သုတ္တန်ပိဋကတ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

စာကြောင်း ၁ -
{{ပိဋကတ်သုံးပုံ}}
'''သုတ္တန်ပိဋကတ်'''သည် ဝေနေယျသတ္တဝါတို့၏ စရိုက် ဝါသနာကိုလိုက်၍ လူအများ သိရှိနားလည်လွယ်သော ဝေါဟာရများကို အခြေခံကာ ဟောကြားထားသော တရားတော်များဖြစ်သည်။ မိမိအကျိုးစီးပွား၊ သူတစ်ပါးအကျိုးစီးပွား၊ လောကီအကျိုးစီးပွား၊ လောကုတ္တရာ အကျိုးစီးပွား တို့ကိုပြတတ်အကျိုးစီးပွားတို့ကိုပြတတ် ပြုတတ်သောကြောင့်၎င်း၊ ဝေနေယျသတ္တဝါတို့၏ သဘောအနုအရင့်နှင့် လျော်စွာ ဟောတော်မူသောကြောင့်လျော်စွာဟောတော်မူသောကြောင့် ၎င်း သုတ္တမည်၏။ ၎င်းသုတ္တကိုပင် သုတ္တန္တ-သုတ္တန်ဟုခေါ်သည်။ သုတ္တန်ပိဋကတ်သည် ဝေနေကျသတ္တဝါတို့၏ဝေနေယျ သတ္တဝါတို့၏ စရိုက်ဝါသနာကိုလိုက်၍ လူအများသိရှိနားလည်လွယ်သောဝေါဟာရများကိုအခြေခံကာလူအများ သိရှိနားလည်လွယ်သော ဝေါဟာရများကိုအခြေခံကာ ဟောကြားထားသော တရားတော်များဖြစ်သည်။
 
“သုတ္တ”သည် “တမျဉ်းချည်၊ ပန်းသီတံ၊ ပန်းသီကြိုး”ဟု တိုက်ရိုက် အနက်အဓိပ္ပါယ်ရ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူခဲ့သော ဓမ္မဒေသနာတို့အား ဖရိုဖရဲ မဖြစ်ရအောင်ဖရိုဖရဲမဖြစ်ရအောင် သီကုံးပေးထားသော ကြိုးသဖွယ် ယူဆနိုင်ပါသည်။ (ပါဠိဝေါဟာရ “သုတ္တ”အား သုတ်,သုတ်၊ သုတ္တန်,သုတ္တန်၊ သုတ္တံစသဖြင့် မြန်မာမှုပြု လေ့ရှိသည်။မြန်မာမှုပြုလေ့ရှိသည်။)
 
သုတ္တန်ပိဋကတ်ကိုဒေသနာဘေဒစသည်ဖြင့်ဝေဖန်ရသော်သုတ္တန်ပိဋကတ်ကို ဒေသနာဘေဒစသည်ဖြင့် ဝေဖန်ရသော် အာဏာဒေသနာ၊ ဝေါဟာရဒေသနာ၊ ပရမတ္ထဒေ သနာဟူ၍ပရမတ္ထဒေသနာဟူ၍ ဒေသနာအပြားသုံးပါးရှိရာတွင် ဥပမာ ဥပမေယျဂါထာစုဏ္ဏိယဥပမေယျဂါထာ ပုံဝတ္ထုသက်စုဏ္ဏိယ သေသာဓကစသည်တို့ဖြင့်ပုံဝတ္ထု သက်သေသာဓကစသည်တို့ဖြင့် သင့်သလိုစီစဉ်၍ ကြားနာသူတို့ နားလည်လွယ်မည့်စကားလုံးတွေကိုနားလည်လွယ်မည့် စကားလုံးတွေကို သုံးစွဲ၍ အဟောများသောကြောင့် ဝေါဟာရဒေသနာမျိုးဖြစ်သည်။ ပရမတ္ထတို့ကို အကြောင်းအားလျော်စွာ ဟောကြားသည့်နေရာများရှိသော်လည်း ၎င်းတို့မှာနည်းပါးလှသဖြင့် ပရမတ္ထဒေသနာဟု ခေါ်ဆိုခြင်းမပြုချေ။ ယထာ ပရာဓ သာသနာ၊ ယထာနုလောမ သာသနာ၊ ယထာ ဓမ္မ သာသနာ ဟူ၍သာသနာအပြားသုံးပါးရှိရာတွင် မည်သည့်ရောဂါဖြစ်ပေါ်လာလျှင် မည်သည့်ဆေးဖြင့် မည်ကဲ့သို့ကုစားရမည်ဟု အနာနှင့်ဆေးကိုက်အောင်ကုထုံးအနာနှင့်ဆေးကိုက်အောင် ကုထုံး၊ ကုနည်းနှင့်တကွ ခြေခြေမြစ်မြစ်ဖော်ပြရေးထားသော ဆေးကျမ်းကြီးကဲ့သို့ သတ္တဝါတို့၏ အလိုစရိုက် ဝါသနာ စသည့်အခြေအနေအလိုက်ဝါသနာစသည့်အခြေအနေအလိုက် အခြေအနေနှင့်ဟပ်မိအောင် အံကျ ဟောကြားထားခြင်းဖြစ်သောကြောင့် ယထာ နုလောမ သာသနာဟု ဆိုရမည်ဖြစ်သည်။ သံဝရာ သံဝရ ကထာ၊ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌန ကထာ၊ နာမရူပ ပရိစ္ဆေဒ ကထာဟူ၍ ကထာ အပြား သုံးပါးရှိရာ ၆၂ ပါးသော ဒိဋ္ဌိတို့ပပျောက်အောင် ဖြေရှင်းနည်းတို့ကိုဟောကြားရာ ဖြစ်သောကြောင့် ဒိဋ္ဌိဝိနိ ဝေဌကထာ မည်၏။ အဓိသီလ သိက္ခာ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ အဓိပညာ သိက္ခာဟူ၍သိက္ခာအပြားသုံးပါးရှိရာ သမာဓိအရာသမာဓိအရာဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်သောကြောင့်အဓိစိတ္တအဓိစိတ္တ သိက္ခာမည်၏။ ဝီတိက္ကမ ပဟာန်၊ ပရိယုဋ္ဌာန ပဟာန်၊ အနုသယပဟာန်ဟူ၍ ပဟာန်အပြားသုံးပါးရှိရာ သမာဓိသည် ပရိယုဋ္ဌာန ကိလေသာ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သောကြောင့် ပရိယုဋ္ဌာနပဟာန်မည်၏။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၃)</ref>
 
'''ဓမ္မစကြာသုတ်၊ အနတ္တလက္ခဏာသုတ်၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပါတ်သုတ်၊ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ်တော်''' များသည် သုတ္တန်ပိဋကတ် တွင် ပါဝင်ပြီး ကျမ်းအားဖြင့်
စာကြောင်း ၁၀ -
 
== ဝေါဟာရရင်းမြစ် ==
သုတ္တန်ဟူသောဝေါဟာရသည်သုတ္တန်ဟူသော ဝေါဟာရသည် သုတ္တန္တ ဟူသောပါဠိမှ ဆင်းသက်လာသောပါဠိသက်ဆင်းသက်လာသော ပါဠိသက် ဝေါဟာရဖြစ်ပေသည်။ ယင်းဝေါဟာရကိုသုတ္တ+အန္တ ဟုပုဒ်ခွဲရသည်။ ဤ၌အန္တသဒ္ဒါမှာ အနက်အဓိပ္ပါယ်လုံးဝမရှိ၊ ရွတ်ဆိုကောင်းရုံ စကားလှရုံသာ ဆက်တွဲထားသော ပုဒ်ဖြစ်၍သုတ္တသဒ္ဒါ၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကိုသာနည်း အမျိုးမျိုးဖြင့်ဉာဏ်ပထျာဖြန့်၍ အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ဆိုရေးသားခဲ့လေသည်။ ဖွင့်ဆိုပုံမှာ-
၁။ မိမိအကျိုး၊သူတစ်ပါးအကျိုး၊မျက်မှောက်အကျိုး၊ တမလွန်အကျိုး၊လောကီအကျိုး၊ လောကုတ္တရာအကျိုး စသည်တို့ကို ပြတတ်သောကြောင့် သုတ္တမည်လေသည်။ (ဤနည်းအလိုသူစဓာတ်၊တပစ္စည်းဖြင့်ပြီးသောပုဒ်ဖြစ်လေသည်။)
 
စာကြောင်း ၂၅ -
သုတ္တန်ပိဋကတ်တွင် အစုအဝေးဟု အဓိပ္ပါယ်ရသော နိကာယ (နိကာယ်)ဟူသည့် နိကာယ် ငါးရပ်ရှိသည်။
 
#[[ဒီဃနိကာယ်]] ၃ ကျမ်း = ရှည်လျှားသောရှည်လျားသော သုတ်တို့၏ဒေသနာများ အစုအဝေး၊အစု။
#[[မဇ္ဈိမနိကာယ်]] ၃ ကျမ်း = အလယ်အလတ် သုတ်တို့၏ဒေသနာများ အစုအဝေး၊အစု။
#[[သံယုတ္တနိကာယ်]] ၅ ကျမ်း = တရားသဘော တူညီ၍ ယှဉ်တွဲထားသော ဒေသနာများအစု တနည်း ဟောကြားသည့် အကြောင်းအရာ၊ နာကြားသည့် ပုဂ္ဂိုလ် စသည်အားဖြင့် ဆက်စပ်မှုရှိသော သုတ်များကို အခန်းကဏ္ဍအလိုက် ခွဲခြား၍ စုစည်းထားသော အစုအဝေး၊
#[[အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်]] ၁၁ ကျမ်း = နံပါတ်အစဉ်အတိုင်း စီစဉ်ထားသော ဒေသနာများအစု တနည်း အကြောင်းအရာ တစ်ခုကို ဟောကြားသောသုတ်၊ အကြောင်းအရာ နှစ်ခုကို ဟောကြားသောသုတ် စသည်ဖြင့် တစ်ခုနှင့် တစ်ဆယ့်တစ်ခု အထိတစ်ဆယ့်တစ်ခုအထိ အစဉ်အတိုင်း တိုး၍ စီစဉ်ထားသော သုတ်တို့၏ အစုအဝေး၊
#[[ခုဒ္ဒကနိကာယ်]] ၁၅ ကျမ်း = ဤနိကာယ်လေးရပ်တွင်တိုသော ဒေသနာများအစု တနည်း နိကာယ်လေးရပ်တွင် မပါဝင်သော ကျမ်းများကို `ခုဒ္ဒကဂန ္ထကျမ်းငယ်´များဟု ခေါ်သည်။
 
== ပါဝင်သောကျမ်းများ ==
စာကြောင်း ၄၀ -
စုစုပေါင်း (၃၇)ကျမ်းဖြစ်သည်။
 
-=== '''ဒီဃနိကာယ်''' သုံးကျမ်း===
 
- ဒီဃနိကာယ်တွင် ပါဝင်သော သုံးကျမ်းမှာ (၁) သီလက္ခန္ဓဝဂ် (၂) မဟာဝဂ် (၃) ပါထေယျဝဂ် တို့ဖြစ်ကြပါသည်။
သုတ္တန်
 
(၁) ဒီဃနိကာယ် ၃ ကျမ်း (ရှည်လျားသော ဒေသနာများ အစု)
 
(၂) မဇ္ဈိမနိကာယ် ၃ ကျမ်း (အလယ်အလတ် ဒေသနာများ အစု)
 
(၃) သံယုတ္တနိကာယ် ၅ ကျမ်း (တရားသဘော တူညီ၍ ယှဉ်တွဲထားသော ဒေသနာများအစု)
 
(၄) အဂုတ္တရနိကာယ် ၁၁ ကျမ်း (နံပါတ်အစဉ်အတိုင်း စီစဉ်ထားသော ဒေသနာများအစု)
 
(၅) ခုဒ္ဒကနိကာယ် ၁၅ ကျမ်း (တိုသော ဒေသနာများအစု)
 
သုတ္တန်ပိဋက
 
- ဒီဃနိကာယ် သုံးကျမ်း
 
- မဇ္ဈိမနိကာယ် သုံးကျမ်း
 
- သံယုတ္တနိကာယ် ငါးကျမ်း
 
- အဂုတ္တရနိကာယ် ဆယ့်တစ်ကျမ်း
 
- ခုဒ္ဒကနိကာယ် ဆယ့်ငါးကျမ်း
 
- ဒီဃနိကာယ်တွင် ပါဝင်သော သုံးကျမ်းမှာ (၁) သီလက္ခန္ဓဝဂ် (၂) မဟာဝဂ် (၃) ပါထေယျဝဂ် တို့ဖြစ်ကြပါသည်။
 
- သီလက္ခန္ဓဝဂ် ပါဋ္ဌိတော် (သုတ် ၁၃)
Line ၇၃ ⟶ ၄၉:
- ပါထေယျဝဂ် ပါဋ္ဌိတော် (သုတ် ၁၁)
 
<br />
- မဇ္ဈိမနိကာယ်တွင် ပါဝင်သော ကျမ်းသုံးကျမ်း မှာ (၁) မူလပဏ္ဏသ (၂) မဇ္ဈိမပဏ္ဏသ (၃) ဥပရိပဏ္ဏာသတိုဖြစ်ကြပါသည်။
 
-=== '''မဇ္ဈိမနိကာယ်''' သုံးကျမ်း ===
- မဇ္ဈိမနိကာယ်တွင် ပါဝင်သော ကျမ်းသုံးကျမ်း မှာ (၁) မူလပဏ္ဏသ (၂) မဇ္ဈိမပဏ္ဏသ (၃) ဥပရိပဏ္ဏာသတိုဖြစ်ကြပါသည်။
 
- မူလပဏ္ဏာသ (သုတ် ၅၀)
Line ၈၁ ⟶ ၆၀:
- ဥပရိပဏ္ဏသ (သုတ် ၅၂)
 
<br />
- သံယုတ္တနိကာယ်တွင် ကျမ်းငါးကျမ်းပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့မှာ
 
-=== '''သံယုတ္တနိကာယ်''' ငါးကျမ်း ===
- သံယုတ္တနိကာယ်တွင် ကျမ်းငါးကျမ်းပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့မှာ
 
(၁) သဂါထာဝဂ္ဂသံယုတ်
Line ၉၃ ⟶ ၇၅:
(၅) မဟာဝဂ္ဂသံယုတ်တို့ပါဝင်ပြီး စုစုပေါင်း ၇၇၂ သုတ်ပါဝင်ပါတယ်။
 
-=== '''အဂုတ္တရနိကာယ်''' ===
ဆယ့်တစ်ကျမ်း တွင်
 
(၁) ဧကဂုၤတ္တရ ပါဠိတော် - ဧကနိပါတ်
Line ၁၁၇ ⟶ ၁၀၀:
(၁၁) ဧကာဒသဂုၤတ္တရ ပါဠိတော် - ဧကာဒသကနိပါတ်တို့ပါဝင်ပါတယ်။
 
<br />
- ခုဒ္ဒကနိကာယ် ဆယ့်ငါးကျမ်းမှာ
 
-=== '''ခုဒ္ဒကနိကာယ်''' ဆယ့်ငါးကျမ်း===
- ခုဒ္ဒကနိကာယ် ဆယ့်ငါးကျမ်းမှာ
 
(၁) ခုဒ္ဒကပါဌ (ပို၍တိုသော တရား ၉)