လာအိုနိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အရေးမကြီး 136.228.172.250 (ဆွေးနွေး) ၏ ပြင်ဆင်မှုများကို Htoo Ra Aung ၏ နောက်ဆုံးတည်းဖြတ်မူသို့ နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခဲ့သည်
စာတွဲ: နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခြင်း
အရေးမကြီးNo edit summary
စာကြောင်း ၅၁ -
}}
 
'''လာအိုနိုင်ငံ (သို့မဟုတ်) လောနိုင်ငံ'''သည် [[အရှေ့တောင်အာရှ]]၏ [[ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ]]ဖြစ်ပြီး [[မြန်မာ]] ၊ [[တရုတ်]] ၊ [[ဗီယက်နမ်]] ၊ [[ကမ္ဘောဒီးယား]] ၊ [[ထိုင်း]]နိုင်ငံတို့နှင့် ထိစပ်လျက် ရှိသည်။ ဧရိယာ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း (၉၁၄၂၉) ၊၉၁၄၂၉မိုင် (၂၃၆၈၀ဝ စတုရန်း ကီလိုမီတာ) ကျယ်ဝန်းပြီး ၂၀၁၄ ဇူလိုင် စာရင်းများအရ လူဦးရေ ၅,၆၂၁,၀၀၀ ခန့် ရှိသည်။ခန့်ရှိသည်။ [[ပြင်သစ်]]နယ်ချဲ့တို့၏ အုပ်စိုးမှုမှ ၁၉၄၉ ဇူလိုင် (၁၉) တွင် လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့သည်။
 
လာအိုနိုင်ငံသည် ၁၄ရာစုမှ စ၍ ဘုရင်အုပ်ချုပ်သောတိုင်းပြည်တစ်ခုအဖြစ် ရပ်တည်ခဲ့ပြီး ၁၈ရာစုနှစ်တွင် နိုင်ငံမှာ သုံးခြမ်းကွဲခဲ့သည်။ ၁၈၉၃တွင် [[လွမ်ပရာဘွမ်ဘုရင့်နိုင်ငံ]]၊ [[ဗီယင်ကျန်းဘုရင့်နိုင်ငံ]]နှင့် [[ချမ်ပါဆက်ဘုရင့်နိုင်ငံ]]ဟူသော တိုင်းပြည်၃ခုကိုတိုင်းပြည်(၃)ခုကို လာအိုနိုင်ငံအဖြစ် စုပေါင်း၍ ပြင်သစ်နယ်ချဲ့တို့၏ပြင်သစ်တို့၏ [[အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံ]] (French protectorate) တစ်ခုဖြစ်လာခဲ့သည်။ [[ဂျပန်]]တို့သိမ်းပိုက်ခြင်းခံရပြီးနောက် ၁၉၄၅ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့သည်။ သို့သော် ပြင်သစ်နယ်ချဲ့တို့က ပြန်လည်ဝင်ရောက် သိမ်းပိုက်ပြီး ၁၉၄၉တွင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၅၄တွင် [[ဆီဆာဗန်ဗောင်]] (Sisavang Vong) ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် [[စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်]]ဖြင့် လုံးဝလွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့ပြီးနောက်တွင် နှစ်ပေါင်းများစွာ[[ပြည်တွင်းစစ်]]ဖြစ်ပွားခဲ့ရပြီး ၁၉၇၅တွင် [[ဘုရင်စနစ်]]ပြုတ်ကျကာ [[ကွန်မြူနစ်ပက်သက်လာအိုလှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့]] အာဏာရရှိလာခဲ့သည်။
 
လာအိုနိုင်ငံသည် [[တစ်ပါတီစနစ်]]ကိုကျင့်သုံးသော [[ဆိုရှယ်လစ်သမ္မတနိုင်ငံ]]တစ်ခုဖြစ်ပြီး [[မြို့တော်]]မှာ [[ဗီယင်ကျန်းမြို့]] ဖြစ်သည်။ အခြားထင်ရှားသောမြို့ကြီးများမှာ [[လွမ်ပရာဘွမ်]]၊ [[ဆဗ္ဗန္နခက်]]နှင့် [[ပက်ဆီ]] တို့ဖြစ်ကြသည်။ [[တရားဝင်ရုံးသုံးဘာသာစကား]]မှာ [[လာအိုဘာသာစကား]]ဖြစ်သည်။ [[လာအိုလူမျိုး]]မှာ လူဦးရေအများဆုံးဖြစ်ပြီး အခြားတိုင်းရင်းသားများလည်း အတော်အသင့်ရှိသည်။ အိမ်နီးချင်း [[ထိုင်း]]၊ [[တရုတ်]]၊ [[ဗီယက်နမ်]]တို့နှင့်အပြိုင် [[လျှပ်စစ်ဓာတ်အား]] တိုးတက်ထုတ်လုပ်လာပြီး [[ဓာတ်သတ္တု]]ကြွယ်ဝမှုကြောင့် စီးပွားရေး လျှင်မြန်စွာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နေလျှက်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နေလျှက်ရှိသည်။ ရှိသည်။[7][[အာရှပစိဖိတ်ကုန်သွယ်ရေးသဘောတူစာချုပ်]](APTA) နှင့် [[အာဆီယံ]]အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ [[ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့]](WTO)၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအဖြစ် ၁၉၉၇ခုနှစ်တွင် လျှောက်ထားခဲ့သည်။
 
== အမည်ရင်းမြစ် ==
Line ၇၃ ⟶ ၇၄:
 
===လာအိုဘုရင့်နိုင်ငံနှင့်ပြည်တွင်းစစ် (၁၉၅၄-၁၉၇၅)===
အသေးစိတ်အကျယ်သိရှိလိုပါက [[လာအိုဘုရင့်နိုင်ငံ]] နှင့် [[လာအိုပြည်တွင်းစစ်]] ဆောင်းပါးများကို ဖတ်ရှုပါရန်။<br />
 
[[ဂျီနီဗာသဘောတူညီချက်]]မှ အထူးခြွင်းချက်အရ ပြင်သစ်တို့က [[ကွန်မြူနစ်ပက်သက်လာအို]]တို့အား တိုက်ခိုက်နေသော [[တော်ဝင်လာအိုဘုရင့်တပ်မတော်]]အား ဆက်လက် ထောက်ပံ့ကူညီခဲ့သည်။ ၁၉၅၅တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ကာကွယ်ရေးဌာနမှ ထိုပြင်သစ်တို့၏ကူညီမှုတို့ကို အစားထိုးရန် ပြင်ဆင်သည့်အနေဖြင့် Programs Evaluation Office ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ လာအိုသည် [[ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲ]]အတွင်း ဆွဲသွင်းခြင်းခံရပြီး လာအိုအရှေ့ပိုင်းနယ်မြေများသည် [[မြောက်ဗီယက်နမ်]]တို့ကို ညီရင်းအစ်ကိုပမာ ကူညီပေးခဲ့ကြသည်။ [[တောင်ဗီယက်နမ်]]အားတိုက်ခိုက်ရန်အတွက် မြောက်ဗီယက်နမ်တို့အား လာအိုတို့က မိမိနယ်မြေကို အသုံးပြုခွင့်ပေးခဲ့သည်။ အကျိုးဆက်အားဖြင့် [[အမေရိကန်]]တို့က မြောက်ဗီယက်နမ်ကို ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ကွန်မြူနစ်လာအိုများကို ဆန့်ကျင်သည့် အဖွဲ့များအား စဉ်ဆက်မပြတ်ထောက်ပံ့ကူညီကာ တောင်ဗီယက်နမ်ကိုလည်း လာအိုနိုင်ငံအတွင်းသို့ ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်စေခဲ့သည်။ ယင်းအကြောင်းတရားများက လာအိုပြည်တွင်း မငြိမ်မသက်မှုများ ပိုမိုတိုးပွားလာခဲ့ပြီး [[အာဏာသိမ်းခြင်း]]များ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပွားကာ နောက်ဆုံးတွင် တော်ဝင်လာအိုဘုရင့်တပ်မတော်နှင့် ကွန်မြူနစ်ပက်သက်လာအိုတပ်များအကြား တိုက်ခိုက်ကြသော လာအိုပြည်တွင်းစစ်ကြီး ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ရသည်။
လာအိုပြည်တွင်းစစ်တွင် ကွန်မြူနစ်ပက်သက်လာအိုတို့ကို မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များက နောက်ကွယ်မှ အကူအညီပေးခဲ့ကြသည်။ ၁၉၆၈တွင် မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များက ကွန်မြူနစ်လာအိုတပ်များဖက်မှကူညီတိုက်ခိုက်ပေးခဲ့ကြသည်။ တော်ဝင်လာအိုဘုရင့်တပ်များဖက်မှ အမေရိကန်နှင့်ထိုင်းတို့က ဝင်ရောက်ကူညီပေးခဲ့ကြပြီး လူ့အသက်ပေါင်းများစွာသေကြေပျက်စီးခဲ့သည်။ အမေရိကန်မှအကြိမ်ကြိမ်ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ [[ဂါးဒီးယန်းသတင်းဌာန]]၏အဆိုအရ ၁၉၆၄မှ ၁၉၇၃အတွင်း အမေရိကန်မှ (၈)မိနစ်တစ်ကြိမ်၊ တစ်ရက်တွင် ၂၄နာရီလုံးလုံး၊ ဘီ-၅၂ဗုံးကြဲလေယာဉ်များဖြင့် ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ ယင်းပမာဏသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း လာအိုအပေါ်ကြဲချခဲ့ရသော ဗုံးပမာဏထက်ပင် ပိုမိုများပြားသည်ဟု သိရသည်။ အထူးသဖြင့် [[ဂျားစ်လွင်ပြင်]] [[ရှန်ခွန်ပြည်နယ်]]သို့ ဗုံးပေါင်း သန်းပေါင်း ၂၆၀ခန့်ကြဲချခဲ့ပြီး သန်းပေါင်း ၈၀ကျော်မှာ မပေါက်ကွဲပဲ ကျန်ရစ်နေခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူတစ်ဦးချင်းအလိုက် ဗုံးအများဆုံး အကြဲခံရသော တိုင်းပြည်အဖြစ် သမိုင်းမှတ်တမ်းဝင်ခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က [[အတွဲလိုက်ဗုံး]]များဒဏ်ကို ခါးစည်းခံခဲ့ရသော လာအိုတို့သည် ၂၀၁၀ နိုဝင်ဘာလတွင် အတွဲလိုက်ဗုံးများတားမြစ်ရေးညီလာခံကျင်းပရာတွင် ရှေ့တန်းမှ တွက်ကြွစွာ ပါဝင်လှုပ်ရှားခဲ့သည်။ ၁၉၇၅ ဒီဇင်ဘာ ၂ရက်နေ့တွင် ဆိုဗီယက်နောက်ခံဖြင့် ဗီယက်နမ်ပြည်သူ့တပ်မတော်၏ ကူညီမှုနှင့်အတူ ကွန်မြူနစ်ပက်သက်လာအိုတို့က တော်ဝင်လာအိုဘုရင့်တပ်မတော်ကို တိုက်ခိုက်ပြီး ဘုရင် [[ဆာဗန်ဗဿနာ]]ကို ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။ ဆာဗန်ဗဿနာသည် အဖမ်းခံထားရစဉ်အတွင်း သေဆုံးခဲ့သည်။
 
===ကွန်မြူနစ်လာအို (၁၉၇၅-ယနေ့)===
၁၉၇၅ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂ရက်နေ့တွင် တိုင်းပြည်ကိုထိန်းချုပ်ပြီးသောအခါ [[ကေဆုန်ဖုန်ဗီဟိန်း]] (Kaysone Phomvihane) ဦးဆောင်သော ပက်သက်လာအိုအစိုးရသည် [[လာအိုပြည်သူ့ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံ]]အဖြစ် နာမည်ပြောင်းခဲ့ပြီး သဘောတူစာချုပ်များအရ ဗီယက်နမ်တပ်များနေထိုင်ခွင့်နှင့် ဗီယက်နမ်စစ်အကြံပေးများထားရှိခွင့်ကို သဘောတူညီခဲ့သည်။ ၁၉၇၉တွင် [[ဗီယက်နမ်ဆိုရှယ်လစ်သမ္မတနိုင်ငံ]]၏ တောင်းဆိုချက်အရ လာအိုနိုင်ငံသည် [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]နှင့် ဆက်ဆံရေးဖြတ်တောက်ခဲ့ရပြီး ယင်းအဖြစ်များကြောင့် လာအိုနိုင်ငံသည် တရုတ်၊ အမေရိကန်နှင့် အခြားတိုင်းပြည်အချို့နှင့် ကုန်သွယ်ရေး ပြတ်တောက်ကာ စီးပွားရေးပါ ထိခိုက်ခဲ့ရသည်။ထိခိုက်ခဲ့သည်။
 
==ပထဝီဝင်အနေအထား==
Line ၈၉ ⟶ ၉၁:
၁၉၉၃တွင် တိုင်းပြည်၏ ၂၁%သော မြေကို ထိန်းသိမ်းရန် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=http://indochinatrek.com/laos/lao-guides.html |title=Laos travel guides|publisher=Indochinatrek.com |date= |accessdate=23 January 2011}}</ref>
 
လာအိုနိုင်ငံကို ပထဝီဝင်အနေအထားအရ မြောက်ပိုင်း၊ အလယ်ပိုင်း၊ တောင်ပိုင်း ဟူ၍ သုံးပိုင်းခွဲခြားသုံးပိုင်း နိုင်သည်။ခွဲခြားနိုင်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.nsc.gov.la/Products/Populationcensus2005/PopulationCensus2005_chapter2.htm |title=national Statistics Centre |publisher=Nsc.gov.la |date= |accessdate=23 January 2011}}</ref>
 
လာအိုနိုင်ငံသည် အင်ဒိုချိုင်းနားကျား ၊ အာရှကျွဲကြီးမျိုးနှင့် အာရှဆင်တို့၏ အဓိက ကျက်စားရာ ဖြစ်သည်။ တိရစ္ဆာန် မျိုးစိတ်အသစ်ပေါင်းများစွာကိုလည်း ပြီးခဲ့သော နှစ်များအတွင်း ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။
[[File:Wattay Intl Airport Vientiane Laos.jpg|thumb|300px|ဗီယန်ကျင်းလေဆိပ်]]
Line ၉၆ ⟶ ၉၉:
== အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေအပိုင်းအခြားများ ==
[[File:La-map.png|right|thumb|လာအိုနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်များ|300px]]
[[File:Laos,_administrative_divisions_-_Nmbrs_(en-abc)_-_monochrome.svg|right|thumb|Province map|300px]]<br />လာအိုနိုင်ငံကို ပြည်နယ် (province or ''qwang'') ၁၆ခု၊ ဗီယင်ကျန်းမြို့တော်ပါဝင်သော ခရိုင်ကြီး (prefecture or ''Nakhonluang Viengchan'') ၁ခုတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ပြည်နယ်များကို ခရိုင်များ (District or ''muang'') များ အဖြစ် ထပ်မံ ခွဲခြားထားသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.nsc.gov.la/Products/Populationcensus2005/PopulationCensus2005_chapter2.htm |title=National Statistics Centre |publisher=Nsc.gov.la |date= |accessdate=23 January 2011}}</ref>
[[File:Laos,_administrative_divisions_-_Nmbrs_(en-abc)_-_monochrome.svg|right|thumb|Province map|300px]]<br />
လာအိုနိုင်ငံကို ပြည်နယ် (province or ''qwang'') ၁၆ခု၊ ဗီယင်ကျန်းမြို့တော်ပါဝင်သော ခရိုင်ကြီး (prefecture or ''Nakhonluang Viengchan'') ၁ခုတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ပြည်နယ်များကို ခရိုင်များ (District or ''muang'') များ အဖြစ် ထပ်မံ ခွဲခြားထားသည်။
<ref>{{cite web|url=http://www.nsc.gov.la/Products/Populationcensus2005/PopulationCensus2005_chapter2.htm |title=National Statistics Centre |publisher=Nsc.gov.la |date= |accessdate=23 January 2011}}</ref>
=== ပြည်နယ်များ ===
 
Line ၁၄၅ ⟶ ၁၄၆:
[[File:Thongsing Thammavong 2009-12-9.jpg|thumb|300px|right|သွန်ဆင်သမားဗောင်]]
 
လာအိုနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ပြင်သစ်ဘာသာဖြင့် ရေးထားပြီး ၁၉၄၇ခုနှစ် မေလ ၁၁ရက်နေ့တွင် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ထိုဥပဒေအရ [[ပြင်သစ်ပြည်ထောင်စု]]အတွင်းမှ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရတိုင်းပြည်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ထို့နောက် ၁၉၅၇ မေလ ၁၁ရက်နေ့တွင် ပြင်သစ်ပြည်ထောင်စုဆိုသည်ကို ဖြုတ်ပစ်ပြီး အခြေခံဥပဒေကို ပြင်ဆင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၇ အခြေခံဥပဒေသည် ၁၉၇၅ ကွန်မြူနစ်တို့အာဏာရလာသောအခါတွင် အဆုံးသတ်သွားသည်။ ကွန်မြူနစ် LPRP ပါတီ၏ ဦးဆောင်မှု အခန်းကဏ္ဍကို အလေးပေးထားသော ၁၉၉၁ အခြေခံဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ၁၉၉၀တွင် သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာ ဒုတိယဝန်ကြီးဖြစ်သူ [[သွန်ဆွက်ဆေဆန်ခီ]] (Thongsouk Saysangkhi) က နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးပြုလုပ်ရန် ဆော်ဩကာ ပါတီနှင့် အစိုးရအဖွဲ့မှ နုတ်ထွက်ခဲ့သည်။ သူသည် အဖမ်းခံရပြီး ၁၉၉၈တွင် သေဆုံးခဲ့သည်။ <ref>{{cite web| url=http://www.amnesty.org/en/library/info/ASA26/007/1998/en| author=Amnesty International| date=29 April 1998| title=Thongsouk Saysangkhi's death}}</ref>
 
၁၉၉၂တွင် ၈၅နေရာရှိသော ၅နှစ်သက်တမ်းရှိ အမျိုးသားညီလာခံ ရွေးကောက်ပွဲကို ကျင်းပခဲ့သည်။ အမတ်နေရာကို ၁၉၉၇တွင် ၉၉နေရာနှင့် ၂၀၀၆ခုနှစ်တွင် ၁၁၅နေရာအထိ တိုးချဲ့ခဲ့သည်။
 
=== [[မုံ]]လူမျိုးပြဿနာ ===
လာအိုအစိုးရသည် [[မုံ]]လူမျိုးများအား လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်နေကြောင်း အစွပ်စွဲခံရသည်။<ref>{{cite web| url=http://www.unpo.org/article/5095| author=Unrepresented Nations and Peoples Organization| accessdate=20 April 2011|title=WGIP: Side event on the Hmong Lao, at the United Nations}}</ref> လာအိုပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်ပွားခဲ့စဉ်က [[မုံ]]လူမျိုးအချို့သည် [[စီအိုင်အေ]]၏ ကျောထောက်နောက်ခံဖြင့် လာအိုဘုရင့်တပ်မတော်ဘက်မှ ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ကွန်မြူနစ် ပက်သက်လာအိုများ အောင်ပွဲရပြီးနောက်တွင် မုံလူမျိုးပဋိပက္ခ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ၁၉၇၇တွင် ကွန်မြူနစ်သတင်းစာမှတဆင့် [[အမေရိကန်]]အားကိုးများအား အမြစ်ပါမကျန် တိုက်ထုတ်ပစ်မည်ဟု ကြွေးကြော်ခဲ့သည်။ [[မုံ]]လူမျိုး ၂သိန်းခန့်သည် ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းသို့ ထွက်ပြေးတမ်းရှောင်ခဲ့ပြီး အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသို့ပြောင်းရွှေ အခြေချနေထိုင်ကြသည်။ မုံလူမျိုးစုသူပုန်များသည် နှစ်ပေါင်းများစွာကြာသည်အထိ တော်တောင်များထဲတွင် ပုန်းအောင်းတိုက်ခိုက်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/article690367.ece| author=The Times|date=30 July 2006|title=No way out|location=London}}</ref>
လာအိုအစိုးရသည် [[မုံ]]လူမျိုးများအား လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်နေကြောင်း အစွပ်စွဲခံရသည်။ <ref>{{cite web| url=http://www.unpo.org/article/5095| author=Unrepresented Nations and Peoples Organization| accessdate=20 April 2011|title=WGIP: Side event on the Hmong Lao, at the United Nations}}</ref>
လာအိုပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်ပွားခဲ့စဉ်က [[မုံ]]လူမျိုးအချို့သည် [[စီအိုင်အေ]]၏ ကျောထောက်နောက်ခံဖြင့် လာအိုဘုရင့်တပ်မတော်ဘက်မှ ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ကွန်မြူနစ် ပက်သက်လာအိုများ အောင်ပွဲရပြီးနောက်တွင် မုံလူမျိုးပဋိပက္ခ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ၁၉၇၇တွင် ကွန်မြူနစ်သတင်းစာမှတဆင့် [[အမေရိကန်]]အားကိုးများအား အမြစ်ပါမကျန် တိုက်ထုတ်ပစ်မည်ဟု ကြွေးကြော်ခဲ့သည်။
[[မုံ]]လူမျိုး ၂သိန်းခန့်သည် ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းသို့ ထွက်ပြေးတမ်းရှောင်ခဲ့ပြီး အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသို့ပြောင်းရွှေ အခြေချနေထိုင်ကြသည်။ မုံလူမျိုးစုသူပုန်များသည် နှစ်ပေါင်းများစွာကြာသည်အထိ တော်တောင်များထဲတွင် ပုန်းအောင်းတိုက်ခိုက်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/article690367.ece| author=The Times|date=30 July 2006|title=No way out|location=London}}</ref>
 
== နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးနှင့် စစ်ရေးကိစ္စများ ==
စာကြောင်း ၁၅၈ -
===စိုက်ပျိုးရေး===
ပြည်သူအများစု၏ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှာ လယ်ယာလုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး အများစုမှာ ဆန်စပါးစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းတွင် ပါဝင်နေကြသည်။ ပုံမှန်နှစ်များ တွင် လာအိုနိုင်ငံ သည် ဆန်ဖူလုံသည်။ ပုဂ္ဂလိက လယ်ယာပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် ဈေးကွက်ဆွဲဆောင်မှုများ အောင်မြင် နေကြောင်း ထင်ဟပ်နေပေသည်။ အမျိုးမျိုးသော ရိက္ခာသီးနှံများအပြင် ကြံ၊ ဆေးရွက်ကြီး၊ ကော်ဖီကဲ့သို့သော ရောင်းချရန် စိုက်ပျိုးသည့် သီးနှံများကိုလည်း စိုက်ပျိုးကြသည်။ မည်သို့ ဆိုစေ လယ်ယာကုန်ထုတ်လုပ်မှုမှာ သဘာဝဖောက်ပြန်မှုများပေါ်တွင်လည်း မှီတည်နေပေသည်။ လာအိုတွင် မိုးခေါင်ခြင်းနှင့် ရေလွှမ်းခြင်းများ ကြုံတွေ့ရတတ်သည်။ တခါတရံ တစ်နှစ်တည်းတွင် ၂ မျိုးလုံးနှင့် ကြုံရသည်လည်းရှိသည်။ ဆန်စပါးထွက်ရှိမှု၏ အများစုကို တောင်ပေါ်ဒေသ ရွှေ့ပြောင်းတောင်ယာစိုက်ပျိုးခြင်း (သစ်တောများကို ခုတ်ထွင် ရှင်းလင်း နှစ်အနည်းငယ်ကြာ သီးနှံစိုက်ပြီး စွန့်ပစ်ကာ သစ်တောပြန်ဖြစ်စေခြင်း) မှ ရရှိသည်။ အစိုးရက ဤစံနစ်ကြောင့် သစ်တောများ ပြုန်းတီးရသဖြင့် တောင်ပေါ်နေသူ များအား ‌မြေပြန့်တွင် အ‌ခြေတကျ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ရန် ပြန်လည်နေရာချထားရေးကို ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။
 
အစိုးရအတွက် အခြားပြဿနာတစ်ရပ်မှာ ဘိန်းစိုက်ပျိုးခြင်းဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် မုန်း ဟုခေါ်သော တောင်ပေါ်သားတို့ စိုက်ပျိုးခြင်းဖြစ်သည်။ ဘိန်းစိုက်ပျိုးမှု၏ အကျိုးအမြတ် ရရှိနိုင်မှု၊ စိုက်ပျိုးဒေသများသို့ လက်လှန်းမမီမှုများကြောင့် ဘိန်းစိုက်ပျိုးမှု လျော့ချရေးမှာ အကန့်အသတ်ဖြင့်သာ အောင်မြင်မှုရှိသေးသည်။
 
လာအို၏ ကျယ်ပြောလှသော သစ်တောများမှ ကျွန်းနှင့်အခြားသစ်များ၊ ဘင်ဇိုအင်သစ်စေး၊ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်နှင့် ချိတ်များ ထွက်ရှိသည်။ သစ်တောပြုန်းတီးမှုမှာ လောင်စာအတွက် ထင်းခုတ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ သစ်တောပြုန်း၍ တောင်စောင်းများတွင် တိုက်စားမှုများဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊ မြစ်ချောင်းများတွင် အနယ်ကျခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်စေပြီး ရေကြီးမိုးခေါင်ခြင်းများကို ပိုမိုဆိုးရွားစေသည်။ သစ်ခုတ်လှဲမှုကို အစိုးရက ထိန်းချုပ်နိုင်ရန်မှာလည်း ဆက်သွယ်ရေးအခက်အခဲရှိခြင်း၊ တရားမဝင် ခုတ်လှဲမှုများ အလွန်အမင်း များပြားခြင်းကြောင့် အခက်အခဲများတွေ့လျှက်ရှိသည်။
 
ငါးဖမ်းခြင်းမှာအနိမ့်ပိုင်းနေသူများအတွက်အရေးပါလှသည်။ငါးမွေးမြူမှုများတိုးတက်လာသည်။တိရိစ္ဆာန်မွေးမြူရေးမှာလည်း၁၉၈၀ပြည့်နှစ်ကစ၍အရေးပါလာသည်။<ref>http://gms-ain.moai.gov.mm/subpage.asp?Line=2&ParentClassName=Lao%20PDR&MenuName=%E1%80%9C%E1%80%AC%E1%80%A1%E1%80%AD%E1%80%AF</ref>