ဝီကီပီးဒီးယား

ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ရာဇဝင်ကို အပြန်အလှန်အားဖြင့် ဝင်ကြည့်ရန်
← တည်းဖြတ်မူ အဟောင်းပိုသစ်သော တည်းဖြတ်မှု
Content deleted Content added
မြင်ကွင်းဝီကီစာသား
→‎ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ: လင့်ခ်များပေါင်းထည့်ခဲ့သည်
စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် app တည်းဖြတ် အန်းဒရွိုက် app တည်းဖြတ်
အရေးမကြီး +update
စာကြောင်း ၅၀ -
}}
 
'''ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ''' (တရားဝင်အခေါ်အားဖြင့် ခရိုအေးရှား သမ္မတနိုင်ငံ) သည် ဥရောပအလယ်ပိုင်း နှင့် အရှေ့တောင်ပိုင်းတွင် ရှိသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ဒေသ အခေါ်အဝေါ်မှာ ဟာဗက်ဆကာ ဖြစ်သည်။[[ပင်နိုနီယန်လွင်ပြင်]] (Pannonian Plain)၊ [[ဘော်လ်ကန်ဒေသ]] နှင့် [[အေဒရီယက်တစ်ပင်လယ်]] တို့သို့ ဖြတ်လမ်းတွင် တည်ရှိသည်။ မြို့တော်နှင့် အကြီးဆုံးမြို့မှာ ဇာဂရက်မြို့ ဖြစ်သည်။ မြောက်ဘက်တွင် [[ဆလိုဗေးနီးယားနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် [[ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် [[ဘော့စနီးယားနှင့် ဟာဇီဂိုဗီးနားနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[ဆားဘီးယားနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် [[မွန်တီနီဂရိုးနိုင်ငံ]] တို့နှင့် နယ်နိမိတ်ခြင်း ထိစပ်လျှက် ရှိသည်။
 
'''ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ'''({{IPAc-en|audio=en-us-Croatia.ogg|k|r|oʊ|ˈ|eɪ|ʃ|ə}}၊ {{respell|kroh|AY|shə}}၊ {{lang-hr|Hrvatska}}၊ {{IPA-sh|xř̩ʋaːtskaː|pron}})၊ တရားဝင်အသုံး'''ခရို‌အေးရှား သမ္မတနိုင်ငံ''' ({{lang-hr|Republika Hrvatska|links=no}}၊ {{pronunciation|Hr-Republika Hrvatska.oga|listen|(|help=no}})၊ {{efn|IPA transcription of "''Republika Hrvatska''": ({{IPA-sh|ˈrepǔblika ˈxř̩ʋaːtskaː|hr}})}}သည် ဥရောပတိုက်၏ အရှေ့တောင်ဘက်တွင်ရှိသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် အနောက်မြောက်ဘက်တွင် [[ဆလိုဗေးနီးယားနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် [[ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[ဆားဘီးယားနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် [[ဘော့စနီးယားနှင့် ဟာဇီဂိုးဗီးနားနိုင်ငံ]]၊ [[မွန်တီနီဂရိုးနိုင်ငံ]]တို့နှင့် ထိစပ်နေပြီး [[အီတလီနိုင်ငံ]]နှင့် ရေပြင်နယ်နိမိတ်ခြင်း ထိစပ်နေသည်။ နိုင်ငံ၏ မြို့တော် ဇာဂရက်မြို့(Zagreb)သည် နိုင်ငံ၏ အဓိကဒေသခွဲများထဲတွင် အခြားကောင်တီ ၁၂ ခုနှင့်အတူ ပါဝင်ပေသည်။ ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ၏ အကျယ်အဝန်းမှာ {{convert|56594|km2|sqmi|0|abbr=off}} ရှိပြီး လူဦးရေမှာ၄.၇ မီလီယံရှိသည့်အပြင် အများစုမှာ [[ကက်သလစ် အသင်းတော်|ကက်သလစ်ဘာသာ]]ကို ကိုးကွယ်ကြသည်။
[[ခရုတ်]] (Croats) လူမျိုးများသည် ယခုဒေသတွင်းသို့ (၇)ရာစုနှစ်ကပင် စတင်အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ နယ်စားအုပ်ချုပ်သောတိုင်းပြည် (dukedom) ၂ခု အဖြစ်စတင်ခဲ့သည်။ အေဒီ ၉၂၅တွင် ပထမဆုံးဘုရင် [[တိုမီဆလပ်ဗ်]] နန်းတက်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် [[ဘုရင့်နိုင်ငံ]]ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ခရိုအေးရှားဘုရင့်နိုင်ငံ၏ ဩဇာအာဏာသည် ၁၁၀၂ခုနှစ် Peter Krešimir IV လက်ထက်တွင် အထွတ်အထိပ်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၅၂၇တွင် ခရိုအေးရှားပါလီမန်မှ ဖာဒီနန် (Ferdinand) အား မင်းအဖြစ် တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၁၈တွင် ခရိုအေးရှားသည် [[ဩစတြီးယား-ဟန်ဂေရီအင်ပါယာ]] လက်အောက်မှ လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့သည်။ [[ယူဂိုဆလားဗီးယားဘုရင့်နိုင်ငံ]] (Kingdom of Yugoslavia) ကို ပူးတွဲတည်ထောင်ခဲ့သည်။ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]ပြီးနောက် [[ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ]] (Socialist Federal Republic of Yugoslavia|Second Yugoslavia) ကို တည်ထောင်ရာတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၁တွင် လွတ်လပ်သော အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံအဖြစ်ကြေညာခဲ့သည်။
 
 
ခရိုအေးရှားတွင် [[ကျောက်ခေတ်ဟောင်း|ကျောက်ခေတ်‌ဟောင်းကာလ]]ကတည်းကပင် လူများ အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ခရော့(croats) လူမျိုးများသည် ဤဒေသသို့ ၆ ရာစုနှစ်လောက်တွင် ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီး နယ်စားအုပ်ချုပ်သောတိုင်းပြည်(dukedom) အဖြစ် စတင်ခဲ့သည်။ ခရိုအေးရှားအား လွတ်လပ်သော နိုင်ငံအဖြစ် ပထမဆုံး အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်မှာ ဘရာနီမီယာ(Branimir)နယ်စား လက်ထက် ၈၇၉ ခုနှစ် ဇွန်လ ၇ ရက်တွင်ဖြစ်သည်။ အေဒီ ၉၂၅ တွင် ပထမဆုံးဘုရင် တိုမီဆလပ်ဗ် နန်းတက်ခဲ့ပြီး ခရိုအေးရှားသည် ဘုရင့်နိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့ပြီး ရာစုနှစ် နှစ်ခုနီးပါး အချုပ်အခြာပိုင်နိုင်ငံအဖြစ် ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ခဲ့သည်။ ခရိုအေးရှားဘုရင့်နိုင်ငံ၏ ဩဇာအာဏာသည် ၁၁၀၂ခုနှစ် Peter Krešimir IV လက်ထက်တွင် အထွတ်အထိပ်ရောက်ခဲ့သည်။ နန်းမွေဆက်ခံမှုပြဿနာကာလအတွင်း Trpimirović dynasty အုပ်စိုးမှု ကုန်ဆုံးသွားခဲ့ပြီး ၁၁၀၂ ခုနှစ်တွင်ဟန်ဂေရီနိုင်ငံနှင့် ပုဂ္ဂလပူးပေါင်းမှု(personal union၊ နိုင်ငံတစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပိုသော နိုင်ငံများသည် ၎င်းတို့၏ ဥပဒေ၊ နယ်နိမိတ်တို့သည် သီးခြားစီဖြစ်သော်လည်း ဘုရင့်တစ်ယောက်တည်းအောက်တွင် ပေါင်စည်းခြင်း) အဖြစ် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၅၂၇ ခုနှစ်တွင် အော်တိုမန်တို့၏ အောင်နိုင်မှုတို့နှင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရပြီး ဩစတြီးယားဘုရင် ပထမမြောက် ဖာဒီနန်(Ferdinand) အား ခရိုအေးရှားပါလီမန်မှ ခရိုအေးရှားထီးနန်း၏ မင်းအဖြစ်တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၁၉ အောက်တိုဘာလ၊ [[ပထမ ကမ္ဘာစစ်]]၏ နောက်ဆုံးနေ့ရက်များတွင် ဇာဂရက်မြို့၌ State of Slovenes, Croats and Serbs တို့သည် ဩစတီးယား-ဟန်ဂေရီ အင်ပါယာလက်အောက်မှ လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့ပြီး ၁၉၁၈ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes အဖြစ် ပေါင်းစည်းခဲ့ပြီး ၁၉၂၉ ခုနှစ်မှစ၍ ယူဂိူစလားဗီးယားဘုရင့်နိုင်ငံ<ref name="Stuart Foster and Keith Crawford, ‘Introduction: The Critical Importance of History Textbook Research’, in: What Shall We Tell the Children? : International Perspectives on School History Textbooks, eds. Stuart Foster and Keith Crawford">{{cite web |url=https://biblio.ugent.be/publication/1888059/file/6760586.pdf |title=Stuart Foster and Keith Crawford, 'Introduction: The Critical Importance of History Textbook Research', in: What Shall We Tell the Children? : International Perspectives on School History Textbooks, eds. Stuart Foster and Keith Crawford |publisher=Greenwich: Information Age|accessdate=၉ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၀}}</ref>အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။
 
 
၁၉၄၁ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ဝန်ရိုးတန်းနိုင်ငံများမှ ယူဂိုစလားဗီးယားအား ကျုးကျော်ခဲ့ပြီးခရိုအေးရှားနယ်မြေအများစုကို နာဇီကျောထောက်နောက်ခံပြု နိုင်ငံဖြစ်သော လွတ်လပ်သော ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ(Independent State of Croatia) အဖြစ် ပေါင်းစည်းခဲ့သည်။ ထိုအတွက်ကြောင့် တော်လှန်‌ေရးလှုပ်ရှားမှုများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး ထိုသည်တို့မှ ခရိုအေးရှား ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံ(Federal State of Croatia) ကိုဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ကာ နောင်တွင် ယူဂိုစလားဗီးယား ဆိုရှယ်လစ်ဖက်ဒရယ်သမ္မတနိုင်ငံ(Socialist Federal Republic of Yugoslavia)၏ တည်ထောင်သူ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့ပြီး အပြည့်အဝအကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသည်မှာ ထိုနှစ် အောက်တိုဘာ ၈ ရက်တွင်မှ ဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်ရေးကြေငြာခဲ့ပြီးနောက် လေးနှစ်လောက်ကြာသည်ထိအောင် ခရိုအေးရှားလွတ်လပ်ရေးစစ်ပွဲများကို အောင်မြင်စွာ တိုက်ခိုက်နိုင်ခဲ့သည်။
 
 
အချုပ်ခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံဖြစ်သော ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် [[ပါလီမန် ဒီမိုကရေစီ စနစ်|ပါလီမန်စနစ်]]အောက်တွင် အုပ်ချုပ်သော [[သမ္မတနိုင်ငံ]]ဖြစ်သည်။ ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် [[ဥရောပ သမဂ္ဂ]] (EU)၊ [[ကုလသမဂ္ဂ]](UN)၊ ဥရောပကောင်စီ(Council of Europe)၊ [[နေတိုး (စစ်မဟာမိတ်စာချုပ်အဖွဲ့)|နေတိုး]](NATO)၊ [[ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့]](WTO)နှင့် မြေထဲပင်လယ်သမဂ္ဂ(Union for the Mediterranean)၏ တည်ထောင်သူအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သည်။
 
 
ကုလသမဂ္ဂ ငြိမ်းချမ်းရေးတပ်ဖွဲ့၏ တက်ကြွသော အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် နေတိုးဦးဆောင်သော အာဖဂန်နစ္စတန်စစ်ဆင်ရေးများတွင် တပ်ဖွဲ့များအား ထောက်ပံ့ကူညီခဲ့ပြီး [[ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ]]၏ အမြဲတမ်းမဟုတ်သော အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ၂၀၀၈–၂၀၀၉ ခုနှစ်ကာလအတွက် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ၂၀၀၀ ခုနှစ်မှစ၍ ခရိုအေးရှားအစိုးရသည် အခြေခံအဆောက်အဦဘက်တွင် တသမတ်တည်း ရင်းနှီးမြုပ်နှံခဲ့ပြီး အထူးသဖြင့် Pan-European corridors တစ်လျှောက် လမ်းများနှင့် ဝန်ဆောင်များတွင် ရင်းနှီးမြုပ်နှံခဲ့သည်။
 
 
ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် [[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]]၏ အဆင့်သတ်မှတ်ချက်တွင် ဝင်ငွေမြင့်မားသောနိုင်ငံဖြစ်ပြီး [[လူထုဖွံ့ဖြိုးရေးညွှန်းကိန်းနိုင်ငံများစာရင်း|လူထုဖွံ့ဖြိုး‌ရေးညွှန်းကိန်း]]တွင် အဆင့် ၄၆ တွင်ရှိသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2019.pdf |title=Human Development Report 2019 |publisher=UNDP|accessdate=၉ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၀}}</ref> ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးတွင် ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း၊ စက်မှုကဏ္ဍနှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတို့မှ လွှမ်းမိုးကြီးစိုးထားသည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည်လည်း နိုင်ငံ၏ဘဏ္ဍာကို သိသာစွာ ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်သော ရင်းမြစ်ဖြစ်ပြီး ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာတွင် ခရီးသွားလည်ပတ်လိုသည့် ရေပန်းစားသော ထိပ်ဆုံးနေရာ ၂၀ တွင် ပါဝင်သော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်မှ တောင့်တင်းခိုင်မာသော အစိုးရအသုံးစရိတ်ဖြင့် စီးပွားရေးတစိတ်တပိုင်းအား ထိန်းချုပ်ထားသည်။ ဥရောပသမဂ္ဂသည် ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ၏ အရေးကြီးဆုံး ကုန်သွယ်ဖက်ဖြစ်သည်။ ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် လူမှုလုံခြုံရေး၊ အထွေထွေ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစနစ်၊ မူလတန်းနှင့် အလယ်တန်း အခမဲ့ပညာရေးတို့ကို ထောက်ပံ့ပေးပြီး အများပြည်သူအဖွဲ့အစည်းများအကြား ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ပေးခြင်းနှင့် မီဒီယာနှင့် ထုတ်လုပ်ရေးတို့တွင် ပူးပေါင်းရင်းနှီးမြုပ်နှံခြင်းတို့ကို ဆောင်ရွက်သည်။
 
ခရိုအေးရှားသည် [[ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ]]၊ [[ဥရောပကောင်စီ]]၊ [[နေတိုး (စစ်မဟာမိတ်စာချုပ်အဖွဲ့)|နေတိုး]]၊ [[ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့]] နှင့် CEFTA တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ [[ဥရောပသမဂ္ဂ]]သို့ ဝင်ရောက်ခွင့်အတွက် လျှောက်ထားဆဲ ဖြစ်သည်။ [[မြေထဲပင်လယ်သမဂ္ဂ]] (Union for the Mediterranean) ၏ စတင်တည်ထောင်သူ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့]] (International Monetary Fund) မှ စီးပွားရေးတိုးတက်မှုမြင့်မားသောနိုင်ငံအဖြစ်လည်းကောင်း၊ [[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]]မှ ဝင်ငွေမြင့်မားသောနိုင်ငံအဖြစ်လည်းကောင်း သတ်မှတ်ထားသည်။
 
[[ရုရှား]]တွင် ၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၄ ရက်မှ ဇူလိုင်လ ၁၅ ရက်အထိ ကျင်းပခဲ့သော ၂၁ ကြိမ်မြောက် ကမ္ဘာ့ဖလားဘောလုံးပြိုင်ပွဲ၌ ခရိုအေးရှားအသင်းသည် အသင်းငယ်လေးပင် ဖြစ်လင့်ကစား အသင်းကြီးများကို ကျော်ဖြတ်ကာ ဖိုင်နယ်အဆင့်အထိ တက်ရောက်နိုင်ခဲ့ပြီး ဗိုလ်လုပွဲ၌ ပြင်သစ်အသင်းကို ၄ ဂိုး-၂ ဂိုး ဖြင့် အရေးနိမ့်ကာ ဒုတိယဆုကို ဆွတ်ခူးနိုင်ခဲ့သည်။
Line ၆၁ ⟶ ၇၄:
 
 
== Notes ==
{{notelist|group=efn}}
 
{{clear}}
 
== ကိုးကား ==
"https://my.wikipedia.org/wiki/ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ" မှ ရယူရန်