ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
No edit summary စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် ဝက်ဘ် တည်းဖြတ် |
အရေးမကြီးNo edit summary |
||
စာကြောင်း ၅၀ -
| calling_code = +၈၄
}}
'''ဗီယက်နမ်''' ({{lang-en|Vietnam}}; {{IPAc-en|ˌ|v|iː|ə|t|ˈ|n|aː|m|audio=En-us-Vietnam.ogg}}; {{Lang-vi|Việt Nam}}) သို့ ရုံးသုံးအမည်အားဖြင့် ''ဗီယက်နမ်ဆိုရှယ်လစ်သမ္မတနိုင်ငံ
ဗီယက်နမ်သည် တရုတ်မင်းဆက်၏
ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသည် ကွန်မြူနစ် အစိုးရ လက်အောက်တွင် ပေါင်းစည်းသွားခဲ့သော်လည်း ဆင်းရဲမွဲတေပြီး နိုင်ငံရေး အရ အထီးကျန် ဖြစ်နေခဲ့သည်။ ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် အစိုးရမှ စီးပွားရေး နှင့် နိုင်ငံရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို ဆက်တိုက် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ထိုမှစ၍ ဗီယက်နမ်သည် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး နှင့် စတင်ပေါင်းစည်းခြင်း လမ်းစပေါ်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။
== အမည်ရင်းမြစ် ==
၁၈၀၂ ခုနှစ်တွင် ငုယင်ဖွတ်အန်း မှ ငုယင်မင်းဆက်ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး တည်ထောင်ပြီး ဒုတိယမြောက်နှစ်တွင် [[ချင်မင်းဆက်]] ဧကရာဇ် ကျားချင် မှ ၎င်းအား နမ်ဗီယက်/နမ်ယူး ဘုရင် အဖြစ် သတ်မှတ်ပေးရန် ပန်ကြားခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ချင်မင်းဆက် အရာရှိများက နမ်ဗီယက်/နမ်ယူး ဆိုသော အမည်တွင် တရုတ်နိုင်ငံမှ ကွမ်းရှိပြည်နယ် နှင့် [[ကွမ်တုန်းပြည်နယ်]] များလည်း ပါဝင်ပြီး ငုယင်ဖွတ်အန်း၏ ဒေသမှာ ယခင်က ကျောင်းရှီဒေသဖြစ်သော အန်နမ် ဒေသသာလျှင် ဖြစ်သဖြင့် နမ်ဗီယက်/နမ်ယူး ဘုရင် အဖြစ် မသတ်မှတ် နိုင်ကြောင်း ထောက်ပြ ပြောဆိုခဲ့ပြီး ထို့အတွက် ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံအား ယူးနန်/ ဗီယက်နမ်ဟု သတ်မှတ် ပေးခဲ့သည်။<ref>《嘉庆重修一统志》卷五五三</ref>
၁၈၀၄ ခုနှစ် မှ ၁၈၁၃ ခုနှစ် အတွင်းတွင် ကျားလုံ ဧကရာဇ်မှ ထိုအမည်အား တရားဝင် သုံးစွဲခဲ့သည်။ ထိုအမည်အား ၂၀ရာစု အစောပိုင်းတွင် ဖန်ဗွိုင်းချောင် ရေးသားသော ဗီယက်နမ်၏ ပျောက်ဆုံးနေသော သမိုင်းကြောင်း စာအုပ်တွင် ပြန်လည်ဖော်ထုတ်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ဗီယက်နမ် မျိုးချစ် ပါတီမှ ဆက်လက်သုံးစွဲခဲ့သည်။<ref name="Tonnesson117">{{harvnb|Tonnesson|Antlov|1996|page=117}}</ref> ၁၉၄၅ ခုနှစ် အထိ နိုင်ငံ၏ အမည်ကို အန်နမ် ဟု သုံးစွဲခဲ့ပြီး ဟူးမြို့ရှိ တော်ဝင်အစိုးရနှင့် ဟနွိုင်းရှိ ဗီယက်မင်း အစိုးရ ၂ ရပ်စလုံးမှ ထို အချိန်မှစ၍ ဗီယက်နမ်ဟု ပြောင်းလဲ ခေါ်ဝေါ် သုံးစွဲခဲ့ကြသည်။<ref name="autogenerated1">{{harvnb|Tonnesson|Antlov|1996|page=126}}</ref>
== သမိုင်း ==
===သမိုင်းမတင်မီခေတ် နှင့် ရှေးခေတ်သမိုင်း===
[[File:Trong dong Dong Son Guimet.jpg|thumb|left|ဒေါင်ဆမ် ကြေးစည်၊ ဘီစီ ၈၀၀ ခုနှစ်]]
Line ၁၇၂ ⟶ ၁၆၉:
<div class="center">'''မြစ်နီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသ'''</div>
----
မာနင်းပြည်နယ်<br />ဟာနမ်းပြည်နယ်<br />ဟိုင်ယွန်းပြည်နယ်<br />အွန်ရန်းပြည်နယ်<br />နမ်ဒင်းပြည်နယ်<br />နင်းဘင်ပြည်နယ်<br />ထိုင်းဘင်ပြည်နယ်<br />ဗင်းဖွတ်ပြည်နယ်<br />ဟနွိုင်း စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်<br />ဟိုင်းဖောင် စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
<div class="center">'''အရှေ့မြောက်ဒေသ'''</div>
----
ဘတ်ရန်ပြည်နယ်<br />ဘတ်ကန်ပြည်နယ်<br />ကောင်းဗန်ပြည်နယ်<br />ဟာရှန်းပြည်နယ်<br />လန်ဆွန်းပြည်နယ်<br />လောင်ကိုင်းပြည်နယ်<br />ဖူးသောက်ပြည်နယ်<br />ကွမ်နင်းပြည်နယ်<br />ထိုင်းငုရင်ပြည်နယ်<br />တူယင်ကွမ်းပြည်နယ်<br />ယင်ဘိုင်းပြည်နယ်
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
<div class="center">'''အနောက်မြောက်ဒေသ'''</div>
----
ဒရန်ဗြန်းပြည်နယ်<br />ဟွာဘင်းပြည်နယ်<br />လိုင်ချုံးပြည်နယ်<br />ဆွန်လားပြည်နယ်
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
<div class="center">'''အနောက်အလယ်ပိုင်း ကမ်းရိုးတန်းဒေသ'''</div>
----
ဟာတိန်းပြည်နယ်<br />ငဲ့အန်းပြည်နယ်<br />ကွမ်ဘင်းပြည်နယ်<br />ကွမ်းချီပြည်နယ်<br />ထိုင်းဝှမ်ပြည်နယ်<br />သွာသရန်းဝှေပြည်နယ်
|-
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
<div class="center">'''အလယ်ပိုင်းကုန်းမြင့်ဒေသ'''</div>
----
ဒတ်လတ်ပြည်နယ်<br />ဒတ်နောင်ပြည်နယ်<br />ဂျာလိုင်းပြည်နယ်<br />ကောင်သုံးပြည်နယ်<br />လမ်ဒေါင်ပြည်နယ်
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
<div class="center">'''တောင် အလယ်ပိုင်း ကမ်းရိုးတန်းဒေသ'''</div>
----
ဘင်ဒင်းပြည်နယ်<br />ဘင်သွမ်ပြည်နယ်<br />ခမ်းဟွာပြည်နယ်<br />နင်သွမ်ပြည်နယ်<br />ဖူယန်းပြည်နယ်<br />ကွမ်နမ်းပြည်နယ်<br />ကွမ်နိုင်းပြည်နယ်<br />ဒါနန် စည်ပင်သာယာ နယ်နိမိတ်
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
<div class="center">'''အရှေ့တောင်ဒေသ'''</div>
----
ဘာရီယာဗွန်တောင်ပြည်နယ်<br />ဘင်ယွန်းပြည်နယ်
ဘင်ဖူအော့ပြည်နယ်<br />ဒုံနိုင်းပြည်နယ်<br />တေးနင်းပြည်နယ်<br />ဟိုချီမင်းစီးတီး စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" |
<div class="center">'''မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းဒေသ'''</div>
----
အန်ရှန်းပြည်နယ်<br />ဘတ်လျူးပြည်နယ်<br />ဘန်းချဲပြည်နယ်<br />ကာမောင်းပြည်နယ်<br />ဒေါင်သပ်ပြည်နယ်<br />ဟုန်စန်းပြည်နယ်<br />ကယန်စန်းပြည်နယ်<br />လောင်အန်းပြည်နယ်<br />ဆောက်ရန်းပြည်နယ်<br />တရန်ဆန်းပြည်နယ်<br />ထရာဗင်းပြည်နယ်<br />ဗင်လောင်းပြည်နယ်<br />ကန်သား စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်
|}
Line ၃၄၄ ⟶ ၂၈၈:
ထို့ပြင် မဲခေါင်မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသ နှင့် မြစ်နီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသတို့သည် ဗီယက်နမ်၏ လူမှုရေးနှင့် စီးပွားရေးကိစ္စရပ်များ အတွက် အလွန်အရေးပါဒေသများ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံ၏ လူဦးရေ အများစုမှာ ထိုမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသများ တလျှောက် သို့မဟုတ် မြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသများ၏ အနီးအနားတွင် နေထိုင်လျှက် ရှိကြပြီး အဓိက မြို့ကြီးများ ဖြစ်ကြသော ဟိုချီမင်းစီးတီးမြို့ နှင့် ဟနွိုင်းမြို့တို့သည် မဲခေါင် နှင့် မြစ်နီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသများ အနီးတွင် တည်ရှိကြသည်။ တောင်တရုတ်ပင်လယ် အတွင်းတွင်မူ ဗီယက်နမ်သည် လက်ရှိ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် အခြား အနီးအနားရှိ နိုင်ငံများ နှင့် ကာလရှည်ကြာ ပိုင်ဆိုင်မှု အငြင်းပွား နေသော စပရက်ထလီကျွန်းများ ၏ အများစုကို ထိန်းချုပ်ထားသည်။<ref>[http://www.globalsecurity.org/military/world/war/spratly-claims.htm "Territorial claims in the Spratly and Paracel Islands"]. GlobalSecurity.org. 2011. Retrieved 3 February 2013.</ref>
===ရေပေးဝေမှုနှင့် သန့်ရှင်းရေး===
ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၏ ရေပေးဝေမှုနှင့် သန့်ရှင်းရေးတွင် အောင်မြင်မှုများ ရှိသကဲ့သို့ စိန်ခေါ်မှုများလည်း ရှိနေသည်။ အောင်မြင်မှုများထဲတွင် ၁၉၉၀ ခုနှစ် နှင့် ၂၀၁၀ ခုနှစ် များအတွင်း ရေပေးဝေမှုနှင့် သန့်ရှင်းသော ရေရရှိမှု သိသိသာသာ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ရေမီတာများကို နေရာအမြောက်အများတွင် တပ်ဆင်နိုင်ခဲ့ကာ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှ စ၍ ရေဆိုးသန့်စင်ရေး လုပ်ငန်းများတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ပို၍ များလာခဲ့သည်။ စိန်ခေါ်မှုများတွင်မူ ရေထုညစ်ညမ်းမှုများ အများအပြား ရှိနေခြင်း၊ ဝန်ဆောင်မှု ညံ့ဖျင်းခြင်း နှင့် ကျေးလက်ဒေသများတွင် တိုးတက်လာသော ရေသန့်စင်ရေး လုပ်ငန်းများ မလုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်း၊ ကျေးလက်ဒေသရှိ ရေစနစ်ကို ရေရှည်ထိန်းသိမ်းမှု ပြုလုပ်ရာတွင် ညံ့ဖျင်းခြင်း၊ မြို့ပြ ရေသန့်စင်ရေးတွင် သုံးစွဲထားသလောက် ငွေကြေး အလုံအလောက် ပြန်လည် မရရှိခြင်း၊ ဗီယက်နမ်၏ စီးပွားရေးတိုးတက်လာသည်နှင့် အမျှ အလှူရှင်များမှ လှူဒါန်းငွေအစား ချေးငွေအသွင်သို့ ပြောင်းလဲကြသဖြင့် နိုင်ငံခြား အထောက်အပံ့များ နှင့် ချေးငွေများ လျော့နည်းလာခြင်း တို့ ဖြစ်ကြသည်။ အစိုးရမှ ရေခွန် ကောက်ခံရငွေမှ ကုန်ကျစရိတ်များကို ကာမိရန် လုပ်ဆောင်ခြင်း နှင့် ပြည်နယ်အဆင့်တွင် အလိုအလျောက် ရေပေးဝေမှု စနစ်များကို ဆောင်ရွက်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ပေါ်လစီများ တစိတ်တပိုင်းသာ အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ရေခွန်မှာ ဈေးပေါမြဲသာ ရှိနေပြီး အချို့သော သုံးစွဲမှုများတွင် ခွင့်ပြုထားသည့် အလုပ်ထက်ပို၍ အခြား အလုပ်များကို လုပ်ဆောင်လျှက် ရှိကြသည်။
|