သတ္တဗေဒ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အရေးမကြီးNo edit summary
သမိုင်းကဏ္ဍ၏စာပိုဒ်အား အင်္ဂလိပ်ဘာသာမှ အနည်းငယ် ထည့်သွင်းခဲ့ပြီး ထပ်မံထည့်သွင်းရန် ကျန်ရှိနေပါသေးသည်။
စာကြောင်း ၁ -
{{inuse}}
[[File:Animal diversity October 2007.jpg|thumb|]]
'''သတ္တဗေဒ''' (ပါဏဗေဒ‎) ဆိုသည်မှာ [[သတ္တဝါ]]များအကြောင်းကို လေ့လာသည့် ပညာတရပ်ဖြစ်ပြီး [[ဇီဝဗေဒ]]မှ ခွဲထွက်လာသည့် ဘာသာ တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ သတ္တဗေဒမှာ သတ္တဝါ၏ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံ၊ အသုံးဝင်ပုံ၊ ပြုမူနေထိုင်ပုံနှင့် ဆင့်ကဲပြောင်းလဲပုံများအား အဓိကထားလေ့လာသုံးသပ်သည့် သက်ရှိဆိုင်ရာ [[သိပ္ပံ]]ပညာတစ်ရပ်ပင် ဖြစ်သည်။
 
 
==သမိုင်း==
===ဒါဝင်မှရှေးဟောင်းသမိုင်း==
[[File:Gessner Conrad 1516-1565.jpg|thumb|upright|[[Conrad Gessner]] (1516–1565). သူ၏ ''[[တိရိစ္ဆာန်များသမိုင်း (Gessner)|တိရိစ္ဆာန်များ၏သမိုင်း]]'' ကို ခေတ်သစ်သတ္တဗေဒ၏ အစအဖြစ်သတ်မှတ်ထားသည်။]]
<p>အဓိကဆောင်းပါး [https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_zoology_through_1859 သတ္တဗေဒသမိုင်း (၁၈၅၉ ခုနှစ်)]</p>
[[သတ္တဗေဒ၏သမိုင်း]]သည် ရှေးခေတ်မှ ယနေ့ခေတ်အထိ [[တိရိစ္ဆာန်]]နယ်ပယ် အကြောင်းလေ့လာခြင်းကို ခြေရာခံသည်။ သတ္တဗေဒ၏ တစ်သမတ်တည်းဖြစ်သော လယ်ကွင်းတစ်ခု၏ အယူအဆသည် နောက်ပိုင်းတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော်လည်း သဘာဝသမိုင်းမှ ရှေးဟောင်းဂရိ - ရောမမြို့ရှိ အရစ္စတိုတယ်နှင့် ဂယ်လန်တို့၏ ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ လက်ရာများသို့ ရောက်ရှိလာသည်။ ဤရှေးခေတ်အလုပ်ကို နောက်ထပ် အလယ်ခေတ်၌ မွတ်စလင်သမားတော်များနှင့် အဲလ်ဘတ်တပ်စမက်ဂတ်စ် စသည့်ပညာရှင်များ ဖြင့် တိုးတက်အောင်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite journal |first=Mehmet |last=Bayrakdar |year=1986 |title=Al-Jahiz နှင့်ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်တိုးတက်လာခြင်း |journal=ဓမ္မအန်ကာရာတက္ကသိုလ်ဌာန၏ဂျာနယ် |publisher=[[အန်ကာရာတက္ကသိုလ်]]|volume=27 |issue=1 |pages=307–315 |doi=10.1501/Ilhfak_0000000674 |url=https://dergipark.org.tr/tr/pub/auifd/issue/40697/490291 }}</ref><ref>{{Cite book|title=ဘဝအကြောင်းကို စဉ်းစားခြင်း - ဇီဝဗေဒနှင့်အခြားသိပ္ပံသမိုင်းနှင့်ဒဿနိကဗေဒ|author1=Paul S. Agutter |author2=Denys N. Wheatley |lastauthoramp=yes |publisher=Springer|year=2008|isbn=978-1-4020-8865-0|page=43}}</ref><ref>{{cite book |author=Saint Albertus Magnus |title=တိရိစ္ဆာန်များတွင်:အလယ်ခေတ်l ဆမ်းမာ့သတ္တဗေဒ |year=1999 |publisher=Johns Hopkins တက္ကသိုလ်စာနယ်ဇင်း |isbn=0-8018-4823-7 }}</ref> Renaissance နှင့် ခေတ်သစ်အစောပိုင်းကာလများ အတွင်း၌ပင် သတ္တဗေဒဆိုင်ရာ အတွေးအခေါ်များသည် ဥရောပ၌ ပင်ကိုယ်မူလသဘောတရားနှင့် ဆန်းသစ်သောဝတ္ထုများကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်းအားဖြင့် တော်လှန်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ဒီလှုပ်ရှားမှုထဲမှာ ထင်ရှားသောသူတို့မှာ Vesalius နှင့် William Harvey တို့ဖြစ်ကြသည်။ မည်သူသည် စမ်းသပ်ချက်နှင့် ဇီဝကမ္မဗေဒအတွက် ဂရုစိုက်လေ့လာရေးကို အသုံးပြုခြင်း နှင့်
  ထိုကဲ့သို့သော Carl Linnaeus၊ Jean-Baptiste Lamarck နှင့် Buffon စသည့်သဘာဝသမားများဖြစ်သည်
သူသည် မတူကွဲပြားသော ဘဝနှင့်ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း မှတ်တမ်းများကို စတင်ခွဲခြားခဲ့သည်။ အဖြစ်သက်ရှိများ၏ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့်သက်ရှိများ၏အပြုအမူ များကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ Microscopy သည် ယခင်ကမသိသောသေးငယ်သောဇီ ဝသက်ရှိများ၏ ကမ္ဘာကြီးကိုဖော်ထုတ်ခဲ့ပြီး ဆဲလ်သီအိုရီအတွက် အခြေခံဖြစ်သည်။ စက်မှုအတွေးအခေါ်၏ မြင့်တက်မှုကို တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း တုန့်ပြန်သောသဘာဝဘာသာရေး၏ အရေးပါမှုကြီးထွားလာခြင်းသည် သဘာဝသမိုင်းကြီးထွားမှုကိုအားပေးခဲ့သည် (ဒီဇိုင်းမှအငြင်းပွားမှုကို ခိုင်မာစေခဲ့သည်) ။<br>
၁၈၊ ၁၉၊ ၂၀ ရာစုနှစ်များတွင်သတ္တဗေဒသည်ပရော်ဖက်ရှင်နယ်သိပ္ပံနည်းကျစည်းကမ်းဖြစ်လာသည်။၁၈၊ ၁၉၊ ၂၀ ရာစုနှစ်များတွင်သတ္တဗေဒသည်ပရော်ဖက်ရှင်နယ်သိပ္ပံနည်းကျစည်းကမ်းဖြစ်လာသည်။
  အလက်ဇန္ဒားဗွန်ဟမ်ဘော့လ်ကဲ့သို့သော Explorer-naturalists များသည် သက်ရှိများနှင့်သူတို့၏ပတ်ဝန်းကျင်အကြားအပြန်အလှန်အကျိုးသက်ရောက်မှုကိုစုံစမ်းစစ်ဆေးခဲ့သည်။ ဤဆက်နွယ်မှုသည်ပထဝီဝင်အနေအထားပေါ်တွင်မူတည်သည်။