသားခဲ့ရင်း “အဋသံခေပဝဏ္ဏနာဓမ္မသတ်” ကို၄င်း၊ ရေးသားစီရင်ပေသေး၏။
==အင်္ဂလိပ် ကိုလိုနီလက်အောက် ကျပြီးနောက်==
သက္ကရာဇ် ၁၂၄၇-ခုနှစ်တွင် ထီးကျိုးစည်ပေါက် ပြည်မှောက်လေပြီး၍ အင်္ဂလိပ် အစိုးရတို့ဝင်ရောက်လာခဲ့သည့် အခါကာလမှစ၍ နိုင်ငံမြို့ရွာ သာယာငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အထူးကူညီ ဆောင်ရွက်လေရကား သက္ကရာဇ် ၁၂၄၉-ခုနှစ်အတွင်း ၀ိတိုရိယ ဘုရင်မကြီး၏ နန်းစံ ၅၀-ပြည့် “ဂျူဘလီ” ပွဲတော်တွင် “စီ-အက်(စ်)အိုင်” ဘွဲ့တံဆိပ်ဖြင့် ချီးမြှင့်မြှေက်စားခြင်းခံရပြန်လေသည်။
နောက် သက်ရွယ်ကြီးရင့်ပြီဖြစ်သော်လည်း သက္ကရာဇ် ၁၂၅၅-ခုနှစ်သို့အရောက်တွင် “မုနိန္ဒက္ကော”ချီ “အမွေမှုခန်းဓမ္မသတ်ကျမ်းကြီး” ကို၄င်း၊“မုနိန္ဒဝဒနမ္ဗောဇ” ချီ “အိမ်မှုခန်း ဓမ္မသတ်ကျမ်းကြီး” ကို၄င်း ကြိုးပမ်းပြုစုပေသေးသည်။
ပြဆိုခဲ့ပြီးသော ပျို့လင်္ကာ အခန်းခန်း ကျမ်းအစောင်စောင်တို့အပြင်လည်း ကျောက်စာ၊ခေါင်းလောင်း စာ၊မေတ္တာစာ၊ မိုးဖွဲ့၊မယ်ဖွဲ့၊တောဖွဲ့၊ဂုဏ်ချင်း၊ဟန်ချင်း၊သာချင်း အစရှိသည့် မြောက်မြားလှစွာသော စာအမျိုးမျိုးတို့ကိုလည်း စီကုံးရေးသားခဲ့ပေသေး၏။
==ဘဝနိဂုံး==
ဤသို့လျှင် အုပ်ချုပ်ရေးဘက် စာပေဘက်တွင်၄င်း၊လောကီဘက် လောကုတ္တရာဘက်တွင်၄င်း၊ အထူးကျော်စော ထင်ရှားခဲ့ပေသော ဝန်ရှင်တော် လယ်ကိုင်းမြို့စား သေနတ်ဝန် ကင်းဝန်မင်းကြီး မင်းသတိုးသုဓမ္မ မဟာသက်တော်ရှည် “စီအက်(စ်)အိုင်” သည် သင်္ခါရသဘောတရားကို မလွန်ဆန်နိုင်သည်ဖြစ်၍ သက္ကရာဇ် ၁၂၇၀-ခုနှစ် ၀ါဆိုလဆန်း ၃-ရက် အင်္ဂါနေ့ နံနက် ၅-နာရီ အသက် ၈၆-နှစ် ၄-လနှင့် ၂၂-ရက်တွင် အနိစ္စရောက်ရရှာလေသတည်း။
==ကိုးကား==
- သုတ၊မောင်။ စာဆိုတော်များ အတ္ထုပ္ပတ္တိ။ တတိယအကြိမ်နှိပ်။ ရန်ကုန်။ ဇွဲပုံနှိပ်တိုက်၊၁၉၆၈။
[[Image:ukaunghouse.jpg | thumb | မန္တလေး နေပြည်တော်ရှိ ကင်းဝန်မင်းကြီး စံအိမ်တော်]]
|