ဇွန် ဆန့်ကျင်လှုပ်ရှားမှု: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
အရေးမကြီးNo edit summary |
No edit summary |
||
စာကြောင်း ၁ -
{{Infobox civil conflict
| title = June Struggle
| partof =
| image =
| caption =
| date = ဇွန် ၁၀–၂၉၊ ၁၉၈၇
| place = [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]]
| coordinates =
| causes =*အာဏာရှင်စနစ်
*ရိုထေဝူးအား ဆက်ခံသူအဖြစ် အဆိုပြုခြင်း
*ပါ့ခ်ဂျုံချိုလ်နှင့် လီဟန်ယိုးလ် သေဆုံးမှုများ
| goals = ဒီမိုကရေစီဖြစ်ထွန်းရေး
| methods = ဆန္ဒပြချီတက်မှုများနှင့် ပြည်သူများ မနာခံမှု
| status =
| result = *ဇွန် ၂၉ ကြေငြာချက်သည် ဒီမိုကရေစီအသွင်ပြောင်းမှု ဖြစ်စေ
*ပြည်သူအခွင့်အရေး ပိုမိုအားကောင်း
*ဒီမိုကရေစီနည်းကျ ရွေးကောက်ပွဲ
*ပဉ္စမမြောက်နိုင်ငံ ပြီးဆုံးပြီး ဆဋ္ဌမမြောက်နိုင်ငံ ဖြစ်ပေါ်
| side1 = ဒီမိုကရေစီ လှုပ်ရှားမှုများ
| side2 = တောင်ကိုရီးယား ရဲတပ်ဖွဲ့<br/>တောင်ကိုရီးယား စစ်တပ်
| leadfigures1 = ''Decentralized leadership''
| leadfigures2 = [[ချန်ဒူးဝှမ်]]<br />ရိုထေဝူး
| leadfigures3 =
| howmany1 =
| casualties1 =
| casualties_label =
| notes =
}}
စစ်တပ်အာဏာရှင် သမ္မတ ချွန်ဒူးဟွမ်က ရိုထေဝူးအား နောင်သမ္မတလောင်းအဖြစ် ရွေးချယ်မှုကို ဇွန် ၁၀ ရက်၌ ကြေငြာသည်။ သမ္မတတိုက်ရိုက်ရွေးကောက်တင်မြှောက်နိုင်မည့် တောင်ကိုရီးယားဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပြင်ဆင်ရေး ကို ရွှေ့ဆိုင်း ကြန့်ကြာစေမည့်လုပ်ရပ်ဖြစ်သော ချွန်၏နေရာဆက်ခံသူအား လူသိရှင်ကြားခန့်အပ်မှုသည် အန္တိမစော်ကားမှုတရပ်အဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ ကျောင်းသားများနှင့် အခြားအဖွဲ့များ၏ ဆန္ဒပြပွဲများကြောင့် အာဏာပိုင်များအပေါ် ဖိအား တိုးလာသည်မှာ အချိန်အတန်ကြာခဲ့ပြီဟု ဆိုသော်ငြားလည်း ကြေငြာချက်ကြောင့် ကြီးမားပြင်းထန်သော ကန့်ကွက်ပွဲများ အစပျိုးသွားခဲ့သည်။<ref name="ifatfirst">Adesnik, A. David, Sunhyuk Kim. "[http://iis-db.stanford.edu/pubs/22209/No_83_AdesKimSouthKorea.pdf If At First You Don’t Succeed: The Puzzle of South Korea’s Democratic Transition] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110928055737/http://iis-db.stanford.edu/pubs/22209/No_83_AdesKimSouthKorea.pdf |date=2011-09-28 }}". CDDRL Working Papers. Number 83, July 2008. Retrieved February 5, 2011.</ref>▼
▲*End of the Fifth Republic and formation of the Sixth Republic}}၁၉၈၇ ဇွန် ၁၀ မှ ၂၉ အထိ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော နိုင်ငံလုံးကျွတ် ဒီမိုကရေစီအရေးလှုပ်ရှားမှုဖြစ်သည့် '''ဇွန် ဆန့်ကျင်လှုပ်ရှားမှု''' (Korean: 6월 민주항쟁; Hanja: 六月民主抗爭) ကို '''ဇွန် ဒီမိုကရေစီ လှုပ်ရှားမှု''' နှင့် '''ဇွန် ဒီမိုကရေစီအုံကြွမှု''' ဟုလည်း လူသိများသည်။ ရွေးကောက်ပွဲများကျင်းပရန်နှင့် ယနေ့ခေတ်တောင်ကိုရီးယားအစိုးရဖြစ်သော ဆဋ္ဌမမြောက်နိုင်ငံတော်ကို ထူထောင်နိုင်ခဲ့သည့် အခြားဒီမိုကရေစီ အသွင်ကူးပြောင်းရေးများကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ရန် ဆန္ဒပြမှုများဖြင့် တည်ဆဲအစိုးရအား ဖိအားပေးနိုင်ခဲ့သည်။
၁၉၈၈ အိုလံပစ်အားကစားပြိုင်ပွဲများမတိုင်မီ အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြေရှင်းရန် ဆန္ဒမရှိခြင်းနှင့် အတိုက်အခံအင်အားစု အတွင်းက အကွဲအပြဲများကြောင့် ပြိုင်ဆိုင်မှုပြင်းထန်သော ရွေးကောက်ပွဲများအား ရို အနိုင်ရမည်ဟု (မှန်မှန်ကန်ကန်) ယူဆသဖြင့်<ref name="ifatfirst"/> သမ္မတ တိုက်ရိုက်ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခွင့်ဆိုင်ရာ အဓိကတောင်းဆိုချက်များနှင့် ပြည်သူ့အခွင့်အရေးများ ပြန်လည် အသက်သွင်းရေးကို ချွန်နှင့်ရိုက လိုက်လျောခဲ့သည်။ ထိုနှစ် ဒီဇင်ဘာ၌ အများဆန္ဒဖြင့် ရိုက သမ္မတ မှန်မှန်ကန်ကန် ဖြစ်လာခဲ့သော်လည်း တောင်ကိုရီးယား၏ ဒီမိုကရေစီစုစည်းညီညွတ်မှုက အပြည့်အဝ ဖြစ်ပေါ်နေခဲ့ပြီဖြစ်သည်။
▲စစ်တပ်အာဏာရှင် သမ္မတ ချွန်ဒူးဟွမ်က ရိုထေဝူးအား နောင်သမ္မတလောင်းအဖြစ် ရွေးချယ်မှုကို ဇွန် ၁၀ ရက်၌ ကြေငြာသည်။ သမ္မတတိုက်ရိုက်ရွေးကောက်တင်မြှောက်နိုင်မည့် တောင်ကိုရီးယားဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပြင်ဆင်ရေး ကို ရွှေ့ဆိုင်း ကြန့်ကြာစေမည့်လုပ်ရပ်ဖြစ်သော ချွန်၏နေရာဆက်ခံသူအား လူသိရှင်ကြားခန့်အပ်မှုသည် အန္တိမစော်ကားမှုတရပ်အဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ ကျောင်းသားများနှင့် အခြားအဖွဲ့များ၏ ဆန္ဒပြပွဲများကြောင့် အာဏာပိုင်များအပေါ် ဖိအား တိုးလာသည်မှာ အချိန်အတန်ကြာခဲ့ပြီဟု ဆိုသော်ငြားလည်း ကြေငြာချက်ကြောင့် ကြီးမားပြင်းထန်သော ကန့်ကွက်ပွဲများ အစပျိုးသွားခဲ့သည်။
▲၁၉၈၈ အိုလံပစ်အားကစားပြိုင်ပွဲများမတိုင်မီ အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြေရှင်းရန် ဆန္ဒမရှိခြင်းနှင့် အတိုက်အခံအင်အားစု အတွင်းက အကွဲအပြဲများကြောင့် ပြိုင်ဆိုင်မှုပြင်းထန်သော ရွေးကောက်ပွဲများအား ရို အနိုင်ရမည်ဟု (မှန်မှန်ကန်ကန်) ယူဆသဖြင့် သမ္မတ တိုက်ရိုက်ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခွင့်ဆိုင်ရာ အဓိကတောင်းဆိုချက်များနှင့် ပြည်သူ့အခွင့်အရေးများ ပြန်လည် အသက်သွင်းရေးကို ချွန်နှင့်ရိုက လိုက်လျောခဲ့သည်။ ထိုနှစ် ဒီဇင်ဘာ၌ အများဆန္ဒဖြင့် ရိုက သမ္မတ မှန်မှန်ကန်ကန် ဖြစ်လာခဲ့သော်လည်း တောင်ကိုရီးယား၏ ဒီမိုကရေစီစုစည်းညီညွတ်မှုက အပြည့်အဝ ဖြစ်ပေါ်နေခဲ့ပြီဖြစ်သည်။
== နောက်ခံသမိုင်း ==
=== သမ္မတလောင်း တဆင့်ခံ ရွေးကောက်တင်မြှောက်မှု ===
ထိုစဉ်က သမ္မတ
ဟန်ပြဒီမိုကရေစီနည်းဖြင့် ပြည်တွင်းပြည်ပရပ်တည်မှု ရယူရန်အတွက် ချွန်းက ရွေးကောက်ပွဲများကို ၁၉၈၅ တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ ရလဒ်အနေဖြင့် ဂင်မ်ဒေးဂျုံနှင့် ဂင်မ်ယောင်ဆမ်တို့ ဦးဆောင်သော အတိုက်အခံအုပ်စုအတွက်
ဤကာလတလျောက်တွင် အာဏာပိုင်များအပေါ်ဖိအားတိုးမြှင့်စေရန် အပြန်အလှန်ပံ့ပိုးအားပေးသည့်မဟာမိတ်အဖွဲ့သို့
=== ပါ့ခ် ဂျုံချိုလ်အား ညှင်းပန်းနှိပ်စက်မှု နှင့် သေဆုံးမှု ===
[[File:Lee_han_yeol_memorial.JPG|alt=|thumb|227x227px|လီဟန်ယိုးလ် အမှတ်တရကျောက်တိုင်]]
၁၉၈၀ ဂွမ်ဂျူးလူသတ်ပွဲ၏ နောက်ပိုင်းကာလအတွင်း တက္ကသိုလ်များမှ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ကျောင်းသားများစွာသည် ၁၉၈၀ နှစ်များအတွင်း
ပါ့ခ်ဂျုံချိုလ်၏ သေဆုံးမှုဖြစ်ရပ်ဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်များကို အစပထမပိုင်း၌ ဖိနှိပ်ထားသော်လည်း တရားမျှတမှုအတွက် ကတ်သလစ်ဘုန်းတော်ကြီးများ အစည်းအရုံး Catholic Priests Association for Justice (CPAJ) က မေလ ၁၈ တွင် အမှန်တရားကို ပြည်သူ့ထံ ဖွင့်ချခဲ့ရာမှ အများပြည်သူမကျေနပ်ချက် ပိုတောက်လောင်လာခဲ့သည်။ CPAJ က သူ့အား ဂုဏ်ပြုသောအားဖြင့် ဇွန် ၁၀ ဆန္ဒပြပွဲကို စီစဉ်ခဲ့သည်။
Line ၂၇ ⟶ ၅၁:
ဆန္ဒပြမှုများ အရှိန်အဟုန်မြင့်လာစဉ် ယွန်ဆေးတက္ကသိုလ်ကျောင်းသားများက ဇွန်လ ၉ ရက်နေ့တွင် ဆန္ဒပြပွဲသို့ ပါဝင်မည်ဖြစ်ကြောင်း အဓိဋ္ဌာန်ပြုသည်။ ဆန္ဒပြပွဲအတွင်း ယွန်ဆေးတက္ကသိုလ်ကျောင်းသား လီဟန်ယိုးလ် မျက်ရည်ယိုဗုံးစ ဦးခေါင်းခွံတွင် ဖောက်ဝင်သွားသဖြင့် ဒဏ်ရာအကြီးအကျယ်ရရှိသည်။ စိုးရိမ်ရသည့် အနေအထားဖြင့် ပင် နောက်ပိုင်းဆန္ဒပြမှုများ၌ သင်္ကေတဖြစ်လာခဲ့သည်။ အာဏာပိုင်များက လူထုတောင်းဆိုမှုများအား သဘောတူညီ လိုက်ပြီးသည့်နောက် ရရှိခဲ့သောဒဏ်ရာများကြောင့် ဇူလိုင် ၅ ရက်တွင် လီဟန်ယိုးလ် သေဆုံးခဲ့သည်။ ဇူလိုင် ၉ ရက်နေ့၌ ကျင်းပသော သူ၏ နိုင်ငံတော်ဈာပနသို့ ပြည်သူ ၁.၆ သန်းကျော်တက်ရောက်ခဲ့သည်။ မေ ၁၈ နိုင်ငံတော်သုဿန်၌ မြုပ်နှံသည်။
==
ဇွန်လ ၁၀ ရက် Jamsil ကွင်းတွင် ကျင်းပသော ဒီမိုကရက်တစ် တရားမျှတမှုပါတီ၏ ပါတီညီလာခံ၌ ရိုထေဝူးအား သမ္မတရာထူးအတွက် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအဖြစ်အမည်စာရင်းတင်သွင်းသည်။
ဇွန်လ ၁၈ ရက်နေ့၌ ပြုလုပ်သော ''မျက်ရည်ယိုဗုံး အသုံးပြုမှု စွန့်ပယ်ရေး နိုင်ငံလုံးကျွတ် စီတန်း လှည့်လည်မှု'' (최루탄추방국민대회) ကြောင့် မြို့ပေါင်း ၁၆ မြို့တွင် လူပေါင်း ၁ သန်းခွဲ လမ်းပေါ်ထွက်ခဲ့ကြသည်။ ယခင်က ဘေးထွက်နေခဲ့ကြသော ဉာဏအလုပ်သမားများပါ ဆန္ဒပြပွဲတွင်ပါဝင်လာကြပြီး အိမ်သာသုံးစက္ကူများဖြင့်
==
=== ၁၉၈၇ အလုပ်သမားအရေးလှုပ်ရှားမှုကြီး ===
ဇွန်လ ဒီမိုကရေစီရေးအုံကြွမှုအပြီး ဟျွန်ဒိုင်း အင်ဂျင် ကူးသန်းရောင်းဝယ်မှု အစည်းအရုံးကို အူလ်ဆန်၌ ဇူလိုင် ၃ ရက်တွင် တည်ထောင်သည်။ အလုပ်သများစွာက အလုပ်သမားအစည်းအရုံးများ တည်ထောင်ပြီး သပိတ်မှောက်ကြ သည်။ ဇူလိုင်နှင့် စက်တင်ဘာအကြား အလုပ်သမားအစည်းအရုံးသစ် ၁၀၆၀ အထိ ဖွဲ့စည်းလာနိုင်ပြီး သပိတ်မှောက်မှု ၃၄၅၈ ကြိမ် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။{{citation
=== ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအား နဝမအကြိမ် ပြင်ဆင်ခြင်း ===
Line ၄၈ ⟶ ၆၉:
ဇွန်လ ၁၀ ရက်နေ့၌ အမည်စာရင်းတင်သွင်းခဲ့သော ဒီမိုကရက်တစ်တရားမျှတမှုပါတီ သမ္မတလောင်းအဖြစ် ရိုထေဝူးက နေရာ ပြန်လည်ရရှိခဲ့ပြီး ချွန်း ရွေးချယ်ထားသော ဆက်ခံသူ အဖြစ်ဆက်လက်တည်ရှိသည်။ ၁၉၈၇ ဒီဇင်ဘာ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ရန် စစ်မှန်ခိုင်မာသောထောက်ခံမှုကို မဲဆန္ဒနယ်မြေများအတွင်း လုံလုံလောက်လောက် ရရှိခဲ့သည်။ ဂင်မ်ဒေးဂျုံ နှင့် ဂင်မ်ယောင်ဆမ်တို့ အချင်းချင်း မပူးပေါင်းနိုင်သည့်အပြင် ရွေးကောက်ပွဲ နောက်တကြိမ်ပြန်လုပ်ရမည့် ၂ ဆင့် ပြန်လည်မဲပေးသည့် စနစ်ကို ကျောထောက်နောက်ခံပြုခဲ့သည့်အတွက် အတိုက်အခံအုပ်စုအတွင်း အကွဲအပြဲက ရို၏ ရပ်တည်မှုအတွက် ကြီးစွာအထောက်အကူပြုခဲ့သည်။
ရွေးကောက်ပွဲကို ဒီဇင်ဘာ ၁၆ တွင် ကျင်းပနိုင်ခဲ့ရာ လာရောက်မဲပေးသူ ၈၉.၂ ရာခိုင်နှုန်းတွင် ၃၆.၆ ရာခိုင်နှုန်း မဲ ရရှိသဖြင့် ရိုထေဝူးက အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ အတိုက်အခံမဲ ကွဲသွားပြီး ဂင်မ်ယောင်ဆမ် က ၂၈ ရာခိုင်နှုန်း နှင့် ဂင်မ်ဒေးဂျုံ က ၂၇ ရာခိုင်နှုန်းအသီးသီးရသည်။ ဤရွေးကောက်ပွဲက ဆဋ္ဌမမြောက်ပြည်သူ့နိုင်ငံတော် နိဒါန်းကို အမှတ်သညာ ပြုလိုက်သည်။
==
၁၉၈၇ ဇွန်၌ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ကိုရီးယားနိုင်ငံသမိုင်းအပြောင်းအလဲဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည့် ပြည်လုံးကျွတ် ဒီမိုကရေစီ လိုလားဆန္ဒပြမှုများအား တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ကျောင်းသား ပါ့ခ်ဂျွန်ချိုလ်၏ သေဆုံးမှုက ပေါ်ပေါက်စေခဲ့ပုံကို ဂျန်ဂျွန်းဟွမ် ရိုက်ကူးသည့် ၂၀၁၇ ရုပ်ရှင် ''1987: When the Day Comes'' က သရုပ်ဖော်တင်ဆက်ခဲ့သည်။
== ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန် ==
* [[ထျန်းအန်းမင် အရေးအခင်း (၁၉၈၉)|ထျန်းအန်းမန် အရေးအခင်း (၁၉၈၉)]]
== ကိုးကား ==
{{reflist}}
[[Category:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမိုင်း]]
|