အင်ဒရီး မယ်ရီ အမ်ပီယာ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

==အမ်ပီယာ==

မျက်မှောက်ခေတ် ရူပဗေဒဆိုင်ရာပညာရပ်များနှင့် လျှပ်စစ်ဓါတ်အားနှင့်သက်ဆိုင်သော ပညာရပ်များအကြားတွင်သာမက အများပြည်သူအချို့ပင် သိနားလည်သုံးစွဲလျက်ရှိသော လျှပ်စီးကြောင်း အမ်ပီယာ (Ampere) ဟူသည့်ဝေါဟာရသည် အင်ဒရီး မယ်ရီ အမ်ပီယာအား ဂုဏ်ပြုမှည့်ခေါ်ထားခြင်းပင်ဖြစ်ပါသည်။ Ampere ဆိုသည်မှာ လျှပ်စီးအားဆိုင်ရာ ရူပဗေဒဘာသာရပ်တွင် လျှပ်စစ်ဓါတ်အား စီးဆင်းနှုန်းတိုင်းတာဖေါ်ပြသည့် ယူနစ်အသုံးအနှုံးတစ်ခုဖြစ်ပြီး လျှပ်စီးလမ်းကြောင်းတစ်ခုပေါ်ရှိ ကန့်လန့်ဖြတ်ဧရိယာသတ်မှတ်ချက် တစ်နေရာအား တစ်စက္ကန့်အချိန်အတောအတွင်း ဖြတ်သန်းစီးဆင်းသွားခဲ့သော အီလက်ထရွန် အရေအတွက် (အငယ်ဆုံးလျှပ်စစ်ဓါတ်သတ္တိယူနစ်ကလေးများအရေအတွက်) ကို ဖေါ်ပြခြင်းဟုလည်း နားလည်နိုင်သည်။

==အခြားတွေ့ရှိချက်များ==

၁၈၂၀ ခုနှစ်တွင် သူဖေါ်ထုတ်ခဲ့သော လျှပ်စစ်သံလိုက်အကျိုးပြုမှုဥပဒေသ၏အကျိုးဆက်အနေဖြင့် သံလိုက်စက်ကွင်း(magnetic field) တစ်ခုအတွင်းရှိ လျှပ်ကူးပစ္စည်း(Conductor) တစ်ခုအပေါ် ပြင်ပသက်ရောက်အား (force) ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့် နည်းလမ်းမှန်စွာလှုပ်ရှားစေနိုင်ခဲ့လျှင် လျှပ်ကူးပစ္စည်းတွင် လျှပ်စစ်တွန်းအား (electro motive force) ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ပတ်လမ်းပြည့်စုံပါက လျှပ်စီးကြောင်း (electrical current) လည်း ဖြတ်သန်းစီးဆင်းသွားနိုင်ခြင်း သဘောတရားများအထိ ဆက်လက်စူးစမ်း သိရှိလာကြရပါသည်။ သူအနေဖြင့်လည်း လျှပ်စီးဆင့်ကဲပွားများမှုသီအိုရီ (electrodynamic theory)၊ လျှပ်စစ် နှင့်သံလိုက် တို့၏ဆက်သွယ်ချက်၊လျှပ်စီးဆင့်ကဲပွားများခြင်းဆိုင်ရာ လေ့လာတွေ့ရှိချက်များ စုစည်းမှု (Collection of Observations on Electrodynamics, 1822) နှင့် (Theory of Electrodynamics Phenomena ,1826) စာအုပ်များကို ပုံနှိပ် ထုတ်ဝေနိုင်ခဲ့သည်။

==ဘဝနိဂုံး==

ပြီး ၁၈၃၆ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၀ ရက်နေ့တွင် အမ်ပီယာသည် မာဆေး၌ ကွယ်လွန်ပြီး သူ၏ ရုပ်ကလာဒ်အား ပဲရစ်ရှိ မွန်မာထရယ် င်္သချိုင်းCimetière de Montmartre၌ မြေမြုလ် သင်္ဂြိုဟ် ခဲ့ပါသည်။သတင်းစာများအနေဖြင့် သူ၏ ရိုးသားသူ၊အပြစ်ကင်းသူ၊ သနားကြင်နာတတ်သူ စသည်ဖြင့် ဂုဏ်ပြုရေးသားခဲ့ကြသည်။