ဟစနီး မူဘာရက်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
not completed |
No edit summary |
||
စာကြောင်း ၁ -
{{Infobox officeholder
| birth_name = မိုဟာမက်
| name =
| native_name = {{lang|ar|حسني مبارك}}
| image = Hosni Mubarak ritratto.jpg
| caption = မူဘာရက် (၂၀၀၉)
| order = စတုတ္ထမြောက်
| office =
| primeminister = {{List collapsed|title=''See list''|1=Himself<br />Ahmad Fuad Mohieddin {{small|(1982–84)}}<br />Kamal Hassan Ali {{small|(1984–85)}}<br />Ali Lutfi Mahmud {{small|(1985–86)}}<br />Atef Sedki {{small|(1986–96)}}<br />Kamal Ganzouri {{small|(1996–99)}}<br />Atef Ebeid {{small|(1999–2004)}}<br />Ahmed Nazif {{small|(2004–11)}}<br />Ahmed Shafik {{small|(2011)}}}}
| vicepresident = Omar Suleiman{{Ref label|aaa|a}}
စာကြောင်း ၆၀ -
| commands =အီဂျစ် လေတပ်<br />အီဂျစ် လေတက္ကသိုလ်<br />ဘန်းနီ ဆူးအက်ဖ် လေတပ်အခြေစိုက်စခန်း (Beni Suef Air Base)<br />ကိုင်ရိုအနောက်လေတပ်အခြေစိုက်စခန်း (Cairo West Air Base)
}}
'''မိုဟာမက်
နိုင်ငံရေးလောကသို့ မဝင်ရောက်မီ မူဘာရက်သည် အီဂျစ်လေတပ်မတော်တွင် အမှုထမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၇၂မှ ၁၉၇၅ထိ အရေးပါသောထိပ်တန်းအရာရှိတစ်ဦးအဖြစ်ထမ်းဆောင်၍ ၁၉၇၃တွင် လေတပ်ဦးစီးချုပ်(air chief marshal)အဖြစ် ရာထူးတိုးမြင့်ရရှိခဲ့သည်။<ref name="EAF" /> ၁၉၈၁ သမ္မတ အန်ဝေါ ဆက်ဒက်လုပ်ကြံခံရပြီးနောက် သမ္မတဖြစ်လာခဲ့သည်။ မူဘာရက်၏ သမ္မတသက်တမ်းသည် နှစ်သုံးဆယ် နီးပါးကြာမြင့်ခဲ့၏ ။၁၈၀၅မှ ၁၈၄၈ထိ (၄၃)နှစ်ကြာ အီဂျစ်နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သော အောတမန် အုပ်ချုပ်သူ မိုဟာမက် အလီ ဘာရှ (Muhammad Ali Pasha) ပြီးလျှင် ဒုတိယသက်တမ်းအကြာဆုံးဖြစ်လေသည်။<ref>{{Cite news |last=Slackman |first=Michael |url=http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/people/m/hosni_mubarak/index.html |title=Hosni Mubarak |date=8 March 2010 |work=The New York Times |access-date=25 January 2011}}</ref> မူဘာရက်သည် ၂၀၁၁ အီဂျစ်တွင် ၁၈ရက်ကြာ ဖြစ်ပွားခဲ့သော တော်လှန်ရေးအတွင်း၌ နှုတ်ထွက်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite news |last=Kirkpatrick |first=David D. |url=https://www.nytimes.com/2011/01/29/world/middleeast/29unrest.html |title=Egypt Calls in Army as Protesters Rage |date=28 January 2011 |work=New York Times |access-date=28 January 2011}}</ref> ၂၀၁၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၁တွင် ထိုစဉ်က ဒုသမ္မတဖြစ်သူက သမ္မတနှင့် ၎င်းတို့ အသီးသီးနှုတ်ထွက်ကြောင်း ကြေငြာခဲ့သည်။ ယင်းနောက် စစ်တပ်၏ ထိပ်တန်းကောင်စီကို အာဏာလွှဲပေးခဲ့လေသည်။<ref name="Kirkpatrick">{{Cite news |last=Kirkpatrick |first=David D. |url=https://www.nytimes.com/2011/02/12/world/middleeast/12egypt.html |title=Mubarak Steps Down, Ceding Power to Military |date=11 February 2011 |work=New York Times |access-date=11 February 2011 |last2=Shadid |first2=Anthony |last3=Cowell |first3=Alan}}</ref><ref>{{Cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-12433045 |title=Egypt crisis: President Hosni Mubarak resigns as leader |date=11 February 2010 |work=BBC |access-date=11 February 2011}}</ref>
၂၀၁၁ ဧပြီ ၁၃၊ အစိုးရရှေ့နေတစ်ဦးက မူဘာရက်နှင့် သားနှစ်ယောက်ကို အကျင့်ပျက်ချစားမှုနှင့် အာဏာအလွဲသုံးစာမှုများနှင့် ပတ်သက်၍ စုံစမ်းမေးမြန်းရန်
၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၅တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/02/egypt-president-hosni-mubarak-dies-91-200225105344417.html |title=Egypt's former president Hosni Mubarak dies at 91 |website=www.aljazeera.com |access-date=25 February 2020}}</ref><ref>{{Cite news |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-51630142 |title=Former Egyptian president Hosni Mubarak dies |date=25 February 2020 |work=BBC News |access-date=25 February 2020 |language=en-GB}}</ref> ကိုင်ရိုမြို့ပြင် မိသားစုမြေကွက်၌ စစ်ရေးဆိုင်ရာဖြင့် မြုပ်နှံခွင့်ရရှိခဲ့သည်။<ref name=GuardianBurial>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2020/feb/26/hosni-mubarak-buried-with-full-military-honours|title=Hosni Mubarak buried with full military honours|date=26 February 2020|author=Ruth Michaelson|work=The Guardian|access-date=26 February 2020}}</ref>
== ငယ်စဉ်ဘဝနှင့် လေတပ်အမှုထမ်းခြင်း ==
၁၉၂၈ မေ ၂၄တွင် မူဘာရက်ကို အီဂျစ်နိုင်ငံ မန်နူဖက်ယဲ့(Monufia)အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေ၊ ကားဖ်ရ် အက်ရှ် မဆဲဟာ(Kafr El-Meselha)တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |url=http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-02/11/c_13726572.htm |title=Profile: Egyptian President Hosni Mubarak |date=10 February 2010 |website=Xinhua News |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110214024928/http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-02/11/c_13726572.htm |archive-date=14 February 2011 }}</ref> ၁၉၄၉ ဖေဖော်ဝါရီလတွင်
လေတပ်ဌာနအမျိုးမျိုး၌အမှုထမ်းပြီး<ref name="EAF" /> ၁၉၅၀ခုနှစ်များဆီမှ ၁၉၅၉ထိ လေတပ်တက္ကသိုလ်တွင် သရုပ်ပြဆရာလုပ်သည်။<ref name="EAF" /> ၁၉၅၉မှ ၁၉၆၁ထိ ဆိုဗိယက်ပြည်ထောင်စုတွင် လေယာဉ်မောင်းသင်တန်းများတက်ခဲ့သည်။<ref name="PBS1">{{cite news |last1=Epatko |first1=Larisa |title=Timeline: Hosni Mubarak, Egypt's President for Three Decades, Resigns |url=https://www.pbs.org/newshour/world/egypts-president-resigns |accessdate=26 February 2020 |date=11 February 2011}}</ref> အီဂျစ်သို့ပြန်ရောက်ပြီးနောက် လေတပ်အရာရှိ၊ လေတပ်အခြေစိုက်အရာရှိအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့သည်။<ref name="EAF" />
၁၉၇၃တွင် လေတပ်မတော်၏ အုပ်ချုပ်သူအရာရှိနှင့် ကာကွယ်ရေး ဒုဝန်ကြီးဖြစ်ကာ ၁၉၇၃တွင် အာရပ်-
== ဒုတိယသမ္မတ နှင့် သမ္မတတာဝန် ==
၁၉၇၅ ဧပြီတွင် အန်းဝေါ ဆက်ဒတ်က မူဘာရက်ကို ဒုတိယသမ္မတခန့်အပ်ခဲ့သည်။<ref name="fortuneobit">{{Cite news |last=El-Tablawy |first=Tarek |url=https://fortune.com/2020/02/25/egypt-hosni-mubarak-pharaoh-president-arab-spring-dies/ |title=Egypt's Hosni Mubarak, 'pharaoh' president ousted during Arab Spring, dies at 91 |work=Fortune |access-date=25 February 2020 |ref=fortuneobit}}</ref> ဤရာထူး၌ အစ္စရေးနှင့် အနာဂတ်တွင်တိုက်ခိုက်ခြင်းမပြုပဲ ဆုတ်ခွာရန် စစ်တပ်သဘောတူညီမှုနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်မှုတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web |url=https://aad.archives.gov/aad/createpdf?rid=118248&dt=2476&dl=1345 |title=Eilts to Kissinger, July 22, 1975 |access-date=29 January 2011}}</ref> အစ္စရေးနှင့် တိုက်ခိုက်ခြင်းမပြုရန်
[[File:Egyptian presidential referendum 1981 Akhbar newspaper.jpeg|thumbnail|Egyptian presidential referendum 1981 Akhbar newspaper]]
ဗိုလ်ကြီးတစ်ဦးဖြစ်သော Khalid
===အီဂျစ်နိုင်ငံ အာရပ်အဖွဲ့ချုပ်သို့ ပြန်ဝင်ခြင်း===
သမ္မတ ဆက်ဒက်၏ အစ္စရေးနှင့် စစ်ပြေငြိမ်းမှုကြောင့် အီဂျစ်ကို
အီရန် အစ္စလာမ္မစ် သမ္မတနိုင်ငံက ၁၉၇၉မှစ၍ အစ္စလာမ္မစ်ကမ္ဘာကို ၎င်းကဦးဆောင်သူဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားမှုများရှိခဲပြီး အထူးသဖြင့် ခေါင်းဆောင် [[ခိုမေနီ၊ အာယတိုလာ|ခိုမေးနီ]] (Khomeini) က အီရတ်၊ ဆော်ဒီ၊ ကူဝိတ်နှင့် ပါရှန်းပင်လယ်ကွေ့တောင်ပိုင်းရှိ အခြားအာရပ်နိုင်ငံများ၏ အစိုးရများကိုဖြုတ်ချရန် နှိုးဆော်သည်။ ထိုနိုင်ငံများကို တရားမဝင် နိုင်ငံများဟုလည်းသုံးနှုန်းသည်။<ref name="Islamic Imperialism 2006, p. 174">{{Cite book |last=Karsh |first=Efraim |title=Islamic Imperialism: A History |date=2006 |publisher=Yale University Press |isbn=0-300-10603-3 |location=New Haven |page=174 |oclc=62408708}}</ref> ခိုမေးနီ၏ အစ္စလာမ္မစ်ကမ္ဘာခေါင်းဆောင်ဖြစ်ရန် အခိုင်အမာပြောကြားမှု၊
အီရန်-အီရတ်စစ်ပွဲ (၁၉၈၀-၁၉၈၈) တွင် အီဂျစ်က အီရတ်ကို စစ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာအကူအညီပေးခဲ့သည်။<ref name="Islamic Imperialism 2006, p. 174" /> ၁၉၈၃ ဒီဇင်ဘာ၌ မူဘာရက်က
=== အုပ်ချုပ်ရေးပုံစံ ===
၁၉၈၀ပြည့်နှစ်များတလျှောက် မူဘာရက်သည် တတ်နိုင်သည့်ဈေးနှုန်းဖြင့် အိမ်ရာ၊ အဝတ်အထည်၊ ပရိဘောဂနှင့် ဆေးဝါး တည်ဆောက်၊ထုတ်လုပ်ခြင်းများ တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။ သမ္မတဖြစ်လာသောအခါ အီဂျစ်-အစ္စရေးဆက်ဆံရေးကို ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်စေရန် စိတ်အားထက်သန်မှု များစွာမရှိသဖြင့် စ်-အစ္စရေးသို့ သွားရောက်လည်ပတ်ရန်ငြင်းဆိုသော အီဂျစ်အရာရှိအနည်းငယ်ထဲက တစ်ဦးဖြစ်လာသည်။<ref name=sadhos2 />၎င်း၏ မူဝါဒများသည် အနာဂတ် အီဂျစ်-အစ္စရေးဆက်ဆံရေးညှိနှိုင်းခြင်းများအတွက် အခက်အခဲအတားအဆီးများဖြစ်စေမည်ဟုဆိုခြင်းကို ငြင်းဆန်သည်။<ref name=sadhos2 /> ၂၀၀၆၌ အစ္စရေးသမိုင်းပညာရှင် Karsh က မူဘာရက်အား ဂျူးလူမျိုးမုန်းတီးရေးဝါဒီဟု စွပ်စွဲသည်။<ref name="Islamic Imperialism 2006, p. 183">{{Cite book |last=Karsh |first=Efraim |title=Islamic Imperialism: A History |date=2006 |publisher=Yale University Press |isbn=0-300-10603-3 |location=New Haven |page=184 |oclc=62408708}}</ref>
အီဂျစ်သည် [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]] အကူအညီပေါ်၌ များစွာမှီတည်ရသည်။<ref>{{Cite book|last=Amin|first=Galal|url=https://books.google.com/books?id=BUnbAgAAQBAJ&pg=PT55|title=Egypt in the Era of Hosni Mubarak|date=1 April 2011|publisher=American University in Cairo Press|isbn=978-1-61797-054-2|pages=55|language=en}}</ref> မူဘာရက်လက်ထက်၌ အမေရိကန်၏ ပါလက်စတိုင်းနယ်မြေအတွက် အစ္စရေးအပေါ်ဖိအားပေးရန် အီဂျစ်နိုင်ငံ၏ မျှော်လင့်ချက်များမှာ ဆက်လက်တည်ရှိခဲ့သည်။<ref>{{Cite news|last=Farrell|first=William E.|url=https://www.nytimes.com/1982/08/24/world/lebanon-war-s-impact-on-egypt-back-to-square-one-news-analysis.html|title=Lebanon War's Impact on Egypt: 'back to Square One'; News Analysis|date=24 August 1982|work=The New York Times|access-date=26 February 2020|url-status=live|last2=Times|first2=Special To the New York|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> ယခင် [[ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု သမ္မတနိုင်ငံ|ဆိုဗိယက်ပြည်ထောင်စု]]နှင့် ဆက်ဆံရေး တိတ်တဆိတ် တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၇ ရွေးကောက်ပွဲ၌ ဒုတိယ ခြောက်နှစ်သက်တမ်းထပ်မံ အနိုင်ရရှိသည်။<ref name="PBS1"/>
၁၉၈၀၊ ၁၉၉၀၊ ၂၀၀၀ပြည့်နှစ်များတွင် အီဂျစ်နိုင်ငံ၏ လုံခြုံရေးလုပ်ဆောင်မှုများက ဖြစ်စေသော လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ချိုးဖောက်မှုများအား [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာရေး အဖွဲ့]] (Amnesty International)က စနစ်တကျလုပ်ဆောင်မှုများဟု ဖော်ပြသည်။<ref name="Economist">{{Cite web |url=https://www.economist.com/node/16564152 |title=No paradise |date=15 July 2010 |website=The Economist |access-date=30 November 2016}}</ref> အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာရေး အဖွဲ့က ၂၀၀၇တွင် ထုတ်ပြန်သော သတင်း၌ အီဂျစ်ရဲများသည် ရိုက်နှက်ခြင်း၊ လျှပ်စစ်လျှော့တိုက်ခြင်း၊ ဆိုးဝါးသော အကျဉ်းထောင်များ၌ လက်ကောက်ဝတ်၊ ခြေကျဉ်းဝတ်များခတ်ထား၍ ကြာရှည်စွာ ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ အသက်အန္တရာယ်ခြိမ်းချောက်ခြင်း၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စော်ကားခြင်းများ၌ ပါဝင်လုပ်ဆောင်သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။<ref name="Economist" /> The state remained large under Mubarak employing 8 million people out of a population of 75 million.<ref name="Economist" />
၎င်း၏ အစ္စလာမ်ဘာသာနှင့်ပတ်သက်၍ တင်းကျပ်သောဘာသာရေး အခြေခံသဘောတရားများ၊ အစ္စရေးအပေါ်ထားရှိသော မူဝါဒနှင့် ဆက်စပ်ပြီး လုပ်ကြံရန်ကြိုးပမ်းမှုများစွာ၏ အဓိက ပစ်မှတ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ဘီဘီစီအရဆိုလျှင် လုပ်ကြံခံရမှု ခြောက်ကြိမ်ရှိခဲ့ကာ အသက်ဘေးမှ လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ <ref>[[BBC News]], [https://www.bbc.com/news/world-middle-east-12301713 Profile: Hosni Mubarak]. 22 August 2013.</ref> ၁၉၉၉ စက်တင်ဘာတွင် Port Saidမြို့ ဓါးကိုင်လာသောလုပ်ကြံသူကြောင့် ဒဏ်ရာရသည်ဟုလည်းဖော်ပြကြသည်။<ref>{{Cite news |last=Daniszewski |first=John |url=http://articles.latimes.com/1999/sep/07/news/mn-7572 |title=Man Killed After Injuring Mubarak |date=7 September 1999 |work=Los Angeles Times |access-date=1 February 2011}}</ref>
[[File:Bundesarchiv B 145 Bild-P115717, Berlin, Besuch ägyptischer Präsident Mubarak.jpg|thumb|left|အနောက် ဘာလင်၌ မူဘာရက်အားတွေ့ရစဉ်၊ ၁၉၈၉]]
=== ၁၉၉၁ ပင်လယ်ကွေ့စစ်ပွဲ ===
== မှတ်စု ==
{{notelist}}
| |||