ပခုက္ကူမြို့: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ပခုက္ကူမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံ အင်္ဂလိပ်လက်အောက် မကျရောက်မီ တံငါရွာကလေး တစ်ရွာသာ ဖြစ်ခဲ့သည်။ ယခုကဲ့သို့ မြစ်ကမ်းပေါ်၌လည်း မတည်ရှိခဲ့ပေ။ ၁၈၈၅-ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူရွာကလေးနှင့် ဧရာဝတီမြစ်ကြီး အကြားရှိ ကျယ်ပြန့်သော သဲသောင်ကြီး ပျောက်ကွယ်သွားသည်။ မြစ်ကြောင်းသည် ပခုက္ကူရွာ ကလေးအနီး စီးဆင်းသွားပြီး ဆိပ်ကမ်းဖြစ်လာသည်။ ပခုက္ကူရွာကလေးကို အစွဲပြု၍ ပခုက္ကူမြို့ ဖြစ်လာသည်။<ref>မောင်ကြည်သန့် ၏ မြန်မာ့ မြို့ရွာဒေသ ဝေါဟာရ(၂၀၀)</ref> ၁၈၈၇ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာ (၂၁) ရက်တွင်ပခုက္ကူမြို့ကိုစတင်တည်ထောင်သည်။ ၁၈၈၈ခုနှစ်ဇူလိုင် (၂၁) ရက်တွင်ဗြိတိသျှအိန္ဒိယအစိုးရ၏အမိန့်ဒီဂရီ (၂၀၁) ကိုထုတ်ပြန်ကာပုဂံခရိုင်နှင့်ကိုထုတ်ပြန်ကာ ပုဂံခရိုင်နှင့် ပုခန်းကြီးခရိုင်အားဖျက်သိမ်း၍ ပခုက္ကူခရိုင်ကိုတည်ထောင်စေခဲ့ပါသည်။ ပခုက္ကူမြို့ကိုခရိုင်မြို့အဖြစ်သတ်မှတ်ခဲ့ပါသည်။ပခုက္ကူမြို့ကိုခရိုင်မြို့အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ပါသည်။ ပုခန်းကြီးမြို့ကိုပုခန်းကြီးဆပ်ဒီဝီဇံ (လက်ထောက်ခရိုင်၊ မိ) အဖြစ်သတ်မှတ်ခဲ့ပါသည်။ ပခုက္ကူခရိုင်လက်အောက်တွင်ပခုက္ကူခရိုင် ခွဲနှင့်ပုခန်းကြီးခရိုင်ခွဲဟူ၍ ခရိုင်ခွဲနှစ်ခုပါရှိသည်။

ပခုက္ကူခရိုင်ခွဲလက်အောက်၌ ပခုက္ကူမြို့နယ်နှင့် မြိုင်မြို့နယ်တို့ပါဝင်ပြီး ပုခန်းကြီးခရိုင်ခွဲလက်အောက်၌ ပုခန်းကြီးမြို့နယ်နှင့် လင်းကတောမြို့နယ်တို့ ပါဝင်သည်။ ၁၈၉၆ခုနှစ်တွင် ပခုက္ကူဒေသ၊ ပုံတောင်ပုံညာတောင်တန်း၊ ချင်းတောင်တန်း၊ ကာရိုတောင်တန်း၊ လူရှင်းတောင်တန်း၊ နာဂတောင်တန်း၊ ကချာနှင့်န်းတိယတောင်တန်း၊ကချာနှင့်တိယတောင်တန်း၊ အက္ကပတ်တောင်တန်း၊ မဏိပူရတောင်တန်းဒေသတို့ကို စုပေါင်း၍ ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသခရိုင်များပြည်နယ်အဖြစ်ဖွဲ့စပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသခရိုင်များပြည်နယ်အဖြစ် ည်း၍ဖွဲ့စည်း၍ ပခုက္ကူမြို့ကို ပြည်နယ်မြို့တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၀၁ခုနှစ်၊ သန်းခေါင်စာရင်းအရ ပခုက္ကူမြို့၏လူဦးရေ မှာ (၁၉, ၄၅၆) ယောက်ဖြစ်သည်။ ၁၉၃၀ခုနှစ်အစောပိုင်းလများတွင် ဗြိတိသျှအိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် တွဲရေးခွဲရေးဆွေးနွေးပွဲများကို လော့ဒ်ဒါလဟိုဇီလမ်း (ယခု-ဗိုလ်ချုပ်လမ်း) ပေါ်ရှိရွှေကူဘုရားဝင်းအတွင်းကျင်းပခဲ့သည်။ပေါ်ရှိ ဆန္ဒခံယူပွဲကျင်းပရာတွင်အိန္ဒိယနှင့်တွဲရေးဘက်ကဆန္ဒမဲအများအပြားရရှိခဲ့သည်။ရွှေကူဘုရားဝင်းအတွင်း ကျင်းပခဲ့သည်။ ဆန္ဒခံယူပွဲကျင်းပရာတွင် အိန္ဒိယနှင့်တွဲရေးဘက်က ဆန္ဒမဲအများအပြားရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၁၈ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်အစိုးရ၏ဝတ်စလီခရစ်ယာန်သာသနာပြုအထက်တန်းကျောင်းအင်္ဂလိပ်အစိုးရ၏ ဝတ်စလီခရစ်ယာန်သာသနာပြုအထက်တန်းကျောင်း (ယခု-အလက-၃) နှင့်အပြိုင်ဗုဒ္ဓသာသနာ့ရက္ခိတအမျိုးသားအထက်တန်းကျောင်းနှင့်အပြိုင် (BTR)ဗုဒ္ဓသာသနာ့ရက္ခိတအမျိုးသားအထက်တန်းကျောင်း (ယခု-အထက-၁) ကိုစတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပါသည်။ ၁၂၈၁ခုနှစ်၊ တပို့တွဲလပြည့်ကျော် (၅) ရက်နေ့တွင် မဟာဝိဇယာရာမပါဠိတက္ကသိုလ် (အရှေ့တိုက်ကြီး)ကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့ပါသည်။

ပခုက္ကူမြူနီစပါယ်ရွေးကောက်ပွဲကို ၁၉၃၀ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာ (၁၀) ရက်နေ့တွင်ကျင်းပခဲ့သည်။ ၁၉၃၁ခုနှစ်၊ မတ်လ၂၂ရက်နေ့တွင် ပခုက္ကူမြို့တွင်မီးအကြီးအကျယ်လောင်ကျွမ်းခဲ့ရာလူပေါင်းပခုက္ကူမြို့တွင် မီးအကြီးအကျယ်လောင်ကျွမ်းခဲ့ရာလူပေါင်း (၃၀၀၀) ကျော်အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ နောက်နေ့မနက်တွင်လည်းဖလန်းမင်းလမ်းနောက်နေ့မနက်တွင်လည်း ဖလန်းမင်းလမ်း (ယခု-ကျောင်းတော်ရာလမ်း) တွင်မီးလောင်ကျွမ်းပြန်သည်။ ထို့ကြောင့်ပခုက္ကူမီးသတ်တပ်ဖွဲ့ကို ၁၉၃၁ခုနှ စ်၊ ဧပြီ (၇) ရက်နေ့တွင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ရက်နေ့တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၁၉၃၇ခုနစ်တွင် ကန်ပက်လက်ခရိုင်ခွဲကို ဖျက်သိမ်းပြီးမင်းတပ်ခရိုင်ခွဲကို ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ၁၉၄၇ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၅ ရက်တွင် အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံတို့ လွတ်လပ်ရေးရလာခြင်းနှင့်အတူ ဗြိတိသျှအိန္ဒိယ-ပါကစ္စတန်နယ်နိမိတ်မျဉ်းဖြစ်သော မက်မဟွန်းမျဉ်းအရ ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသပြည်နယ်ကို ဖျက်သိမ်း၍ ပခုက္ကူ တောင်တန်းဒေသပြည်နယ်၏၃ပုံ၂ပုံမှာတောင်တန်းဒေသပြည်နယ်၏ ၃ပုံ၂ပုံမှာ ဗြိတိသျှဗမာနိုင်ငံမှဆွဲထုတ်ကာ အိန္ဒိယဓနသဟာယနိုင်ငံတွင် ပြောင်းလဲပါဝင်လာခဲ့၍ မဏိပူရပြည်နယ်၊[[မဏိပူရပြည်နယ်]]၊ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၊ တြိပူရပြည်နယ်၊ နာဂလန်းပြည်နယ်နှင့်မီဂါလာယာပြည်နယ်တို့ဖြစ်လာခဲ့သည်။

လွတ်လပ်ရေးခေတ် - ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသကိုပခုက္ကူ၊ ပေါက်၊ မြိုင်၊ ဆိပ်ဖြူ၊ ရေစကြို၊ ဂန့်ဂေါ၊ ထီးလင်း၊ ဆော၊ကန်ပက်လက်၊ မင်းတပ်၊ မတူပီ ဟူ၍မြို့နယ် (၁၁) ခုဖြင့်ဖဆပလအစိုးရကအသစ်ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီးပခုက္ကူခရိုင်နှင့်မင်းတပ်ခုဖြင့် ခရိုင်ဟူ၍ဖဆပလအစိုးရကအသစ်ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ခရိုင်နှစ်ခုနှင့်ပခုက္ကူစီရင်စု၊ပခုက္ကူခရိုင်နှင့် မင်းတပ်ခရိုင်ဟူ၍ ခရိုင်နှစ်ခုနှင့် ပခုက္ကူစီရင်စု၊ ဆိပ်ဖြူစီရင်စု၊ ဂန့်ဂေါစီရင်စုနှင့်မင်းဂန့်ဂေါစီရင်စုနှင့် တပ်စီရင်စုဟူ၍စီရင်စုမင်းတပ်စီရင်စုဟူ၍စီရင်စု (၄) ခုရှိခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့်ပင်ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသ၏မြို့တော်ဖြစ်သောပခုက္ကူမြို့ကိုချင်းဝိသေသတိုင်း၏မြို့တော်အဖြစ်ထည့်သွင်းပေးရေးထို့ကြောင့်ပင် ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသ၏မြို့တော်ဖြစ်သော ပခုက္ကူမြို့ကိုချင်းဝိသေသတိုင်း၏မြို့တော်အဖြစ်ထည့်သွင်းပေးရေး ချင်းတိုင်းရင်းသားပါလီမန်ကိုယ်စားလှယ်များက ချင်းတိုင်းရင်းသားပါလီမန်ကိုယ်စားလှယ်များကအစဉ်တစိုက်တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။အစဉ်တစိုက်တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ တော်လှန်ကောင်စီအစိုးရလက်ထက်တွင် ပခုက္ကူတောင်တန်းဒေသကို ဖျက်သိမ်းပြီးပခုက္ကူခရိုင်ကို မကွေးတိုင်းအတွင်း ပေါင်းထည့်ခဲ့သည်။