The Economist: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
No edit summary စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် app တည်းဖြတ် အန်းဒရွိုက် app တည်းဖြတ် |
အရေးမကြီး Wathan.myanmar (ဆွေးနွေး) ၏ ပြင်ဆင်မှုများကို NjsBot ၏ နောက်ဆုံးတည်းဖြတ်မူသို့ နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခဲ့သည် စာတွဲ: နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခြင်း |
||
စာကြောင်း ၁ -
★★★ ❝
≡≈≡≈≡≈≡≈≡≈≡≈≡≈≡≈≡≈≡≈≡≈≡≈
★အိႏၵိယနိုင္ငံ၏ သားေကာင္းရတနာ ဘုရင္တစ္ပါးျဖစ္ေသာ အေသာကမင္းႀကီးသည္ ခရစ္ေတာ္ မေပၚမီွက (၂၆၈)ခုနွစ္တြင္ အိႏၵိယထီးနန္းကို ဆက္ခံခ့ဲသည့္ ဧကရာဇ္မင္းတစ္ပါးျဖစ္သည္။ သမိုင္းမွတ္တမ္းဝင္ဘုရင္မ်ားအနက္ ေအာင္ပြဲရၿပီးေနာက္ စစ္ကိုစြန္႔ပယ္ခ့ဲေသာ တစ္ဦးတည္းေသာ စစ္ဘုရင္ျဖစ္သည္ဟု စာေရးဆရာႀကီး (အိပ္-ဂ်ီဝဲလ္)က ဆိုထားသည္။ စစ္ကိုစြန္႔ပယ္ခ့ဲေသာ အေသာကမင္းသည္ ဗုဒၶဘာသာကို သက္ဝင္ယုံၾကည့္ခ့ဲသည္။ ဗုဒၶဘာသာ သာသနာကို လူအမ်ားသက္ဝင္ယုံၾကည္လာေစရန္ ႀကိဳးပမ္းခ့ဲေသာ ပုဂၢိဳလ္ႀကီးလည္းျဖစ္သည္။ အေသာကမင္းႀကီး၏ ဘဝနွင့္ခံယူခ်က္မ်ားအား သူပိုင္ေသာနယ္ေျမအတြင္းတြင္ ေရးထိုးထားေသာ ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ေတြ႔ရွိနိုင္သည္။ ထိုေက်ာက္စာမ်ားအနက္မွ အခ်ိဳ႕အား အိႏၵိယနိုင္ငံအနွံ႔အျပားတြင္ ယေန႔တိုင္ေတြ႔ရွိနိုင္ေသးသည္။ ေက်ာက္စာမ်ား၏ ပထဝီအေနအထားအရ အေသာကမင္းႀကီး၏ နယ္ပယ္အက်ယ္အဝန္းကို ေနွာင္းလူမ်ားခန္႔မွန္းခြင့္ ရခ့ဲၾကသည္။ အေသာကမင္းႀကီးသည္ ဗုဒၶ၏ ဓမၼကို မိမိ၏ဘာသာေရး ဒႆ နအျဖစ္လက္ခံခ့ဲၿပီးေနာက္ တိုင္းသူျပည္သားမ်ားအား မွန္ကန္သစၥာရွိမႈ, သနားၾကင္နာမႈ, အၾကမ္းမဖက္မႈစသည့္ တရားမ်ားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခ့ဲသည္။ တင္းက်ပ္လြန္းေသာ ဥပေဒမ်ားကို ေလ်ွာ့ခ်ေပးျခင္း, တိရိစၧာန္ေဘးမ့ဲေဂဟာမ်ား ေဆာက္လုပ္ေပးျခင္း, လမ္းမ်ားေဖါက္ေပးျခင္း, ဆည္ေျမာင္းတာတမံမ်ား ေဆာက္လုပ္ေပးျခင္း စသည္တို႔ကို တိုင္းသူျပည္သားမ်ားအတြက္ ေဆာင္ရြက္ေပးခ့ဲသည္။ နိုင္ငံအနွံ႔အျပားတြင္ ေရတြင္း,ေရကန္မ်ားလည္း တူးေဖာ္လွဴ ဒါန္းခ့ဲသည္။ အထူးျခားဆုံးမွာ တျခားဘာသာမ်ားအားလည္း လြတ္လပ္စြာကိုးကြယ္ခြင့္ ေပးခ့ဲျခင္းျဖစ္သည္။ နိုင္ငံျခားသို႔ ဗုဒၶသာသနာျပဳမ်ားလည္း ေစလႊတ္ခ့ဲၿပီး သီဟိုဠ္က်ြန္းတြင္ ဗုဒၶသာသနာ အထူးပင္စည္ပင္ဖြံ႔ၿဖိဳးခ့ဲသည္။ (BC-226)တြင္ အေသာကမင္းႀကီး ကြယ္လြန္ခ့ဲသည္ဟု အခ်ိဳ႕သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပၾကသည္။ စာေရးဆရာႀကီး (အိပ္ခ်္ -ဂ်ီ -ဝဲလ္)က သူေရးသားထားေသာ (The Outline of History)ဆိုေသာ စာအုပ္ထဲတြင္ အေသာကမင္းႀကီးအား ဤက့ဲသို႔ ခ်ီးက်ဴ းေျပာဆိုထားပါသည္-
❛❨သမိုင္းစာမ်က္နွာမ်ားတြင္ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာရွိေနသည့္ ဘုရင္, ဧကရာဇ္, မင္းညီမင္းသားမ်ား၏ အမည္နာမမ်ားၾကားတြင္ အာေသာက၏ အမည္နာမသည္ တစ္စင္းတည္းေသာ ၾကယ္တာရာအျဖစ္ ထီးထီးႀကီးပင္ ဝင္းလက္ေတာက္ပေနသည္။ ေဗာ္လဂါျမစ္မွသည္ ဂ်ပန္ျပည္အထိ အေသာက၏ အမည္နာမသည္ အေလးအျမတ္ျပဳခံရတုန္းပင္ရွိသည္။ တရုတ္ျပည္နွင့္ တိဗက္ျပည္အျပင္ အိႏၵိယသည္ပင္ သူ႔အဆုံးအမၾသဝါဒမ်ားကို စြန္႔လႊတ္လိုက္ၿပီျဖစ္ေသာ္လည္း သူ၏ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္မႈ အစဥ္အလာကိုမႈ ထိန္းထားေလသည္။ (ကြန္စတင္တိုင္း), (သ်ွာလမိန္း)ဆိုေသာနာမည္မ်ားကို ၾကားဖူးနားဝရွိေနသူမ်ားထက္ သူ႔ကိုတစ္ေလးတစ္စား အမွတ္တရ ရွိေနၾကသူမ်ား၏ ဦးေရက ယေန႔ပို၍ပင္ မ်ားျပားေနသည္❩❜ဟု ခ်ီးက်ဴ းေျပာဆိုထားသည္။
★ ❛
<nowiki>*****************</nowiki>
★အေသာကမင္းႀကီးအား မည္သည့္ခုနွစ္တြင္ ေမြးဖြားခ့ဲသည္ဟူေသာ သမိုင္းအေထာက္အထားမွာ ယခုထိ အတိအက်မသိရေသးေပ။ (BC-300)ခန္႔ကျဖစ္မည္ဟူေသာ ခန္႔မွန္းခ်က္မ်ားသာရွိသည္။ အေသာကသည္ အိႏၵိယနိုင္ငံ၏သမိုင္းတြင္ ပထမဆုံးေသာအင္ပါယာကို တည္ေဆာက္နိုင္ခ့ဲသည့္ စႏၵဂုတၱေမာရိယ၏ ေျမးေတာ္ျဖစ္သည္။ ဘိုးေတာ္၏အင္ပါယာတြင္ မပါဝင္ပဲက်န္ရွိေသာ အိႏၵိယနိုင္ငံ အေရွ႕ပိုင္းနွင့္ ေတာင္ပိုင္းတို႔အား ဆက္လက္သိမ္းပိုက္ရန္ အေသာကသည္ ၾကိဳးပမ္းခ့ဲသည္။ တိုင္းနိုင္ငံငယ္ေလးမ်ားအား တိုက္ခိုက္ေအာင္ပြဲခံလာၿပီးေနာက္ နန္းသက္(၈)နွစ္ေျမာက္တြင္ အိႏၵိယအေရွ႕ဖက္ကမ္းရွိ ကလိဂၤတိုင္း(ယခု အိုရစ္ဆာျပည္နယ္တြင္ရွိသည္)သို႔ ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ေလသည္။ ကလိဂၤကတိုင္းသားမ်ားက ရဲရဲဝံ႔ဝံ႔နွင့္ ျပန္လည္ခုခံခ့ဲေသာေၾကာင့္ လူေပါင္းမ်ားစြာ ေသေၾကပ်က္ဆီးရေလသည္။ သို႔ေသာ္ ကလိဂၤတိုင္းသည္လည္း ေနာက္ဆုံးတြင္ အေသာကလက္သို႔ က်ေရာက္ဩားခ့ဲသည္။ ထိုစစ္ပြဲတြင္ ေဩးသံရဲရဲနွင့္ အနိဌာရုံမ်ားကို ျမင္ေတြ႔ရေသာအခါ အေသာကမင္းသည္ စိတ္အာရုံတုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားခ့ဲရသည္။ စစ္နွင့္ပတ္သက္ေသာ လုပ္ငန္းမ်ားကိုလည္း စိတ္ကုန္ဩားခ့ဲသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ က်ဴ းေက်ာ္စစ္မွန္သမ်ွကို စြန္႔လႊတ္ရန္ဆုံးျဖတ္ခ့ဲသည္။
★ကလိဂၤတိုင္းကို ေအာင္ျမင္ၿပီးေသာအခါတြင္ အိႏၵိယေတာင္ပိုင္းရွိ အနည္းငယ္မ်ွေသာ နယ္ေျမမ်ားသာ အေသာကမင္း၏ အင္ပါယာထဲတြင္ မပါဝင္ပဲရွိေလသည္။ အေသာက၏ အင္ပါယာအားနွင့္ ဆက္လက္တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္မည္ဆိုပါက အလြယ္တကူပင္ ေအာင္ျမင္နိုင္ေသာ္လည္း စစ္ပြဲကိုစြန္႔လႊတ္ခ့ဲေသာ အေသာကမင္းႀကီးသည္ တရားမင္းပီသပါေပသည္ဟု သမိုင္းဆရာမ်ားက တစ္ညီတစ္ညြတ္တည္း လက္ခံထားၾကသည္။
★ ❛
<nowiki>*********************</nowiki>
★ကလိဂၤတိုင္းတြင္ စစ္ကိုၿငီးေငြ႔ဩားေသာ အေသာကမင္းႀကီးသည္ ဗုဒၶ၏ ဓမၼဘက္တြင္ စိတ္ကိုျမွဳပ္နွံထားခ့ဲသည္။ စစ္ဘုရင္ဘဝမွ သာသနာျပဳမင္းျမတ္အျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲဩားေသာ အေသာကမင္းႀကီးအား ဗုဒၶမွလြဲလ်ွင္ ဗုဒၶသာသနာကို ကမ႓ာ့ဘာသာႀကီးတစ္ခုျဖစ္ေအာင္ အထိေရာက္ဆုံးေဆာင္ရြက္နိုင္ခ့ဲသူဟု က်မ္းျပဳဆရာတစ္ေယာက္ျဖစ္ေသာ (Michael H.Hart)ကဆိုးထားသည္။ သာသနာျပဳမ်ားနွင့္ တမန္ေတာ္မ်ားအား အေနာက္အာရွ, ဥေရာပနွင့္ အာဖရိကေဒသမ်ားသို႔ ေစလႊတ္ခ့ဲသည္။ အေသာကမင္းရဲ႕ အယူအဆမွာ ဓမၼဆိုသည္မွာ မႏၲန္ရြတ္ဖတ္ပူေဇာ္ျခင္း, ဘာသာေရးဓေလ့ထုံးတမ္းမ်ားကို လိုက္နာျခင္းထက္ လူ႔ေလာက, လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကို ျမွင့္တင္ေပးျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟု ယုံၾကည္ထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျပည္သူမ်ားအတြက္ ဥယ်ာဥ္မ်ား, လမ္းမ်ား, ေရတြင္းေရကန္မ်ား, ေဆးရုံမ်ား ျပဳ ျပင္ေဆာက္လုပ္ေပးခ့ဲသည္။ မိန္းမမ်ား ပညာသင္ၾကားနိုင္ေရးအတြက္လည္း ေဆာင္ရြက္ေပးနိုင္ခ့ဲသည္။ ပါဋလိပုတၱရ တစ္ဝိုက္တြင္ ဗုဒၶတကၠသိုလ္မ်ား တည္ေဆာက္ေပးခ့ဲသည္။ ထိုေက်ာင္းမ်ားသို႔ တရုတ္ျပည္နွင့္ အေနာက္အာရွရွိ ေဝးကြာေသာနိုင္ငံမ်ားမွ ေက်ာင္းသားမ်ားပင္ ပညာလာသင္ၾကားၾကသည္။ ထိုေက်ာင္းသားမ်ားသည္ မိမိတို႔ဇာတိသို႔ ျပန္ဩားေသာအခါ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ကို ေဆာင္ၾကဥ္းဩားၾကေလသည္။ လူမ်ားအတြက္သာမက သတၱဝါအေပါင္းအား သနားၾကင္နာေသာအားျဖင့္ တိရိစၧာန္မ်ားကိုသတ္ျဖတ္၍ ယစ္ပူေဇာ္ေသာဓေလ့ကို တားဆီးခ့ဲသည္။ တိရိစၧာန္ေဘးမ့ဲေဂဟာမ်ား တည္ေထာင္ေပးရုံသာမက, တိရိစၧာန္ေဆးကုသေရး ဌာနမ်ားပင္ တည္ေဆာင္ေပစခ့ဲသည္။
★အေသာကမင္းႀကီးလက္ထက္တြင္ ဗုဒၶသာသနာ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေစရန္အတြက္ တတိယ သံဃာယနာ တင္ေတာ္မူခ့ဲသည္။ ထိုသာသနာပြဲအား ပါဋလိပုတၱရၿမိဳ႕တြင္ တင္ခ့ဲျခင္းျဖစ္သည္။ သာသနာေတာ္ (၂၃၅)ခုနွစ္, တတိယသံဃာယနာတင္ၿပီးခ်ိန္ တိုင္းျပည္အရပ္ရပ္တို႔သို႔ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ျပန္႔ပြားေစရန္ရည္ညႊန္း၍ ထိုနွစ္ တပို႔တြဲလအတြင္း၌ပင္ အေသာကမင္းတရားႀကီးနွင့္ အရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱတိႆ မေထရ္ျမတ္တို႔က (ကိုးတိုင္းကိုးဌာန) ျပည္နယ္တို႔ကို ဥပသမၸဒကံေဆာင္နိုင္ေစရန္ ေခါင္းေဆာင္တစ္ပါးနွင့္ သံဃာငါးပါးစီကို ေစလႊတ္ၾကြခ်ီေတာ္မူၾကသည္။
★သီဟိုဠ္သို႔ ညီေတာ္မဟိႏၵ နွင့္ နွမေတာ္
သဃမႋတၱာအား ေစလႊတ္၍ ဗုဒၶဂယာရွိ ေဗာဓိပင္မွ ေညာင္ကိုင္းတစ္ကိုင္းအား ယူေဆာင္ဩားေစသည္ဟု အဆိုရွိခ့ဲသည္။ သီဟိုဠ္တြင္ ဗုဒၶသာသနာျပန္႔ပြားလာၿပီး ထိုမွတဆင့္ ျမန္မာနိုင္ငံရွိ မြန္လူမ်ိဴ းမ်ားထံသို႔ ဗုဒၶသာသနာ ေရာက္ရွိလာသည္ဟုဆိုၾကေသာေၾကာင့္ အေသာကမင္း၏ ေက်းဇူးသည္ ျမန္မာနိုင္ငံအေပၚတြင္လည္း မကင္းခ့ဲဟု ဆိုနိုင္ပါသည္။
★ ❛
<nowiki>********************************</nowiki>
★ကမ႓ာ့သမိုင္း၌ ဘုန္းလက္ရုံးနွင့္ျပည့္စုံၾက၍ က်ယ္ဝန္းေသာ နိုင္ငံေတာ္ႀကီးမ်ားကို တည္ေထာင္ခ့ဲၾကေသာ ဧကရာဇ္မင္းမ်ားအနက္ အေသာကမင္းတရားႀကီး၏အမည္သည္ အျခားေသာ ဧကရာဇ္မင္းမ်ား၏ ေက်ာ္ၾကားထင္ရွားနည္းမ်ိဴ းျဖင့္ မဟုတ္ဘဲ ကမ႓ာတစ္လႊား၌ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားခ့ဲေပသည္။ ယင္းသို႔ တစ္မူထူးျခား၍ ေက်ာ္ၾကားရျခင္းမွာ အေသာကမင္းတရားသည္ ေမတၱာ, ကရုဏာ, ေစတနာတရားတို႔ကို အရင္းခံထား၍ လူသတၱဝါအမ်ား၏ ေလာကီေလာကုတၱရာ နွစ္ျဖာခ်မ္းသာေရးကို ေရွးရူလ်က္ မိမိ၏နိုင္ငံေတာ္ကို အျခားအျခားေသာ ဧကရာဇ္တို႔က့ဲသို႔ အာဏာစက္ျဖင့္ မအုပ္စိုးမူ၍ ဓမၼစက္ျဖင့္သာ အုပ္စိုးခ့ဲေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေသာကမင္းတရားႀကီး၏ ဘြဲ႔နာမသည္ ဥေရာပအေနာက္စြန္းမွသည္ အာရွတိုက္အေရွ႕စြန္းသို႔တိုင္ေအာင္ ယခုေခတ္အထိ မေမွးမိန္ပဲ အေလးအျမတ္ျပဳျခင္းကို ခံယူရလ်က္ပင္ရွိေပသည္။
★(BC-300)ခုနွစ္ခန္႔က ဂရိဧကရာဇ္ (အယ္လက္ဇနအ သ-ဂရိတ္)၏ ဂရိတပ္မ်ားသည္ အိႏၵိယအေနာက္ေျမာက္ပိုင္းမွ ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္လာ၍ အိႏၵဳ ျမစ္ဝွမ္းတစ္ခြင္၌ လႊမ္းမိုးႀကီးစိုးလာၾကေသာအခါ ယင္းတို႔အား ဂဂၤါျမစ္ဝွမ္းသို႔မေရာက္ေစရန္ တြန္းလွန္တိုက္ခိုက္ခ့ဲသည္။ ေနာင္အခါက်ယ္ဝန္းႀကီးမားေသာ ေမာရိယနိုင္ငံေတာ္ႀကီးကိုတည္ေထာင္ခ့ဲသူ စႏၵဂုတၱမင္းတရားႀကီး၏ ေျမးေတာ္ျဖစ္ေသာ သီရိဓမၼာေသာကမင္းဟုလည္း ေခၚတြင္ေသာ အေသာကမင္းသည္ ဗိႏၶဳသာရမင္းနွင့္ ဓမၼာမိဖုရားတို႔၏ သားေတာ္တစ္ပါးျဖစ္ေပသည္။ (BC-304)ခုနွစ္ခန္႔တြင္ ဖြားျမင္သည္ဟုခန္႔မွန္းၾကသည္။ အေသာကမင္းအရြယ္ေရာက္လ်ွင္ အဝႏိၲတိုင္း, ဥေဇၨနီျပည္ႀကီးကို စားရသည္။ ဥေဇၨနီျပည္စား မင္းသားဘဝ၌ပင္ သာကီဝင္သူေဌးသမီးျဖစ္ေသာ ေဝဋိသေဒဝီကို ယူခ့ဲ၍ ေနာင္အခါ ဗုဒၶသာသနာျပဳ မေထရ္ျမတ္တစ္ပါးျဖစ္လာေသာ ရွင္မဟိႏၵေထရ္ေလာင္းနွင့္ သဃၤမိတၱာေထရီေလာင္း, သားေတာ္နွင့္ သမီးေတာ္တို႔ကို ရခ့ဲသည္။
★တစ္ခါတစ္ပါး ဗိႏၶဳသာရမင္းႀကီး နာမက်န္းျဖစ္ေတာ္မူသည္ဟု ၾကားသိရလွ်င္ အေသာကမင္းသည္ ေဝဋိသေဒဝီနွင့္ သားေတာ္သမီးေတာ္တို႔ကို ဥေဇၨနီျပည္၌ပင္ထားခ့ဲ၍ ခမည္းေတာ္ရွိရာ ပါဋလိပုတၱေနျပည္ေတာ္သို႔ အလ်င္အျမန္လာခ့ဲ၍ ခမည္းေတာ္အားလုပ္ေက်ြးျပဳစုသည္။ ခမည္းေတာ္ ခႏၶာၿငိမ္းလ်ွင္ နိုင္ငံအလုံးကိုသိမ္းပိုက္လိုက္ေလသည္။ ထိုအခါ တကၠသိုလ္ျပည္၌ သူပုန္သူကန္တို႔ကိုနွိမ္နင္းေနသည့္ ေနာင္ေတာ္သုမန မင္းသားေခါင္းေဆာင္ေသာ (အေသာကမင္းသားနွင့္တစ္မိတည္းမဟုတ္သည့္ ) (ကိုးက်ိပ္ကိုးေယာက္)ေသာ ညီေနာင္မင္းသားတို႔သည္ သမုဒၵရာလိႈင္းထသက့ဲသို႔ စစ္ႀကီးခ်ီလာ၍ ပါဋလိပုတၱေနျပည္ေတာ္ကို ဝန္းရံလုပ္ၾကံၾကေသာ္လည္း အေရးမလွၾကပဲ ေသေၾကပ်က္စီးၾကရေလသည္။
★အေသာကမင္းသည္ ထီးနန္းကိုသိမ္းပိုက္ၿပီး၍ (၄)နွစ္ၾကာမွသာလ်ွင္ (BC-270 ျပည့္ဟု ခန္႔မွန္းၾကသည္) ရာဇဘိေသကကို ခံယူေတာ္မူသည္။ စာေပအေထာက္အထားမ်ားအရ ရာဇဘိေသကမခံယူမီ တကၠသိုလ္ျပည္၏ သူပုန္သူကန္ရန္ကို နွိမ္နွင္းျခင္းစေသာ နိုင္ငံေနာ္ၿငိမ္ဝပ္ပိျပားေရးကို ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေနေၾကာင္း ယူဆရေပသည္။ ဘိုးေတာ္နွင့္ ခမည္းေတာ္တို႔နည္းတူ နိုင္ငံေတာ္ကိုခ့်ဲထြင္ခ့ဲေၾကာင္းလည္း သိရသည္။ ရာဇဘိေသကခံယူေသာအခါ (ေဒဝါနံပီယ)ဟူေသာ ဘြဲ႔ကိုလည္းေကာင္း,
(ပီယဒႆ ီ)ဟူေသာ ဘြဲ႔ကိုလည္းေကာင္း ခံယူသည္။ တစ္မိတည္းဖြား ညီေတာ္ျဖစ္ေသာ တိႆ ကုမာရ အား အိမ္ေရွ႕အရာအပ္နွင္းသည္။ အဂၢမေဟသီမိဖုရားႀကီးကား အသႏီၶမိတၱတည္း။ ေဝဋိသေဒဝီသည္ သားေတာ္ မဟိႏၶ နွင့္ သမီးေတာ္ သိဃၤမိတၱာတို႔ကို ပါဋလိပုတၱေနျပည္ေတာ္သို႔ ပို႔ေစ၍ မိမိမူ ေဝဒိႆ ဂီရိၿမိဳ႕၌ပင္ ေနေလသည္။ မင္းတရားႀကီးသည္ နိုင္ငံေနာ္အုပ္ခ်ဴ ပ္ေရးကို စည္းစနစ္က်နစြာျဖင့္ ေဆာင္ရြက္သည္။ နိုင္ငံေတာ္အတြင္း၌ နယ္ပယ္အသီးသီးသို႔ မင္းညီမင္းသားမ်ားနွင့္ ယုံၾကည္စိတ္ခ်ရေသာ အမတ္ႀကီးမ်ားကို ေစလႊတ္ကာအုပ္ခ်ဴ ပ္ေစသည္။ ျပည္နယ္ႀကီးမ်ား အုပ္ခ်ဴ ပ္ရသူကို ရာဇူကဟုေခၚ၍ ခရိုင္ဝန္အဆင့္အတန္းရွိသူမ်ားကို ျပာဒီသိကဟု ေခၚသည္။ နိုင္ငံေနာ္တစ္ခုလုံးကို ဌာနအသီးသီးခြဲ၍ အုပ္ခ်ဴပ္ေစရာ, ဌာနတာဝန္ခံကို မုခဟုလည္းေခၚ၍ မဟာမတၱဟုလည္းေခၚသည္။ အုပ္ခ်ဴ ပ္ေရးအတြက္ ခြဲျခားထားေသာ ဌာနမ်ားတြင္ စက္မႈလက္မႈလုပ္ငန္းဌာန, အခြန္ေတာ္စည္းၾကပ္ေရးဌာနနွင့္ စစ္တမ္းေကာက္ယူေရးဌာန, နိုင္ငံတြင္း နိုင္ငံပ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရးဌာန, တိုင္းရင္းထြက္ကုန္ပစၥည္းမ်ား စီမံခန္႔ခြဲေရးဌာန, အျမတ္ေတာ္ေၾကးဌာနတို႔လည္း ပါဝင္သည္။
★စစ္ဘက္၌လည္း ယင္းသို႔ပင္ ဌာနမ်ားခြဲ၍ အုပ္ခ်ဴ ပ္ရာ ေရေၾကာင္း, စားနပ္ရိကၡာ, ေျခလ်င္တပ္, ျမင္းတပ္, ရထားတပ္, ဆင္တပ္ စသည့္ဌာနတို႔ျဖစ္သည္။ အျခားနိုင္ငံမ်ားနွင့္လည္း သံတမန္လဲလွယ္ဆက္ဩယ္ကာ ခ်စ္ၾကည္စြာဆက္ဆံခ့ဲရာ ဂရိနိုင္ငံသည္လည္း အေသာကမင္းႀကီး၏ ေမာရိယနိုင္ငံေတာ္နွင့္ အဆက္အဩယ္ရွိခ့ဲသည္။ အုပ္ခ်ဴ ပ္ေရးကို ေဆာင္ရြက္ရာ၌ မင္းတရားႀကီးသည္ အခ်ိန္မေရြး ေနရာမေရြးေဆာင္ရြက္သည္။ နိုင္ငံၿငိမ္းခ်မ္းသာယာမႈကို မင္းတရားႀကီးသည္ ကိုယ္ေရးထက္မကပင္ အေလးျပဳေပသည္။ အေသာကမင္းတရားႀကီးေရးထိုးခ့ဲေသာ ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္၌- ❛❛တစ္ေလာကလုံး၏ ေကာင္းက်ိဴ းခ်မ္းသာအတြက္ ေဆာင္ရြက္ရန္တာဝန္ထက္ ႀကီးေလးေသာ တာဝန္သည္မရွိ။ ငါႀကီဳးပမ္းအားထုတ္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္သမ်ွတို႔သည္လည္း ေဝေနယ် သတၱဝါတို႔အား ဤပစၥဳပၸန္ဘဝ၌ ခ်မ္းသာသုချဖစ္ေစရုံသာမက ေနာင္တမလြန္ဘဝပါ ေကာင္းရာသုဂတိသို႔ ေရာက္ၾကေဈခင္းငွာ ငါ၌ ေဆာင္ရြက္သည့္တာဝန္တည္းဟူေသာ ေၾကြးျမီမွ လြတ္ကင္းေစရန္ျဖစ္သည္❞ဟူ၍ ပါရွိေလသည္။
★ဆိုခ့ဲသည့္အတိုင္း မင္းတရားႀကီးသည္ က်ယ္ျပန္႔ေသာ နိုင္ငံေတာ္ႀကီးကို တည္ေထာင္နိုင္သည္သာမက နိုင္ငံေတာ္ႀကီးကို စနစ္တက် စီမံခန္႔ခြဲအုပ္ခ်ဴ ပ္နိုင္ခ့ဲေလရာ မင္းတရားႀကီး၏ အမိန္႔ရာဇသံကို ပါဋလိပုတၱေနျပည္ေတည္မွ အိႏၵဳ ျမစ္ဝွမ္းသို႔တိုင္လည္းေကာင္း, အာေရဗ်ပင္လယ္သို႔တိုင္လည္းေကာင္း မပ်က္မကြက္ ဦးထိပ္ရြက္ဆင္၍ နာခံၾကရေလသည္။ အေသာကမင္းတရားႀကီးသည္ ဖြားေတာ္မူသည္မွစ၍ မင္းအျဖစ္သို႔ေရာက္သည့္တိုင္ေအာင္ မ်ိဴ းရိုးစဥ္လာအတိုင္း ျဗဟၼဏအယူဝါဒီတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ဘိုးေတာ္, ခမည္းေတာ္တို႔ ျပဳသကဲ႔သို႔ပင္ အာဇီဝကတို႔အား ကိုးကြယ္၍ ေန႔စဥ္ အာဇီဝက (၆၀ ၀၀၀)တို႔အား နန္းေတာ္၌ ဆြမ္းဝတ္ျပဳသည္။ သို႔ေသာ္ ဘိသိက္ခံ၍ (၄)နွစ္ေျမာက္ၿပီးေနာက္တြင္ နိေျဂာဓ သာမေဏငယ္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ဗုဒၶအယူဝါဒ၌ သက္ဝင္ယုံၾကည္ေသာ ဥပသကာတစ္ဦးျဖစ္လာၿပီးလွ်င္ သာမေဏငယ္၏ ဆရာေတာ္ျဖစ္ေသာ အရွင္ေမာဂၢလိပုတၱတိႆ မေထရ္ျမတ္နွင့္တကြ မ်ားစြာေသာ ရဟႏၲာအရွင္ျမတ္တို႔ကို ရိုေသစြာ ဆည္းကပ္ကိုးကြယ္သည္။ ရဟန္းသံဃာတို႔ေနစိမ္႔ေသာငွာ ပါဋလိပုတၱေနျပည္ေတာ္၏ အေရွ႕ေနာင္ဘက္၌ အေသာကာရာမေက်ာင္းေတာ္ႀကီးကို ေဆာက္လုပ္လွဴ ဒါန္းခဲ့ရာ အေသာကမင္းတရားႀကီး၏ ပထမဆုံးေသာ ကုသိုလ္ေတာ္အေဆာက္အအုံႀကီး ျဖစ္ေပသည္။
★ရာဇဘိေသက ခံယူၿပီးေနာက္ (၈)နွစ္အၾကာ (BC-262)ခုနွစ္တြင္ အေသာကမင္းႀကီးသည္ အေရွ႕ဘက္ပင္လယ္ကမ္းေျခ, မဟာနဒီနွင့္ ဂိုဒါဝရီျမစ္တို႔စပ္ၾကားရွိ ကလိဂၤတိုင္း(ၾသရိႆ )တိုင္းကို သိမ္းဩင္းရန္ ေရတပ္, ၾကည္းတပ္ အလုံးအရင္းနွင့္ ခ်ီတက္လုပ္ၾကံရာ အလိုေတာ္ျပည့္သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အေသာကမင္းႀကီး၏ နို္င္ငံေတာ္သည္ ေတာင္ဘက္စြန္းျပည္နယ္ငယ္အခ်ိဳ႕မွအပ အိႏိၵယက်ြန္းဆြယ္တစ္ခုလုံး ပါဝင္ခ့ဲေလသည္။
★ကလိဂၤစစ္ပြဲတြင္ အေသာကမင္းႀကီး၏ ရာဇဝင္ေၾကာင္းကို လမ္းေျပာင္းလိုက္ေသာ စစ္ပြဲႀကီးဟု ဆိုရေပမည္။ မင္းတရားႀကီးသည္ ကလိဂၤကို ေအာင္နိုင္ရေသာ္လည္း ရႊင္လန္းအားရျခင္း မျဖစ္နိုင္ေတာ့ေပ။ ေဩးေခ်ာင္းစီးေအာင္ အျပင္းအထန္တိုက္ခိုက္ခ့ဲၾကသျဖင့္ ကလိဂၤတိုင္းရင္းသား သိန္းေသာင္းမက ေသေၾကပ်က္ဆီးၾကရသည္။ ေထာင္ေသာင္းခ်ီ၍ အိုးမ့ဲအိမ္မ့ဲျဖစ္ၾကရသည္။ ယင္းတို႔ကို ကိုယ္ေတာ္တိုင္ မ်က္ဝါးထင္ထင္ေတြ႔ျမင္ရေသာအခါ လက္နက္အားကိုးျဖင့္ သူတစ္ပါးအား နွိပ္စက္သတ္ျဖတ္မိျခင္းကို ယူၾကံဳးမရျဖစ္မိသည္။ ရန္သူမ်ားကိုလည္း သနားစာနာမိသည္။ လူအခ်င္းခ်င္းအေပၚဝယ္ ေမတၱာတရား, ကိုယ္ခ်င္းစာ တရားတို႔ကိုသာ ပြားမ်ားမိေလသျဖင့္ စစ္အတိုက္အခိုက္၌ မ်ားစြာၿငီးေငြ႔ စက္ဆုတ္ဩားသည္။ နိုင္ငံသူနိုင္ငံသားတို႔အား စိတ္ဝမ္းခ်မ္းေျမ့စြာျဖင့္ ေနထိုင္ေစလိုေသာစိတ္မ်ားျဖစ္ေပၚလာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိမိထက္အင္အားငယ္ေသာ နိုင္ငံမ်ားကို လက္နက္အင္အား လူအင္အားျဖင့္ ဖိနွိပ္တိုက္ခိုက္ အနိုင္ယူသည္ထက္ ေမတၱာတရားျဖင့္ အနိုင္ယူေတာ့မည္ဟု ဆုံးျဖတ္လိုက္ေလသည္။
★ကလိဂၤမွ ေနျပည္ေတာ္သို႔ ျပန္ေရာက္ေသာအခါ ေမတၱာတရားနွင့္ ဂရုဏာတရားတို႔ကို အရင္းခံထား၍ သူတစ္ပါးအား ညွင္းပန္းနွိပ္စက္မႈကို မလိုလား, အားမေပးေသာ ဗုဒၶအယူဝါဒကို ပို၍ၾကည္ညိဳေလးစားကာ ထက္ထက္သန္သန္ဆည္းကပ္ကိုးကြယ္ျခင္းကို ျပဳ ၿပီးလ်ွင္ သာသနာေတာ္ကိုမ်ားစြာ ခ်ီးေျမာက္ေတာ္မူသည္။ တရားေတာ္နွင့္ေလ်ာ္ညီစြာ ေနထိုင္က်င့္ၾကံနိုင္ရန္ ကိုယ္ေတာ္တိုင္လည္း ကိုယ္စိတ္နွစ္ပါးကို အထူးျပဳ ျပင္ေတာ္မူသည္။ မိမိသာမက မိမိ၏မိဖုရား, သားေတာ္, သမီးေတာ္, ေျခြရံသင္းပင္း အသိုက္အဝန္းနွင့္တကြ မိမိ၏နိုင္ငံသားအားလုံးတို႔၏ ပစၥဳပၸန္နွင္တမလြန္အက်ိဴ း စီးပြားျဖစ္ထြန္းေရး, လူသားအခ်င္းခ်င္း, ျပည္ေထာင္အခ်င္းခ်င္း ခ်စ္ၾကည္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ေကာင္းျမတ္ေသာတရားဓမၼျဖင့္သာ ေအာင္ျမင္ရာသည္ဟူေသာ ဓမၼဝိဇယဝါဒကို လိုက္နာက်င့္သုံးေစေလသည္။
★နိုင္ငံေတာ္အတြင္း၌ ဗုဒၶအယူဝါဒကို ၾကည္ညိဳေလးစားလာသူမ်ား ေပါမ်ားလာေအာင္ အားထုတ္သည္။ နိုင္ငံေတာ္အတြင္း၌ အရာထမ္းအမႈထမ္းမ်ားကို သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္မ်ား၌ (၅)နွစ္တစ္ႀကိမ္ လွည့္လည္၍ တရားဓမၼမ်ားကို လူအမ်ားအား ေဟာၾကားျပသရန္ ညႊန္ၾကားသည္။ ဘုရားပြင့္ေတာ္မူရာ ဗုဒၶဂယာ အစရွိေသာ ဘုရားရွင္နွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ အထြက္အျမတ္ထားေသာ အရပ္မ်ားသို႔ အဖူးအေမ်ွာ္ဩားေရာက္ၿပီးလွ်င္ ထိုေနရာအရပ္မ်ား၌ အထိမ္းအမွတ္အေဆာက္အအုံမ်ား စိုက္ထူတည္ေဆာက္ခ့ဲသည္။ မိမိေဆာင္ရြက္ခ့ဲသမ်ွအေၾကာင္းအရာမ်ားနွင့္ တရားဓမၼအဆုံးအမတို႔ကို ၾကာရွည္စြာမေပ်ာက္မပ်က္တည္တ့ံစိမ့္ေသာငွာ နိုင္ငံေတာ္အတြင္းရွိ နယ္ပယ္အသီးသီးတို႔၌ ေက်ာက္တိုင္မ်ား, ေက်ာက္ျပားမ်ား, ေက်ာက္ဂူ လိုဏ္နံရံမ်ားတြင္ ကမၺည္းေက်ာက္စာထြင္း၍ အနွံ႔အျပား၌ ေမာ္ကြန္းထားခ့ဲသည္။ နိုင္ငံေတာ္အတြင္း အနွံ႔အျပညး၌ ေမာ္ကြန္းေက်ာက္စာမ်ားျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ထားခ့ဲရာ မိဂဒါဝုန္, လုမိၺနီ စေသာ ဗုဒၶအယူဝါဒဆိုင္ရာ အထြက္အျမတ္ေနရာမ်ား၌လည္းေကာင္း, ပါဋလိပုတၱေနျပည္ေတာ္မွ မိုင္ေပါင္း (၁၀၀၀၀)ေက်ာ္ေဝးေသာ အိႏၵိယအေနာက္ေျမာက္ေဒသ ပက္သွ်ဝါခရိုင္၌လည္းေကာင္း, ဘုံဘိုင္ျပည္နယ္အတြင္း၌လည္းေကာင္း, ၾသရိႆ (ကလိဂၤတိုင္း)ျပည္နယ္အတြင္း၌လည္းေကာင္း, စသျဖင့္ အိႏၵိယက်ြန္းဆြယ္တစ္ခုလုံး ေနရာအနွံ႔အျပား၌ ေတြ႔ရရာ စုစုေပါင္း ေက်ာက္တိုင္ (၃၀)ေက်ာ္ခန္႔ စိုက္ထူခ့ဲသည္ဟု ခန္႔မွန္းၾကသည္။ ေက်ာက္စာေရးထိုးရာ၌ အကၡရာနွစ္မ်ိဴ း အသုံးျပဳေၾကာင္းေတြ႔ရသည္။ တစ္မ်ိဴ းမွာ လက္ယာမွလက္ဝဲဘက္သို႔ေရးရေသာ ခေရာသွ်႒ီအကၡရာမ်ိဴ းျဖစ္၍ တစ္မ်ိဴ းမွာ ျဗာဟီၼအကၡရာမ်ိဴ းျဖစ္ရာ ေဒဝနာဂရီနွင့္ ယခုအိႏၵိယအကၡရာမ်ား၏ မူလအေျခခံအကၡရာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ မင္းတရားႀကီးသည္ အယူဝါဒေရးဆိုင္ရာ, လူမႈေရးဆိုင္ရာ အေဆာက္အအုံမ်ားစြာတို႔ကိုလည္း ေဆာက္လုပ္ကုသိုလ္ျပဳခ့ဲသည္။ လူမ်ိဴ းမေရြး, ဇာတ္မေရြး, မရွိဆင္းရဲသားတို႔အား ေန႔စဥ္ေပးကမ္းစြန္႔ၾကဲသည္။ ျမတ္စြာဘုရား၏ ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္မ်ားကို ရွာေဖြစုေဆာင္းၿပီးလွ်င္ ဗုဒၶဝါဒီအေပါင္းတို႔ ဆည္းကပ္ကိုးကြယ္နိုင္ေစရန္ ထူပါရုံေစတီေတာ္မ်ား တည္ေဆာက္ခ့ဲသည္။ ယင္းတို႔အနက္ ဗိုေပါျပည္နယ္, ဆန္ခ်ီအရပ္ရွိ သဦၥေစတီေတာ္ႀကီးသည္ အဓိကရထူပါရုံႀကီးတစ္ဆူ ျဖစ္ေပသည္။ ဘုရားရွင္ ေဟာ္ၾကားေတာ္မူခ့ဲေသာ ဓမၼကၡႏၶာ (၈၄၀၀၀)ကို အထိမ္းအမွတ္ျပဳေသာအားျဖင့္ ဇမၺဴ ဒိပ္က်ြန္းအလုံး ေနရာအနွံ႔အျပား၌ ေစတီေတာ္ေပါင္း (၈၄၀၀၀), ေရတြင္းေရကန္ေပါင္း (၈၄၀၀၀)ကို လွဴ ဒါန္းခ့ဲသည္။ သာသနာ့အေမြခံနိုင္ရန္ သားေတာ္နွင့္သမီးေတာ္တို႔ကိုပင္ သာသနာ့ေဘာင္သို႔ ဩတ္ဩင္းခ်ီးျမွင့္ခ့ဲသည္။ အေသာကရာမေက်ာင္းမွအပ အျခားေသာအရပ္မ်ား၌လည္း သံဃာမ်ားအတြက္ ေက်ာင္းမ်ားေဆာက္လုပ္လွဴ ဒါန္းခ့ဲ၍ ပစၥည္းေလးပါး အေထာက္အပံ့လည္း ေပးခ့ဲေပသည္။ အေသာကမင္းတရားႀကီးသည္ လူအေပါင္းအား ကိုယ္စိတ္နွစ္ပါး ဆင္းရဲေအာင္ နွိပ္စက္ညွင္းပန္းျခင္းမျပဳေပ။ မင္းတရားႀကီးသည္ မိမိတို႔နိုင္ငံသားတို႔အတြက္သာမဟုတ္ ေက်ာသားရင္သားမခြဲျခားပဲ ကမ႓ာတစ္ေလာကလုံးရွိ လူ,သတၱဝါတို႔၏ ေကာင္းက်ိဴ းခ်မ္းသာအတြက္ လိုလားေတာ္မူေသာ စိတ္ထားရွိေၾကာင္းကို မလိကတိုင္းတြင္ စိုက္ထူခ့ဲေသာ ေက်ာက္စာတစ္ခု၌- ❛❛ငါသည္ ငါ၏သားေတာ္, သမီးေတာ္တို႔အတြက္ ဤမ်က္ေမွာက္ဘဝ၌သာမက ေနာင္တမလြန္ဘဝ၏ ေကာင္းက်ိဴ းကိုပါ လိုလားေတာ္မူသက့ဲသို႔ လူခမ္သိမ္းတို႔အတြက္လည္း လိုလားေတာ္မူသည္။ လက္ေအာက္ခံ လူမ်ိဴ းတို႔၏စိတ္၌ မင္းတရားႀကီးသည္ ငါတို႔၏ဖခင္သဖြယ္ျဖစ္ပါေပသည္။ ငါတို႔ကို သူ႔ကိုယ္အား သူခ်စ္သက့ဲသို႔ ခ်စ္ပါေပသည္။ ငါတို႔ကား မင္းတရားႀကီး၏ သားသမီးသဖြယ္ျဖစ္ပါေပသည္❞ဟူ၍ ေအာက္ေမ႔သေဘာထားလာရန္ ေဆာင္ရြက္ရမည္ဟု အရာထမ္းအမႈထမ္းမ်ား လိုက္နာေဆာင္ရြက္ရန္ ညႊန္ၾကားထားခ်က္အရ သိရေလသည္။
★လူသားတို႔အတြက္သာမက တိရိစၧာန္မ်ားအေပၚ၌လည္း ၾကင္နာသနားေထာက္ထားေတာ္မူသည္။ ဗုဒၶဝါဒီအျဖစ္ ကူးေျပာင္းလာၿပီးေနာက္တြင္ သားသတ္ရုံမ်ား၌ အသတ္အျဖတ္ေလ်ာ့နည္းနိုင္သမွ် ေလ်ာ့နည္းေစသည္။ တိရစၧာန္မ်ားအတြက္ ေရတြင္းေရကန္မ်ားတူးေဖာ္ေပးသည့္အျပင္ တိရစၧာန္မ်ားအတြက္ ေဆးရုံမ်ားလည္း ေဆာက္လုပ္ေပးထားေလသည္။ မင္းတရားႀကီးသည္ နိုင္ငံသာယမႈ, ဝေျပာစည္ပင္မႈ, တိုးတက္မႈ၌ အရပ္ရပ္တို႔ကိုလည္း ေဆာင္ရြက္ေတာ္မူသည္။ ေမာရိယနိုင္ငံေတာ္အတြင္း ခရီးအဩားအလာ လြယ္ကူေဈခင္းငွာ ေျဖာင့္ျဖဴ းေသာ လမ္းႀကီး, လမ္းငယ္ အဩယ္ဩယ္တို႔ကို ေဖာက္လုပ္သည္။ လမ္းေဘး တစ္ဖက္တစ္ခ်က္စီတြင္ ခရီးဩားမ်ားအရိပ္ရေစရန္ သစ္ပင္မ်ားကို စိုက္ေစသည္။ ခရီးသည္မ်ာ တစ္စခန္းမွ တစ္ခန္းသို႔ ခရီးအဆင့္ဆင့္ဩားၾကရာ၌ အပန္းေျဖနားေနရန္ ဇရပ္အေဆာင္ေဆာင္တို႔ကို ေဆာက္ေစသည္။ လူနွင့္ တိရစၧာန္တို႔အတြက္ ေဆးဝါးလုံလုံေလာက္ေလာက္ရရွိေစရန္ နိုင္ငံေတာ္အနွံ႔အျပား၌ ေဆးဝါးပင္မ်ားကိုလည္း စိုက္ေစသည္။ နိုင္ငံေတာ္အတြင္း ေကာက္ပဲသီးနွံအထြက္ေကာင္းေစရန္ ဆည္းေျမာင္းမ်ားဖို႔ေပးသည္။ ျပဳ ျပင္သင့္သည္ကို ျပဳ ျပင္တူးေဖါက္ေပးသည္။ သစ္သီးျခံႀကီးမ်ားကို ျပဳစုပ်ိဴ းေထာင္ေပးသည္။
★အေသာကမင္းတရားသည္ ဗုဒၶသာသနာကို လြန္စြာခ်ီးျမွင့္လင့္အစား အျခားေသာ ဘာသာအယူဝါဒမ်ားအား အျပစ္ဆိုျခင္း, ရွူတ္ခ် ျခင္း, မျပဳေခ် ။ ကိုယ္ေတာ္တိုင္သာမက နိုင္ငံေတာ္အတြင္းရွိ လူခပ္သိမ္းတို႔အား တစ္ဦး၏အယူဝါဒကို တစ္ဦးက ရွူတ္ခ် ျခင္း, ျပစ္တင္ျခင္းမျပဳရန္လည္း အမိန္႔ထုတ္ထားခ့ဲသည္။ ဗုဒၶသာသနာအတြက္ ေစတီပုထိုး, ေက်ာင္းကန္ဇရပ္တို႔ကို ေဆာက္လုပ္လွဴ ဒါန္းသည့္နည္းတူ အာဇီဝကမ်ားအတြက္လည္းေကာင္း, ဂ်ိန္းဝါဒီမ်ားအတြက္လည္းေကာင္း, အယူဝါဒေရးရာ အေဆာက္အအုံမ်ားကို ထိုက္သင့္သလိုေဆာက္လုပ္လွဴ ဒါန္းေလသည္။
★သို႔ေသာ္ မင္းတရားႀကီးသည္ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ကို လြန္စြာခ်ီးျမွင့္သျဖင့္ သာသနာေတာ္တြင္ အလြန္ျပန္႔ေျပာေသာ လာဘသကၠာရျဖစ္သည္။ ထိုအခါ လာဘ္လာဘကို ေမ်ွာ္ကိုး၍ တိတၳိတကၠတြန္းတို႔သည္ ရဟန္းခြင္သို႔ခိုးဝင္ၾကရာ သာသနာေတာ္တြင္ အညစ္အေၾကးတင္လာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မင္းတရားႀကီးသည္ အရွင္ေမာဂၢလိပုတၱတိႆ မေထရ္၏ အဆုံးအမကိုယူ၍ သာသနာေတာ္တြင္းမွ ရဟန္းတုရဟန္းေယာင္မ်ားကို ဖယ္ရွားရွင္းလင္းပစ္ၿပီးေနာက္ သာသနာေတာ္သန္႔ရွင္းဩားေစရန္ သာသနာသကၠရာဇ္ (၂၃၅)ခုနွစ္တြင္ အရွင္ေမာဂၢလိပုတၱတိႆ မေထရ္ကိုပင္ အမွဴ းထား၍ တတိယ သဂၤါယနာ တင္ေတာ္မူေလသည္။
★သာသနာေတာ္သန္႔စင္ဩားၿပီးေနာက္ သာသနာကိုအဓြန္႔ရွည္ၾကာစြာ တည္တ့ံခိုင္ျမဲေစလိုေသာ ဆႏၵသည္ မင္းႀကီး၌ ျပင္းျပလွသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အရွင္ေမာဂၢလိပုတၱတိႆ မေထရ္ျမတ္အား သာသနာေတာ္သည္ ေနာင္အခါ အဘယ္အရပ္၌ တည္လတၱံ႔နည္းဟု ေမးေလ်ွာက္လ်ွင္ အရွင္မေထရ္ျမတ္က ပစၥႏၲရာဇ္တိုင္း၌ တည္လတၱံ႔ဟု ေျဖၾကားခ်က္အရ ပစၥႏၲရာဇ္ ကိုးဌာန (ကိုးတိုင္းကိုးဌာန)သို႔ သာသနာျပဳ ရဟႏၲာရွင္ျမတ္တို႔အား ေစလႊတ္၍ ဗုဒၶသာသနာပ်ံ႕ႏွံ႔ေရးကို ေဆာင္ရြက္ေတာ္မူေလသည္။ ထိုမွ်မကေသး အေသာကမင္းႀကီး၏နိုင္ငံေတာ္သည္ ဂရိစေသာ အေနာက္နိုင္ငံမ်ားနွင့္လည္း အဆက္အဩယ္ရွိသျဖင့္ ဆီးရီးယား, အီဂ်စ္, ဂရိစေသာ နိုင္ငံတို႔သို႔လည္း ဗုဒၶသာသနာေတာ္၏ အရွိန္အဝါ ပ်ံ႕နွံ႔က်ေရာက္ခ့ဲေလသည္။ အေသာကမင္းတရားႀကီးသည္ နိုင္ငံေတာ္စည္ပင္သာယာဝေျပာေရး, ခပ္သိမ္းေသာ သတၱဝါတို႔၏ ေလာကီ ေလာကုတၱရာ ေကာင္းက်ိဴ းခ်မ္းသာေရးအတြက္ အသက္ထက္ဆုံး ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ေတာ္မူၿပီးလ်ွင္ (BC-232)ခုနွစ္ခန္႔တြင္ လြန္ေတာ္မူ(ကြယ္လြန္)သည္။
★အေသာကမင္းတရားႀကီး၏ အေၾကာင္းနွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ကမ႓ာေက်ာ္စာေရးဆရာႀကီး (အိပ္-ဂ်ီ-ဝဲ)က- ❝ကမ႓ာ့ရာဇဝင္အေစာင္ေစာင္တို႔တြင္ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားၾကကုန္ေသာ မင္းဧကရာဇ္မ်ားစြာအနက္ အေသာကမင္းတရားႀကီးတစ္ပါးတည္းသာလွ်င္ ၾကယ္တာရာအလား ထြန္းလင္းေတာက္ပျခင္းရွိ၍ ယင္း၏ဘြဲ႔ေတာ္နာမသည္ (ရုရွ)ေဗာ္လဝါျမစ္မွသည္ ဂ်ပန္နိုင္ငံတိုင္ေအာင္ ကမ႓ာတစ္လႊား၌ ျပန္႔ေမႊးေက်ာ္ၾကားလ်က္ အေလးအျမတ္ျပဳ ျခင္းကို ခံရေလသည္❜❜ဟု ကမ႓ာ့သမိုင္းအက်ဥ္းခ်ဴ ပ္စာအုပ္ႀကီး၌ ေဖာ္ျပခ်ီးက်ဴ းေရးသားထားေလသည္။
★❛အေသာကေက်ာက္စာျမန္မာဘာသာျပန္❜★
<nowiki>********************************</nowiki>
★အရွင္ အာဒိစၥဝံသ ဆရာေတာ္ (၁၈၈၃-၁၉၅၁)သည္ အေသာကမင္းႀကီး၏ ၾသဝါဒအနုသာသနိေက်ာက္စာေတာ္မ်ားကို မူလပါဠိဘာသာမွ ျမန္မာဘာသာသို႔ ျပန္ဆိုေတာ္မူသည္။ ယင္းေက်ာက္စာမ်ားကို အဂၤလိပ္, ဟိႏၵီ, သကၠတ စသည့္ဘာသာအသီးသီးသို႔ ျပန္ဆိုၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း ျမန္မာဘာသာသို႔ျပန္ဆိုျခင္းမျပဳရေသးသျဖင့္ ျပန္ဆိုရျခင္းျဖစ္ေပသည္။ ဆရာေတာ္သည္ ပါဠိဘာသာကိုသာမက သကၠတ, အူရဒူ, ဗဂၤလိ, ဟိႏၵီ, ဂုရု, မုခိ, အဂၤလိပ္နွင့္ ဂ်ာမန္ဘာသာတို႔ကိုလည္း ေလ့လာဆည္းပူးထားသျဖင့္ အေသာကေက်ာက္စာမ်ားကို ပါဠိဘာသာမွ ျပန္ဆိုရာတြင္ အဂၤလိပ္, ဟိႏၵီ, သကၠတ စသည့္ ဘာသာျပန္မႈမ်ားနွင့္လည္း ညွိနွိုင္းတိုက္ဆိုင္ခ့ဲေလသည္။ ယင္ဘာသာျပန္သည္ (၁၉၃၁-၁၉၃၂)အတြက္ ေဝလမင္းသားစာေပဆု ရရွိခ့ဲသည္။
❛ကိုးကား❜
စာကြောင်း ၇၃ -
★ဝီကီပီးဒီးယား
★ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း
★ေဒါက္တာတင္ေအာင္, မင္းေက်ာ္, နတ္ႏြယ္, လွသမိန္ (ရန္ကုန္ စာေပဗိမာန္)ဘာသာျပန္စာေပစာတမ္းမ်ား, ျပည္သူ႔လက္စြဲစာစဥ္ဒုတိယတြဲ
★ဆရာပါရဂူဘာသာျပန္သည့္, ကမ႓ာ့အေၾကာင္းတေစ႔တေစာင္း
★★က်မ္းဂန္မ်ားကေျပာတ့ဲ အေသာကမင္း★★
<nowiki>********************************</nowiki>
★အေသာကဘုရင္ဟာ မာဂဓတိုင္းရဲ႕ ဘုရင္ျဖစ္တယ္။ သူ႔ရဲ႕ခမည္းေတာ္ဟာ ဗိႏၶဳသာရမင္းႀကီးျဖစ္ၿပီး ဒီမင္းႀကီးမွာ မိဘုရား(၁၆)ပါးနဲ႔ သားေတာ္(၁၀၁)ရွိတယ္။ အေသာကဘုရင္ အေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့ အဓိကပါဠိ က်မ္းဂန္ေတြကေတာ့ ‘‘ဒီပဝံသ’’ ၊ ‘‘မဟာဝံသ’’၊ နဲ႔ ‘‘သမႏၱပါသာဒိကာ’’ က်မ္းေတြျဖစ္ၿပီး အျခားေတြ႕ရတဲ့ က်မ္းဂန္ေတြကေတာ့ ‘‘ဒိဗ်ာ၀ဒါနက်မ္း’’၊ ‘‘အ၀ဒါနသတက’’ က်မ္းေတြျဖစ္တယ္။
★ဒီပဝံသနဲ႔ မဟာဝံသမွာေတာ့ ဗိႏၶဳသာရမင္းႀကီးရဲ႕ သားေတာ္(၃)ပါးကို သာေဖာ္ျပထားတယ္။ သားေတာ္အႀကီးဆုံးက သုမနမင္းသား (ေျမာက္ပိုင္းက်မ္းဂန္ေတြမွာ သုသီမ လို႔ရွိတယ္)၊ ၿပီးေတာ့ အေမတူညီ၊ အစ္ကိုေတြျဖစ္တဲ့ အေသာကမင္းသားနဲ႔ အငယ္ဆုံးသား တိႆ မင္းသားလို႔ဆိုထားတယ္။ ၿပီးေတာ့ အေသာကမင္းသားမွာ ႏွမေတာ္တစ္ေယာက္
ရွိေၾကာင္း၊ အဲဒီႏွမေတာ္ရဲ႕သား အဂၢိျဗာဟၼဏနဲ႔ အေသာကမင္းသားရဲ႕သမီးေတာ္ သံဃာမိတၱာတို႔ စုံဖက္ရာကေျမးေတာ္ သုမန မင္းသားဖြားျမင္တယ္လို႔လည္းေတြ႕ရပါတယ္။
★မဟာဝံဋီကာမွာ အေသာကမင္းသားရဲ႕ မယ္ေတာ့္အမည္ကို ဓမၼာလို႔ဆိုထားၿပီးအဂၢမေဟသီျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေမာရိယအႏြယ္ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရေပမဲ့ ‘‘အေသာကာ၀ဒါနမာလာက်မ္း’’ လိုေျမာက္ပိုင္းက်မ္း ဂန္ေတြကေတာ့ မယ္ေတာ္ဟာစမၸာ ျဗာဟၼဏရဲ႕သမီးျဖစ္ၿပီးသုဘဒရဂၤ ီ ျဖစ္ေၾကာင္းဆိုထားပါတယ္။ ဓမၼာမိဘုရားႀကီးမိသားစု ဆည္းကပ္ကိုးကြယ္တာကေတာ့ အာဇီဝိကဇနသာနတကၠတြန္းျဖစ္တယ္။ ဒီအခ်က္က အေသာကဘုရင္ဟာ အေစာပိုင္းကာလမွာ အာဇီဝိကဂိုဏ္းကို ကိုးကြယ္ဆည္းကပ္ျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
★အေသာကမင္းသားဟာ ငယ္ရြယ္စဥ္အခ်ိန္က အ၀ႏၱိတိုင္းက၊ ဥေဇၨနီျပည္မွာ ၿမိဳ႕စားအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္စိုးစံရတယ္။ ဒိဗ်ာ၀ဒါနမွာ အေသာကမင္းသားဟာ တကၠသီလက ဥတၱရပထမွာ တပ္စြဲၿပီး သူပုန္ရန္ကို ႏွိမ္နင္းတယ္။ ၿပီးေတာ့ အစ္ကိုေတာ္ သုသီမေနရာမွာ ဆက္ခံအုပ္စိုးတယ္ လို႔လည္းေဖာ္ျပထားတယ္။ ဗိႏၶဳသာရမင္းႀကီး နာမက်န္းျဖစ္တဲ့အခါ အေသာကမင္းသားဟာ ဥေဇၨနီကေန ပါဋလိပုတ္ကို ဩားေရာက္ၿပီး ခမည္းေတာ္ရဲ႕ ထီးနန္းကိုသိမ္းပိုက္စိုးစံပါတယ္။ ဒီ လိုသိမ္းပိုက္စိုးစံဖို႔ အတြက္ အေမတူညီေတာ္ တိႆ ကလြဲၿပီး အျခား ညီ၊ အစ္ကိုေတာ္ မင္းသားေတြကိုသတ္ခဲ့လို႔ ဘုရင္ျဖစ္တဲ့အခါ အေသာကမင္းသားကို စ႑ာေသာကဘုရင္၊ ၾကမ္းၾကဳတ္ရက္စက္တဲ့ အေသာကဘုရင္လို႔ အမည္တြင္ေၾကာင္း မဟာဝံသက ဆိုထားတယ္။ ဒီ လို သတ္ျဖတ္တယ္ဆိုတဲ့ မွတ္တမ္းဟာ ဘယ္ေလာက္မွန္ကန္မယ္ဆိုတာ မေျပာႏိုင္ပါဘူး။
★ဘာေၾကာင့္တုန္းဆိုေတာ့ ပါဋလိပုတ္ နဲ႔ အျခားေနရာေတြမွာ အေသာကမင္းႀကီးေရးထိုးခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာေတြအရ၊ ေက်ာက္စာေရးထိုးတဲ့ ကာလမွာ မင္းႀကီးရဲ႕ ညီအစ္ကိုေတာ္၊ ညီမေတာ္၊ ေဆြမ်ဳိးေတာ္ေတြ အသက္ရွင္လ်က္ရွိေနဆဲ ျဖစ္တယ္လို႔ ခန္႔မွန္းႏိုင္လို႔ျဖစ္တယ္။ မင္းႀကီးဟာ သူရဲ႕ညီေတာ္ တိႆ ကို အိမ္ေရွ႕ဥပရာဇာ အျဖစ္အပ္ႏွင္းခဲ့ေပမဲ့ တိႆ မင္းသားဟာ သာသနာေဘာင္၀င္ေရာက္ခဲ့ၿပီးရဟႏၱာမေထရ္ျမတ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေထရဂါထာအ႒ကထာမွာ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ အျခားညီေတာ္တစ္ပါးကိုေဖာ္ျပထားၿပီး ဝိတေသာကလို႔ အမည္တြင္ပါတယ္။ ဒီ မင္းသားဟာလည္း ရဟန္းအျဖစ္ သာသနာေဘာင္၀င္ေရာက္ၿပီး ရဟႏၱာျဖစ္ခဲ့တယ္ လို႔ဆိုတယ္။
★အေသာကမင္းႀကီးမွာ မိဘုရားတစ္ပါးမက ရွိတယ္။ သူ႕ရဲ႕ပထမမိဘုရားဟာ ေ၀ဒိသဂိရိကကုန္သည္တစ္ဦးရဲ႕သမီးျဖစ္ၿပီးဥေဇၨနီကို အဩား ကုန္သည္အိမ္မွာ နားခိုရင္းေတြ႕ဆုံခဲ့တာျဖစ္တယ္။ မိဘုရားရဲ႕အမည္ဟာ ေဒဝီျဖစ္ၿပီး၊ ေ၀ဒိသေဒဝီလို႔ လည္းထင္ရွားတယ္။ ေ၀ဒိသမိဘုရားဟာဝိဋဋဳဘရန္ေၾကာင့္ ေ၀ဒိသကို ေျပာင္းေရႊ႕လာတဲ့ သက်မ်ဳိးႏြယ္ကဆင္းသက္လာ တယ္လို႔မဟာေဗာဓိဝံသမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။
★ေဒဝီမိဘုရားဟာ သားေတာ္ မဟိႏၵနဲ႔ သမီးေတာ္ သံဃမိတၱာ တို႔ကိုဖြားျမင္ခဲ့တယ္။ ေဒဝီမိဘုရားဟာ အေသာမင္းႀကီး ပါဋလိပုတ္မွာ ခမည္းေတာ္ရဲ႕ ထီးနန္းကို ဆက္ခံစိုးစံတဲ့အခါ မင္းႀကီးနဲ႔ အတူလိုက္ပါမဩားပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္တုန္းဆို အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ အဂၢမေဟသီဟာ အသႏၶိမိတၱာမိဘုရားႀကီးျဖစ္တယ္ ဆိုတဲ့ေဖာ္ျပခ်က္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ မင္းႀကီးရဲ႕နန္းစံသက္ (၁၃)ႏွစ္ေျမာက္မွာ အသႏၶိမိတၱာမိဘုရားႀကီး ကံေတာ္ကုန္လို႔ တိႆ ရကၡာဆိုတဲ့မိဘုရားတပါးကို ထပ္မံတင္ေျမႇာက္ေၾကာင္း မဟာဝံသ မွာ ဆိုထားတယ္။ အလ္ဟဘဒ္ ေက်ာက္စာတိုင္မွာ တိ၀နရဲ႕မယ္ေတာ္ ကာ႐ု၀ကီမိဘုရားဆိုတာကို ေတြ႕ရၿပီး ဒိဗ်ာ၀ဒါနမွာ ကဏာလရဲ႕ မယ္ေတာ္ ပဒုမာ၀တီ မိဘုရားဆိုတာလည္းေတြ႕ရတယ္။ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ရင္ေဩးေတာ္ေတြအျပင္ ဇလုကာ၊ စာ႐ုမတီ ဆိုတဲ့ အမည္ေတြကိုလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။
★အေသာကမင္းႀကီးဟာ သာသနာႏွစ္ (၂၁၈) ႏွစ္မွာ ထီးနန္းစိုးစံၿပီး၊ ေနာက္(၄)ႏွစ္အၾကာမွာ ဘိသိက္ဩန္းေလာင္းခဲ့တယ္လို႔ မဟာဝံသမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ ဒီအစဥ္လာ သမိုင္းက်မ္းေတြထဲမွာ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ထူးျခားတဲ့တန္ခိုးစြမ္းအားေတြ အေၾကာင္းကိုလည္းေရးသားထားတယ္။ မင္းႀကီးရဲ႕ အမိန္႔အာဏာစက္ဟာ ေျမအထက္ တစ္ယုဇနာ၊ ေျမေအာက္ တစ္ယူဇနာထိ ျပန္႔ႏွံ႔ပါတယ္တဲ့။ နတ္ေတြဟာ ေန႔တိုင္း မင္းႀကီးထံကို အေနာတတၱေရအိုင္ကေန ေရေတာ္ဆက္ရတယ္ လို႔ဆိုတယ္။ အျခား မြန္ျမတ္တဲ့ သုံးေဆာင္ဖြယ္ရာေတြကိုလည္း ဆက္သရပါတယ္တဲ့။ ဘီလူးေတြ၊ နဂါးေတြ၊ ကရဝိတ္ငွက္ေတြနဲ႔ ၾကြက္ေတြေတာင္ မွ မင္းႀကီးထံ ေန႔စဥ္ ခစားၾကရသတဲ့။ အခ်ဳိ႕တိရစာၦန္ေတြဟာ စားဖိုေဆာင္ေတာ္ရဲ႕ အျပင္ဘက္ကိုလာေရာက္ၾကၿပီး မိမိတို႔အသားနဲ႔ မင္ႀကီးစားေတာ္တည္ဖို႔အတြက္ ကိုယ္တိုင္လာေရာက္ အေသခံၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
★အေသာကမင္းႀကီး ထီးနန္းတက္စ အခ်ိန္တုန္းကေတာ့ သူ႕ရဲ႕ခမည္းေတာ္ ဝတ္ေဆာက္တည္ခဲ့တဲ့ အလွဴဝတ္ကိုမျပတ္ေစဘဲ ဆက္လက္ အလွဴေပးခဲ့တယ္။ သို႔ေသာ္လည္း မင္းႀကီးဟာ သိပ္မၾကာခင္မွာ ဘဲ သူ႔ခမည္းေတာ္ လွဴဒါန္းခဲ့တဲ့ ဘာသာေရး ဆရာေတြကို စိတ္လိုမက်ျဖစ္ၿပီး ျမင့္ျမတ္စင္ၾကယ္တဲ့ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္၊ ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္ကို ရွာေဖြခဲ့တယ္။ အဲလို ရွာေဖြေနတဲ့ကာလမွာဘဲ နန္းေတာ္ ျပတင္းေပါက္ကေန ဆြမ္းခံၾကြလာေနတဲ့ မင္းႀကီးရဲ႕တူေတာ္ နိေျဂာဓ သာမေဏကို ဖူးေတြ႔ခဲ့ရတာ ျဖစ္တယ္။ နိေျဂာဓ သာမေဏကေလးကို ဖူးေတြ႕ရတဲ့အခါ အေသာကမင္းႀကီးဟာ ခ်က္ခ်င္းၾကည္ညိဳဩားခဲ့ၿပီး နန္းေတာ္ကိုပင့္ဖိတ္ခိုင္းပါတယ္။ ဒီလို သာမေဏေလးကို ခ်က္ခ်င္းၾကည္ညိဳစိတ္ျဖစ္ရတာဟာ ေရွးအတိတ္ဘ၀က ပါရမီအတူ ျဖည့္ဆည္းခဲ့ဖူးလို႔ ျဖစ္သတဲ့။ အေသာကမင္းႀကီးရယ္၊ သီဟိုဠ္ကၽြန္းရဲ႕ဘုရင္ ေဒဝါနံပိယတိႆဘုရင္ရယ္၊ နိေျဂာဓ သာမေဏရယ္ ဒီသုံးဦးသား ဟာ ေရွးအတိတ္ဘ၀တစ္ခုမွာ ပ်ားရည္ကုန္သည္ ညီေနာင္ေတြျဖစ္ခဲ့ၾကၿပီး ပေစၥကဗုဒၶါအရွင္ ျမတ္တစ္ပါးကို ပ်ားရည္ အတူလွဴဒါန္းခဲ့ဖူးပါတယ္။
★အသႏၶိမိတၱာ မိဘုရားကေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ပေစၥကဗုဒၶါအရွင္ျမတ္ ကိုပ်ားရည္ ကုန္သည္ေတြထံ ညႊန္ျပခဲ့သူ မိန္းမပ်ဳိ ျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း မဟာဝံသ မွာေဖာ္ျပထားတယ္။ နိေျဂာဓ သာမေဏကေလး ဟာ အေသာကမင္းႀကီးကို အပၸမာဒဝဂ္က တရားဂါထာေတာ္ကို ေဟာၾကားတဲ့အခါ၊ မင္းႀကီးအလြန္ႏွစ္သက္ ၾကည္ညိဳမူျဖစ္ခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကစၿပီး အေသာကမင္းႀကီးဟာ အစဥ္အဆက္လွဴလာတဲ့ အျခားဘာသာ အတြက္ လွဴဒါန္းမူကိုရပ္ဆိုင္းၿပီး၊ နိေျဂာဓသာမေဏနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာ သံဃာေတာ္ေတြကို လွဴဒါန္းေထာက္ပံ့ခဲ့တယ္။ ေန႔စဥ္လွဴ ဒါန္းမူဟာ အသျပာ ငါးသိန္းဖိုး ပမာဏရွိတယ္လို႔ သမႏၱပါသာဒိကာ မွာေဖာ္ျပထားတယ္။ အဲဒီ ငါးသိန္းအနက္ တစ္သိန္းဟာ နိေျဂာဓ သာမေဏ ကို သီျခားလိုအပ္ရာအတြက္ လွဴဒါန္းတာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ထပ္ တစ္သိန္းဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာကို ပန္း၊ အေမႊး နံ႔သာမ်ားနဲ႔ ပူေဇာ္ဖို႔အတြက္ျဖစ္ၿပီး ေနာက္ တစ္သိန္းကေတာ့ ဓမၼပူဇာ အတြက္ျဖစ္တယ္။ ေနာက္တစ္သိန္းက သံဃာေတာ္ေတြ ရဲ႕ ပစၥည္းေလးပါးအတြက္ျဖစ္ၿပီး ေနာက္ဆုံး တစ္သိန္းကေတာ့ နာမက်န္းျဖစ္ေနသူေတြအတြက္ ေဆး အလွဴေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။
★အျခား အသုံးေဆာင္လွဴဒါန္းမူေတြအျပင္ ပန္းနံ႔သာေတြနဲ႔ တန္ဆာဆင္ထားတဲ့ မဂၤလဆင္ထက္မွာ သကၤန္းသုံးစုံတင္ၿပီး ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း နိေျဂာဓသာမေဏကို လွဴဒါန္းခဲ့သတဲ့။ နိေျဂာဓ သာမေဏကေလးဟာ ဒီလို လွဴဒါန္းလို႔ရရွိလာတဲ့ သကၤန္းေတြကို အျခားသံဃာေတာ္ေတြ အတြက္ ျပန္လည္လွဴဒါန္းေၾကာင္း မဇၥ်ိမ နိကာယ္ အ႒ကထာမွာ ေတြ႕ရတယ္။
★ေမာဂၢလိပုတၱတိႆ မေထရ္ျမတ္ရဲ႕ ေဟာၾကားဆုံးမမူကေန ဓမၼခႏၶာေပါင္း (၈၄၀၀၀) ရွိေၾကာင္း သိရွိဩားတဲ့ အေသာကမင္း ႀကီးဟာ ဒီ တရားဓမၼေတြကို ပူေဇာ္တဲ့ အေနနဲ႔ ေက်ာင္းတိုက္ေပါင္း (၈၄၀၀၀)ကို ၿမိဳ႕ရြာေတြမွာေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့တယ္။ ပါဋလိပုတ္မွာ အေသာကာရာမ ေက်ာင္းတိုက္ကို ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတယ္။ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ဓါတ္ေတာ္ေတြကို အညီအမွ် ခြဲေ၀ၿပီး အလားတူအေရတြက္ရွိတဲ့ ေစတီေတာ္ေတြကိုလည္း တိုင္းျပည္ေနရာေဒသ အႏွံ႔တည္ထားခဲ့တယ္။
★မဟာကာလ နဂါးမင္းရဲ႕ ကူညီညႊန္ျပမူနဲ႔ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ သက္ရွိအဩင္ ႐ုပ္ပြားေတာ္ကို ထုလုပ္ကိုးကြယ္ခဲ့ၿပီး အႀကီးအက်ယ္ပူ ေဇာ္လွဴဒါန္းခဲ့ပါတယ္။မင္းႀကီးရဲ႕ နန္းစံသက္ (၆) ႏွစ္ေျမာက္မွာ အသက္ႏွစ္ဆယ္ျပည့္ခ်ိန္ေရာက္ေနတဲ့ သားေတာ္ မဟိႏၵနဲ႔ အသက္ (၁၈)ႏွစ္အရြယ္ သမီးေတာ္ သံဃမိတၱာ တို႔ကို ေမာဂၢလိပုတၱ တိႆ မေထရ္ျမတ္နဲ႔ ဓမၼပါလ မေထရ္ျမတ္တို႔ထံေမွာက္မွာ သာသနာေတာ္တြင္း ဩတ္ဩင္းခ်ီးေျမႇာက္ၿပီး ပစၥယဒါယကာ အျဖစ္ကေန သာသနာ့ဒါယကာ အျဖစ္သို႔ ခံယူခဲ့ေၾကာင္း မဇၥ်ိမနိကာယ္ အ႒ကထာမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။
★အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ခ်ီးေျမႇာက္ေထာက္ပံ့မူနဲ႔ ရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱ တိႆ မေထရျမတ္ဟာ (ေျမာက္ပိုင္း က်မ္းဂန္ေတြမွာ မေထရ္ျမတ္ရဲ႕ ဘြဲ႕ေတာ္ကို ဥပဂုတၱ လို႔ေတြ႕ရတယ္) မသန္႔မရွင္း ျဖစ္ေနတဲ့ သံဃာ ၊ ပရိသတ္နဲ႔ တရားေတာ္ေတြကို သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေအာင္ သုတ္သင္ဖို႔ တတိယ သဂၤါယနာ သံဃာအစည္းေ၀းပြဲကို ႀကီးမွဴးက်င္းပခဲ့တယ္။ ဒီလိုအစည္းေ၀း မက်င္းပခင္က သံဃာေတာ္ေတြဟာ သံဃာ့ ပရိတ္သတ္ မစင္ၾကယ္တဲ့အတြက္ ဥပါသ္မျပဳ ခဲ့ၾကဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ သံဃာေတာ္ေတြကို ညီညြတ္ေစခ်င္တဲ့ မင္းႀကီးဟာ အမတ္တစ္ေယာက္ကို ညီညြတ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ဖို႔ ေစခိုင္းတဲ့အခါ နားလည္မူလြဲဩားတဲ့ အမတ္ဟာ ဥပါသ္မျပဳတဲ့ သူေတာ္ေကာင္း ရဟန္းေတာ္ေတြကို သတ္ေစခဲ့တယ္။ ေနာက္ဆုံး မင္းႀကီးရဲ႕ ညီေတာ္ တိႆ မေထရ္ျမတ္က တားျမစ္မွသာ အမတ္ႀကီးရဲ႕ လုပ္ရပ္ဆိုင္းဩားတယ္လို႔ မဟာဝံသ မွာ ေတြ႕ရတယ္။
★မင္းႀကီးရဲ႕ နန္းစံသက္ (၁၇)ႏွစ္မွာ သဂၤါယနာတင္ပြဲႀကီးၿပီးစီး ေအာင္ျမင္တဲ့အခါ အတိုင္းတိုင္းအျပည္ျပည္ကို သာသနာျပဳ အဖြဲ႕ေတြ ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။
(၁) ကသၼီရ နဲ႔ ဂႏၶရတိုင္းကို မဇၥ်ႏ ၱိက မေထရ္၊ (၂) မဟိသာမ႑လတိုင္း ကို မဟာေဒ၀ မေထရ္၊
(၃)
(၄) ေယာန ဓမၼရကၡိတ ကို အပရႏ ၱကတိုင္း
(၅) အပရႏၲတိုင္းကို အရွင္ဓမၼရကၡိတမေထရ္
(၆)
(၇) မဇၥ်ိ မ မေထရ္ကို ဟိမ၀ႏၱာ၊
(၈) ေသာဏနဲ႔ ဥတၱရ မေထရ္တို႔ကို သု၀ဏၰဘူမိ နဲ႔၊
(၉) မဟာ မဟိႏၵ၊ ဣ႒ိယ၊ ဥတၱိယ၊ သမၺလ၊ မဒၵ သာလ မေထရ္တို႔ကို လကၤာ ဒီပ သို႔ သာသနာ ျပဳ ခရီးေတြေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ ဒီသာသနာျပဳ ခရီးေတြရဲ႕ အေသးစိတ္ အေၾကာင္းခ်င္းရာေတြကို သမႏ ၱပါသာဒိကာမွာေတြ႕ႏိုင္တယ္။
★မင္းႀကီးရဲ႕ နန္းစံႏွစ္(၁၈)ႏွစ္ေျမာက္မွာ ေဒဝါနံ ပိယတိႆ မင္းရဲ႕ ေတာင္းပန္မူေၾကာင့္ သံဃမိတၱာေထရီကို ဗုဒၶဂါယာက ေဗာဓိပင္ရဲ႕ ပင္ပြား အကိုင္းခက္နဲ႔အတူ သီဟိုဠ္ကၽြန္းကို သာသနာျပဳ ခရီး ထပ္မံေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ ဒီမတိုင္ခင္ကာလ ကလည္း ေျမးေတာ္ သုမန ဦးေဆာင္ေစၿပီး ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ ဓါတ္ေတာ္ အခ်ဳိ႕နဲ႔ သပိတ္ေတာ္ကို သီဟိုဠ္ကၽြန္းက ထူပါ႐ုံေစတီေတာ္မွာ ဌာပနာျပဳ ပူေဇာ္ဖို႔ ေစလႊတ္ခဲ့ၿပီးျဖစ္တယ္။ ဒီအေၾကာင္းရာေတြ ကို မဟာဝံသမွာ ေတြ႕ႏိုင္တယ္။
★အေသာကမင္းႀကီးဟာ နန္းစံသက္ (၃၇) ႏွစ္ထိ စိုးစံေတာ္မူခဲ့ၿပီး နန္းစံသက္ ေနာက္ပိုင္းႏွစ္ကာလေတြမွာ မင္းႀကီးရဲ႕ဗုဒၶသာ နာအေပၚ ခ်ီးေျမႇာက္ေထာက္ပံ့လွဴဒါန္းမူေတြေၾကာင့္ ဓမၼာေသာက ဘုရင္ႀကီးအျဖစ္ထင္ရွားပါတယ္။ ဒီပဝံသမွာေတာ့ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ဘြဲ႕ေတာ္ကို ပီယဒႆီ လို႔ အႀကိမ္မ်ားစြာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ မင္းႀကီးရဲ႕ ေက်ာက္စာေတြထဲမွာ ရည္ညႊန္းထားတဲ့ ေဒဝါနံ ပီယ တိႆ ဆိုတဲ့ ဘြဲ႕ေတာ္ကေတာ့ ၊ ေခတ္ၿပိဳင္ လကၤာကၽြန္း ဘုရင္ တိႆ နဲ႔ မင္းႀကီး ရဲ႕ ေျမးေတာ္ဒႆ ရထ ဘုရင္တို႔လည္း သုံးႏႈန္းတာကို ေတြ႕ရတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒီဘြဲ႕အမည္ကို သီဟိုဠ္ကၽြန္းက အျခားဘုရင္ေတြလည္း သုံးႏႈန္းပါတယ္။
★ဒီက်မ္းဂန္ေတြထဲမွာ အေသာကမင္းႀကီးနဲ႔ ေဒဝါနံပီယ တိႆ ဘုရင္တို႔ဟာ မဟိႏၵမေထရ္ သီဟိုဠ္ကၽြန္းကို သာသနာျပဳမၾကြေရာက္မီ ကတည္းက မိတ္ေဆြေတြျဖစ္တယ္ လို႔ဆိုထားပါတယ္။ သို႔ေပမဲ့ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္မေတြ႕ဘူးၾကဘူး။ တိႆ ဘုရင္က အေသာကမင္းႀကီးထံ လက္ေဆာင္ ပဏၰာေတြ ဆက္သတဲ့အခါ မင္းႀကီးကလည္း တိႆ ဘုရင္ ဒုတိယ အႀကိမ္ ဘိသိက္ခံယူဖို႔အတြက္ ထူးျခားေကာင္းျမတ္တဲ့ လက္ေဆာင္ပဏၰာေတြနဲ႔ အတူခ်စ္ၾကည္ေရး သံအဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ကို ေစလႊတ္ခဲ့ပါတယ္။ အေသာကမင္းႀကီးဟာ ဒီသံအဖြဲ႕နဲ႔ အတူ အထူးလက္ေဆာင္အျဖစ္ အမွာစကားလည္း ပါးလိုက္ပါတယ္။
★မိလိႏၵာပဥႇာက်မ္းမွာ ေတာ့ အေသာကမင္းႀကီးနဲ႔ ပါဋလိပုတ္ျပည္ရဲ႕ ျပည့္တန္ဆာတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဗိႏၵဳမတီနဲ႔ ေတြ႕ဆုံမူကိုေဖာ္ျပ ထားတယ္။ ဒီျပည့္တန္ဆာမကေလးဟာ မင္းႀကီးကို သစၥာတရားရဲ႕ စြမ္းအားနဲ႔ ဂဂၤါျမစ္ႀကီးကို ေျပာင္းျပန္ ျပန္စီးဆင္းေစတယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။ ေပတ၀တၳဳ အ႒ကထာ မွာေတာ့ သုရတၳတိုင္းက ဘုရင္တစ္ပါးျဖစ္တဲ့ ပိဂၤလဘုရင္ဟာ မင္းႀကီးထံ ၀င္ေရာက္ ခံစားၿပီး အႀကံဉာဏ္ေပးေလ့ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားတယ္။ ဒီဘုရင္ဟာ မင္းႀကီးရဲ႕ မိတ္ေဟာင္း၊ ေဆြေဟာင္း သို႔မဟုတ္ရင္ အႀကံေပး ဆရာတစ္ဦးျဖစ္မယ္ လို႔ ခန္႔မွန္းရတယ္။
ဗိမၺိသာရမင္းနဲ႔ ပသနဒီ မင္းကို ပေဒသရာဇာ လို႔ ေခၚၾကသလို အေသာက ဘုရင္ႀကီးကိုေတာ့ ‘‘ဒီပစကၠ၀တၱိ’’ လို႔လည္း ေခၚ
ေၾကာင္းသိရတယ္။ အေသာကမင္းႀကီးမွာ ဥတုသုံးလီ စံျမန္းဖို႔ ‘‘မဟာ သပၸိကာ၊ ေမာရဂီ၀၊ မဂၤလ’’ လို႔ေခၚတဲ့ နန္းသုံးေဆာင္ ရွိေၾကာင္းလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။
★အေသာကဘုရင္ႀကီးသာ မေပၚေပါက္ခဲ့ရင္ ဗုဒၶသာသနာဟာ ဒီေန႔ေခတ္အေျခေနေလာက္ ျပန္႔ပြားႏိုင္ပါ့မလားလို႔ သမိုင္းဆရာေတြက သုံးသပ္ၾကပါတယ္။ အေသာကမင္းႀကီးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး က်မ္းဂန္ေတြကလည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးအေထြေထြ ေရးသားၾကတာကို ေတြ႕ရတယ္။ ဥပမာ- အေသာကမင္းႀကီးေခတ္က ရွင္ဥပဂုတၱမေထရ္ျမတ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး၊ ေတာင္ပိုင္းေထရဝါဒနဲ႔ ေျမာက္ပိုင္း မဟာယန က်မ္းဂန္ေတြမွာ မူအမ်ဳိးမ်ဳိးေတြ႕ၾကရတယ္။ အိႏၵိယက နာမည္ေက်ာ္ ကဗ်ာဆရာႀကီး တဂိုးကေတာင္ ရွင္ဥပဂုတၱမေထရ္ နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကဗ်ာ႐ွည္ တစ္ပုဒ္ေရးသားထားကို ေတြ႕ရတယ္။
★ဘယ္လိုဘဲျဖစ္ေစ၊ ဗုဒၶသာသနာမွာ ဗုဒၶျမတ္စြာ ပရိနိဗၺာန္ျပဳ ႃပီး ႏွစ္တစ္ရာၾကာမွာ က်င္းပတဲ့ ဒုတိယသဂၤါယနာေခတ္နဲ႔ အေသာကမင္းႀကီးလက္ထက္၊ သာသနာႏွစ္ (၂၃၅)မွာ က်င္းပတဲ့ တတိယသဂၤါယနာေခတ္ ၾကားကာလ ႏွစ္တစ္ရာေက်ာ္ ေလာက္ဟာ စိတ္၀င္စားဖြယ္ အေကာင္းဆုံး ကာလတစ္ခု ျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒီေခတ္ကာလမွာဘဲ ဗုဒၶဝါဒ ဂိုဏ္း ကြဲေတြ သေႏၶတည္ခဲ့ၿပီး အားေကာင္းစြာ ရပ္တည္လာခဲ့သလို၊ ေထရဝါဒ ဗုဒၶသာသနာဟာ လည္း ဆန္႔က်င္ဘက္ ဝါဒေတြ ၾကားမွာ ႀကံ႕ႀကံ့ခံ့ ရပ္တည္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ဒီလိုရပ္တည္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းမွာ သံဃာေတာ္ အရွင္သူျမတ္ေတြရဲ႕ ပရိယတ္၊ ပဋိပတ္ ႏွစ္ျဖာကို စြမ္းစြမ္းတမံ အားထုတ္ခဲ့မူေၾကာင့္ျဖစ္သလို အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ဗုဒၶသာသနာေတာ္အေပၚ ခ်ီးေျမႇာက္ေထာက္ပံ့မူကလည္း အလြန္အေရးႀကီးတဲ့ အခန္းက႑က ပါ၀င္ခဲ့ေၾကာင္းေတြ႕ရတယ္။
★ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ သမိုင္းဆရာ အိပ္ခ်္ ဂ်ီ ဝဲလ္ ရဲ႕ အေသာကမင္းႀကီးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သူ႔ရဲ႕ ကမာၻ႕သမိုင္း အက်ဥ္းခ်ဳပ္ စာအုပ္မွာ သုံးသပ္ထားတာေလးနဲ႔ နိဂုံးခ်ဴပ္ပါရေစ။
★‘‘အေသာကဘုရင္ဟာ ဘုရင္ေတြထဲမွာ အႀကီးျမတ္ဆုံးျဖစ္တယ္။ သူဟာ သူ႕ေခတ္ထက္ အမ်ားႀကီး ေရွ႕ကိုေျပးေနတယ္။ သူ႕ရဲ႕ လုပ္ငန္းေတြကို ဆက္ခံဖို႔ဘယ္လို အိမ္ေရွ႕ဥပရာဇာမွ၊ ဘယ္လို အဖြဲ႕စည္းမွ ခ်န္မထားခဲ့ဘူး၊ သူအုပ္ခ်ဳပ္စိုးစံခဲ့တဲ့ ေခတ္ကာလတစ္ေလွ်ာက္ဟာသူကံကုန္ၿပီး ႏွစ္တစ္ရာ ေလာက္အတြင္းမွာ အစိတ္စိတ္မႊာမႊာ ကြဲထြက္ၿပီးၿပိဳလဲပ်က္စီးေနခဲ့တဲ့အိႏၵိယႏိုင္ငံရဲ႕ ဂုဏ္ယူလြမ္းဆြတ္ဖြယ္ ေခတ္ကာလႀကီး ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ အိႏၵိယလူမူ အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အဆင့္ျမင့္ဆုံး၊ အခြင့္ထူး ခံစားရဆုံး ျဗာဟၼဏဇာတ္အလႊာဟာ ဗုဒၶဝါဒကို အၿမဲမျပတ္ ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္း ဆန္႔က်င္ခဲ့ၾကတယ္။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ သူတို႔ ဟာ အိႏၵိယေျမေပၚမွာ ဗုဒၶဝါဒ လႊမ္းမိုးမူကို ခ်ိနဲ႔ ယုတ္ေလ်ာ့ဩားေစခဲ့ပါတယ္။ ေရွးေဟာင္း တန္ခိုးႀကီး နတ္ဘုရား ကိုးကြယ္မူေတြ၊ မေရမတြက္ႏိုင္တဲ့ ဟိႏၵဴဝါဒရဲ႕ ႐ိုးရာအစြဲလမ္း ကိုးကြယ္မူေတြဟာ တစ္ေက်ာ့ျပန္ထြန္းကား လာခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ႏွစ္ရာစု မ်ားစြာၾကာေအာင္ ဗုဒၶဝါဒနဲ႔ ျဗာဟၼဏဝါဒ ဟာ ယွဥ္လ်က္ထြန္းကားျပန္႔ပြားခဲ့ေပမဲ့၊ ေနာက္ဆုံး ဗုဒၶဝါဒဟာ ၿပိဳကြဲေပ်ာက္ကြယ္ ခဲ့ရၿပီး အဲဒီ ေနရာမွာ ျဗာဟၼဏဝါဒဟာ ပုံစံမ်ဳိးစုံနဲ႔ အစားထိုးေနရာယူ ဩားခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဗုဒၶဝါဒ ဟာ ဇာတ္ခြဲျခားမူ စနစ္ႀကီး စိုးတဲ့ အိႏၵိယတိုက္ငယ္ ကို ေက်ာ္လႊားၿပီး ဒီေန႔ ေခတ္အထိ ဆက္လက္ ရွင္သန္ထြန္းကားေနတဲ့ တ႐ုတ္၊ ယိုးဒယား၊ ျမန္မာ ၊နဲ႔ ဂ်ပန္ ႏိုင္ငံမ်ားဆီ သို႔ ျပန္ႏွံ႔ေရာက္ရွိဩားခဲ့ပါတယ္’’
ဘိကၡဳ ေကသရ
sources: 1/ Dictionary of Pali Proper Names by Malalasekera
စာကြောင်း ၁၆၁ -
3/A Short History of the World by H.G Wells
4/ပါရဂူ၊
5/အရွင္သံ၀ရာဘိဝံသ၊ ဗုဒၶႏိုင္ငံေတာ္၊ ဒု-တြဲ
Bhikkhu Kesara's photo.
စာကြောင်း ၁၆၉ -
◆Cr ; Tin Maung Hlaing
★❛သမိုင္းေက်ာက္စာကေျပာေသာ ဘုရင္အေသာက၏ ပုံရိပ္တစ္စိပ္တစ္ေဒသ❜★
<nowiki>********************************</nowiki>
◆(ဘီစီ ၄၈၃)ခန္႔တြင္ ျမတ္ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္ဝင္စံေတာ္မူခ်ိန္တြင္ အိႏၵိယနိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းရွိ အေရးပါသည့္ နိုင္ငံအားလုံးနီးပါးကို ျမတ္ဗုဒၶ၏ ဓမၼလမ္းစဥ္က နက္ရွိဳင္းစြာ လႊမ္းမိုးဩားပုံရသည္။ မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္ေတာ္အရ ယဥ္ေက်းမွဳ မတူကြဲျပားၾကသည့္ ေနာက္ခံသမိုင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၾကသည့္ ရွစ္ျပည္ေထာင္ေသာနိုင္ငံတို႔္သည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ေမြေတာ္ဓာတ္ေတာ္ေဝစုတို႔ကို ရလိုေၾကာင္း ေတာင္းဆိုၾကသည္။ ဤသည္မွာ ျမတ္ဗုဒၶအေနျဖင့္ ယင္းနိုင္ငံမ်ား၌ ရွင္ေတာ္ျမတ္၏ အဆုံးအမ ဓမၼကို နာခံသူတပည့္မ်ားစြာရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပေနေပသည္။ ျမတ္ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူျပီး ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာသည့္တိုင္ မည္သည့္နိုင္ငံကမွ် ျမတ္ဗုဒၶ၏ ဓမၼကို နိုင္ငံေတာ္၏ ဘာသာတရားအျဖစ္ သတ္မွတ္သည္ဟူေသာ အခ်က္ကို သက္ေသျပရန္အေထာက္ထား မရွိေခ်။ အေသာကသည္ ဗုဒၶဝါဒကို အိႏၵိယ၏ နိုင္ငံေတာ္ဘာသာ ျဖစ္ေစခဲ့သည့္ ပထမဆုံးေသာ ဘုရင္ျဖစ္ေပသည္။
◆(ဘီစီေလးရာစု)ကုန္ခါနီးေလာက္တြင္ အေသာက၏ အဘိုး ဘုရင္စႏၵဂုပၸတေမာရိယမင္းသည္ ခန္႔မွန္းေျခ အာဖဂန္နစၥတန္မွ မိုင္းေဆာ (Mysore)နယ္အထိ အိႏၵိယျပည္ၾကီးကို ခ်ဲ႕ထြင္ကာ တန္ခိုးၾသဇာၾကီးမားသည့္ အင္ပါယာၾကီးကို တည္ေထာင္ခဲ့ေလသည္။ ယေန႔ေခတ္အရ အိႏၵိယေျမာက္ဘက္ ပါကစၥတန္နွင့္ အေနာက္ဖ်ားေဒသထိ နယ္ပယ္မ်ားသည္ စႏၵဂုပၸတမင္းၾကီး၏ အင္ပါယာေအာက္တြင္ ရွိခဲ့သည္။ (Mookerji's Asoka, page 12).
◆စႏၵဂုပၸတမင္း၏ သားေတာ္ ဗိႏၵဳသာရသည္ ဖခင္၏ အင္ပါယာကို ဆက္လက္ထိန္းထားနိုင္ရုံမက ေတာင္ပိုင္းေဒသသို႔ပင္ ခ်ဲ႕ထြင္နိုင္ခဲ့ဖြယ္ရွိသည္။ (ဘီစီ ၂၇၄)(ဘီစီ ၃ ရာစု)ခန္႔တြင္ ဗိႏၵဳသာရမင္း၏ သားေတာ္ အေသာကသည္ စြမ္းရည္ႏွင့္ျပည့္စုံသည့္ ေကာဋိလ်စာဏက် ကဲ့သို႔ေသာ နိုင္ငံေတာ္အၾကံေပးပုဂၢိဳလ္မ်ား၏ ကၽြမ္းက်င္လိမၼာသည့္ လမ္းညႊန္မွဳတို႔ျဖင့္ ဧကရာဇ္ဘုရင္ ဘိုးေတာ္ႏွင့္ ခမည္းေတာ္ဘုရင္ၾကီးႏွစ္ပါးတို႔ တည္ေထာင္ခဲ့သည့္ အင္ပါယာၾကီးကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းနိုင္ခဲ့သည္။ ဘုရင္အေသာက၏ အင္ပါယာအတိုင္းအဆကို မင္းၾကီးကိုယ္တိုင္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ ေက်ာက္စာ အမိန္႔ျပန္တမ္းမ်ားမွ အကဲျဖတ္နိုင္သည္။
◆ဥပမာ-ေက်ာက္စာအမွတ္ (၂) (၅)ႏွင့္ (၁၃) တို႔တြင္ အေသာကလက္ေအာက္ခံနိုင္ငံမ်ားကို ေဖာ္ျပထားသည္။ ေတာင္ဖက္တြင္ ေစာဠ (Cholas)တိုင္း၊ ပဒ်ာ(ပန္ဂ်ပ္)(Padyas)၊ သတိယပုတၱ(Satiyaputras)ႏွင့္ ေကရာလပုတၱ( Keralaputras) တိုင္းမ်ားအဆုံးထိျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဖက္တြင္ အေသာက၏အင္ပါယာသည္ ဟိမဝႏၱာေတာင္ေျခသို႔တိုင္ က်ယ္ျပန္႔ေလသည္။ ကက္ရွ္မီးယားႏွင့္ နီေပါနိုင္ငံမ်ားရွိ အေဆာက္အဦမ်ားက အေသာက၏ အင္ပါယာအစိတ္အပိုင္းမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပေနသည္။ အေနာက္ဖက္တြင္ ဆီးရီးယန္းဘုရင္ အႏၱီေယာ့ခ္(Antiochus)၏ နယ္ပယ္သို႔တိုင္ေအာင္ ေရာက္ခဲ့သျဖင့္ ဘုရင္အႏၱီေယာ့ခ္(Antiochus)၏ လက္ေအာက္ခံ ပါရွား(အီရန္)နွင့္ ဆီးရီးယားသို႔တိုင္ က်ယ္ျပန္႔ခဲ့သည္။ ယဝန(Yavanas)၊ ကေမၻာဇ(Kambojas)ႏွင့္ ဂႏၶာရ (Gandharas) (ယေန႔ေခတ္ပါကစၥတန္)တိုင္းသူျပည္သားမ်ားကို အေနာက္ေျမာက္ဖက္တြင္ ေနထိုင္သူမ်ားအျဖစ္ ေဖာ္ျပထားသည္။
◆အေသာက၏ ဘိုးေတာ္ စႏၵဂုပၸတမင္းသည္ (ဘီစီ ၃၀၄)ခန္႔တြင္ စစ္ခ်ီမွဳတစ္ရပ္ေအာင္ျမင္ျပီးဆုံးျပီးေနာက္ အလက္ဇႏၵားဘုရင္၏ စစ္သူၾကီး တစ္ဦးျဖစ္သူ ဆီလ်ဴးကပ္စ္(Seleucus)ထံမွ အရိယ(Aria)၊ အာရေခ်ာရွား(Arachosia)၊ ေဂျဒိဳရွား(Gedrosia)ႏွင့္ ပေရာပနိဆာဒိုက္(Paro-panisadai)ဟူေသာ နယ္ပယ္ေလးခုကို သိမ္းယူခဲ့သည္ဟု ဆို၏။ ဘုရင္အေသာကသသည္ သူ႔၏ေခတ္တြင္ အိႏၵိယမွာ ပါဋလိပုတၱ(ယေန႔ေခတ္ဗီဟာျပည္နယ္ျမိဳ႕ေတာ္ ပါတၱနားျမိဳ႕)ႏွင့္ ဝိဒိသာကဲ့သို႔ေသာ ျမိဳ႕ၾကီးမ်ားကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ကက္ရွ္မီးယားရွိ ရွရီနဂါးျမိဳ႕ႏွင့္ နီေပါနိုင္ငံရွိ ျမိဳ႕ေတာ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို အေသာကကိုယ္တိုင္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္ဟု ယူဆရသည္။ နိုင္ငံတလႊား ပါဋိပုတ္ျမိဳ႕ေတာ္အနီး အေသာကာရုံေက်ာင္းတိုက္ၾကီးကဲ့သို႔ေသာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းတိုက္ၾကီးမ်ားႏွင့္ ဆန္ခ်ီေစတီကဲ့သို႔ေသာ သမိုင္းဝင္ေစတီမ်ားကို အရပ္ရပ္မွာ တည္ထားခဲ့ေလသည္။ အမွန္စင္စစ္ ျမတ္ဗုဒၶႏွင့္ ပတ္သက္သမွ် ဓာတ္ေတာ္ေစတီပူေဇာ္မွဳကို အေသာကဘုရင္က အဈပဳခဲ့ေလသည္။ (Sir John Marshall: The Moauments of Sanchi, I. P. 21). ။ ထို႔ျပင္ ဘုရင္အေသာကသည္ (ဘီစီ ၂၆၂)ခန္႔တြင္ ျပင္းထန္လွသည့္ စစ္ပြဲၾကီးကို ဆင္ႏႊဲျပီးေနာက္ ကလိဂၤတိုင္းတိုင္းကို ေအာင္နိုင္ခဲ့သည္။
◆မဟာဝံသက်မ္း၌ ဘုရင္အေသာကသည္ ေစာေစာပိုင္းကာလမ်ားက သူ၏ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္မွဳေၾကာင့္ တိုင္းသားျပည္သူမ်ားက သ႔ူကို စ႑ာေသာက(ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္သည့္ ဘုရင္အေသာက)ဟု နာမည္ေပးခဲ့ၾကေသာ္လည္း တရားဓမၼႏွင့္ ေမြ႔ေလွ်ာ္သူ ျဖစ္လာျပီးေနာက္မွ သီရိဓမၼာေသာက(က်က္သေရရွိေသာ ဓမၼာေသာက)ဟု ထင္ရွားလာေၾကာင္းေဖာ္ျပသည္။ အမွန္စင္စစ္ ေက်ာက္စာအမွတ္ (၁၃)၌ ကလိဂၤစစ္ပြဲအတြင္း မင္းၾကီး၏ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္မွဳအတြက္ ေနာင္တပူပန္မွဳ စိတ္မခ်မ္းေျမ့မွဳႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ခိုင္လုံသည့္ မွတ္ခ်က္မ်ားပါရွိျပီးျဖစ္သည္။ ယင္းေက်ာက္စာ၌ မင္းၾကီးသည္ ထိုအခ်ိန္က စ႑(ၾကမ္းၾကဳတ္သူ) တစ္ေယာက္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
◆အေသာကမင္းၾကီးသည္ ဗုဒၶဝါဒီအျဖစ္ေတာ့ ေမြးခဲ့သူေတာ့မဟုတ္ေပ။ သူ၏ အဘိုးေတာ္ စႏၵဂုပၸတမင္းၾကီးသည္ ဂ်ိန္းအစဥ္လာကို ယုံၾကည္ကိုးကြယ္သည့္ ဂ်ိန္းဝါဒီျဖစ္သည္။ ထို႔အတူ အေသာက၏ ခမည္းေတာ္ ဘုရင္ဗိႏၵဳသာရသည္လည္း ျဗဟၼဏဝါဒီျဖစ္ေၾကာင္း၊ ျဗဟၼဏဝါဒီဂိုဏ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးမွ ရဟန္းမ်ားကို (အထူးသျဖင့္ ဒိဂမၺရ (Digambara)ဂိုဏ္းဝင္ ဂ်ိန္းဘုန္းၾကီးမ်ားကို ဆည္းကပ္ေၾကာင္း၊ ဘုရင္အေသာကသည္လည္း သုံးႏွစ္ပတ္လုံး ဖခင္၏အယူဝါဒကို နာလိုက္က်င့္သုံးခဲ့ျပီး အဘိသိက္ခံျပီးေနာက္ ေလးႏွစ္ေျမာက္တြင္ တူေတာ္ နိေျဂာဓ သာမေဏေလး၏ ဆုံးမမွဳေၾကာင့္ ဗုဒၶဝါဒီ ျဖစ္လာေၾကာင္းကို သမႏၱပါသာဒိကေခၚ ဝိနည္းအဌကထာ (ဝိဌ-၁၊၄၄)ႏွင့္မဟာဝံသ(ဋီကာ-၁၉၀) ႏွစ္က်မ္းလုံးတို႔က တညီတညြတ္တည္း ေဖာ္ျပၾက၏။
◆မည္သို႔ပင္ဆိုေစ ဘုရင္အေသာကသည္ အဘိသိက္ခံျပီးေနာက္ ႏွစ္အနည္းငယ္အၾကာတြင္ ဗုဒၶဝါဒီ ဥပါသကာတစ္ေယာက္ျဖစ္လာလင့္ကစား ႏွစ္ႏွစ္ သုံးႏွစ္ခန္႔အထိ မိမိ၏ ဘာသာတရားအသစ္(ဗုဒၶဘာသာ)ႏွင့္ပတ္သက္ျပီးေတာ့ ကြဲကြဲျပားျပားမရွိေသးေခ်။ ဗုဒၶသားေတာ္ရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္ နီးကပ္စြာ ဆက္ဆံလာျပီးေနာက္မွသာ ဗုဒၶဝါဒအေပၚ ႏွစ္ႏွစ္ကာကာ သက္ဝင္လာျပီး မင္းၾကီးကိုယ္တိုင္ လိုက္နာက်င့္သုံးမွဳမ်ား ျပဳခဲ့သည္။ ျဗဟၼဂိရိအရပ္ရွိ ေက်ာက္စာအမွတ္(၁)၌ လာသည့္ သံေဃ ဥပါယိေတ ဟူေသာ စကားကို ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားထံ ဆည္းကပ္အဖူးေမွ်ာ္ဩားသည္ဟု ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဘာသာျပန္နိုင္ေသာ္လည္း ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က အေသာကမင္းၾကီးသည္ အမွန္ပင္ ဗုဒၶဝါဒီ ျဖစ္ဩားေၾကာင္းကို အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူၾကသည္။ ကလိဂၤစစ္ပြဲအတြင္း ထိတ္ရြံ႕ဖြယ္ လူ႔အသက္ေပါင္းမ်ားစြာ ဆုံးရွဳံးမွဳႏွင့္ လူေျမာက္အျမား ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္ခဲ့ရသည့္ အနိဌာရုံျမင္ကြင္းကို သူကိုယ္တိုင္ မ်က္ဝါးထင္ထင္ ေတြ႔ျမင္ရသျဖင့္ အဘိသိက္ခံျပီးေနာက္ရွစ္ႏွစ္ေျမာက္တြင္ သံဃာေတာ္မ်ား၏ ေကာင္းေသာလမ္းညႊန္မွဳမွတဆင့္ အေသာကမင္းၾကီး လုံးဝေျပာင္းလဲဩားေတာ့သည္။ ယင္းသည္ပင္ ဘုရင္အေသာက၏ ဘဝအခ်ိဳးအေကြ႔ျဖစ္သည္။
◆အေသာကမင္း၏ ယုံၾကည္မွဳအသစ္သည္ သူ၏ဘဝတစ္ခုလုံးႏွင့္ အက်င့္စရိုက္ကိုပါ ေျပာင္းလဲျပစ္ပုံရသည္။ သူ၏ စိတ္ပိုင္းဘဝ ယုံၾကည္မွဳအသစ္ႏွင့္ ဆန္႔က်င္သည့္ ထိုအခ်ိန္က လိုက္နာဆဲ ထုံးလမ္းစဥ္လာမ်ားႏွင့္ ဘုရင္မင္းတို႔ဆိုင္ရာ ညႊန္ၾကားခ်က္အမ်ားစုကို ပယ္ဖ်က္ျပီး အျခားတစ္ပါးႏွင့္ အစားထိုးခဲ့သည္။ မင္းၾကီး၏ ယုံၾကည္မွဳအသစ္က ျပဳျပင္လိုက္သည့္ ႏွလုံးသားအေျပာင္းအလဲသည္ မင္းၾကီး၏ ပုဂၢိဳလ္ေရးဘဝကိုသာမက ျပည္သူ႔ေရးရာေပၚလစီႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑ကိုပါ သက္ေရာက္ေစခဲ့သည္။ မင္းၾကီး၏ေနာက္ဆုံးနိုင္ငံေရး စြန္႔စားမွဳျဖစ္သည့္ ကလိဂၤစစ္ပြဲျပီးေနာက္ မင္းၾကီးသည္ စစ္ပြဲကို လုံးဝစြန္႔လိုက္သည္။
◆ေက်ာက္စာအမွတ္(၁၃)၌ အကယ္၍ တစ္စုံတစ္ေယာက္သည္ မင္းၾကီးအား အျပဳသေဘာေဆာင္သည့္ နာက်င္ေစမွဳတစ္ခုကို ျပဳဘိမူ မင္းၾကီးသည္ ထိုပုဂၢိဳလ္အား ျဖစ္နိုင္သမွ် ခြင့္လႊတ္မွဳကို ထိုက္တန္သူအျဖစ္ ယူဆလိမ့္မည္ဟု ဆိုထားသည္။ မိမိ၏ နယ္ပယ္ႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည့္ တိုင္းနိုင္ငံမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ မင္းၾကီးက ကလိဂၤေက်ာက္စာအမွတ္(၂)တြင္ မင္းၾကီးသည္ လူအေပါင္းက မင္းၾကီးကို မေၾကာက္ရြံ႕ၾကေစရန္၊ ယုံၾကည္ၾကေစရန္ မင္းၾကီးထံမွ ေပ်ာ္ရႊင္မွဳကို ရရွိၾကျပီး ေသာကပူပန္မွဳကို မရရွိၾကေစရန္ အလိုရွိ၏ဟု ဆိုထားပါသည္။ ။ မင္းၾကီးသည္ ေက်ာက္စာအမွတ္(၉)၌ မင္းျမတ္မဟာ၏ ကိုယ္က်င့္သီလကို က်င့္သုံးမွဳ ရလာဒ္အျဖစ္ ဓမၼစစ္စည္ ရြမ္းသံကို ဖိတ္ေခၚျခင္းျဖစ္လာ၏ဟု ဆိုထား၏ ။ ။
◆အေသာကမင္းၾကီး၏ ဓမၼကို ေစာင့္ထိမ္းမွဳ၊ ဓမၼကို ခ်စ္ခင္ျမတ္နိုးတတ္မွဳႏွင့္ ဓမၼကို ေဟာၾကားမွဳမ်ားသည္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာခဲ့၏။ မင္းၾကီးသည္ ေနာက္ပိုင္းေအာင္ျမင္မွဳမ်ားအတြက္ သံလ်က္ဓားကို မဆြဲကိုင္ေတာ့ဘဲ ဓမၼျဖင့္သာလွ်င္ ေအာင္ျမင္သည့္အခ်ိန္မွဈပီး ဓမၼဝိဇယ ဟုေခၚသည့္ ကိုယ္က်င့္တရားႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေအာင္ျမင္မွဳမ်ားအတြက္ တစိုက္တမတ္ ေဆာင္ရြက္ေတာ္မူခဲ့၏။ ။ ဤသည္မွာ မင္းၾကီးအား ၾကီးျမတ္ေသာ ေအာင္ျမင္သူအျဖစ္ ယူဆျခင္းခံခဲ့ရေလသည္။ (ေက်ာက္စာအမွတ္ ၁၃)။ ယင္းေက်ာက္စာအမွတ္(၁၃)၌ မင္းၾကီးက ဆက္လက္ေဖာ္ျပထားသည္မွာ " ေနရာတိုင္း၌ လူအမ်ားသည္ မင္းတရား၏ ဘာသာတရားဩန္သင္ဆုံးမမွဳကို လိုက္နာက်င့္သုံးလွ်က္ရွိ၏။ မင္းတရား၏ သံတမန္မ်ား ဩားေရာက္နိုင္ျခင္းမရွိသည့္ နိုင္ငံမ်ား၌ ေနထိုင္သူမ်ားပင္ မင္းၾကီးေလ့က်င့္အားထုတ္မွဳ၊ စူးစမ္းမွဳႏွင့္ ဓမၼလိုက္နာက်င့္သုံးမွဳမ်ားကို ၾကားရေသာအခါ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ လိုက္နာက်င့္သုံးေနၾကလိမ့္မည္။ ဓမၼျဖင့္ ေအာင္နိုင္ျခင္းသည္ အရပ္ေဒသအားလုံးကို ေအာင္နိုင္ျခင္းမည္၏။ တဖန္အရပ္ေဒသအားလုံးကို ေအာင္နိုင္ျခင္းသည္ ေမတၱာခံစားမွဳ၏ ရလာဒ္ျဖစ္၏။ တရားေသာ ေအာင္နိုင္ျခင္းမ်ားတြင္ ေမတၱာျဖင့္ေအာင္နိုင္ျခင္းသည္ ပိုမိုေကာင္းမြန္၏။ " ။
◆ဘာသာအယူဝါဒ ေျမာက္ျမားစြာ တည္ရွိေနသည့္ အင္ပါယာၾကီးကို အုပ္ခ်ဳပ္ျပီး စိတ္ႏွလုံးၾကီးျမတ္သူ ဘုရင္အေသာကသည္ ဘာသာတရားမ်ိဳးစုံကို ကိုးကြယ္ၾကသည့္ မိမိ၏ တိုင္းသူျပည္သားအားလုံးတို႔အတြက္ သူ၏ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ဓမၼဟူေသာအသုံးအႏွဳန္းကိုသာ ေျပာဆို၏။ သူ၏ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ မၾကာခဏသုံးႏွဳန္းခဲ့သည့္ ဓမၼဟူေသာစကားကို လူၾကီးမိဘဆရာသမားတို႔အား ေလးစားျခင္း၊ ရေသ့ရဟန္း သမဏျဗဟၼဏ ေဆြမ်ိဳးမိသဂၤဟ ေက်းကၽြန္မွီခိုသူ ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္သူမ်ားအား သင့္တင့္ေလွ်ာက္ပတ္စြာ ေကၽြးေမြးေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ သက္ရွိသတၱဝါမ်ားအား သတ္ျဖတ္မွဳမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ၾကင္နာတတ္ျခင္း၊ သစၥာေစာင့္သိျခင္း၊ အတြင္းအျပင္ စင္ၾကယ္ျခင္း၊ သိမ္ေမြ႔ျခင္း၊ သူေတာ္ေကာင္းပီသျခင္း၊ မိမိကိုယ္ကို ထိမ္းသိမ္းျခင္း၊ ေက်းဇူးသိတတ္ျခင္း၊ ကိုယ္က်င့္သီလစင္ၾကယ္မွဳအေပၚ ခိုင္မာသည့္ စိတ္ဆႏၵျဖင့္ အက်ိဳးမဲ့ မျဖဳန္းတီးဘဲ စုေဆာင္းေခၽြတာျခင္း၊ စသည္ အဓိပၸါယ္မ်ားျဖင့္ ကိုယ္စားျပဳ ဖြင့္ဆိုခဲ့သည္။
◆ဓမၼဟူေသာ စကားလုံးေအာက္၌ ဂိုဏ္းဂဏ အုပ္စုအမ်ိဳးမ်ိဳးကို လိုက္နာက်င့္သုံးသူမ်ား၊ ရေသ့ရဟန္းမ်ားနွင့္ အိမ္ေနလူမ်ား၊ မင္းၾကီး၏ အင္ပါယာအတြင္း အျပင္ပမွ လူထု၊ မယဥ္ေက်းေသးသည့္ နိုင္ငံသားမ်ားႏွင့္ ယဥ္ေက်းျပီးနိုင္ငံမ်ား၊ အိႏၵိယနိုင္ငံသားႏွင့္ အိႏၵိယနိုင္ငံသားမဟုတ္သူမ်ား၊ အားလုံးက လက္ခံနိုင္သည္။ ဤသို႔အားျဖင့္ ဘုရင္အေသာကသည္ အမ်ားဆိုင္ ဘာသာတရားတစ္ခုကို တည္ေထာင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ျပီး ယင္းၾကိဳးပမ္းခ်က္သည္ ကမၻာ့သမိုင္းတြင္ ပထမဆုံး ျဖစ္ဖြယ္ရွိသည္။ ဘုရင္အေသာက၏ ဓမၼနိုင္ငံေတာ္သည္ လူသားမ်ားအတြက္သာ ကန္႔သတ္ထားသည္မဟုတ္ေခ်၊ ေက်ာက္စာအမွတ္(၂ )မွာ မင္းၾကီးသည္ လူသားအတြက္ ေဆးကုသမွဳဌာန၊ ေတာရိုင္းတိရစၦာန္မ်ားအတြက္ ေဆးကုသမွဳဌာန၊ ရွားပါးသည့္ေနရာမ်ား၌ လူသားမ်ားအတြက္ေရာ ေတာရိုင္းတိရစၦာန္မ်ားအတြက္ပါ ေကာင္းနိုးရာရာ ေဆးဘက္ဝင္သစ္ပင္မ်ား မွာယူစိုက္ပ်ိဳးေစေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
◆ေက်ာက္စာအမွတ္(၁)၌ မည္သည့္သက္ရွိသတၱဝါကိုမွ် မသတ္ျဖတ္ရ၊ယဇ္မပူေဇာ္ရ၊ ဟု အမိန္႔ထုတ္ျပန္ခဲ့၏။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ ဘုရင့္မီးဖိုေဆာင္ အသုံးျပဳရန္ သတၱဝါမ်ားအား သတ္ျဖတ္ျခင္းကိုလည္ ရပ္ဆိုင္းခဲ့သည္။ အင္ပါယာတစ္ခုလုံး၌ သက္ရွိတိရစၦာန္အေပါင္း၏ အသက္ကို ကာကြယ္ရန္ အမိန္႔ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ေက်ာက္စာအမွတ္(၅) အရ မင္းၾကီးသည္ အခ်ိဳ႕ေသာ တိရစၦာန္မ်ားအား သတ္ျဖတ္ျခင္း၊ သင္းကြပ္ျခင္း၊ သံပူကပ္၍ အမွတ္တံဆိပ္ခတ္ႏွိပ္ျခင္း၊ ငါးမွ်ားျခင္းမ်ားကို အထူးေန႔ရက္မ်ားႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာဥပုသ္ေန႔မ်ား၌ တားျမစ္ခဲ့သည္။ အထဲတြင္ သက္ရွိမ်ားရွိေနသည့္ သစ္ပင္အခ်ိဳ႕ကို မီးမရွိဳ႕ရ၊ အေၾကာင္းမဲ့ျဖစ္ေစ၊ အၾကမ္းျပဳလို၍ျဖစ္ေစ သစ္ေတာမ်ားကို မီးမရွိဳ႕ရ၊ သက္ရွိမ်ားသည္ အျခားသက္ရွိမ်ား၏ အစားအစာ မျဖစ္ေစရ ဟုလည္း အမိန္႔ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ေက်ာက္စာအမွတ္(၇) တြင္ မင္းၾကီးက လမ္းျမင့္မ်ားေပၚ၌လည္း လူသားမ်ားႏွင့္ ကၽြဲႏြားတိရစၦာန္မ်ား အရိပ္နားခိုေနနိုင္ရန္ ပင္ေညာင္ပင္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ သက္ေသာင့္သက္သာျဖစ္ေစရန္ သရက္ဥယ်ာဥ္မ်ား စိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ တစ္ေကာသဝက္အကြာအေဝးတိုင္း၌ ေရတြင္းေရကန္မ်ားတူးျခင္း၊ နားေနေဆာင္ ဇရပ္တန္ေဆာင္းမ်ား ေဆာက္လုပ္ျခင္း၊ ေနရာအႏွံ႔တြင္ ေရျဖန္႔ျဖဴးေရးဌာနမ်ား ဖြင့္ထားျခင္းမ်ားျပဳရမည္ဟု ဆိုပါသည္။
◆အေသာကမင္းၾကီးသည္ မိမိတိုင္းသူျပည္သားမ်ား၏ ေကာင္းက်ိဳးကိုသာ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္မဟုတ္ေသး မိမိအုပ္ခ်ဳပ္သည့္နယ္ပယ္ႏွင့္ထိစပ္ကပ္လွ်က္ရွိသည့္ ျပင္ပနိုင္ငံမ်ားကိုလည္း အာရုံစိုက္ခဲ့သည္။ ေက်ာက္စာအမွတ္(၂) ပါရွိသည့္အတိုင္း မိမိ၏နယ္နိမိတ္ႏွင့္ ယင္း၏ အိမ္နီးခ်င္းမ်ားအပါဝင္ ေနရာတိုင္း၌ လူသားႏွင့္တိရစၦာန္အတြက္ ေဆးကုသဌာနတည္ေဆာက္ျခင္းစသည္တို႔ကို ျပဳလုပ္ဖို႔ ျပဆိုထားသည္။
◆ဘုရင္အေသာက၏ ဗုဒၶဘာသာအေပၚ တက္ၾကြစြာ စိတ္ဝင္စားမွဳႏွင့္ နက္ရွိဳင္းစြာ ၾကည္ညိုမွဳသည္ အျခားဘာသာတရားမ်ားကို ေသးသိမ္ဩားေအာင္ မျဖစ္ေစခဲ့။ ေက်ာက္စာအမွတ္(၆) တြင္ မင္းၾကီးက ဤသို႔ဆိုသည္---ငါသည္ ဂိုဏ္းဂဏအသီးသီးမွ ရဟန္းေတာ္မ်ားအား ပူေဇာ္ဖြယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ပူေဇာ္၏။ တဖန္လည္း ေက်ာက္စာအမွတ္(၇)တြင္ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ေဒသအားလုံးတြင္ မ်ိဳးႏြယ္အသီးသီးမွ လူသားအားလုံး အတူတကြ ေနထိုင္မွဳကို လိုလားေတာ္မူ၏။ ေက်ာက္စာအမွတ္(၁၂) ၌မူကား မင္းၾကီးသည္ ဘာသာတရား အားလုံး၏ အဆုံးအမေကာင္းမ်ားကို တိုးတက္မွဳ၌ စိတ္ဝင္ဝင္စား၏ ဟုဆိုထား၏။ ဘုရင္အေသာကသည္ ဘာသာေရးဂိုဏ္းတစ္ခုက အျခားဘာသာတစ္ခုခုကို ေစာ္ကားမွဳကို အလိုမရွိေခ်။ ေက်ာက္စာအမွတ္ (၁၂)၌မွာပင္ မင္းၾကီးက---မိမိဘာသာတရားကိုသာ ခ်ီးမြမ္းစကားဆိုျပီး အျခားဘာသာတရားကို ပုတ္ခတ္ကဲ့ရဲ႕ျခင္း မလုပ္ရ။ ယင္းသို႔မလုပ္ဘဲ အျခားဘာသာတရားကိုလည္း အေၾကာင္းတစ္ခုခုျဖင့္ ခ်ီးမြမ္းစကားဆိုရမည္။ ယင္းသို႔ျပဳျခင္းျဖင့္ ဘာသာတရားတစ္ခုသည္ ယင္း၏ တိုးတက္ျပန္႔ပြားမွဳကိုေရာ အျခားဘာသာတရား၏ ျပန္႔ပြားမွဳကိုပါ အေထာက္အကူျပဳ၏။ ယင္းသို႔မဟုတ္လွ်င္ မိမိဘာသာတရားကိုေရာ အျခားဘာသာတရားကိုပါ နစ္နာေစ၏။ လူသားအားလုံးသည္ အျခားဘာသာမ်ား ေဟာၾကား ဩန္သင္ျပသသည့္ တရားဓမၼမ်ားကိုလည္း နားေထာင္တတ္ရမည္။ ယင္းအခ်က္ကို နားလည္ျခင္းျဖင့္ သင့္ျမတ္ညီညြတ္ျခင္းသည္ ခ်ီးမြမ္းထိုက္၏ ဟု ေၾကညာခဲ့သည္။ သမဏျဗဟၼဏတို႔၏ လြတ္လပ္မွဳကို ဗုဒၶဘာသာပါဠိေတာ္က်မ္းဂန္မ်ား၌ အေလးထား ေဖာ္ျပသကဲ့သို႔ အေသာကမင္းၾကီး၏ ေက်ာက္စာမ်ား၌လည္း ျပည္သူ႔ဝတၱရားအျဖစ္ အထူးျပဳေဖာ္ျပခဲ့သည္။
ဗုဒၶစာေပ၌ ဘာသာတရားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ သည္းခံစိတ္ဓာတ္ကို ဗုဒၶကိုယ္ေတာ္တိုင္ တည့္သာဝကမ်ားအား ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ျပီးျဖစ္သည္။ မဇၥ်ိမနိကယ္ ဥပါလိသုတ္တြင္ နာလႏၵာျမိဳ႕သား အထင္ကရ သူေဌးၾကီး ဥပါလိသည္ နိဂ႑နာဋပုတၱေခၚ(မဟာဝီရ) အျခားဂိုဏ္းဆရာၾကီး၏ တပည့္တစ္ဦးျဖစ္သည္။ မဟာဝီရ၏ တပည့္ျဖစ္သူ သူေဌးၾကီး ဥပါလိသည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ တပည့္သာဝကတစ္ဦး ေျပာင္းလဲျဖစ္လိုေၾကာင္း ျမတ္ဗုဒၶအား ေလွ်ာက္ထားလာသည္ကို ပါဠိေတာ္၌ ဤကဲ့သို႔မွတ္တမ္းတင္ထားသည္။ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶက ဥပါလိသူၾကြယ္အား ျမတ္ဗုဒၶ၏ တပည့္တစ္ဦး(ဗုဒၶဝါဒီ) ျဖစ္လာျပီးေနာက္ပိုင္းမွာပင္ ယခင္ဆရာေဟာင္း နိဂ႑တို႔အား လိုအပ္သည့္ ပစၥည္းမ်ားျဖင့္ ဆက္လက္ေထာက္ပံ့မွဳမ်ားကို ဆက္လက္ျပဳလုပ္ရန္ တိုက္တြန္းေတာ္မူခဲ့သည္။ ဘုရင္အေသာကသည္ ဘာသာေရးႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အလားတူ သည္းခံနားလည္မွဳကို နက္ရွိဳင္းစြာ ခံယူထားသည္မွာ သူ၏ ေက်ာက္စာမွတ္တမ္းမ်ားက သက္ေသျပေနၾကာင္း ေသခ်ာေပသည္။
◆ဘုရင္အေသာကသည္ မိမိတိုင္းသားျပည္သူမ်ား ကိုယ္က်င့္တရားေကာင္းမြန္ တိုးတက္ေရးအတြက္ နည္းမ်ိဳးစုံ အသုံးျပဳခဲ့သည္။ ေက်ာက္စာအမွတ္(၇)အရ ဘာသာတရားအဆုံးအမမ်ားကို သင္ၾကားျပီး လက္ေတြ႔အသုံးခ်မွဳမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ မင္းၾကီးသည္ ဗုဒၶဝါဒီ၊ဂ်ိန္းဝါဒီ၊ အာဇီဝကႏွင့္ အျခားဘာသာဝါဒီမ်ား ျဖစ္ၾကသည့္ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္သူမ်ားအၾကား မိမိ၏ေမတၱာေရွ႕ဩားျပဳသည့္ သင္ၾကားခ်က္မ်ားကို ျပန္႔ပြားေစရန္ ဓမၼမဟာမတၱ(တရားေရးရာဝန္ၾကီး)မ်ားႏွင့္ ရာထူးအဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည့္ အရာရွိမ်ားကို ခန္႔ထားသည္။ ျပည္သူမ်ား၏ ကိုယ္က်င့္တရား စာရိတၱေရးရာ ေကာင္းမြန္မွဳအတြက္ ရည္ရြယ္သည့္ ယင္းဓမၼမဟာမတၱဌာန(တရားေရးရာဝန္ၾကီးဌာန)သည္ အေသာကမင္းၾကီး၏ ကိုယ္ပိုင္ဆန္သည့္ ဆန္းသစ္တီထြင္မွဳလုံးဝ ျဖစ္ေပသည္။
◆အေသာကမင္းၾကီးသည္ ေရွးေခတ္ဘုရင္မ်ား လုပ္ေလ့လုပ္ထရွိခဲ့သည့္ ေတာကစားထြက္ျခင္းႏွင့္ အပန္းေျဖခရီး ထြက္ျခင္းတို႔အစား တိုင္းသားျပည္သူမ်ားအား အၾကံဉာဏ္ေပးရန္ႏွင့္ ဗုဒၶဝင္ေနရာမ်ားကို ဖူးေမွ်ာ္ရန္ ဘုရားဖူးခရီးထြက္ျခင္း မ်ားျပဳလုပ္ခဲ့ပုံမ်ားကို ေက်ာက္စာအမွတ္(၈) အရ သိရသည္။ ေက်ာက္စာအမွတ္(၃)တြင္ မင္းၾကီးသည္ သူကိုယ္တိုင္ ဘုရားဖူးခရီးထြက္သည္သာမက အဆင့္ျမင့္အရာရွိမ်ားအားလည္း တာဝန္တစ္ရပ္အေနနဲ႔ မိမိ၏စံနမူနာကို ယူၾကရန္(ဘုရားဖူးခရီးထြက္ရန္)လမ္းညႊန္ခဲ့သည္။ တိုင္းသူျပည္သားမ်ား ဘာသာတရား အသိစိတ္ဓာတ္မ်ား ျပည့္ဝလာေစရန္ ကိုယ္က်င့္ေကာင္းမြန္သည့္ဘဝသို႔ နိုးၾကားလာေစရန္ ဘုရင္အေသာကသည္ (ဗုဒၶဝါဒီျဖစ္လာျပီးေနာက္) ဘိုးေဘးစဥ္ဆက္မ်ားကကဲ့သို႔ စစ္မက္ေရးရာအင္အားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းအစား ဆင္ေျပာင္ကသည့္ နတ္ရထားမ်ား၌ နတ္သား နတ္သမီးရုပ္ပုံ ခင္းက်င္းျပသမွဳမ်ား၊ (ဗုဒၶဝင္) သရုပ္ေဖာ္မွဳမ်ားပါဝင္သည့္ ႏွစ္သက္ဖြယ္ နတ္ေလာကအဩင္အျပင္မ်ားျဖင့္ ျပည္သူအေပါင္းအား ဆြဲေဆာင္စည္းရုံးလုပ္ေဆာင္ခဲ့ပုံမ်ားကို ေက်ာက္စာအမွတ္ (၃)တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။ Bhabru Edict (ဘာျဗဳ) ေက်ာက္စာအမွတ္(၄) ၌ ေဖာ္ျပခ်က္အရ ဗုဒၶက်မ္းစာမ်ားကို ေဟာၾကားျခင္းကိုပင္ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားျဖင့္ ေဆာက္ရြက္ခဲ့ပုံရသည္။
◆Bhabru Edict (ဘာျဗဳ) ေက်ာက္စာႏွင့္ မိဂဒါဝုန္၊ ေကာသမၺီ၊ ဆန္ခ်ီေစတီ ရွိရာအရပ္တို႔၌ ေတြ႔ရသည့္ ေက်ာက္စာတိုင္တို႔၌ ေဖာ္ျပခ်က္အရ ယခုအခ်ိန္တြင္ ဗုဒၶဝါဒသည္ ဘုရင္အေသာက၏ အဓိကကိစၥျဖစ္လာသည္။ အေသာကသည္ ဗုဒၶဝါဒကို အိႏၵိယ၏ နိုင္ငံေတာ္ဘာသာ ျဖစ္ေစခဲ့သည္ ပထမဆုံးေသာ ဘုရင္ျဖစ္ေပသည္။ မိဂဒါဝုန္၊ ေကာသမၺီ၊ ဆန္ခ်ီေစတီ ရွိရာအရပ္တို႔၌ ေတြ႔ရသည့္ ေက်ာက္စာတိုင္တို႔၌ ေဖာ္ျပခ်က္အရ သံဃာအသင္းကြဲမွဳကို ျဖစ္ေပၚေစသည့္ ဘိကၡဳ ဘိကၡဳနီမမ်ားကို လူဝတ္လဲရမည္ျဖစ္ျပီး ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းမ်ား၌ ဆက္လက္ေနထိုင္ခြင့္မျပဳရန္ အမိန္႔ထုတ္ျပန္ထားသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ အေသာကမင္းၾကီးသည္ ဗုဒၶဝါဒ၏ ေလာကီေရး ေဆာင္ရြက္မွဳကို လက္ခံလွ်က္ ဗုဒၶဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ ေကာင္းက်ိဳးအတြက္ သက္ဝင္လွဳပ္ရွားသည့္ စိတ္ဝင္စားမွဳကို ရယူခဲ့သည္။
◆သက္ရွိလူႏွင့္ တိရစၦန္မ်ားအတြက္ လိုအပ္သည့္ ေဆးခန္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း၊ လမ္းေဘးမ်ား၌ ေရတြင္းေရကန္မ်ားတူေဖာ္ေဈခင္း၊ သစ္ပင္စိုက္ပ်ိဳးေဈခင္း စသည့္ ၾကီးမားက်ယ္ျပန္႔သည့္ လူမွဳေရး ေကာင္းက်ိဳးေဆာင္ရြက္မွဳမ်ားသည္ ဘာသာတရားေလးစားျပီး စာရိတၱ နက္ရွိဳင္းသူ ဘုရင္အေသာက၏ စိတ္ကို အားရေက်နပ္မွဳ မျဖစ္ေစနိုင္ေသးေပ။ ျပဳျပီးသမွ် လူမွဳေရးေကာင္းက်ိဳးေဆာင္ရြက္မွဳမ်ားသည္ မတည္ျမဲဘဲ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အကူညီေထာက္ပံသာျဖစ္ျပီး ယင္းလွဴဒါန္းေထာက္ပံမွဳမ်ား (ေရတြင္းေပါင္း ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္ ေရကန္ေပါင္း ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္ ေစတီေပါင္း ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္) စသည္မ်ားမွာ ေလာကုတၱရာဓမၼေရးရာႏွင့္ ႏွိုင္းယွဥ္ပါက မဆိုစေလာက္သာ ျဖစ္သည္။ မင္းၾကီးအေနျဖင့္ ဓမၼဒါနႏွင့္တူေသာ ဒါနမရွိဟု ျပင္းျပစြာခံစားနားလည္ထားသည္။ (ေက်ာက္စာအမွတ္(၁၁) နာ သတိ ဧတာရိသံ ဒါနံ၊ ယာရိသံ ဓမၼဒါနံ) ႏွင့္ သဗၺဒါနံ ဓမၼဒါနံ ဇိနာတိ- ဓမၼပဒ ဂါထာ ၂၁)။ ။ ထို႔ျပင္ အရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱတိႆမဟာေထရ္ျမတ္၏ ဩန္သင္ခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ဘုရင္မင္းၾကီးသည္ စစ္မွန္သည့္ သာသနဒါယာဒ (သာသနေမြခံ) ျဖစ္ေစရန္ မိမိ၏ ရင္ႏွစ္သည္းခ်ာ သားေတာ္ မဟိႏၵမင္းသားႏွင့္ သမီးေတာ္ သဃၤမိတၱာ မင္းသမီးကိုတို႔ သာသနေဘာင္ဩတ္ဩင္းခဲ့ေလသည္။ ။ အေသာက မင္းၾကီးသည္ ျမတ္ဗုဒၶဓမၼျပန္႔ပြားေရး ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ယခင္က မၾကားဖူး မရွိခဲ့ဖူးေသးသည့္ (န ဘူတျပဳဗၺ) (ပါဠိ-န ဘူတ ပုဗၺံ) ဓမၼမဟာမၾတ ေခၚသည့္ သာသနာျပဳဌာနသစ္တစ္ခု ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္ကို ေက်ာက္စာအမွတ္(၅)တြင္ အတိအလင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ယင္းေက်ာက္စာအမွတ္(၅)၌ ဓမၼမဟာမၾတမ်ားကို ဓမၼတည္တံ့ ျပန္႔ပြားေရးႏွင့္ ဘာသာတရားကို ခ်စ္ျမတ္နိုးသူမ်ား၏ ေကာင္းက်ိဳးခ်မ္းသာေရးအတြက္ ဘာသာေရးဂိုဏ္းဂဏအသီးသီး၌ ခန္႔ထားေၾကာင္းျပဆိုထားသည္။
| name = The Economist
| image =
| |||