ချင်ရှီဟွမ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
အရေးမကြီးNo edit summary စာတွဲ: ၂၀၁၇ ရင်းမြစ်တည်းဖြတ် |
အရေးမကြီးNo edit summary စာတွဲ: ၂၀၁၇ ရင်းမြစ်တည်းဖြတ် |
||
စာကြောင်း ၁ -
{{short description|ချင်နိုင်ငံတော်၏ ပထမဆုံး ဧကရာဇ်}}
{{other uses}}
{{pp-protect|small=yes}}
{{Infobox royalty
|name=
|image=Qinshihuang.jpg
|succession=[[ချင် မင်းကြီးများ စာရင်း|ချင် မင်းကြီး]]
|reign= မေလ ၇ရက် ၊၂၄၇ ဘီစီ – ၂၂၁ ဘီစီ
|predecessor=[[ချင် မင်းကြီး ကျွမ့်ရှန်း|မင်းကြီး ကျွမ့်ရှန်း]]
|birth_date=ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၈ရက်၊ ၂၅၉ ဘီစီ
|death_date=စက်တင်ဘာလ ၁၀ရက် ၊၂၁၀ ဘီစီ (သက်တော် ၄၉နှစ်)
|issue=အိမ်ရှေ့စံ မင်းသား [[ဖုဆု]]<br />[[ချင် အာရှီ]]<br />မင်းသား ကော်<br />မင်းသား ကျန်းလွီ
|full name=姓 [[မျိုးရိုးအမည်]]: [[ရင် (တရုတ်လူမျိုး မျိုးရိုးအမည်)|ရင်]] ({{linktext|嬴}})<br>氏 [[တရုတ်လူမျိုး မိသားစုအမည်|မိသားစု အမည်]]: [[ကျောက် (မျိုးရိုး)|ကျောက်]] ({{linktext|趙}})<br>名 [[အမည်]]: ကျန့် ({{linktext|政}})
|house=[[ချင် မင်းဆက်|ချင်]]
|father=[[ချင် မင်းကြီး ကျွမ့်ရှန်း|မင်းကြီး ကျွမ့်ရှန်း]]
|mother=[[မိဖုရားခေါင် မယ်တော်ကြီး ကျောက်]]
|succession1=[[တရုတ်ပြည် ၏ ဧကရာဇ်]]
|reign1=
|successor1=[[ချင် အာရှီ]]
<!--
|burial=[[ပထမဆုံး ချင် ဧကရာဇ် ၏ ဂူသင်္ချိုင်း |ဂူသင်္ချိုင်း]]
|brother=[[
-->
}}
{{Infobox Chinese
|title =
|collapse = no
|pic = Qin Shi Huang (Chinese characters).svg
|piccap = [[တံဆိပ် စာသား]] (အပေါ်ဖက်) ဖြင့် ဖော်ပြထားသည့် "ချင်ရှီဟွမ်" နှင့် [[ကိုင်ရှူ|ပုံမှန်]] (အောက်ဖက်)ဖြင့် ဖော်ပြထားသည့့် တရုတ် စကားလုံးများ
|picupright = 0.485
|pictooltip =
Line ၄၇ ⟶ ၅၀:
}}
[[File:Qinshihuang.jpg| thumb |ရှီဟွမ်တီ (ဘီစီ ၂၅၉-၂၁၀)]]
[[File:Xian museum.jpg| thumb |ရှီဟွမ်တီ၏
'''ချင်ရှီဟွမ်''' (<b>Qin Shi Huang Di</b>) ({{zh|c=秦始皇|l='''ချင် ၏ ပထမဆုံး ဧကရာဇ်'''}}, {{pronunciation|Qin shi huang pronunciation 2.ogg}};(ဖေဖော်ဝါရီ ၁၈ ရက် ဘီစီ ၂၅၉ မှ စက်တင်ဘာ ၁၀ ရက် ၂၁၀ ဘီစီ ) သည် [[ချင်မင်းဆက်| ချင်မင်းဆက်]] ကို တည်ထောင်သူဖြစ်၍ [[တရုတ်ပြည် ၏ ဧကရာဇ်|တရုတ်ပြည်ထောင် ၏ ပထမဆုံး ဧကရာဇ်]] ဖြစ်လေသည်။ ငယ်မည် "'ရင်ကျန့်'" ({{lang|zh|嬴政}})(သို့) "'ကျောက်ကျန့်'" ({{lang|zh|趙政}}) ဖြစ်၍ [[ချင် (ပြည်ထောင်)| ချင်ပြည်ထောင်]]၏ မင်းသားတစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူသည် အသက် ၁၃ နှစ်တွင် '''ချင် မင်းကြီး ကျန့်''' ({{lang|zh|秦王政}}) အဖြစ် နန်းတက်ခဲ့ပြီး ချင်ပြည်ထောင်သည် အခြားသော [[နယ်မြေများစစ်မက် ဖြစ်ပွားသည့်ကာလ|စစ်မက်ဖြစ်ပွားနေသည့် နယ်မြေများ]]ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ပြီး ၂၂၁ ဘီစီတွင် [[ချင်၏ တရုတ်ပြည် ပေါင်းစည်းရေး စစ်ပွဲများ|တရုတ်ပြည်ကို ပေါင်းစည်း]]နိုင်ခဲ့ခြင်းဖြင့် သက်တော် ၃၈နှစ်တွင် တရုတ်ပြည်၏ ပထမဆုံး ဧကရာဇ် ဖြစ်လာခဲ့လေသည်။<ref name="duik">Duiker, William J. & al. ''World History: Volume I: To 1800'', 5th ed., p. 78. Thomson Higher Education Publishing, 2006. {{ISBN|0-495-05053-9}}.</ref> ယခင်က [[ရှန် မင်းဆက်|ရှန် မင်းဆက်]] နှင့် [[ကျိုး မင်းဆက်| ကျိုးမင်းဆက်]]တို့မှ မင်းဆက်များ ခေါ်ဝေါ်ခဲ့သည့် "[[တရုတ်လူမျိုး မင်းကြီး| မင်းကြီး|]]"({{lang|zh|王}} ''wáng'' (''ဝမ်'') ဘွဲ့တော်ကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းခြင်း မရှိဘဲ သူသည် ၂၂၁ ဘီစီမှ ၂၁၀ ဘီစီအထိ ချင်မင်းဆက်၏ ပထမဆုံး ဧကရာဇ် ({{lang|zh|始皇帝}}) အဖြစ် အုပ်စိုးခဲ့သည်။ သူ တီထွင် အသုံးပြုခဲ့သော "ဧကရာဇ်" ({{lang|zh|皇帝}} ''{{audio|Zh-huángdì.ogg|huángdì|help=no}}'') ဟူသည့် ဘွဲ့တော် နှင့် အရှေ့တွင် သုံးနှုန်းထားသည့် "ပထမဆုံး"ဆိုသော စကားသည် နောက် နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ခန့်အထိ အဆက်ဆက်သော [[တရုတ်ပြည်ကို အုပ်စိုးသည့် မင်းများ|တရုတ်ပြည်မင်းဆက်များ]] အတုယူ သုံးနှုန်းစရာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။
သူ၏ နန်းစံနှစ်တွင် သူ၏ စစ်သူကြီးတို့သည် တရုတ်ပြည် နယ်မြေများကို ချဲ့ထွင်ခဲ့ကြသည်။
[[ချူ (ပြည်ထောင်)|ချူ]] ၏ တောင်ဖက်သို့ [[ချင်ပြည်ထောင်၏ ယွဲ့မျိုးနွယ်စုများသို့ စစ်ဆင်နွှဲခြင်း|စစ်ဆင်နွှဲခြင်းများ]] သည် [[ဟူနန်]] နှင့် [[ဂွမ်ဒုန်]]ရှိ [[ပိုင်ယွဲ့|ယွဲ့]]နယ်မြေများကို [[အရှေ့ပိုင်း အာရှ ယဉ်ကျေးမှု စက်ကွင်း|တရုတ်လူမျိုးများ၏ ယဉ်ကျေးမှု စက်ကွင်း]]ထဲသို့ ထည့်သွင်းလိုက်သလိုပင် ဖြစ်သည်။ အာရှ အလယ်ပိုင်းတွင် [[ချင်၏ ရှူံးနူတို့ကို စစ်ဆင်နွှဲခြင်းများ|စစ်ဆင်နွှဲမှုများ]]သည် [[အော်ဒို ပတ်လမ်း]]ကို ရှူံးနူတို့ထံမှ သိမ်းယူနိုင်ခဲ့သည်။ ဤသို့ ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့် ရှူံးနူတို့သည် [[မိုတု ချန်ယု]]၏ အုပ်စိုးမှုအောက်တွင် ခိုလှုံခြင်းဖြင့် စုစည်းမိကြသည်။
နောက် ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်လာသည့် [[လီဇု]] (Li Si) မှာ ဥပဒေ၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ စီမံကိန်း အစရှိသည့် ဘာသာရပ်များတွင် ဆရာတစ်ဆူဖြစ်ပြီး ရှီဟွမ်တီကို ကျိုးနွံစွာ ပံ့ပိုးပေးနိုင်သူဖြစ်သည်။
ဧကရာဇ်ဖြစ်လျှင် ယခင် ကျိုမင်းဆက်လက်ထက်ကဲ့သို့ ပဒေသရာဇ်တို့ တဖန်အင်အားကောင်းလာမည်ကို မလိုလားသဖြင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်သည်။ နယ်စား၊ ဘုရင်ခံတို့ ကို တစ်နယ်တည်း အတည်တကျမထားပဲ အလှည့်ကျရွှေ့ပြောင်းစေသည်။ ၎င်းတို့၏ မိသားစုများကိုလည်း နေပြည်တော်တွင် ချန်ရစ်စေသည်။ လမ်း၊ တံတား အစရှိသည့် ဆက်သွယ်ရေးစနစ်များ ကိုတိုးတက်ကောင်းမွန်အောင် ပြုပြင်သည်။ အလေး၊ တင်းတောင်း၊ အချိန်အတွယ်၊ အတိုင်းအတာတို့ကို တစ်ပြေးညီ သတ်မှတ်ပေးသည်။ ဘီစီ ၃၁၂ တွင် [[ကွန်ဖြူးရှပ်]] ကျမ်းစာများ အပါအဝင် တရုတ်အမျိုးသားရေးဆိုင်ရာ ကျမ်း၊စာပေ အစရှိသည်တို့ကို မီးရှို့ဖျက်စီးစေသဖြင့် လူအများကြောက်ရွှံထိပ်လန့်ရသည်။ သို့သော် ကျမ်းတစ်စောင်စီကိုမူ နန်းတွင်းမော်ကွန်းတိုက်သို့ပို့ကာ သိမ်းဆည်းစေခဲ့သည်။ နောက် ကွန်ဖြူးရှပ်ကျမ်းဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်များက နှုတ်ဖြင့်ဆက်လက်ပြန့်ပွားအောင် လုပ်သည်ဟု စွပ်စွဲကာ အရှင်လတ်လတ် မြေမြုပ်သတ်စေသည်။
Line ၅၈ ⟶ ၆၄:
ရှီဟွမ်တီကို နှောင်းခေတ်လူတို့က ကွန်ဖြူးရှပ်စ်ဝါဒအား နှိပ်ကွပ်သည်ကိုအကြောင်းပြုပြီး မုန်းတီးစိတ်အခံကြောင့် မျိုးမစစ်၊ လင်ကောင်မပေါ်ပဲမွေးသည့်သား အစရှိသဖြင့် ပြောဆိုရှုံ့ချကြသကဲ့သို့၊ ကွန်မြူနစ်တို့က တိုးတက်သောအမြင်ရှိသူဟု ဆိုကာ ချီးမြှောက်ကြသည်လည်းရှိသည်။ ရှီဟွမ်တီ ထူထောင်သည့် တရုတ်အင်ပါယာ မှာ [[ဩဂတ်စတက်ဆီဇာ]] (Augustus Ceasar) ထူထောင်သည့် ရောမအင်ပါယာ (Roman Empier) နှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အကျယ်အဝန်း၊ လူဦးရေ မကွာလှပေ။ သို့သော် ရောမအင်ပါယာက ပြိုကွဲပြီး တရုတ်အင်ပါယာမှာ တရုတ်နိုင်ငံအဖြစ်နှင့် သမိုင်းတလျှောက်ရပ်တည်နေနိုင်သည်မှာ ရှီဟွမ်တီ၏ အစွမ်းကြောင့် ဟုဆိုနိုင်သည်။
==အမည်၏ အရင်းအမြစ်ကို ရှာဖွေခြင်း==
==မွေးဖွားခြင်း နှင့် မိဘများ အကြောင်း==
==ချင်မင်းကြီး အဖြစ် အုပ်စိုးခြင်း==
===ရင်ခွင်ပိုက်အုပ်ချုပ်ခြင်း===
[[File:Qin shihuangdi c01s06i06.jpg|thumb|150px|၁၈ရာစုမှ တရုတ်ဧကရာဇ်များ၏ ပုံတော်များကို စုစည်းထားမှုတွင် ချင်မင်းဆက်၏ ပထမဆုံး ဧကရာဇ် ဖြစ်သော ချင်ရှီဟွမ်တီကို သရုပ်ဖော်ထားသည့် ပုံတစ်ပုံ]]
===လော်အိုင်းမှ ပုန်ကန်ရန် ကြိုးစားခြင်း===
===ပထမအကြိမ် လုပ်ကြံခံရခြင်း===
{{Main|ကျင့်ခယ်}}
[[File:Assassination attempt on Qin Shi Huang.jpg|thumb|300px|; [[အရှေ့ပိုင်း ဟန်]]ခေတ်၊တတိယ ရာစု မှ ကျောက်ခြစ်လက်ရာ၊ ၊ ချင်ရှီဟွမ်ကို [[ကျင့်ခယ်]]မှ လုပ်ကြံရန် ကြိုးစားခြင်း ၊ကျင့်ခယ်(ဘယ်ဖက်ခြမ်း)သည် ချင်ရှီဟွမ်၏ သမားတော်တစ်ဦး(ဘယ်ဖက်၊ နောက်ခြမ်း)မှ ဖမ်းချုပ်ထားခြင်းကို ခံနေရသည်။ လုပ်ကြံရာတွင် အသုံးပြုသည့် ဓားမြှောင်သည် တိုင်တွင် စိုက်နေသည်။ ချင်ရှီဟွမ်(ဘယ်ဖက်ခြမ်း)သည် နန်းတွင်း ကျောက်စိမ်းပြားကို ကိုင်တွယ်လျက် တွေ့နေရသည်။ သူ၏ စစ်သည် (ညာဖက်အစွန်ဆုံး)သည် ဧကရာဇ်ကို ကယ်ရန် အလျင်အမြန်လာသည်။]]
===ဒုတိယအကြိမ် လုပ်ကြံခံရခြင်း===
{{Main|ကော်ကျန်းလီ}}
===တရုတ်ပြည်ကို ပေါင်းစည်းခြင်း===
{{Main|ချင်၏ တရုတ်ပြည်ပေါင်းစည်းရေး စစ်ပွဲများ}}
[[File:Qin Unification.png|thumb|450px|ချင်၏ အခြားသော ၇ ပြည်ထောင်ကို သိမ်းယူခြင်း]]
==ချင်၏ ဧကရာဇ် အဖြစ် အုပ်စိုးခြင်း==
===အုပ်ချုပ်စီမံရေးတွင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲခြင်း===
{{Further|၁၉၁၂ မတိုင်မီ တရုတ်ပြည်၏ အုပ်ချုပ်စီမံရေးဆိုင်ရာ နယ်မြေပိုင်းခြားထားမှုများ သမိုင်းကြောင်း}}
[[File:Qin Dynasty.png|thumb|ချင်မင်းဆက် မြေပုံနှင့် အုပ်ချုပ်စီမံရေးဆိုင်ရာ ဒေသများပိုင်းခြားထားခြင်း]]
===စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲခြင်း===
===အတွေးအခေါ် ဝါဒ===
===တတိယအကြိမ် လုပ်ကြံခံရခြင်း===
{{Main|ကျန်းလျန် (အနောက်ပိုင်း ဟန်)}}
== ရည်ညွှန်းကိုးကား ==
{{wikiquote}}
| |||