သွေးအားနည်းရောဂါ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

No edit summary
အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-ဓါတ် +ဓာတ်)
စာကြောင်း ၁ -
လူတိုင်း အသက်ရှူနေကြရသည်။ ရှူသွင်းလိုက်သည့်လေထဲက [[အောက်စီဂျင်]] ကိုသုံးပြီး [[သွေး]]ကို သန့်အောင်လုပ်ပေးသည်။ သွေးထဲမှာ သွေးနီဥ ရှိတယ်။ သွေးနီဥမှာ အောက်စီဂျင်ကို အသုံးချနိုင်တဲ့ (ဟီမိုဂလိုဘင်) ဆိုသည့် [[သံဓာတ်]]ပါသည်။
 
ထို့ကြောင့် သံဓါတ်သံဓာတ် နည်းတာကို သွေးအားနည်းတယ် လို့ ယေဘုယျခေါ်နိုင်သည်။ သွေးစစ်ရင် (Hb) (ဟီမိုဂလိုဘင်) နည်းနေသည် လို့ အဖြေထွက်မယ်။ (ဟီမိုဂလိုဘင်) ဟာ ပုံမှန် အားဖြင့် ကလေးများ မှာ ၁၁ မှ ၁၂၊ အမျိုး သမီးများမှာ ၁၁ မှ ၁၂၊ နဲ့ ယောကျာ်းများမှာ ၁၃ မှ ၁၄ g/dl ရှိရပါသည်။
 
သွေးအားနည်းရောဂါ က တစ်မျိုး မကရှိတယ်။ ခဏတာသွေးအားနည်းခြင်း နဲ့ နာတာရှည်သွေးအား နည်းခြင်း၊ နဲနဲ ဆိုးခြင်းနဲ့ များများ ဆိုးခြင်း ဆိုပြီးရှိသည်။
စာကြောင်း ၇ -
အသား အရေ ဖြူဖတ်ဖြူရော်ဖြစ်နေတာ၊ မောပန်း လွယ်တာ၊ နှလုံးခုန် မမှန်ဖြစ်တာ၊ အသက်ရှူ မဝဖြစ် တာ၊ ရင်ပတ် နာတာ၊ ခေါင်းမူး တာ၊ ခြေလက် အေးစက် တာ၊ ခေါင်းကိုက် တာ၊ ဒီ လက္ခဏာတွေ ရှိနေ ရင် သွေးအား နည်းနေပြီလို့ သိနိုင်သည်။
 
အစားအစာထဲ မှာ ပါတဲ့ သံဓါတ်သံဓာတ် အပြင် အခြားဓါတ်တွေအခြားဓာတ်တွေ နဲ့ ပရိုတင်းတွေကို သုံးပြီး (ရိုးတွင်းခြင်ဆီ) က သွေးနီဥ ကို ထုတ်ပေးတယ်။ ဒါ့ကြောင့် အစားအစာ ထဲမှာ ဒီ ဓါတ်တွေဓာတ်တွေ နဲသူများ၊ ဒဏ်ရာ၊ ရောဂါတွေကြောင့် သွေးထွက်၊ သွေးယို၊ သွေးဆင်းသူများဟာ သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်နိုင် ပါတယ်။
 
လစဉ် ရာသီသွေး ဆင်းနေရတာကို က သွေးအားနည်းစေတယ်။ နောက်ပြီး ကိုယ်ဝန် ရှိရင်၊ မစားနိုင်လို့-မစားတတ် လို့ အာဟာရ နဲသူတွေ၊ အစားအစာ ရွေးလွန်း သူ၊ အရက် ကြာကြာသောက်သူတွေ၊ Celiac Disease နဲ့ Crohn’s Syndrome ဆိုတဲ့ အူရောဂါတွေ ရှိရင်၊ အူကို အရှည်ကြီး ဖြတ်ပြစ်ရသူ၊ နာတာ ရှည် ကျောက်ကပ်၊ အသဲ၊ ကင်ဆာရောဂါတွေရှိရင်၊ ဓါတု အဆိပ်မိ သူတွေဟာ သွေးအားနည်းရော ဂါ ဖြစ်စေနိုင်တယ်။
 
အေအိုင်ဒီအက်စ်၊ (ရူမတွိုက်) အဆစ်နာရောဂါတွေ ကြောင့်လည်း သွေးအား နည်းနိုင်ပါသေးတယ်။
အများဆုံး ကတော့ သံဓါတ်နဲသံဓာတ်နဲ သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်တယ်။ Iron deficiency anemia ဖြစ်ရင် သံဓါတ်သံဓာတ် ပါတဲ့ အစား အစာတွေ ရွေးစား ရပါမယ်။
 
အစား အမျိုးအစားတွေ ကို ချင့်ချိန်နိုင်အောင် သံဓါတ်သံဓာတ် ပါတဲ့ ကိန်းဂဏန်းတွေနဲ့ တွဲမှတ်နိုင်ပါတယ်။ အသဲ (၇ဝ)၊ ပဲပုတ် (၅ဝ)၊ တခြားပဲ (၂ဝ-၂၅)၊ တိုဖူး (၂ဝ)၊ ဟင်းနုနွယ် (၂ဝ)၊ အမဲသား (၁ဝ-၂ဝ)၊ ကြက်အသား (၆)၊ ပေါင်မုံ့ (၆)၊ ဝက်သား (၄)။
 
သွေးအားကောင်း ဘို့ စားဆေး၊ သောက်ဆေး၊ ထိုးဆေးတွေ အလွယ် တကူ ဝယ်ရပါတယ်။ ပုံမှန်သွေး အားနည်းနေ တဲ့ အမျိုးသမီး တယောက် ကို သံဓါတ်ပါသံဓာတ်ပါ စားဆေး (၃) လကြာ ပေးသင့်တယ်။ အချိန်ကာလ ကြာကြာပေးရ-သောက်ရမှာ မို့ ဈေးချိုတာရှာဝယ်ပါ။
 
သွေးအား ကောင်းစေတဲ့ဆေးတွေ ကို ဆေး ကုမ္ပဏီတွေက အမျိုးမျိုး ထုတ်တယ်။ Iron တမျိုးထဲ၊ Iron နဲ့ Folic acid တွဲ၊ Vitamin B, C ပါ ရောထားတာလဲ ရှိတယ်။ (အရင်က ဗမာပြည် မှာ ဖြူရာမင် ဘီစီ)။ Ferrous fumarate ဟာ Ferrous sulphate, Ferrous gluconate တို့ထက် သာတယ်။
 
သံဓါတ်ဆိုတော့သံဓာတ်ဆိုတော့ သံချေးနံ့ ရလို တချို့က မကြိုက်ဘူး။ အပေါ်က သကြား အုပ်ဆေးထုတ်တယ်။ ဆေး မမြို တတ် သူတွေ အတွက် ဆေး အရည်ထုတ်တယ်။ တချို့ကြ သံဓါတ်သံဓာတ် က ဝမ်းချုပ်တတ် လို့ ဝမ်းလွယ်အောင် အစား အစာကို သေခြာ ရွေးစားသင့်တယ်။
 
သင်္ဘောသီး၊ မန်ကျီးမှည့် ဖျော်ရည်၊ ကန်ဇွန်းရွက်၊ မြန်မာ ဘယဆေးများ ကလည်း အသုံးဝင်လှပါတယ်။
သံဓါတ်သံဓာတ် ထိုးဆေးဆိုတာ Imferon Iron Dextran Injection ညိုမဲမဲ ခပ်ပြစ်ပြစ်ဖြစ်တယ်။ ဆေးထိုးရင် ဂရုစိုက် ထိုးပေးရတယ်။ လူနာကို အိပ်လျက်နေစေပြီး၊ တင်ပါး အသား ထူထူနေရာ မှာ ခပ်နက်နက် ၄၅ ဒီဂရီစောင်းထိုးပြီး ဆေးထိုး အပ်ကို လမ်းကြောင်းပြောင်း နုတ်ယူရတယ်။
 
ဆေးထိုးအပ်က သိပ် မကျဉ်းရ-မတို ရဘူး။ ဆေးထိုးပြီး မချေ ရဘူး။ အမဲ ကွက်ဖြစ်နေမှာ စိုးလို့။ Drip ပုလင်းထဲ ဆေးထည့် သွင်း တာလဲ လုပ်နိုင်တယ်။ ဆေးမထိုးခင် ဆေးတည့်-မတည့် လဲ စမ်းရပါမယ်။ တချို့က မတည့်ဘူး။
 
သံဓါတ်သံဓာတ် အပြင် (ဖေါလစ်အက်စစ်) Folic acid ခေါ် Folate ခေါ် Vitamin B 9 နဲတဲ့ သွေးအားနည်းရောဂါ ဆိုတာ ရှိတယ်။ သာမန် အချိန်မှာ 400 mcg နို့ တိုက်နေရင် 500 mcg ကိုယ်ဝန် ရှိရင် 600 mcg နေ့စဉ် လိုအပ်ပါတယ်။
 
Folic acid ပါတဲ့ အစား အစာတွေ ကတော့ ပဲ အမျိုးမျိုး၊ လိမ်မော်သီး၊ စပျစ်သီး၊ ခရမ်းချဉ်သီး၊ နာနတ်သီး၊ သင်္ဘောသီး၊ စပျစ်သီး၊ ခရမ်းချဉ်သီး၊ နာနတ်သီး၊ ပဲနို့၊ ဟင်းနုနွယ်၊ မုံညင်း၊ မုံလာအမျိုးမျိုး၊ အာလူး၊ ကြက်သွန် နီပင်စတဲ့ အသီး အရွက်စိမ်းများ၊ အစေ့ အဆံများ၊ နေကြာစေ့၊ မြေပဲ၊ အသဲ-အမြစ်၊ နံနက်စာ အဖြစ် စားလေ့ရှိတဲ့ ကောက်နှံ-ပြောင်း-ပြောင်းဖူးထွက် အစာများ၊ ပေါင်မုံ့၊ ဂျုံမှုံ့၊ ခေါက်ဆွဲ၊ ဆန်တွေဖြစ် တယ်။