ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ဘိုလီးဗီးယား ('''Bolivia''') ၏ တရားဝင်အမည်မှာ '''Plurinational State of Bolivia''' ဖြစ်သည်။ <ref name="ReferenceA">{{cite web|url=http://www.who.int/countries/bol/en/ |title=WHO &#124; Bolivia (Plurinational State of) |publisher=Who.int |date=11 May 2010 |accessdate=30 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://data.un.org/CountryProfile.aspx?crName=Bolivia%20(Plurinational%20State%20of) |title=UNdata &#124; country profile &#124; Bolivia (Plurinational State of) |publisher=United Nations |date=14 November 1945 |accessdate=30 August 2010}}</ref> [[တောင်အမေရိက]]တိုက် အလယ်ပိုင်းရှိ [[ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ]]တစ်ခုဖြစ်သည်။ မြောက်ဘက်နှင့်အရှေ့ဘက်တွင် [[ဘရာဇီး]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[ပါရာဂွေး]]နှင့် [[အာဂျင်တီးနားနိုင်ငံ|အာဂျင်တီးနား]]၊ အနောက်ဘက်တွင် [[ချီလီ]]နှင့် [[ပီရူး]] တို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေသည်။

အမေရိကတိုက်ကို [[ကိုလိုနီ]]နယ်မြေများအဖြစ် မပြုလုပ်မီအချိန်ထိ [[အင်ဒီးစ်တောင်တန်းအင်န်ဒီးစ် တောင်တန်း]]ဒေသဖြစ်သော ဘိုလီးဗီးယားသည် ထိုဒေသတွင် အင်အားအတောင့်တင်းဆုံး ဖြစ်သော [[အင်းကားအင်ပိုင်ယာအင်းကားအင်ပါယာ]] (Inca Empire) ၏ အစိပ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၁၆ရာစုနှစ်တွင် [[စပိန်နိုင်ငံ|စပိန်]]တို့က ဒေသတွင်း အောင်နိုင်သိမ်းပိုက်ခဲ့ကြသည်။ စပိန်ကိုလိုနီလက်အောက်တွင် ယင်းဒေသကို [[အထက်ပီရူး]] (Upper Peru) ဟုခေါ်ဝေါ်သမုတ်၍ ပီရူးဘုရင်ခံ (Viceroyalty of Peru) ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ထားရှိခဲ့သည်။ ၁၈၀၉ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေးကြေညာသောအခါ ၁၆နှစ်ကြာ စစ်ပွဲဆင်နွှဲခဲ့ရသည်။ ၁၈၂၅ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ (၆)ရက်နေ့တွင် [[ဘိုလီဗာသမ္မတနိုင်ငံ]] (Simón Bolívar) ကိုတည်ထောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်ပိုင်းတွင်လည်း နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများ၊ [[အာဏာရှင်စနစ်]]အုပ်ချုပ်မှုများနှင့် စီးပွားရေးပျက်စီးခြင်းများကြောင်း ရုန်းကန်နေရသော တိုင်းပြည်ဖြစ်သည်။

ဒေသ(၉)ခုခွဲခြားထားသော [[ဒီမိုကရေစီ]] [[သမ္မတနိုင်ငံ]]ဖြစ်သည်။ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်မှာလည်း အနောက်ပိုင်းတွင် အင်ဒီးစ်တောင်တန်းကုန်းမြင့်ဒေသဖြစ်ပြီး အရှေ့ခြမ်းတွင် မြေနိမ့်ပိုင်းသည် [[အမေဇုန်မြစ်ဝကျွန်းပေါ်]] (Amazon Basin) ဖြစ်သည်။ [[ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံ]]ဖြစ်သည်။ [[လူသားဖွံ့ဖြိုးမှုအညွှန်းကိန်းလူသားဖွံ့ဖြိုးမှုညွှန်းကိန်း]] အလတ်တန်းစားအဆင့်ဖြစ်သည်။ [[ဆင်းရဲမှုအဆင့်]] (poverty level) ၆၀%ခန့်ရှိသည်။ စိုက်ပျိုးရေး၊ သစ်လုပ်ငန်း၊ ငါးဖမ်းလုပ်ငန်း၊ [[သတ္တု]]တူးဖော်ခြင်းလုပ်ငန်း၊ ချည်မျှင်၊အထည်၊ သတ္တုကုန်ချော၊ [[ရေနံ]]ထွက်ပစ္စည်းစသော ကုန်ချောအမျိုးမျိုးကိုလည်း ထုတ်လုပ်သည်။ ဘိုလီးဗီးယားသည် တွင်းထွက်ပစ္စည်းများကြွယ်ဝပြီး အထူးသဖြင့် သံဖြူ (tin) အများအပြားထွက်သည်။ .

လူဦးရေ ၁၀သန်းခန့်ရှိသော၁၀ သန်းခန့်ရှိသော ဘိုလီးဗီးယားသည် [[အမေရင်ဒီးယန်း]] (Amerindians)၊ [[မက်စ်တီဇို]] (Mestizos)၊ [[အာရှ]]အနွယ်၊ [[ဥရောပ]]အနွယ်၊ [[အာဖရိက]]အနွယ် စသော တိုင်းရင်းသားပေါင်းစုံနေထိုင်သည်။ အဓိကဘာသာစကားမှာ စပိန်ဖြစ်သည်။ Aymara ဘာသာစကားနှင့် Quechua language ဘာသာစကားများကို အများဆုံးပြောကြသည်။ ယင်းဘာသာစကား (၃)မျိုးအပြင် အခြားဘာသာစကား (၃၄)မျိုးစလုံးကို တရားဝင် [[ရုံးသုံးဘာသာစကား]]အဖြစ်သတ်မှတ်ထားသည်။အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ ယဉ်ကျေးမှု မတူညီကွဲပြားမှု များပြားသောကြောင့် အနုပညာ၊ အစားအစာ၊ စာပေ၊ ဂီတ တို့တွင် အမျိုးစုံရောယှက်နေသည်။ လက်ရှိ [[အီဗိုမော်ရေးလ်]] (Evo Morales) ဦးဆောင်သော ဘိုလီးဗီးယားအစိုးရသည် နိုင်ငံခြားပိုင် ကော်ပိုရေးရှင်းများကို နိုင်ငံပိုင်ပြုလုပ်လျှက်ရှိပြီး မက်စ်တီဇို (mestizo) တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများနှင့် လူနေမှုကွာခြားချက်များကို ညီမျှအောင် ကြိုးပမ်းလျှက်ရှိသည်။ <ref>{{Cite web |url=http://www.isreview.org/issues/41/katz.shtml |title=Morales and Bolivia |author=|date= |work=|publisher=ISREVIEW|accessdate=3 October 2010}}</ref>