မာရီ ကျူးရီး: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

၁၀၉၆ ကို ၁၉၀၆ ဟုပြင်ဆင်ပါသည်။
infobox
စာကြောင်း ၁ -
{{Infobox scientist
[[File:Marie Curie c1920.png|thumb|မေရီကျူရီ]]
| name = Marie Curie
'''မာရီ ကျူးရီး'''(ခရစ် ၁၈၆၇-၁၉၃၄)ကို ၁၈၆၇ ခု နိုဝင်ဘာလ ရ ရက်နေ့တွင် [[ပိုလန်နိုင်ငံ]] ဝါဆောမြို့၌ ဖွားမြင်သည်။ ပိုလန်လူမျိုးမိဖများမှ မွေးဖွားခဲ့သူဖြစ်၍၊ သူ၏ဖခင်မှာ ဝါဆောမြို့ကောလိပ်ကျောင်းမှ ရူပဗေဒပါမောက္ခ လာဒစ္စလော့စကလိုဒေါ့စကား ဆိုသူ ဖြစ်ပေသည်။ အသက်အရွယ်ငယ်စဉ်ကပင် မာရီသည် ဖခင်၏ လက်တွေ့စမ်းသပ်ခန်းထဲတွင်သာ အချိန်ဖြုန်းလေ့ ရှိသည်။ ဤသို့ဖြင့် ကြီးပြင်းလာသည့်အခါ ဖခင်၏အလုပ်တွင် စိတ်ဝင်စားလာပြီးလျှင် ဖခင်ထံတွင် အခြေခံ သိပ္ပံပညာရပ် များကို သင်ကြားခဲ့၏။ ဉာဏ်ပညာထက်မြက်သည့်အလျောက် ဆရာကြီး၏ တပည့်များက မာရီအား ပါမောက္ခကလေးဟူ၍ အမည်ပေးခဲ့ကြသည်။ မာရီသည် အသက် ၁၆ နှစ်အရွယ်တွင် သင်္ချာနှင့် သိပ္ပံပညာရပ်များ၌ ထူးချွန်သဖြင့် ရွှေတံဆိပ်ဆု ရခဲ့ဘူး၏။
| image = Marie Curie c1920.jpg
| caption = ၁၉၂၀ ခုနှစ်ခန့်က မာရီကျူးရီး
| birth_name = Maria Salomea Skłodowska
| birth_date = {{birth date|1867|11|7|df=y}}
| birth_place = ဝါဆောမြို့၊ ပိုလန်၊ ရုရှားအင်ပိုင်ယာ<ref name="nobelprize" />
| death_date = {{death date and age|df=yes|1934|7|4|1867|11|7}}
| death_place = Passy, Haute-Savoie, Third French Republic
| death_cause = ရေဒီယိုဓာတ်သတ္တိကြွမှုကြောင့် သွေးအားနည်းရောဂါဖြင့်
| residence = ပိုလန်၊ ပြင်သစ်နိုင်ငံ
| citizenship = {{plainlist|
* ပိုလန် (မွေးဖွားဖြင့်)
* ပြင်သစ် (လက်ထပ်ခြင်းဖြင့်)
}}
| alma_mater = {{plainlist|
* [[ပါရီတက္ကသိုလ်]]
* [[ESPCI]]<ref>{{cite web|url=https://www.espci.fr/en/espci-paris/prestige-82/|title=ESPCI Paris : Prestige|website=www.espci.fr|accessdate=26 September 2017}}</ref>
}}
| thesis_title = Recherches sur les substances radioactives (Research on Radioactive Substances)
| doctoral_advisor = Gabriel Lippmann
| doctoral_students = {{hlist|André-Louis Debierne]]|Óscar Moreno|Marguerite Perey|Émile Henriot}}
| known_for = {{plainlist|
* [[ရေဒီယိုသတ္တိကြွပြိုကွဲမှု]]
* [[ပိုလိုနီယမ်]]
* [[ရေဒီယမ်]]}}
| awards = {{plainlist|
* ရူပဗေဒ [[နိုဘယ်ဆု]] (၁၉၀၃)
* Davy Medal (၁၉၀၃)
* Matteucci Medal (၁၉၀၄)
* Elliott Cresson Medal (၁၉၀၉)
* Albert Medal (၁၉၁၀)
* ဓာတုဗေဒ နိုဘယ်ဆု (၁၉၁၁)
* Willard Gibbs Award (၁၉၂၁)
}}
| signature = Marie Curie Skłodowska Signature Polish.svg
| footnotes = သူမသည် မတူညီသော သိပ္ပံပညာရပ်နှစ်မျိုးအတွက် နိုဘယ်ဆုရရှိသော တစ်ဦးတည်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သည်။
| spouse = [[ပယ်ရီကျူရီ]] (၁၈၅၉{{ndash}}၁၉၀၆; ၁၈၉၅ လက်ထပ်)
| children = {{plainlist|
* Irène Joliot-Curie (၁၈၉၇{{ndash}}၁၉၅၆)
* Ève Curie (၁၉၀၄{{ndash}}၂၀၀၇)
}}
| field = [[ရူပဗေဒ]]၊ [[ဓာတုဗေဒ]]
| work_institutions = * [[ပါရီတက္ကသိုလ်]]
** [[:en:Curie Institute (Paris)|Institut du Radium]]
* École Normale Supérieure
* French Academy of Medicine
* International Committee on Intellectual Cooperation
}}
'''မာရီ ကျူးရီး''' ({{lang-en|Marie Skłodowska Curie}}; {{IPAc-en|ˈ|k|j|ʊər|i}};<ref>{{cite book|last=Jones|first=Daniel|authorlink=Daniel Jones (phonetician)|editor1-last=Roach|editor1-first=Peter|editor2-last=Setter|editor2-first=Jane|editor2-link=Jane Setter|editor3-last=Esling|editor3-first=John|year=2011|title=Cambridge English Pronouncing Dictionary|edition=18th|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-15253-2}}</ref> {{IPA-fr|kyʁi|lang}}; {{IPA-pl|kʲiˈri|lang}}; born '''Maria Salomea Skłodowska''';{{efn|{{IPA-pl|ˈmarja salɔˈmɛa skwɔˈdɔfska|lang}}}} ၇ နိုဝင်ဘာ ၁၈၆၇{{snds}}၄ ဇူလိုင် ၁၉၃၄) သည် ပိုလန် ရူပဗေဒနှင့် ဓာတုဗေဒ ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး ရေဒီယိုသတ္တိကြွခြင်းကို ရှေးဦးစွာ သုတေသနပြုခဲ့သူဖြစ်သည်။ သူမသည် နိုဘယ်ဆုကို ရရှိခဲ့သော ပထမဆုံး အမျိုးသမီးတစ်ဦး ဖြစ်သလို နိုဘယ်ဆု နှစ်ကြိမ်ရရှိသော ပထမဆုံးပုဂ္ဂိုလ်၊ တစ်ဦးတည်းသော အမျိုးသမီးဖြစ်ပြီး မတူညီသော သိပ္ပံပညာရပ်နှစ်မျိုးအတွက် နိုဘယ်ဆုရသော တစ်ဦးတည်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သည်။
 
'''မာရီ ကျူးရီး'''(ခရစ် ၁၈၆၇-၁၉၃၄)ကိုကျူးရီးကို ၁၈၆၇ ခု နိုဝင်ဘာလ ရက်နေ့တွင် [[ပိုလန်နိုင်ငံ]] ဝါဆောမြို့၌ ဖွားမြင်သည်။ ပိုလန်လူမျိုးမိဖများမှ မွေးဖွားခဲ့သူဖြစ်၍၊ သူ၏ဖခင်မှာ ဝါဆောမြို့ကောလိပ်ကျောင်းမှ ရူပဗေဒပါမောက္ခ လာဒစ္စလော့စကလိုဒေါ့စကား ဆိုသူ ဖြစ်ပေသည်။ အသက်အရွယ်ငယ်စဉ်ကပင် မာရီသည် ဖခင်၏ လက်တွေ့စမ်းသပ်ခန်းထဲတွင်သာ အချိန်ဖြုန်းလေ့ ရှိသည်။ ဤသို့ဖြင့် ကြီးပြင်းလာသည့်အခါ ဖခင်၏အလုပ်တွင် စိတ်ဝင်စားလာပြီးလျှင် ဖခင်ထံတွင် အခြေခံ သိပ္ပံပညာရပ် များကို သင်ကြားခဲ့၏။ ဉာဏ်ပညာထက်မြက်သည့်အလျောက် ဆရာကြီး၏ တပည့်များက မာရီအား ပါမောက္ခကလေးဟူ၍ အမည်ပေးခဲ့ကြသည်။ မာရီသည် အသက် ၁၆ နှစ်အရွယ်တွင် သင်္ချာနှင့် သိပ္ပံပညာရပ်များ၌ ထူးချွန်သဖြင့် ရွှေတံဆိပ်ဆု ရခဲ့ဘူး၏။
 
ရုရှားနိုင်ငံတွင် ကလေးထိန်းဆရာမအလုပ်ကို ခေတ္တလုပ်ကိုင်ခဲ့ပြီးနောက် မာရီကျူးရီးသည် တော်လှန်ရေးကျောင်းသားအဖွဲ့တွင် ပါဝင်ခဲ့သဖြင့် ဝါဆောမြို့မှ [[ပါရီမြို့]]သို့ တိတ်တဆိတ် ထွက်ပြေးခဲ့ရသည်။ ထိုနောက် မာရီသည် ပညာဆက်လက်သင်ကြားခွင့် ရရှိသဖြင့် ကြိုးကြိုးပမ်းပမ်း သင်ယူခဲ့သည်တွင် သိပ္ပံဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့လေသည်။ ထို့နောက် ပါမောက္ခ ပီယဲကျူးရီနှင့် မာရီတို့သည် တစ်ဦးကိုတစ်ဦး မေတ္တာသက်ဝင် ချစ်ခင်ခဲ့ကြရာ ၁၈၉၅-ခုနှစ်တွင် ထိမ်းမြားလက်ထပ်လိုက်ကြသည်။ ပီယဲကျူးရီမှာ ထိုစဉ်က ပါရီမြို့ရှိ [[ရူပဗေဒ]]နှင့် [[ဓာတုဗေဒ]]ပညာရပ်များကို သင်ကြားပို့ချသော မျူနီစီပယ်ကျောင်း အထွေထွေ ရူပဗေဒ ပါမောက္ခဖြစ်သည်။ ဝါသနာတူညီလှသော ဇနီးမောင်နှံတို့သည် သိပ္ပံပညာပြဿနာများကို ဆွေးနွေးတိုင်ပင်လျက် သုသေတန လုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၀၆ ခုနှစ်တွင် အမ်ဗက္ကရယ်ဆိုသူသည် အလွန်အလေးချိန်စီးသော ယူရေနီယမ် သတ္တုတွင် ရေဒီယိုသတ္တု ရှိကြောင်း စုံစမ်းရှာဖွေ တွေ့ရှိခဲ့လေသည်။ မေရီနှင့် ပီယဲတို့သည် အမ်ဗက္ကရယ် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော ရေဒီယိုသတ္တုတွင် များစွာ စိတ်ဝင်စားလာကြ၍ အခြားဒြပ်စင် များတွင်လည်း ထိုရေဒီယိုသတ္တု ရှိမည်ဟု ယုံကြည်သဖြင့် စူးစမ်းရှာဖွေကြည့်ရာတွင် သိုရီယမ် သတ္တုတွင်လည်း ရေဒီယိုသတ္တုရှိကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၁၈၉၈ ခု ဇွန်လတွင် သူတို့သည် ပစ်ချဗလင်း ကတ္တရာမှ ရေဒီယိုသတ္တုရှိသော ဒြပ်စင်တစ်ခု တွေ့ရှိခဲ့လေသည်။ ယင်းကို မာရီသည် သူ၏ဇာတိချက်ကြွေ ပိုလန်ပြည်ကို ဂုဏ်ပြုသောအနေဖြင့် ပိုလိုနီယမ်ဟု မှည့်ခေါ်ခဲ့၏။ ထိုနှစ်တွင်ပင် ဂျီးဗီးမွန် ဆိုသူနှင့်အတူ ရေဒီယမ်ကို တွေ့ရှိပြန်သည်။ သူတို့သည် ပိုလိုနီယမ်နှင့် ရေဒီယမ်တို့ကို ပစ်ချဗလင်းကတ္တရာမှ ပင်ပန်းကြီးစွာ ထုတ်ယူရရှိခဲ့ကြသည်။ ရေဒီယမ်မှာ ယခုအခါ ကင်ဆာနှင့် အခြားရောဂါများကို ကုသရာတွင် အသုံးပြု ရသော ထူးဆန်းသည့်ဒြပ်စင်တစ်ခု ဖြစ်ပေသည်။ ၁၉ဝ၃ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလန်ပြည်တော်ဝင် အသင်းက ကျူးရီဇနီးမောင်နှံတို့အား အကြီးဆုံးသိပ္ပံဂုဏ်ထူး ဖြစ်သော ဒေဗီတံဆိပ်ဖြင့် ချီးမြှင့်ခဲ့သည်။ ထိုနှစ်၌ပင် ရူပဗေဒ ပညာရပ်အတွက် အမ်ဗက္ကရယ်နှင့် တွဲဖက်၍၊ [[နိုဘဲလ်ဆု]]ကို ရရှိခဲ့၏။