ဟုတ်စိန်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-ပါဋ္ဌိ +ပါဠိ)
စာကြောင်း ၁ -
''ပဒတ္ထမဉ္ဖူသာ [[ပါဋ္ဌိပါဠိ]]-မြန်မာ[[အဘိဓာန်]]ကြီး'' နှင့် ''အများသုံး မြန်မာ-အင်္ဂလိပ်-ပါဋ္ဌိအဘိဓာန်ပါဠိအဘိဓာန်'' ပြုစုခဲ့သော [[သုတေသန]] ပညာရှင် အဘိဓာန် ဆရာကြီး '''ဦးဟုတ်စိန်'''သည် ပုသိမ်မြို့ ဇာတိဖြစ် သည်။ ၁၂၅၁ ခု၊ တပို့တွဲလပြည့်ကျော် ၁ရက်၊ (၁၈၉၀ ပြည့်နှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၄ ရက်) အင်္ဂါ နေ့တွင် ဖွားမြင်သည်။ မိဘများမှာ ကုန်သည်ကြီးဦးဘွန်ဖောင်နှင့် ဒေါ်ကြင်မှုန်တို့ဖြစ်သည်။
 
==ငယ်စဉ်ဘဝ==
စာကြောင်း ၂၁ -
 
==အဘိဓာန် စတင်ပြုစုခြင်း==
ဆရာကြီးသည် ဘာသာစကားတို့ကို အထူးဝါသနာပါ၍ ကျနစွာ လေ့လာလိုက်စား သော ပညာရှင်ကြီးဖြစ်လေသည်။ သူသည် မြန်မာစာ၊ အင်္ဂလိပ် ဘာသာ၊ ပါဋ္ဌိဘာသာပါဠိဘာသာ သုံးဘာသာကို တတ်မြောက်ရုံမျှနှင့်မတင်းတိမ်။ တရုတ်၊ ဟိန္ဒီဘာသာစသည့်တို့ကို လေ့လာလိုက်စားခဲ့ သည်။ ထို့နောက် မိမိ တတ်ကျွမ်းသော ပညာတို့ကို ပြည်သူလူထုအား ဖြန့်ဖြူးရန် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ရုံးလုပ်ငန်း တာဝန်များကို ထမ်းဆောင်စဉ်၊ တဖက် ကလည်း ပညာရှာမှီးသော အဘိဓာန်များကို အပင်ပန်းခံပြုစုခဲ့သည်။
 
===ပါဋ္ဌိပါဠိ - အင်္ဂလိပ်===
ဆရာကြီးသည် ကောလိပ်၌ ပါဋ္ဌိဘာသာကိုပါဠိဘာသာကို ဆည်းပူးစဉ် အာရ်စီချီးလ်ဒါးစ်၏ ပါဠိ အင်္ဂလိပ် အဘိဓာန် ကို လက်ကိုင်ပြုခဲ့သည်။ ထို့နောက် ပါဠိ စာပေများ ကို တိုးတက်လေ့လာလိုက်စားရာမှ မိလိန္ဒပဉှါ၊ ဒီပဝံသ၊ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ၊ ဇာတကာအဋ္ဌကထာပါဌ်တို့ကို ဖတ်ရှုလေ့လာခဲ့ သည်။ သည်တွင် အနက် မရှင်းသော ပုဒ်တို့ကိုတွေ့သဖြင့် အဆိုပါ အဘိဓာန်၌ ရှာဖွေကြည့် သည်။ အချို့သာတွေ့သည်။ အများအပြားမှာ မတွေ့ရ။ ထို့ကြောင့် စုံလင်ပြည့်စုံသော ပါဠိ- အင်္ဂလိပ် အဘိဓာန်ကြီး တစ်စောင်ကို မိမိကိုယ်တိုင် ပြုစုတော့မည်ဟူ၍ ကြံရွယ်ခဲ့သည်။ ကြံ ရွယ်သည့်အတိုင်း မိလိန္ဒပဉှါ၊ ထေရီဂါထာ အဋ္ဌကထာ၊ ဇာတက အဋ္ဌကထာ၊ ဓမ္မပဒ အဋ္ဌကထာ တို့၌ တွေ့ရသော ပုဒ်တို့ကို စ၍စုဆောင်းသည်။ နှစ်အနည်းငယ်ကြာသောအခါ သတင်းတစ်ခု ကြားသိရသည်။ [[လန်ဒန် ပါဠိ ကျမ်းစာအသင်း]] (Pali Text Society of London) က ပြည့်စုံ ကျယ်ဝန်းသော ပါဠိ - အင်္ဂလိပ် အဘိဓာန် ကြီးပြုစုနေရာ မကြာမီ ထုတ်ဝေ တော့မည့်သတင်း ဖြစ်သည်။ သည်တွင် ဆရာကြီးသည် သူ၏အကြံအစည်ကို စွန့်လွှတ်လိုက်ရလေသည်။
 
===ပါဋ္ဌိပါဠိ - မြန်မာ===
ထို့နောက် ၁၂၉၉ ခုနှစ်လောက်တွင် ဗြိတိသျှဘားမား ရုပ်ရှင်ကုမ္ပဏီက မူလ ဟံသာဝတီတိုက်ပိုင်ရှင် မစ္စတာရစ်ပလေထံမှ ဟံသာဝတီပုံနှိပ် တိုက်နှင့် ရှိသမျှ ပစ္စည်းအားလုံး ကို ဝယ်ယူလိုက်သည့်အထဲတွင် ရိုက်နှိပ်ပြီးသော်လည်း မချုပ်မဖုံးရသေးသော ပိဋကတ် ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ စသည့် ပါဠိကျမ်းဂန် တို့ များစွာပါရှိသည်။ ယင်းတို့ကို ဗြိတိသျှဘားမားတိုက်က ချုပ်ဖုံး စေ၍၊ ချုပ်ဖုံးခ ကျသရွေ့သာ အဖိုးနှုန်း ၁ိ-၄ ပဲစီထား၍ အလှူ သဘောဖြင့် ရောင်းချခဲ့သည်။ ရဟန်းရှင်လူအများကလည်း ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဝယ်ယူခဲ့ကြသည်။
 
စာကြောင်း ၃၉ -
ဆရာကြီးသည် မိမိပြုစုသော ထိုပါဠိ-မြန်မာအဘိဓာန် စာအုပ်များကို မိမိအိတ်ထဲမှငွေ ဖြင့် ငွေငါးထောင်ဖိုးခန့် ဝယ်ယူပြီး၊ ဆရာတော်ကြီး များနှင့် သင့်လျော်ရာ ရဟန်းတော်များကို လှူဒါန်းခြင်းပင် ပြုခဲ့ပေသည်။
 
ထိုပါဠိ-မြန်မာအဘိဓာန်သည် အလွန်ပြည့်စုံသည်။ အလွန်စနစ်ကျသည်။ အလွန်ခိုင်မာ၍ အလွန်အသုံးဝင်သည်။ ပါဋ္ဌိဘာသာလိုက်စားသောပါဠိဘာသာလိုက်စားသော ပညာရှင်များနှင့် ရဟန်းအများပင် အမြတ်တနိုးလေ့လာကြသည်။ လက်စွဲပြုကြသည်။ ယခုအခါ အုပ်ရေ ၃၀၀၀ မှာ ကုန်သွားပြီ။ ဝယ်မရနိုင်တော့ပေ။ ထို့ကြောင့် ဆရာကြီးက ၁၉၈၃ ခု၊ ဇန်နဝါရီလတွင် သာသနာရေးဦးစီးဌာ နသို့ မူပိုင်ထုတေ်ဝခွင့်ကို အပြီးလှူဒါန်း လိုက်လေသည်။
 
အဆိုပါ ပါဠိ-မြန်မာအဘိဓာန်ကို ပထမအကြိမ် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝပြေီးချိန်ဖြစ်သော ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင် ဆရာကြီးသည် အသက် ၇၀ အရွယ်ရှိနပြေီ။ အသက်ကြီးသော်လည်း ကျန်းမာရေး ကောင်းဆဲ၊ ဉာဏ်အားကောင်းဆဲ၊ ဇွဲသတ္တိကောင်းဆဲပင်။