ဘကြီးတော်(စစ်ကိုင်းမင်း): တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

No edit summary
စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် ဝက်ဘ် တည်းဖြတ် အဆင့်မြင့် မိုလ်ဘိုင်းတည်းဖြတ်
No edit summary
စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် ဝက်ဘ် တည်းဖြတ် အဆင့်မြင့် မိုလ်ဘိုင်းတည်းဖြတ်
စာကြောင်း ၂၉ -
၁၁၈၅ ခုနှစ်တွင် ဘိုးတော်မင်းတရားလက်ထက်က နန်းတင်ပေးခဲ့သော အာသံစော်ဘွား စန္ဒရေကန္တရှိန်သည် အင်္ဂလိပ်တို့၏ အမအစကိုယူကာ မြန်မာမင်းအား ထောင်ထားခြားနားမည် ပြုသဖြင့် မဟာဗန္ဓုလသည် အာသံကို ချီတက်နှိမ်နင်းရပြန်သည်။ စန္ဒရကန္တရှိန်သည် အင်္ဂလိပ်တို့ပိုင်နက်သို့ ပြေးဝင်ခိုလှုံသည်။ မင်းကြီး မဟာဗန္ဓုလသည် အာသံ၌ စော်ဘွားအသစ်ကို နန်းတင်၍၊ ဗိုလ်မှူးမင်းကြီး မဟာသီလဝကို အစောင့်အနေအထားပြီး ပြန်လာသည်။
 
အင်္ဂလိပ်တို့သည် မြန်မာတို့၏ တန်ခိုးအာဏာ တစ်စတစ်စတစတစ ကျယ်ပြန့်ကာ အနောက်ဘက်သို့ရောက်လာမည်ကို စိုးရိမ်သည်။ ဘိုးတော်ဘုရားလက်ထက်ကပင် ရခိုင်ပြည်ကို သိမ်းယူသည့်အခါ စစ်တကောင်းနယ်ခြားကိစ္စနှင့် စပ်လျဉ်း၍ မြန်မာနှင့် အင်္ဂလိပ်တို့အချင်းများခဲ့ရသည်။ ဘကြီးတော်မင်းတရားလက်ထက်သို့ ကျရောက်သောအခါ မဏိပူရစော်ဘွား၊ အာသံစော်ဘွားတို့ကို အင်္ဂလိပ်တို့ထံ ခိုလှုံခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်ပိုင်နက် အတွင်းသို့ပြေးဝင်သော ထိုစော်ဘွားများကို မြန်မာမြန်မာတပ်များက လိုက်လံဖမ်းဆီးသောအခါ မြန်မာနှင့် အင်္ဂလိပ် တို့ပို၍ မသင့်မတင့် ဖြစ်သည်။ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၈၅ ခုနှစ် ( ခရစ် ၁၈၂၄ ) တွင် [[နတ်မြစ်]]ဝရှိ [[ရှင်မဖြူကျွန်း]]၌ အင်္ဂလိပ်တို့ကလာ၍ အလံစိုက်ပြီး တပ်တည်မည်ပြုရာ၊ မြန်မာတပ်များနှင့် အချင်းများကြပြီးလျှင် ပစ်ခတ် တိုက်ခိုက်ကြသည်။
တပ်များက လိုက်လံဖမ်းဆီးသောအခါ မြန်မာနှင့် အင်္ဂလိပ် တို့ပို၍ မသင့်မတင့် ဖြစ်သည်။ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၈၅ ခုနှစ် ( ခရစ် ၁၈၂၄ ) တွင် [[နတ်မြစ်]]ဝရှိ [[ရှင်မဖြူကျွန်း]]၌ အင်္ဂလိပ်တို့ကလာ၍ အလံစိုက်ပြီး တပ်တည်မည်ပြုရာ၊ မြန်မာတပ်များနှင့် အချင်းများကြပြီးလျှင် ပစ်ခတ် တိုက်ခိုက်ကြသည်။
 
ထိုအခါ မြန်မာတို့ဘက်မှ စစ်ကူရန် ဗိုလ်မှူးဝန်ကြီး မဟာဗန္ဓုလကို [[ရခိုင်ပြည်နယ်|ရခိုင်ပြည်]]သို့တစ်ကြောင်း၊ ဗိုလ်မှူးဝန်ကြီး သတိုးသုဓမ္မ မဟာသက်တော်ရှည်ကို အာသံမဏိပူရသို့တစ်ကြောင်း ချီတက်စေသည်။ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၈၅ ခု တစ်ပေါင်းလ၊ ခရစ်နှစ် ၁၈၂၄ ခု၊ မတ်လ ၅ ရက်နေ့တွင် အိန္ဒိယ ဘုရင်ခံချုပ် လော့အမ်းမှတ်က အင်္ဂလိပ်နှင့် မြန်မာတို့စစ်ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာလေသည်။
 
မဟာဗန္ဓုလ၏ တပ်များသည် ပန်းဝါတိုက်ပွဲ ( ရာမူးတိုက်ပွဲ ) တွင် အရေးသာသည်။ထိုနောက် ရှေ့သို့ဆက်လက်ချီတက်ခြင်း မပြုသေးဘဲတပ်နားနေစဉ်၊ [[ရန်ကုန်မြို့]]ကို အင်္ဂလိပ် တပ်များက သိမ်းပိုက်လိုက်သောကြောင့်၊ ဟံသာဝတီ ရန်ကုန်မြို့ကို ပြန်လည်လုပ်ကြံရန် မဟာဗန္ဓုလအား ခေါ်တော်မူသဖြင့်၊ ရန်ကုန်သို့ချီခဲ့ရသည်။ အင်္ဂလိပ်တပ်များသည် ရခိုင်ရိုးမကိုကျော်၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းသို့ဝင်ရောက်ရန် အကြံကို လက်လျှော့ပြီးသော် နိုင်ငံတွင်း ရေကြောင်းကိုမှီကာ ဧရာဝတီမြစ် တစ်လျှောက်ဧရာဝတီမြစ်တလျှောက် တိုက်ခိုက်ရန် အကြံပြုသည်။ ထို့ကြောင့် ရန်ကုန်သို့ရေတပ်ကြီး ချီလာပြီးလျှင် ပင်လယ်မှ အမြောက်စိန်ပြောင်းလွှတ်ကာ မြို့ကို စီးထားခြင်း ဖြစ်လေသည်။
 
[[ပထမ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်|အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ ပထမစစ်ပွဲကြီး]] စတင်ခဲ့လေရာ၊ အင်္ဂလိပ်တို့က လက်နက်အင်အား သာလွန်ခြင်း၊ အင်္ဂလိပ် တပ်သားများသည် အလေ့အကျင့်ရှိပြီးလျှင် တိုက်ရည်ခိုက်ရည်သာခြင်း စသည်တို့ကြောင့် မြန်မာတပ်များ အရေးမလှခဲ့သည်သာများပြီးသော် စစ်သည်ရဲမက် အထိအရှအကျအဆုံး များပြားလှသည်။ ရန်ကုန်တွင် အရေးမလှသဖြင့် [[ဓနုဖြူမြို့|ဓနုဖြူ]]သို့ဆုတ်ခွာပြီးလျှင် တပ်ခံသော မဟာဗန္ဓုလသည်လည်း ၁၁၈၆ ခုနှစ်တွင် ဓနုဖြူခံတပ်၌ ဗုံးသင့်၍ ကျဆုံး လေသည်။ကျဆုံးလေသည်။
 
မဟာဗန္ဓုလ ကျဆုံးပြီးနောက်တွင် မြန်မာတပ်များသည် ပို၍ကစင့်ကလျားဖြစ်သည်။ပို၍ ကစင့်ကလျားဖြစ်သည်။ ရဲမက်တော်များ၊ ဗိုလ်မှူးတပ်မှူးများ အကျအဆုံး အထိအခိုက်လည်း များလှသည်။ အင်္ဂလိပ်တို့သည် အရေးသာ၍ မြို့ရွာများကို သိမ်းပိုက်နိုင်သော်လည်း မြန်မာပြည်သူလူထုကို အုပ်ချုပ်ရန် မလွယ်ကူသေးသည်ကို သိမြင်နားလည်သဖြင့် စစ်ပြေငြိမ်းရန်စကားကမ်းလှမ်းသည်။ ဘကြီးတော် ဘုရားသည် မြန်မာတို့က အလျော့ပေးအညံ့ခံ၍ စစ်ပြေငြိမ်းရန် ငြင်းပယ်တော်မူသည်။ အင်္ဂလိပ်တို့အင်္ဂလိပ်တို့ကလည်း ထပ်မံ စကားကမ်းလှမ်းသည်။ နောင်အခါ အကြောင်းကြောင်းကို ထောက်ရှု၍ စစ်ပြေငြိမ်းရန် လက်ခံသဖြင့် အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပြေငြိမ်း စာချုပ်ကို [[မြင်းခြံခရိုင်]]အတွင်းရှိ [[ရန္တပိုရွာ]]၌ ၁၁၈၇ ခုနှစ် တပေါင်းလ၊ ခရစ်နှစ် ၁၈၂၆ ခု၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ချုပ်ဆိုကြ၍ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ ပထမစစ်ပွဲ ပြီးဆုံးခဲ့လေသည်။
ကလည်း ထပ်မံ စကားကမ်းလှမ်းသည်။ နောင်အခါ အကြောင်းကြောင်းကို ထောက်ရှု၍ စစ်ပြေငြိမ်းရန် လက်ခံသဖြင့် အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပြေငြိမ်း စာချုပ်ကို [[မြင်းခြံခရိုင်]]အတွင်းရှိ [[ရန္တပိုရွာ]]၌ ၁၁၈၇ ခုနှစ် တပေါင်းလ၊ ခရစ်နှစ် ၁၈၂၆ ခု၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ချုပ်ဆိုကြ၍ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ ပထမစစ်ပွဲ ပြီးဆုံးခဲ့လေသည်။
 
ဘကြီးတော် မင်းတရားလက်ထပ် အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ ပထမစစ်ပွဲအပြီး၌ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကျယ်အဝန်း သည် ယုတ်လျော့သွားသည်။ [[ရန္တပိုစာချုပ်]]အရ အာသံနယ်၊ ရခိုင်ပြည်၊ တနင်္သာရီနယ်တို့ကို အင်္ဂလိပ်တို့အား ပေးလိုက်ရသည်။ ထိုပြင်ထို့ပြင် မဏိပူရ၊ ကချာနယ်တို့အရေးတွင် မြန်မာတို့က ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခွင့် မရတော့ချေ။ စစ်စရိတ်ငွေ တစ်ကုဋေကိုလည်း မြန်မာတို့က ပေးရလေသည်။
 
ရန္တပိုစာချုပ်တွင် အင်္ဂလိပ်နှင့် မြန်မာ ကိုယ်စားလှယ်ချင်းလဲလှယ်၍ ဆိုင်ရာ နေပြည်တော်များ၌ နေထိုင်ရန်စည်းကမ်းချက်တစ်ရပ်နေထိုင်ရန် စည်းကမ်းချက်တစ်ရပ် ပါရှိသည့်အတိုင်း အင်္ဂလိပ် ကိုယ်စားလှယ်တော် မယ်စယ်ဘော်ရနီ ( မေဂျာဗားနေး ) သည် မြန်မာ သက္ကရာဇ် ၁၁၉၂ ခုနှစ်တွင် အင်းဝမြို့၌ နေထိုင်ရန်ရောက်လာရာ၊ မင်းတရားကြီးက ကောင်းစွာ နေရာချထားပေးပေသည်။
 
မယ်စယ်ဘော်ရနီသည် အင်းဝ၌ရှိစဉ် မြန်မာပိုင် ကလေးကတော့တောင်ကြားကို ဗြိတိသျှ အိန္ဒိယအစိုးရက သိမ်းယူရာ၊ မယ်စယ်ဘော်ရနီက စာရေးသား ကန့်ကွက်သဖြင့် အင်္ဂလိပ်တို့က ပြန်ပေးသည်။ မယ်စယ်ဘော်ရနီ အင်းဝ၌ ရှိနေစဉ်ပင် အင်္ဂလိပ် အစိုးရကအင်္ဂလိပ်အစိုးရက တနင်္သာရီနယ်ကို အခြားနယ်တစ်ခုခုနှင့် လဲလှယ်လိုသဖြင့် စကားကမ်းလှမ်းလာသည်။ မြန်မာတို့ကအလဲအလှယ်မရှိဘဲမြန်မာတို့က အလဲအလှယ်မရှိဘဲ တနင်္သာရီနယ်ကို ပြန်၍လိုချင်သဖြင့် စကားကမ်းလှမ်းမှုသည် ဆုံးခန်းတိုင် မရောက်ခဲ့ပေ။
 
မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၈၈ ခုနှစ် (ခရစ်နှစ် ၁၈၂၇ ခု) တွင် မွန်ငစပ်ဆိုသူ ထောင်ထားခြားနားပြီးလျှင် ရန်ကုန်ကို လုပ်ကြံသည်။ မွန်သူပုန်တို့ကို မြန်မာတပ်များက လိုက်လံတိုက်ခိုက်သည့်အခါ အင်္ဂလိပ်ပိုင် တနင်္သာရီ နယ်ထဲသို့ပြေးဝင်ခိုလှုံကြသည်။ ထိုအခါမြန်မာတို့က [[မုတ္တမမြို့]]ကို အခြေပြုပြီးသော် တနင်္သာရီနယ်အတွင်း ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်သဖြင့်၊ အင်္ဂလိပ်တို့က မုတ္တမမြို့ကို ဖျက်ဆီးပစ်သည်။ မွန်တို့၏ ထကြွခြင်းသည် ထိုအကြိမ် နောက်ဆုံး ဖြစ်လေသည်။
 
သုမဟာဓမ္မရာဇာသက္ကရာဇ် ၁၁၉၆ ခုနှစ်တွင် ဘဝရှင် မင်းတရားကြီး ကိုယ်တော် ကျန်းခံ့တော်မမူ ဖြစ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် မိဖုရားခေါင်ကြီး၊ မောင်တော် စလင်းမြို့စား မင်းသား သီရိသုမဟာဓမ္မရာဇာ (မင်းသား မောင်အို) နှင့် မှူးတော် မတ်တော်တို့အား တိုင်းဝန်ပြည်ဝန်ကို စီရင်ဆောင်ရွက်စေသည်။ ထိုအတွင်း နိုင်ငံမငြိမ်မသက်ရှိလေလျှင်၊ စလင်းမြို့စားနှင့် အပေါင်းပါ မှူးမတ်များက မင်းတရားကြီး၏ ညီတော် သာယာဝတီမင်းအပေါ် အယုံအကြည် မရှိ၊ နှလုံးစိတ်ဝမ်းမချ ဖြစ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် ပြစ်မှုရှာကြံလာသည်။ ထိုအခါ သာယာဝတီမင်းကလည်း နောင်တော်မင်းတရားအားကျေးဇူးသစ္စာရှိစွာနှင့် အမှုတော်များကို နှလုံးလက်ရုံးဖြင့် ထမ်းရွက်ခဲ့ပါလျက်၊ မင်းသား မောင်အိုနှင့် အပေါင်းအပါ တစ်စုတို့က မိမိအပေါ် အကောက်ကြံကာ မှုခင်းရှာကြံရမည်လောဟု စိတ်ဝမ်းနာ ကြည်းကာ ၁၁၉၈ ခုနှစ်တွင် [[ရွှေဘိုမြို့|ရွှေဘို]]သို့ နောက်တော်ပါများနှင့် အတူ ထွက်ခွာသွားပြီးလျှင် ပုန်ကုန်ခြားနားလေသည်။
သက္ကရာဇ် ၁၁၉၆ ခုနှစ်တွင် ဘဝရှင် မင်းတရားကြီး ကိုယ်တော် ကျန်းခံ့တော်မမူ ဖြစ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် မိဖုရားခေါင်ကြီး၊ မောင်တော် စလင်းမြို့စား မင်းသား သီရိ
သုမဟာဓမ္မရာဇာ (မင်းသား မောင်အို) နှင့် မှူးတော် မတ်တော်တို့အား တိုင်းဝန်ပြည်ဝန်ကို စီရင်ဆောင်ရွက်စေသည်။ ထိုအတွင်း နိုင်ငံမငြိမ်မသက်ရှိလေလျှင်၊ စလင်းမြို့စားနှင့် အပေါင်းပါ မှူးမတ်များက မင်းတရားကြီး၏ ညီတော် သာယာဝတီမင်းအပေါ် အယုံအကြည် မရှိ၊ နှလုံးစိတ်ဝမ်းမချ ဖြစ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် ပြစ်မှုရှာကြံလာသည်။ ထိုအခါ သာယာဝတီမင်းကလည်း နောင်တော်မင်းတရားအားကျေးဇူးသစ္စာရှိစွာနှင့် အမှုတော်များကို နှလုံးလက်ရုံးဖြင့် ထမ်းရွက်ခဲ့ပါလျက်၊ မင်းသား မောင်အိုနှင့် အပေါင်းအပါ တစ်စုတို့က မိမိအပေါ် အကောက်ကြံကာ မှုခင်းရှာကြံရမည်လောဟု စိတ်ဝမ်းနာ ကြည်းကာ ၁၁၉၈ ခုနှစ်တွင် [[ရွှေဘိုမြို့|ရွှေဘို]]သို့ နောက်တော်ပါများနှင့် အတူ ထွက်ခွာသွားပြီးလျှင် ပုန်ကုန်ခြားနားလေသည်။
 
အင်္ဂလိပ် ကိုယ်စားလှယ် မယ်စယ်ဘော်ရနီသည် ရွှေဘိုသို့လိုက်သွားပြီးလျှင် ဖျန်ဖြေလျှောက်ထားသော်လည်း အရေးမရလေ။ တစ်ဖန်တဖန် ဆရာတော်များ ကြွရောက်ဖြန်ဖြေ စေ့စပ်ရပြန်သည်။ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၉၉ ခုနှစ်တွင် ညီတော် [[သာယာဝတီမင်း]]၏ အလိုတော်ပြည့်၍၊ ဘကြီးတော် မင်းတရားသည် ညီတော်အား ထိုနှစ် ကဆုန်လပြည့်ကျော် ၁၂ ရက်နေ့တွင် နန်းစည်းစိမ်ကို လွှဲပြောင်းပေးကာ၊ အိမ်ဖြူစံတော်မူလေသည်။ သာယာဝတီမင်းသည် ရွှေနန်းစည်း စိမ်ကို လက်ခံပြီးလက်ခံပြီးနောက်တွင် နောင်တော်၏ မိဖုရားခေါင်ကြီးနှင့် စလင်းမင်းသားတို့ကို အပြစ်အလျောက် စီရင်တော်မူလေသည်။
နောက်တွင် နောင်တော်၏ မိဖုရားခေါင်ကြီးနှင့် စလင်းမင်းသားတို့ကို အပြစ်အလျောက် စီရင်တော်မူလေသည်။
 
== သားတော်သမီးတော်များ==