ငလျင်လှုပ်ခြင်း: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ငလျင်လှုပ်ခြင်း (လှုပ်ခြင်း၊ တုန်ခါခြင်း၊ ခါယမ်းခြင်း သို့မဟုတ် မြေငလျင်လှုပ်ရှားမှု) သည် မြေငလျင်လှိုင်းများကို ဖန်တီးရာတွင် ကမ္ဘာမြေကြီး၏ မျက်နှာပြင်လွှာအတွင်း၌ စွမ်းအင်ကို ရုတ်တရက်ထုတ်လွှတ်ခြင်း၏ ရလဒ်ဖြစ်သည်။ ငလျင်သည် မြေတွင်းအနက်တစ်နေရာ၌ဖြစ်သည်။ ကျောက်ဆိုင်ထုအတွင်း မြေတွင်းဖိအားများကြောင့် အက်ရာစတင်ဖြစ်ပေါ်ပြီး ထိုအက်ကြောင်းမျက်နှာပြင်တစ်လျောက် ရုတ်တရက်ကျိုးပြတ် ပွတ်တိုက်ရွေ့ လျောခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ကျိုးပြတ်ခြင်းမဖြစ်မီ ဖိအားကြောင့် ကျောက်ဆိုင်ထုအတွင်း ကျုံ့ခြင်း၊ ပွခြင်းဖြစ်သည်။ ရွေ့လျားခြင်းဖြစ်သည်။ နဂိုရှိရင်းစွဲ ကျောက်လွှာထုနှင့်နှိုင်းဆလျှင် ထိုရွေ့မှုမှာ မမြင်သာ သလောက်ဖြစ်သည်။ နှိုင်းရအရွေ့တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဖိစီးအား(Stress) ကြောင့် ဖြစ်သော နှိုင်းရအရွေ့ ဖြစ်သဖြင့် ဒါဏ်(Strain) ဟုခေါ်ရသည်။ ဖိအားများလျှင်ဒါဏ်များသည်။ ဖိအားနည်းလျှင် ဒါဏ်နည်းသည်။ ဖိအားပမာဏ အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ကျိုးပြတ်ခြင်း၊ အက်ကွဲခြင်းမရှိ၊ ကြုံဆန့်နိုင်သည်။ ဖိ(ဆန့်)အား နှင့် ဒါဏ်ဒဏ် တိုက်ရိုက်အချိုးကျသည်။ ထိုအခြေ အနေတွင် ငလျင်မဖြစ်ပါ။

ကမ္ဘာပေါ်တွင် လှုပ်ခဲ့ပြီးသော ငလျင်အားလုံးပေါင်း၏ ၉ဝ၉၀ ရာ

၁ဝ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း မရှိတရှိမှာအယ်လပိုက် ရပ်ဝန်းတွင် ကျရောက်

သောငလျင်မှာ ၁၉၅ဝ၁၉၅၀ ပြည့်နှစ် မဟာအာသံငလျင်ဖြစ်၍ရစ်ခတာ

ငလျင်လှုပ်ပြီးနောက် အဆောက်အအုံများပြို ကျ၍ ပေ ၃ဝ၃၀ မြင့်

မီးလောင်သည်။ ထို့ကြောင့် လူနေအိမ်ခြေ ၁၂ဝဝဝ၁၂၀၀၀ ခန့်လည်း

သမုဒ္ဒရာအတွင်းသို့ ရောက်သည်အထိ မိုင်ပေါင်း ၉ဝဝ၉၀၀ နီးပါး

အထိ မကြာခဏ ငလျင်လှုပ်ဆဲပင်ဖြစ်သည်။ ၁၉ဝ၆၁၉၀၆ ခုနှစ်ဆန်

ဖရန်စစ္စကို ငလျင်သည် ယင်းပြတ်ရွေ့မိုင် ၂ဝဝ၂၀၀ တစ်လျှောက်ရှိ

သဖြင့်တစ်မြို့လုံးပြာကျသည်။ ပစ္စည်းဒေါ်လာသန်းပေါင်း ၂ဝဝဝ၂၀၀၀

၈ဝ၈၀ ခန့် ပျက်စီးရာ အပျက်အစီးအများ ဆုံးဟု ဆိုစမှတ်ပြုကြ

သည်။ လူသေသည့်အပြင် လူပေါင်း ၁၄၃ဝဝဝ၁၄၃၀၀၀ တို့မှာ ထိခိုက်

ဒဏ်ရာရကြသည်။ လူနေအိမ်ခြေ ၇ဝယဝဝဝ၇၀,၀၀၀ ခန့် ပျက်စီးသည်။

သော ငလျင်လှုပ်သည်။ စတုရန်းမိုင် ၂၇ဝဝ၂၇၀၀ အတွင်း ထိခိုက်၍

လူပေါင်း ၂၂ဝဝဝ၂၂၀၀၀ သေဆုံးပြီးလျှင် ၇၅ဝဝ၇၅၀၀ ခန့်ဒဏ်ရာရသည်။

လူဦးရေ ၁ဝဝဝဝ၁၀၀၀၀ ရှိသော စန်မာတင်မြို့သည်လုံးဝပျက်စီးသည်။

ဆက်တွဲ လှုပ်သောငလျင်မှာ အကြိမ်ပေါင်း ၁၃ဝ၁၃၀ ကျော်ခန့်ရှိ၍

လူပေါင်း ၁ဝဝဝ၁၀၀၀ ကျော်သေဆုံး၍ ၂ဝဝဝ၂၀၀၀ ကျော်ဒဏ်ရာရသည်။

မြို့နှင့် ရွာပေါင်း ၄ဝ၄၀ ကျော်ပျက်စီး၍ လူပေါင်း ၇၂၇၁၂ ဦးမှာ

လူပေါင်း ၅ယဝဝဝ၅,၀၀၀ ကျော်သေသည်။ ထိုအတွင်း ဗာလီကျွန်း

၍ လူပေါင်း ၅ဝ၅၀ ကျော်သေသည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုငလျင် လှုပ်

ပြီးနောက် ၄၈ နာရီအတွင်း နောက်ဆက်တွဲ ငလျင်များ ၁ဝဝ၁၀၀

ကျော်ခန့်ထပ်မံလှုပ်သည်။ တန်းရှန်မြို့မှ မိုင် ၁၄ဝ၁၄၀ အကွာအဝေး

တံတား ၁၂ ခု ပျက်စီးသည်။ လူပေါင်း ၂၄၂ဝဝဝ၂၄၂,၀၀၀ ခန့်သေဆုံး

ပြီး ၁ယ၆၄၁ယဝဝဝ၁,၆၄၁,၀၀၀ ကျော် အပြင်းအထန် ဒဏ်ရာရခဲ့သည်ဟု

ပင်လယ်ကို ဗဟိုပြု၍ စက္ကန့် ၂ဝ၂၀ ကြာသော ငလျင်လှုပ်ရာ

ပေါ်ရှိ မြို့များပျက်စီးသည်။ ငါးဖမ်းသဘေ‡ာပေါင်းငါးဖမ်းသင်္ဘောပေါင်း ၄ဝဝဝ၄၀၀၀ ကျော်

နှင့် ငါးဖမ်းပိုက်များ၊ မြုံးများအပြင်ငါးကန်ဧက ၁၇၅ဝ၁၇၅၀ ခန့်ဆုံး

ပါး သည်။ သေဆုံးသူ ၈ယဝဝဝ၈,၀၀၀ ကျော်ရှိ၍ လူပေါင်း၁၇၅ယဝဝဝလူပေါင်း၁၇၅,၀၀၀

သန်း ၂ဝ၂၀ အထိ အဓွန့်ရှည်သောကာလ ဖြစ်သည်။ ဤတောင်

၏ ၃ဝ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းသာရှိသည်။ မြောက်ပိုင်း၌ လှုပ်သော ငလျင်

၁၉ဝ၄၁၉၀၄ ခုနှစ်မှ ၁၉၆၉ ခုနှစ်အထိ လှုပ်ခဲ့သော ငလျင်

၂ဝ၂၀ ရာစု နှစ်ဦးပိုင်းမှ ယခုအချိန်အထိ မြန်မာနိုင်ငံတွင်

ကြိမ် ၄ဝဝ၄၀၀ ကျော် လှုပ်ခဲ့၏။ ပညာရှင်တို့ အစောဆုံး မှတ်တမ်း

ကုတ် ခရိုင်များအတွင်း စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၃၇၅ယဝဝဝ၃၇၅,၀၀၀ ရှိနယ်မြေ

၌ပင်လျှင် စေတီပုထိုးပေါင်း ၆ဝ၆၀ မျှပြိုကျပျက်စီးသည်။

ကျင် ဧရိယာ စတုရန်းမိုင် ၅ဝဝဝ၅၀၀၀ ကျယ်ဝန်းသော ဟံသာဝတီ၊

ဒေသတို့ကိုထိခိုက်သည်။ ၁၉၃ဝ၁၉၃၀ ပြည့်နှစ် မေလ ၅ ရက်နေ့

၇ ဒသမ ၃ ဖြစ်သည်။ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၂၂ဝဝဝဝ၂၂၀၀၀၀ ကို ထိ

ပျက်စီး၍ လူပေါင်း ၅ဝဝ၅၀၀ ခန့်သေသည်။ ငလျင်ဗဟိုချက်ကား

ဒီဇင်ဘာလ ၄ ရက်နေ့တွင် ဖြူးမြို့၌ငလျင်လှုပ်ရာလူပေါင်း ၃ဝ၃၀

သည်။ ဝါးတဲအိမ်ငယ်များပင်လျှင်ပြိုသည်။ ပေ၂၇ဝပေ၂၇၀ ရှည်သော

ကွဲအက်သည်။ဆင်ဖြူကျွန်း၌ ဘုရားပုထိုး အဆူပေါင်း ၂ဝ၂၀ ခန့်၊

ဟောင်းကြီးမှာ ရာခိုင်နှုန်း ၈ဝ၈၀ ခန့်ပျက်စီးသည်။ ပျက်စီးခြင်း

တုန်ခါခြင်းနှင့် မြေကြီးကွဲထွက်ခြင်းသည် ငလျင်လှုပ်ခြင်းများက ဖန်တီးသော အဓိကအကျိုးဆက်များဖြစ်ပြီး၊ အဓိကအားဖြင့် အဆောက်အဦးများနှင့် အခြားခိုင်ခံ့တောင့်တင်းသော အဆောက်အအုံများကို အနည်းနှင့်အများဆိုသလို ပြင်းထန်သောပျက်စီးမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ဒေသတွင်း အကျိုးဆက်များ၏ ပြင်းအားသည် ရှုပ်ထွေးသော ငလျင်ပမာဏ ပေါင်းစပ်ခြင်း၊ ငလျင်ဗဟိုချက်မှ အကာအဝေးနှင့်အကွာအဝေးနှင့် လှိုင်းဖြန့်ဝေခြင်း တို့ကိုမြှင့်ပေးခြင်း သို့မဟုတ် လျော့နည်းစေခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်မည့် ဒေသခံဘူမိဗေဒနှင့် ဘူမိသွင်ပြင်နှင့် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံ အခြေအနေများပေါ်တွင် မူတည်သည်။မြေကြီးတုန်ခါခြင်းကို မြေကြီးအရှိန်ဖြင့် တိုင်းတာသည်။