ဟန် ဧကရာဇ် ကောင်းကျူ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အရေးမကြီး ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူ စာမျက်နှာကို ဟန် ဧကရာဇ် ကောင်းကျူ သို့ Salai Chit Oo Lattက ရွှေ့ခဲ့သည်: အသံထွက်မှားနေသည်ကို ပြန်ပြင်သည်
အရေးမကြီး name changed
စာတွဲ: ၂၀၁၇ ရင်းမြစ်တည်းဖြတ်
စာကြောင်း ၁ -
{{about|ဟန်အနောက်ပိုင်း နိုင်ငံ မင်းဆက် ၏ ဧကရာဇ်|နှောင်းပိုင်း ဟန် ၏ ဧကရာဇ်|လျိုကျီးယွမ်|ရှေးတရုတ်ပြည် ဒဏ္ဍာရီလာ ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ|ကျွမ်းကျူး}}
{{Infobox royalty
| name = ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ<br>漢高祖
| image = Hangaozu.jpg
| image_size =
| caption = ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ ၏ ပုံတူ
| succession = [[တရုတ်ပြည်၏ ဧကရာဇ်]]
| reign = ၂၈ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၀၂&nbsp;ဘီစီ – ၁ ဇွန် ၁၉၅&nbsp;ဘီစီ
စာကြောင်း ၂၀ -
| posthumous name = ဧကရာဇ် ဂေါင် (高皇帝)
| temple name = တိုင်ဇူ (太祖)<ref>ဤတွင် သုံးသော တိုင်ဇူ (အနက် မှာ "မဟာ ဘိုးဘေးကြီး") သည် လျိုပန်း ၏ မူလ အသုံးပြုသော အမည်တော်ဖြစ်သည်။အကြောင်းမှာ "တိုင်ဇူ" သည် ရှေး ရှန် မင်းဆက် ကပင် မင်းဆက်တစ်ခုကို ထူထောင်သူ ကို ခေါ်ဆိုသည့် အမည်တော် အဖြစ် ရှေးတရုတ်ပြည်ရိုးရာတွင် မှတ်ယူခဲ့ကြသည်။
</ref><br>ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ (高祖)<ref>စီးမာချင် သည် လျိုပန်းကို "ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ" ဟု ခေါ်ဆိုသည်။ အဓိပ္ပါယ်မှာ "မြင့်မြတ်သော ဘိုးဘေးကြီး" ဟု ''မဟာ သမိုင်းပညာရှင်မှတ်တမ်းများ'' တွင် ရည်ညွှန်းထားပြန်သည်။ စီးမာချင်သည် အဘယ့်ကြောင့် "တိုင်ဇူ" အစား "ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ" ကို သုံးသည့် အကြောင်းကို ထင်ရှားစွာ မတွေ့ရပေ။ စီးမာချင် နောက်ပိုင်း သမိုင်းပညာရှင်များသည် လျိုပန်းကို ရည်ညွှန်းလိုလျှင် "ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ" ဟု မကြာခဏ အသုံးပြုကြသည်။ ယခုခေတ် တရုတ်ပြည်တွင် လျိုပန်းကို ရည်ညွှန်းသောအားဖြင့် "ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ" သည် အများ အသုံးပြုသည့် အမည်ပင်ဖြစ်ပေသည်။</ref>
 
| house = [[ဟန်မင်းဆက်|လျိုအိမ်တော်]]
စာကြောင်း ၄၇ -
|tl2=Lâu Pang
}}
'''ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ''' ({{zh|t=汉高祖}};၂၅၆ ဘီစီ – ၁ ဇွန်လ ၁၉၅ ဘီစီ), ငယ်မည် '''လျိုပန်း''' (刘邦) သည် ဟန်နိုင်ငံတော် ၏ ပထမဆုံး ဧကရာဇ် နှင့် [[ဟန်မင်းဆက်]]ကို ထူထောင်သူဖြစ်ကာ ၂၀၂ ဘီစီ မှ ၁၉၅ ဘီစီ ထိ အုပ်ချူပ်စိုးစံခဲ့သည်။ သူသည် တရုတ်ပြည် သမိုင်းတွင် သာမန် အညတရ ဘဝမှ နိုင်ငံတည်ထောင်သူ တစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Gaozu-emperor-of-Han-dynasty|title=Gaozu Emperor of Han Dynasty|last=|first=|date=|website= |publisher=Encyclopædia Britannica|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=}}</ref>
<p>အာဏာမရမီ လျိုပန်းသည် [[ချင်မင်းဆက်]]တွင် သာမန် ကင်းလှည့်အရာရှိ တစ်ဦးအဖြစ် သူ၏ မွေးရပ်မြေ [[ချူ(ပြည်နယ်)| ချူပြည်နယ်]]မှ [[ပေ့ခရိုင်]]တွင် တည်ရှိသော သူ၏ မွေးရပ်မြို့တွင် အမှုထမ်းခဲ့သည်။ [[ချင်ရှီဟွမ်| ပထမဆုံး ဧကရာဇ်]] ၏ သေဆုံးမှု နှင့် ချင် ဧကရာဇ် နိုင်ငံတော် ၏ နိုင်ငံရေး အရှုပ်အထွေးများ ဖြစ်ပွားလာသောအခါ လျိုပန်းသည် သူ၏ အစိုးရ ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ပြီး ချင်ကို ပုန်ကန်သည့် ခေါင်းဆောင် အဖြစ် ခံယူခဲ့သည်။ သူသည် အခြားပုန်ကန်သူတစ်ဦးဖြစ်သူ [[ရှန်းယု]] အား [[ဂွမ်ကျုံး |ချင်၏ အဓိက မြေ]] ကို ကျူးကျော်ရာတွင် အသာစီးရယူနိုင်ခဲ့ပြီး [[ကျီရင်း| ချင်၏ နောက်ဆုံး ဧကရာဇ်]] ၏ နန်းစွန့်မှုကို လက်ခံခဲ့သည်။</p>
<p>
စာကြောင်း ၁၀၃ -
==ဟန်မင်းဆက် ကို ထူထောင်ခြင်း==
[[File:Emperor gao of han c01s06i01.jpg|thumb|၁၈ရာစု ချင်းမင်းဆက် တရုတ်ပြည် ဧကရာဇ်များ၏ ရုပ်ပုံတွင် ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင် (လျိုပန်း) ၏ ရုပ်ပုံ ပန်းချီ]]
၂၀၂&nbsp;ဘီစီအီးတွင် လျိုပန်းသည် ထီးနန်းကို ရယူရန် တွန့်ဆုတ်နေခဲ့သော်လည်း မိမိ၏ ငယ်သားများ၏ အားပေးထောက်ခံမှုဖြင့် ဧကရာဇ် အဖြစ် နန်းတက်ခဲ့သည်။ သူသည် သူ၏ မင်းဆက်ကို "[[ဟန်မင်းဆက်|ဟန်]]" ဟု အမည်ပေးခဲ့ပြီး သမိုင်းတွင် "ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ" (သို့မဟုတ် "ဧကရာဇ် ဂေါင်") ဟု အမည်တွင်လေသည်။ မြို့တော်မှာ "[[လော့ရန်]]" ဖြစ်ပြီး ( နောင်သော် [[ချန်အန်း]] သို့ ရွှေ့ခဲ့) ဖြစ်ပြီး တရားဝင် ဇနီး [[မိဖုရားခေါင်ကြီး လွီကျီး|လွီကျီး]] ကို မိဖုရားခေါင်ကြီး အဖြစ် လည်းကောင်း၊ သူတို့၏ သား [[ဟန် ဧကရာဇ် ဟွီ|လျိုယင်း]]ကို [[အိမ်ရှေ့စံ မင်းသား]] အဖြစ် လည်းကောင်း တင်မြှောက်ခဲ့သည်။
 
ထိုနှစ်တွင်ပင် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူသည်ကောင်းကျူသည် ဧကရာဇ် နိုင်ငံတော် စတင်ထူထောင်ရာတွင် အားထုတ်ကြိုးပမ်း ပါဝင်ခဲ့ကြသောသူ၏ ငယ်သားတို့ကို ဆုလာဘ် ချီးမြှင့်လိုခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ထိုအကြံသည် တစ်နှစ်တိုင်တိုင် ကြာညောင်းခဲ့သည်။ အကြောင်းမှာ သူ၏ ငယ်သားတို့သည် ဆုလာဘ်တော် ချီးမြှင့်သည့် ပမာဏကို သဘောမတူညီကြသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ဧကရာဇ်က ရှောင်ဟီ ၏ အားထုတ်ရမှုသည် ပိုများသည်ဟု ထင်မြင်ပြီး [[ရှောင်ဟီ]]ကို "ကျန် နယ်စားကြီး" ဘွဲ့ ချီးမြှင့်ပြီး သိုလှောင်ထားသည့် ရိက္ခာများထဲမှ အများဆုံး ပမာဏကို သူ့အား ပေးသည်။ အချို့သူများသည် ထိုသို့ ဆုပေးခြင်းကို ကန့်ကွက်ကြသည်။ အကြောင်းမှာ ရှောင်ဟီသည် တိုက်ပွဲတကာတို့တွင် တိုက်ရိုက်ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခြင်း မရှိသည့်အတွက် သူ၏ အားထုတ်ရမှုသည် အများဆုံး ဟု သူတို့ ထင်မြင်ခြင်း မရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကကောင်းကျူက ရှောင်ဟီသည် ဆုလာဘ် အများဆုံး ရသင့်သည်ဟု ပြန်လည် တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။ အကြောင်းမှာ သူသည် ရှန်းယုနှင့် ယှဉ်ပြိုင်ရာတွင် အားလုံးကျင့်သုံးရမည့် မဟာဗျူဟာကို ချမှတ်ပေးခဲ့သည့် အတွက် ဖြစ်သည် ဟု အကြောင်းပြခဲ့သည်။ သူသည် [[ကောဝ်ရှန်း]] ကိုလည်း တိုက်ပွဲတွင် အားထုတ်မှု မြင့်မားခဲ့သည် ဟု မိန့်ဆိုခဲ့ပြီး သူနှင့် အခြားသူတို့ကို ထိုက်သင့်စွာ ဆုလာဘ်များ ချပေးခဲ့သည်။
 
==ထီးနန်းစိုးစံခြင်း==
စာကြောင်း ၁၁၁ -
 
===အခွန် နှင့် အခမဲ့လုပ်အားကို လျှော့ချခြင်း===
ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူသည်ကောင်းကျူသည် သူ၏ စစ်တပ်များကို ဖျက်သိမ်းပြီး စစ်သည်တို့ကို နေအိမ်သို့ ပြန်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ [[ဂွမ်ကျုံး]]တွင် နေထိုင်သူများသည် အခွန်အခ နှင့် [[အခမဲ့လုပ်အား]]ပေးရခြင်း တို့မှ ၁၂ နှစ်တာ ကင်းလွတ်မည်ဖြစ်ပြီး မိမိတို့၏ နေအိမ်သို့ ပြန်သူများသည် ၆ နှစ်တာ ကင်းလွတ်မည် ဖြစ်ကြောင်း နှင့် သူတို့အဖို့ အစိုးရမှ တစ်နှစ်တာ ထောက်ပံ့ပေးမည် ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာသည်။သူသည် စစ်ပွဲကာလတွင်းက ဆာလောင်မွတ်သိပ်မှုကြောင့် မိမိတို့ကိုယ်ကို ကျွန်အဖြစ်ရောင်းစားခဲ့ရသည့် သူများကိုလည်း လွတ်မြောက်စေခဲ့သည်။ ၁၉၅&nbsp;ဘီစီအီးတွင် ဧကရာဇ်သည် အမိန့်တော် နှစ်ခု ထုတ်ပြန်သည်။ ပထမဆုံး တစ်ခုသည် အခွန်အခ နှင့် အခမဲ့လုပ်အား ပေးဆောင်ရခြင်းကို လျှော့ချသည့် အမိန့်စာဖြစ်သည်။ ဒုတိယတစ်ခုသည် နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း၏ ၁၀လပိုင်းတွင် [[ဟန်မင်းဆက်၏ ဘုရင်များ|လက်အောက်ခံ မင်းများ]]မှ နန်းတွင်းသို့ ဆက်သရမည့် လက်ဆောင်ပဏ္ဏာ ပမာဏကို သတ်မှတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ စိုက်ပျိုးရေးအတွက် ကောက်ခံသည့် မြေခွန်ကိုလည်း ရိတ်သိမ်းရရှိသည့် ဆန်စပါးတို့၏ ၁/၁၅ နှုန်းဖြင့် လျှော့ချ ကောက်ခံစေသည်။ သူသည် ဒင်္ဂါးသွန်းလုပ်မှုကိုလည်း ပုဂ္ဂလိကပိုင် အဖြစ်သိမ်းလိုက်သည်။
 
===ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒ အပေါ် အလေးထားခြင်း===
ငယ်ရွယ်စဉ်က ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူသည်ကောင်းကျူသည် စာဖတ်ခြင်းကို မနှစ်သက်ခဲ့ပဲ [[ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒ]]ကို အထင်အမြင်သေးခဲ့သည်။ ဧကရာဇ် ဖြစ်လာသည့် အခါတွင်လည်း ထိုအတိုင်းပင် ရှိခဲ့ရာ စာပေပညာရှင် [[လုကျား (အနောက်ပိုင်း ဟန်)|လုကျား]](သို့မဟုတ် လုကု)နှင့် တွေ့သည့်အချိန်ကျမှ ပြောင်းလဲသွားသည်။
လုကုသည် ၁၂ တွဲရှိသည့် ''ကျင်းရု''(新語) အမည်ရှိ စာအုပ်ကို ရေးသားခဲ့သည်။ ထိုစာအုပ်တွင် တိုင်းပြည်ကို ကြမ်းတမ်း၍ ပြင်းထန်သော ဥပဒေများဖြင့် အုပ်ချုပ်ခြင်း(ချင်မင်းဆက်တွင် ထိုအတိုင်း အုပ်ချုပ်သည်)ထက် အကျင့်စာရိတ္တကောင်းမွန်ခြင်း၊ ဖြောင့်မှန်စွာ အုပ်ချုပ်ခြင်းဖြင့် ရနိုင်သော အကျိုးတို့ကို ရေးသားဖွဲ့ဆိုထားသည်။လုကုသည် ထိုစာအုပ်၏ အတွဲ တစ်တွဲကို ရေးသားပြီးတိုင်း ဧကရာဇ် ရှေ့တော်မှောက်တွင် ဖတ်ပြခဲ့သည်။ ဧကရာဇ်သည် များစွာ နှစ်သက်ခဲ့လေသည်။ထိုသို့ဖြင့် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ နန်းစံစဉ်ကာလတွင် ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒသည် တိုးတက်ပျံ့ပွား၍ (ချင်ခေတ်ကာလက) [[ဥပဒေဝါဒ(အတွေးအခေါ် ပညာ)|ဥပဒေ ဝါဒ]]၏ နေရာတွင် တိုင်းပြည်၏ အတွေးအခေါ် မူဝါဒ အနေဖြင့် အစားထိုးလာခဲ့သည်။လုကု အပါအဝင် ကွန်ဖြူးရှပ် စာပေပညာရှင်များကို အစိုးရအဖွဲ့တွင် အမှုထမ်းစေခဲ့သည်။ ဧကရာဇ်သည် ချင်ခေတ်မှ အချို့သော ဥပဒေများကို ပြန်လည် ပြုပြင်ပြီး အချို့သော ပြစ်ဒဏ်များကိုမူ လျှော့ချစေခဲ့သည်။၁၉၆&nbsp;ဘီစီအီးတွင် [[ယင်းပု]] ၏ ပုန်ကန်ခြင်းကို နှိမ်နင်းပြီးနောက် သူသည် [[ကွန်ဖြူးရှပ်]]၏ မွေးဖွားရာနေရာဖြစ်သည့် [[ရှန်တုန်း]]ကို ဖြတ်သွားစဉ် အတွေးအခေါ်ပညာရှင်ကြီးကို အရိုအသေပြုရန် အတွက် အခမ်းအနားတစ်ခုကို ကိုယ်တော်တိုင် ပြင်ဆင်ခဲ့သည်။
 
===ထီးနန်းဆက်ခံမှုအတွက် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားခြင်း ===
 
သူ၏ နှောင်းပိုင်းနှစ်များတွင် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူသည်ကောင်းကျူသည် [[မောင်းမတော် ချီ]] ကို အလေးထားပြီး [[မိဖုရားခေါင်ကြီး လွီကျီး]] ကို လျစ်လျူရှုခဲ့သည်။ သူ၏ အရိုက်အရာဆက်ခံမည့် မိဖုရားခေါင်ကြီး မှ ဖွားမြင်သည့် [[ဟန် ဧကရာဇ် ဟွီ|လျိုယင်း]]သည် တိုင်းပြည် အုပ်စိုးမည့်သူတစ်ဦး အနေဖြင့် ပျော့ညံ့လွန်းသည် ဟု သူထင်မြင်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် သူသည် လျိုယင်းကို မောင်းမတော် ချီ မှ ဖွားမြင်သည့် [[လျိုယုရီ ]] နှင့် အစားထိုးရန် ရည်ရွယ်ရင်း ရှိခဲ့သည်။ လွီကျီးသည် ပူပန်သောကရောက်ရသောကြောင့် [[ကျန်းလျန်(အနောက်ပိုင်း ဟန် )| ကျန်းလျန်]] ကို သူမ သားတော်၏ အရိုက်အရာ မြဲစေရန် ကူညီစေရေးအတွက် အကူအညီ တောင်းခံခဲ့သည်။ ကျန်းလျန်သည် ''ရှန်တောင်တော်၏ သူရဲ လေးဖော်''ကို ထောက်ခံပေးခဲ့ပြီး လျိုယင်းကို ကူညီ စေခဲ့သည်။
 
၁၉၅ &nbsp;ဘီစီအီးတွင် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူ၏ကောင်းကျူ၏ ကျန်းမာရေးသည် ဆိုးဝါးလာသည်အ့လျောက် သူသည် လျိုယင်း နေရာတွင် လျိုယုရီ နှင့် အစားထိုးရန် ပိုမို စိတ်စောလာခဲ့သည်။ ကျန်းလျန်သည် ဧကရာဇ်ကို ကန့်ကွက်ပြောဆိုခဲ့သော်လည်း လျစ်လျူရှုခံရသောအခါ သူ၏ ကျန်းမာရေးကို အကြောင်းပြ၍ မင်းမှုထမ်းဘဝမှ အနားယူခဲ့သည်။ အိမ်ရှေ့စံ၏ ဆရာဖြစ်သည့် [[ရှုစွန်း တုန်]] နှင့် ကျိုးချန်းသည်လည်း ဧကရာဇ် ၏ အထက်ပါ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကန့်ကွက်ခဲ့သည်။ ကျိုးချန်း မှ ဤသို့ ပြောဆိုခဲ့သည်။ "ကျွန်တော်မျိုးသည် အငြင်းအခုံပြုရာတွင် သိပ်မတော်ပါ။သို့ရာတွင် ယခုလို ဆုံးဖြတ်ချက်သည် မကောင်းမှန်း သိပါသည်။ အကယ်၍ အရှင်သည် အိမ်ရှေ့စံကို နန်းချသော် ကျွန်တော်မျိုးသည် အရှင့်၏ အမိန့်တော်ကို လိုက်နာတော့မည် မဟုတ်ပါ"<ref>(臣口不能言,然臣期期知其不可。陛下雖欲廢太子,臣期期不奉詔。)</ref> ကျိုးချန်းသည် စကားလွန်သွားသော်လည်း သူ့တွင် စကားထစ်သည့် ပြဿနာရှိသည့်အတွက် သူ၏ ပြောပုံသည် ဧကရာဇ် အဖို့ ရယ်စရာပင် ဖြစ်နေပေတော့သည်။ ဧကရာဇ်သည် ရယ်မော၍ သိပ်မကြာမီ ရှန် တောင်
တော်၏ သူရဲ လေးဖော်သည် နန်းတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ခစားခဲ့သည်။ ဧကရာဇ်သည် သူတို့ကို တွေ့သောအခါ အလွန် အံ့ဩခဲ့သည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုသူတို့ကို ဧကရာဇ်သည် ယခင်က သိမ်းသွင်းခဲ့ဖူးသော်လည်း ထိုသူတို့က မည်သည့်အခါကမျှ လက်ခံခဲ့ခြင်း မရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထို သူရဲ လေးဖော်သည် လျိုယင်းသည်သာ အိမ်ရှေ့စံအဖြစ် ရှိနေသေးလျှင် သူ့ကို အနာဂတ်တွင် ကူညီ ဖေးမပါမည်ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။ ဧကရာဇ်သည် လျိုယင်းတွင် ဤသူတို့၏ အားပေးထောက်မမှုကို ရရှိထားသောကြောင့် အလွန် နှစ်ခြိုက်ကာ အိမ်ရှေ့စံ ပြောင်းလဲမည့် အတွေးကို ပယ်ဖျက်ခဲ့သည်။
<ref name="Ch'en2014">{{cite book|author=Chi-yen Ch'en|title=Hsun Yueh and the Mind of Late Han China: A Translation of the SHEN-CHIEN|url=https://books.google.com/books?id=Sar_AwAAQBAJ&pg=PA171#v=onepage&q&f=false|date=14 July 2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5348-9|pages=171–}}</ref>
စာကြောင်း ၁၂၈ -
{{ထပ်မံလေ့လာရန်| ဟန် မင်းဆက် ၏ ဧကရာဇ်များ| ပိုင်တန်း တိုက်ပွဲ| ဟီချင်း}}
[[File:Western Han soldiers.jpg|thumb|သရုပ်ဖော်ထားသည့် [[တရုတ်မြေထည်များ|မြေထည် ရုပ်ထုများ]]၊ [[အနောက်ပိုင်း ဟန်]] ခေတ်မှ၊[[အရှေ့ အာရှ စစ်ဆင်ရေးမှ မြင်းများ| မြင်းစစ်သည်တော်များ]]၊ [[ဟိုင်နန် နယ် ပြတိုက်]]]]
ဟန် နိုင်ငံတော်ကို တည်ထောင်ပြီးနောက် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူသည်ကောင်းကျူသည် မင်းသားများနှင့် [[ဟန် မင်းဆက်၏ ဘုရင်များ|လက်အောက်ခံ ပဏ္ဏာဆက် ဘုရင်များ]]ကို နိုင်ငံတော်ကို ထိရောက်စွာ အုပ်ချုပ်နိုင်စေရန်အတွက် နယ်မြေများကို အပိုင်စားပေးအပ်ကာ စေခိုင်းခဲ့သည်။ နန်းတွင်း မင်းမျိုးနွယ် နှင့် မသက်ဆိုင်သည့် ဘုရင်များ ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ ရန့်ဘုရင် [[ဇန်တု]]၊ ဟန် ဘုရင် [[ဟန်ကျင်း]]။ ချူ ဘုရင် [[ဟန်ကျင်]]။ ချူ ဘုရင် [[ဖန်းယွီ]]၊ ဟွိုင်နန် ဘုရင် [[ယင်းပု]]၊ကျောက် ဘုရင် ကျန်းအာ ၊ ချန်းရှား ဘုရင် ဝူယွီ တို့ ဖြစ်သည်။ ဟန်ကျင် နှင့် ဖန်းယွီတို့သည် ပုန်ကန်သည် ဟု မတရား စွပ်စွဲခံရကာ ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခံရ၍ သူတို့၏ မိသားစုများနှင့် တကွ ကွပ်မျက်ခံရခဲ့သည်။ ယင်းပု နှင့် ဇန်တုသည် ပုန်ကန်ကြသော်လည်း နှိမ်နင်းခံရကြကာ ကွပ်မျက်ခံရသည်။ ဝူယွီ နှင့် ကျန်းအာ သာ သက်ရှိထင်ရှား ကျန်ရစ်ခဲ့ကြသည်။
 
မြောက်ပိုင်းမှ [[ရှုံးနူ]]တို့သည် [[ချင် မင်းဆက်]] ကတည်းကပင် ရန်စွယ်တစ်ခု ဖြစ်နေခဲ့သည်။ [[ချင်ရှီဟွမ်]]သည် စစ်သူကြီး မန်ကျန်း ကို ချင်ဧကရာဇ် နိုင်ငံတော်၏ မြောက်ပိုင်း နယ်စပ်ကာကွယ်ရေးကို ကြည့်ရှုထိန်းသိမ်းရန် နှင့် [[တရုတ်ပြည် ၏ မဟာ တံတိုင်းကြီး|မဟာ တံတိုင်းကြီး]] တည်ဆောက်ရန် အတွက် စေလွှတ်ခဲ့သည်။ မန်ကျန်းသည် ရှုံးနူတို့ကို နယ်စပ်ဒေသတစ်လျှောက်တွင် လှုပ်ရှားထကြွနေခြင်းမှ ဟန့်တားနိုင်ခဲ့ပြီး အောင်မြင်မှုများ ရရှိခဲ့သည်။ သို့သော် ချင်မင်းဆက် ပျက်သုဉ်းပြီးနောက်တွင် ရှုံးနူတို့သည် တောင်ပိုင်းသို့ ချီတက်ရန် အခွင့်ကောင်းယူ၍ နယ်စပ်တစ်ခွင်ကို ထိပါးလေသည်။ ၂၀၁ &nbsp;ဘီစီအီးတွင် ဟန်ကျင်း(ဟန် ဘုရင်) သည် ရှုံးနူခေါင်းဆောင် [[မိုဒုချန်ယု|ချန်ယု]] ဆီသို့ သစ္စာဖောက်ပြီး ခိုလှုံခဲ့သည်။ ထိုနှစ်တွင်ပင် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူသည်ကောင်းကျူသည် ရှုံးနူတို့ကို တိုက်ခိုက်ရန် စစ်ချီလာခဲ့သော်လည်း [[ပိုင်တန်း တိုက်ပွဲ]]တွင် ရန်သူတို့၏ ဝိုင်းရံ တိုက်ခိုက်ခြင်းကို ခံရသည်။ [[ချန်ပင်း(ဟန် မင်းဆက်)| ချန်ပင်း]]၏ အကြံဉာဏ်ကို ရယူပြီး မိုဒု၏ ဇနီးသည်ကို လာဘ်ထိုးခြင်းဖြင့် သူမ၏ ခင်ပွန်းကို စစ်သည်များ ရုပ်သိမ်းစေသည်။ မိုဒုသည်လည်း စစ်သည်များ ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။ နေပြည်တော်သို့ ပြန်ရောက်သောအခါ ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူသည်ကောင်းကျူသည် သူကောင်းမျိုးဝင် အမျိုးသမီးတို့ကို ရှုံးနူခေါင်းဆောင်တို့နှင့် လက်ဆက်စေခြင်း နှင့် လက်ဆောင်ဆက်သခြင်းအားဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးရယူသည့် [[ဟီချင်း]] နည်းဥပဒေကို စတင်ခဲ့သည်။
 
==ကွယ်လွန်ခြင်း==
[[File:Changling 1.jpg|thumb|ချန်းလင်း(長陵),ရှန်းကျီး၊ ရှန်ယန်မှ ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူ၏ကောင်းကျူ၏ [[အုတ်ဂူ|တရုတ်ပြည်ပိရမစ်များ]]]]
 
ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူသည်ကောင်းကျူသည် [[ ယင်းပု]]ကို နှိမ်နင်းသည့် စစ်ဆင်ရေးတွင် အမှတ်တမဲ့ ပစ်ခတ်လိုက်သည့် မြားတစ်စင်း၏ ထိခိုက်မှုကို ခံလိုက်ရသည်။ သူသည် ထိုအချိန်မှစ၍ အလွန်တရာ နာမကျန်းဖြစ်လာပြီး သူ၏ အတွင်းဆောင်ထဲတွင် အချိန်ကြာမြင့်စွာ နေထိုင်ခဲ့ပြီး သူ၏ ကိုယ်ရံတော်များကို သူနှင့်တွေ့ဆုံသူတိုင်းနှင့် တွေ့ခွင့်ပြုရန် ငြင်းဆန်စေခဲ့သည်။ရက်များစွာကြာသောအခါ [[ဖန်းခွိုင်]]သည် နန်းဆောင်သို့အတင်းဝင်ခဲ့သဖြင့် အခြားသောနောက်လိုက်နောက်ပါတို့သည်လည်း သူ့နောက်မှ လိုက်ဝင်ခဲ့ကြလေသည်။ သူတို့သည် ဧကရာဇ်၏ အိပ်ယာထက်တွင် လဲလျောင်းနေပြီး [[မိန်းမစိုး]]တစ်ဦး၏ ပြုစုခြင်းကိုသာ ခံနေခဲ့သည်ကို တွေ့မြင်ခဲ့ရသည်။ ဖန်းခွိုင်သည် အောက်ပါအတိုင်းပြောခဲ့သည်။ "ဧကရာဇ် အရှင်သည် နိုင်ငံတော်ကို သိမ်းပိုက်သောအခါ မည်မျှ ဂုဏ်ယူဖွယ်ရှိပါသနည်း။ ကျွန်တော်မျိုးတို့ မည်မျှ နွမ်းလျခဲ့ပါသနည်း။ အရှင့်၏ ကျွန်တို့သည် အရှင်မင်းကြီး နာမကျန်းဖြစ်နေသည်ကို ကြားသိရသောအခါ မည်မျှ ပူပင်ခဲ့ရပါသနည်း။သို့သော်လည်း အရှင်မင်းကြီးသည် ကျွန်တော်မျိုးတို့ကို တွေ့ရန် ငြင်းဆန်ရုံသာမက မိန်းမစိုးတစ်ယောက်၏ အဖော်ပြုမှုကို ပိုနစ်သက်ခဲ့ပါသည်။ အရှင်မင်းကြီးသည် [[ကျောက်ကော်]]၏ အဖြစ်ကို မေ့လျော့နေပါသလော" ဟု ပြောလေရာ ဧကရာဇ် မင်းကြီးသည် ရယ်မော၍ အိပ်ယာမှ ထကာ မိမိ၏ အမှုထမ်းတို့ကို တွေ့ဆုံလေသည်။
 
ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူ၏ကောင်းကျူ၏ ကျန်းမာရေးသည် တစ်နေ့ထက်တစ်နေ့ ယိုယွင်းလာရာ [[မိဖုရားခေါင်ကြီး လွီကျီး]]သည် နာမည်ကျော် သမားတော်တစ်ဦးကို ပင့်ဖိတ်ကာ ကုသစေသည်။ ဧကရာဇ်သည် သူ၏ ကျန်းမာရေးအခြေအနေကို သိလို၍ မေးမြန်းရာ သမားတော်က သူ၏ ရောဂါကို ပျောက်ကင်းအောင် ကုသနိုင်ကြောင်း ပြန်ဖြေကြားသည်။ သို့ရာတွင် ဧကရာဇ်သည် ထိုအဖြေကို မနှစ်မြို့ပဲ သမားတော်ကို အောက်ပါအတိုင်း ကြိမ်းမောင်းသည်။ "ငါသည် ဤ နိုင်ငံတော်ကို အဝတ်တစ်ထည် ကိုယ်တစ်ခု ဖြင့် ဓားတစ်စင်းကို ဆောင်ကာ သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်မှာ မိုးမြေ၏ အလိုပင် မဟုတ်ပါလော့။ ငါ၏ အသက်သည် မိုးမြေ၏ အလိုသာတည်း။ [[ပျန်းချွီ]]ပင် ရှိစေကာမူ အချည်းနှီးသာတည်း" ဟု ဆိုလေသည်။ သူသည် ဆေးကုသမှု ခံရန် ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး သမားတော်ကို ပြန်လွှတ်ခဲ့သည်။သူ မကွယ်လွန်မီ [ချောင်ရှန်း]] သည် [[အမတ်ချုပ်ကြီး [တရုတ်ပြည်]| အမတ်ချုပ်] အဖြစ် [[ရှောင်ဟီ]] ကွယ်လွန်ပြီးနောက် သူ၏ နေရာတွင် ဆက်ခံနိုင်ပြီး ဝမ်လင်းသည် ချောင်ရှန်း၏ နေရာတွင် ဆက်ခံနိုင်သည် ဟု ဆိုခဲ့သည်။ ဝမ်လင်းသည် သူ၏ တာဝန်တို့ကို ကျေပွန်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် ငယ်ရွယ်သေးသည် ဟု ဆိုနိုင်သည့်အတွက် [[ချန်ပင်း (ဟန်မင်းဆက်)| ချန်ပင်း]]သည် ဝမ်လင်းကို ကူညီထောက်မပေးရမည်ဟု မိန့်မှာခဲ့သည်။သို့သော် ချန်ပင်းသည် သူကိုယ်တိုင်လည်း အမတ်ချုပ်ကြီး တစ်ဦး၏ ရာထူးတာဝန်များကို ထမ်းရွက်နိုင်သည်ဟု ယူဆခဲ့သည်။ သူသည် [[ကျိုးပို]]ကိုလည်း စစ်သေနာပတိရာထူးအတွက် သင့်တော်သူဟု မှတ်ချက်ချခဲ့သည်။ သူသည် ချန်းလီနန်းတော် (長樂宮) တွင် ဇွန်လ ၁ ရက် ၁၉၅ &nbsp; ဘီစီအီးတွင် ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး နောင်တွင် [[ဟန် ဧကရာဇ် ဟွီ| ဧကရာဇ် ဟွီ]] ဟု အမည်တွင်မည့် လျိုယင်းမှ သူ၏ နေရာတွင် ဟန် နိုင်ငံတော်၏ ဧကရာဇ် အဖြစ် ဆက်ခံခဲ့သည်။
 
== မာန်ဟုန်ပြင်းသော လေ ကို ဖွဲ့သော သီချင်း ==
စာကြောင်း ၁၉၇ -
 
==ထပ်မံလေ့လာလိုလျှင်==
{{Commons|ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ}}
#[[ဟန်မင်းဆက်မိသားစု ဆင်းသက်ပုံ သစ်ပင်]]
#[[ချူ-ဟန် အားပြိုင်မှု]]
စာကြောင်း ၂၀၉ -
 
{{s-start}}
{{s-hou|[[ဟန်မင်းဆက်|လျိုအိမ်တော်]]||၂၅၆ ဘီစီအီး|၁ ဇွန်လ|၁၉၅ ဘီစီအီး||name=ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ}}
{{s-reg}}
{{s-new}}
စာကြောင်း ၂၂၈ -
{{DEFAULTSORT:Gauzu Of Han}}
[[Category:နိုင်ငံတကာ ဘုရင်များ]]
[[Category:ဟန်ဂေါင်ဇူဟန်ကောင်းကျူ| 01]]
[[Category:အနောက်ပိုင်း ဟန်မင်းဆက် ဧကရာဇ်များ]]
[[Category:ပြည်ထောင်မင်းများ|ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:၃ ရာစု ဘီစီ မွေးဖွားမှုများ|ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:၁၉၅ ဘီစီ သေဆုံးမှုများ|ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:တရုတ်ပြည် ဧကရာဇ်များ]]
[[Category:တရုတ်လူမျိုး စစ်ဘုရင်များ|ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:၂ ရာစု တရုတ်ပြည်|ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:၃ ရာစု တရုတ်ပြည်|ဟန် ဧကရာဇ္ ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:ချူ-ဟန် အားပြိုင်မှုတွင် ပါဝင်ကြသူများ|ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:ကျန်းစုမှ စစ်သူကြီးများ|ဟန် ဧကရာဇ္် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:ဟန် မင်းဆက် ပုဂ္ဂိုလ်များ|ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:ကျူကျိုးမှ ပုဂ္ဂိုလ်များ|ဟန် ဧကရာဇ် ဂေါင်ဇူကောင်းကျူ]]
[[Category:၃ ရာစု ဘီစီ တရုတ် အုပ်စိုးသူများ]]
[[Category:၂ ရာစု ဘီစီ တရုတ် အုပ်စိုးသူများ]]