အာရပ်-အစ္စရေး ပဋိပက္ခ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

No edit summary
2 more paras; r left to add to complete the lead section
စာကြောင်း ၁ -
{{In use}}
{{Infobox military conflict
| conflict = အာရပ်-အစ္စရေး ပဋိပက္ခ
<!-- Arab-Israeli conflict is the wider conflict in regard to the more local [[Israeli-Palestinian conflict]] -->| image = [[File:Arab-Israeli Conflict Key Players.svg|300px]]
| caption = အာရပ်-အစ္စရေး ပဋိပက္ခ၌ ပါဝင်သော အဓိကအုပ်စုများ
| date = {{Tooltip|c.|circa}} 15၁၉၄၈ မေ ၁၅ May 1948–ongoingလက်ရှိအချိန်ထိ<br />({{Age in years, months, weeks and days|month1=05|day1=15|year1=1948}})<br />'''Mainအဓိက ဖြစ်ပွားသည့် phaseကာလ: 1948–1982၁၉၄၈–၁၉၈၂'''<ref>{{cite encyclopedia| url=https://www.britannica.com/event/Arab-Israeli-wars| title=Arab-Israeli wars| encyclopedia=Encyclopædia Britannica}}</ref>
| place = [[အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသ]]
| result = နိမ့်ပါးသော အနေထားဖြင့် ဆက်လက်ဖြစ်နေခြင်း :
Line ၅၂ ⟶ ၅၁:
အရပ်သား ၁,၇၂၃ ခန့်<ref>[http://www.haaretz.com/print-edition/news/memorial-day-24-293-fallen-soldiers-terror-victims-since-israel-was-born-1.274877 Memorial Day / 24,293 fallen soldiers, terror victims since Israel was born]. [[Haaretz]] Retrieved on 28 July 2014.</ref> SLA တပ်သား ၁,၀၅၀ ခန့်<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=HNyv0N8cVE0C&printsec=frontcover&dq=in%20the%20path%20of%20hezbollah#v=onepage|title=In The Path Of Hizbullah|first=Ahmad Nizar|last=Hamzeh|date=1 January 2004|publisher=Syracuse University Press|via=Google Books|isbn=9780815630531}}</ref>
| casualties2 = အာရပ်လူမျိုး ၉၁,၁၀၅ ခန့် <ref name="jewishvirtuallibrary.org">[https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/casualtiestotal.html Total Casualties, Arab-Israeli Conflict]. Jewish Virtual Library.</ref>
| casualties3 = '''နှစ်ဖက်:'''<br />စစ်တပ်သား ၇၄,၀၀၀ ခန့်<br />အရပ်သား ၁၈,၀၀၀ ခန့်<br />(1945–1995)<ref name="buzan" />{{pncite book|date last=AugustBuzan 2020| first=Barry| author-link=Barry Buzan | title=Regions and powers|title-link=Regions and Powers: The Structure of International Security | publisher=Cambridge University Press | year=2003 | isbn=978-0-521-89111-0}}</ref>
}}
'''အာရပ်-အစ္စရေး ပဋိပက္ခ''' ({{lang-en|The '''Arab–Israeli conflict'''}}) ဆိုသည်မှာ [[အာရပ်အဖွဲ့ချုပ်|အာရပ်နိုင်ငံများ]]နှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံတို့ကြား ၂၀ ရာစုအစောပိုင်းကာလတွင် မြင့်တက်လာသော နိုင်ငံရေးတင်းမာမှု၊ စစ်ရေး ပဋိပက္ခများနှင့် အငြင်းပွားမှုများကို ရည်ညွှန်း၍ ၂၁ ရာစု အစောပိုင်းကာလတွင် ယင်းပဋိပက္ခများသည် အများအားဖြင့် မှေးမှိန်သွားခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ အာရပ်-အစ္စရေး ပဋိပက္ခ၏ ရင်းမြစ်အခြေခံများမှာ 'ယခုထိ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနေသော အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခ'တွင် အာရပ်အဖွဲ့ချုပ်၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သော ပါလက်စတိုင်းများကို အဖွဲ့ချုပ်က ထောက်ခံကာ အပြန်အလှန်အားဖြင့် ၁၉ ရာစု အကုန်ပိုင်းတွင် ဂျူးလူမျိုးတို့၏ မျိုးချစ်ဝါဒနှင့် သဘောတရားရေးရာများဖြစ်သော [[ဇိုင်ယန်ဝါဒ]] (Zionism) နှင့် အာရပ်အမျိုးသားဝါဒများ တမဟုတ်ခြင်း မြင့်တက်လာမှုတို့က ဖြစ်စေသည်ဟု မှတ်ယူနိုင်သည်။ သို့သော်လည်း ယင်းနှစ်နိုင်ငံတို့၏ အမျိုးသားရေး လှုပ်ရှားမှုများသည် ၁၉၂၀ နှစ်ကာလများအထိ ပဋိပက္ခ မဆန်ခဲ့၊ မဖြစ်ခဲ့ပေ။
 
[[နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး]]က ဥပဒေထုတ်ကာ ဗြိတိသျှတို့အတွက် အုပ်ချုပ်ရန် သတ်မှတ်ပေးခဲ့သော ပါလက်စတိုင်းနယ်မြေ (Mandatory Palestine) ကို ယင်းအမျိုးသားရေးလှုပ်ရှားမှုများက ပိုင်ဆိုင်ရယူခွင့်တောင်းဆိုခြင်းမှ အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခ၏ တစ်စိတ်ပိုင်း ပြဿနာများပေါ်ပေါက်လာခဲ့ရသည်။ ထိုနယ်မြေကို ဂျူးများက ဘိုးဘွားပိုင် ဇာတိချင်ကြွေမြေအဖြစ်တောင်းဆိုခဲ့၍ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် 'ပန်-အာရပ်'ဝါဒ လှုပ်ရှားမှုအရွေ့က ယင်းနယ်မြေသည် သမိုင်းကြောင်းအရ၊ လက်ရှိအနေအထားအရ အာရပ် ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများသာ ပိုင်ဆိုင်သည်ဟု သတ်မှတ်ကြပြီး<ref>{{cite web |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace+Process/Guide+to+the+Peace+Process/The+Palestinian+National+Charter.htm |title=The Palestinian National Charter – Article 6 |publisher=Mfa.gov.il |accessdate=19 January 2013}}</ref> 'ပန်-အစ္စလာမ်'နိုင်ငံရေးအယူအဆ သဘောတရားတွင်လည်း အစ္စလာမ်နယ်မြေများ ဟူ၍ သတ်မှတ်သည်။ ဗြိတိသျှ အုပ်ချုပ်ပိုင်နက်နယ်မြေအတွင်း ပါလက်စတိုင်းရှိ ဂျူးများနှင့် အာရပ်တို့၏ ကွဲပြားမှု၊ ပဋိပက္ခများမှာ ၁၉၄၇ တွင် အမြင့်ဆုံးအနေအထားသို့ ရောက်ရှိခဲ့၍ ပါလက်စတိုင်းပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် အစ္စရေးတို့၏ လွတ်လပ်ရေး ကြေငြာချက်အပြီး ပါလက်စတိုင်းအာရပ်တို့၏ဖက်က အိမ်နီးချင်း အာရပ်တိုင်းပြည်များက ယင်းဗြိတိသျှ ထိန်းချုပ်နယ်မြေကို ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခဲ့ရာ ၁၉၄၈ မေတွင် ပထမ အာရပ်-အစ္စရေးစစ်ပွဲ စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ တစ်ဖက်နှင့် တစ်ဖက် အကြီးအကျယ် ရန်လိုမှုများသည် ၁၉၇၃ ယောမ်ကစ်ပါ စစ်ပွဲအပြီး အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး သဘောတူညီမှုများရရှိခဲ့၍ အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။
 
အစ္စရေးနှင့် အီဂျစ်နိုင်ငံကြား ငြိမ်းချမ်ရေး သဘောတူညီမှုစာချုပ်ကို ၁၉၇၉ တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးနိုင်ခဲ့သည်။ ယင်း၌ ဆိုင်းနိုင်းကျွန်းဆွယ်မှ အစ္စရေးတပ်များ ရုတ်သိမ်းခြင်း၊ အစ္စရေးမြို့ပြအုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ကို အားပေးရန် အစ္စရေးသိမ်းပိုက်နယ်မြေဖြစ်သော 'အနောက်ဖက် ကမ်းပါး' နှင့် ဂါဇာကမ်းမြောင် နယ်မြေများတွင် အစ္စရေး စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ဖျက်သိမ်းခြင်းများဖြစ်စေခဲ့ပြီး နောက်ဆက်တွဲ ဂိုလန်ကုန်းပြင်မြင့်နှင့် အရှေ့ဂျေရုစလင် တို့ကို တစ်ဖက်သတ်ကျူးကျော်မှုများလည်း ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။