မြောက်အမေရိက: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

မြောက်အမေရိကတိုက်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ တိုက်ကြီး ၆

တိုက်တွင် အပါအဝင်ဖြစ်၍ အနောက်ဖက် ကမ္ဘာလုံးခြမ်း

အမေရိကတိုက်သည် ရှေးအခါအက တည်းက တည်ရှိသည်

ဖြစ်သော်လည်း လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း ၅ဝဝ ခန့်ကမှ

လူဖြူတို့တွေ့ရှိ၍ အခြေစိုက် နေထိုင်ကြသောကြောင့်

အမေရိကတိုက်ကို ကမ္ဘာသစ် ဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်ရည်ညွန်း

ကျယ်ပြန့်၍ တောင်ဖက်သို့ တဖြည်းဖြည်းကျဉ်းမြောင်း

မြောက်ဝင်ရိုးစွန်းမှသည် အီကွေတာ အထက် ၁ဝ

တောင်သို့ မိုင်ပေါင်း ၄ဝဝဝ ခန့် အလျားရှိ၍ အနံမှာ

အကျယ်ဆုံးနေရာတွင် မိုင် ၃၂ဝဝ ကျော်ဖြစ်၏။

ဧရိယာအကျယ်အဝန်းမှာ စတုရန်းမိုင် ၉၃၅၅ဝဝဝ ခန့်

ဖြစ်၏။ အာရှတိုက် ၊ အာဖရိကတိုက်တို့အောက်

အရှေ့မြောက်ဖက် အစွန်သည် ကျဉ်းမြောင်းသော ဗဲရင်း

အရှေ့ဖက်တွင် ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာ၊ အနောက်ဖက်တွင်

အတ္တလန္တိတ် သမုဒ္ဒရာနှင့် မြောက်ဖက်တွင်

လည်း နောက်အိပ် အလျင်ပျော် ဟူ၍ ဆိုရလောက်အောင်

လျင်မြန်စွာ တိုးတက်၍ အခြား တိုက်များထက်ပင် ကြီး

နိုင်ငံတို့မှာ ကနေဒါနိုင်ငံ၊ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု၊

မက္ကဆီကို နိုင်ငံ၊ ထိုပြင် အလယ်ပိုင်းအမေရိကတိုက်တွင်

ပါဝင်သော ဂွါတီမားလ၊ ဟွန်ဒူးရပ်၊ ဗြိတိသျှဟွန်ဒူးရပ်၊

အယ် ဆယ်လဗာဒေါ၊ ကောစတာရီးကား၊ နစ်ကရားဂွ၊

မြေမျက်နှာသွင်ပြင်အားဖြင့်သော်ကား အနောက်ဖက်တွင်

ရော့ကီးတောင်တန်းကုန်းမြင့်နှင့် ကမ်းရိုးတန်းတောင်စဉ်၊

အလယ်ပိုင်းမြေပြန့်နှင့် အရှေ့ဖက်တွင် အက်ပလက်ချီယန်

မြောက်ဖက်ဆုံးပိုင်းဖြစ်သော အလာစကာနယ်မှသည်

ပနားမားကျွန်းဆွယ်တိုင် ကမ်းရိုးတန်း တစ်လျှောက်

တောင်စဉ်တစ်ခု သွယ်တန်းတည်ရှိ၏။ ယင်းကို ကော်ဒီ

အနောက်မြောက်ပိုင်းတွင် ဤတောင်တန်းများသည်

ဖြာသွားသည်ကား ရော့ကီးတောင်တန်းများ ဖြစ်၍

တောင်ဖက်သို့ ဆက်လက်သွယ်တန်းသွားသည်ကို ကမ်း

ခေါ်၏။ အလယ်နှင့် အရှေ့ပိုင်း တောင်တန်းများသည်

မက္ကဆီကိုနိုင်ငံတွင်း၌ ဆီယယ်ရာ မက်ဒရီအော့ဆီဒင်တယ်နှင့်

ဆီယယ်ရာနီဗားဒနှင့် ရော့ကီးတောင်များ အကြားဝယ်

မြောက်ဖက်တွင် ကိုလမ္ဗီးယား ကုန်းပြင်မြင့်နှင့်

ကုန်းပြင်မြင့် ၂ ခု အကြား၌ ဂရိတ်ဗေဆင်ခေါ်

အလယ်ပိုင်း မြေပြန့်ရှိ၍ အာတိတ်သမုဒ္ဒရာမှ

မက္ကဆီကိုကွေ့အထိ လည်းကောင်း၊ ရော့ကီးတောင်များမှ

ကျယ်ပြန့်သည်။ လော်ရင်းရှန်း ကုန်းပြင်မြင့်သည်

လားဗရာဒေါမှသည် ဟဒ်ဆန်အော် တောင်ပိုင်းကို ဝိုက်၍

အော်ဖက်တွင် မြေသည် ပြန့်၍ စိမ့်မြေဖြစ်သည်။

တောင်ဖက်တွင်ကား ပရေရီ ဒေသနှင့် အိုဟိုင်းအို မြစ်ဝှမ်းဖြစ်

၏။ အက်ပလက်ချီယန် တောင်များသည် ရော့ကီးတောင်

စိန်လောရင့်ကွေ့မှသည် မက္ကဆီကိုကွေ့တိုင် သွယ်တန်းလျက်ရှိ

ကာ အမြင့်ဆုံး နေရာမှာ ၆ယ ၆၈၄ ပေရှိသော

မစ်ချယ်တောင်ထွတ်ဖြစ်၍ မြောက်ကယ်ရိုလီးနားပြည်နယ်တွင်

များသည် ပီးဒမွန့်ကုန်းပြင်မြင့်နှင့် ပေါင်းစပ်သွားကာ ကမ်းရိုး

တန်း မြေပြန့်ဖက်သို့ နိမ့်လျှောဆင်းသွားသည်။ မက္ကဆီကို

မြောက်ဖက်အလယ်ပိုင်းမှာ ကုန်းပြင်မြင့်ဖြစ်လျက်

မက္ကဆီကိုကွေ့ တဝိုက်သည်ကား နိမ့်သော အပူပိုင်း

ကမ်းရိုးတန်း မြေပြန့်ဖြစ်၏။ မက္ကဆီကိုနိုင်ငံသည်

အရှေ့ဖက်သို့ ကောက်သွားသည်တွင် တစ်လျှောက်လု့း

မြောက်အမေရိကတိုက်၌ ထင်ရှားသော မြစ်တို့ကား

မစ်စစ်စပီမြစ်နှင့် ယင်း၏ မြောက်မြားစွာသော

ဆက်စကက်ချီဝမ်မြစ်၊ မြစ်နီ၊ နယ်လဆင်မြစ်တို့သည်

ဟဒ်ဆန်အော်တွင်းသို့ စီးဝင်၏။ ရီးအို ဂရန်ဒီသည်

မက္ကဆီကိုနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့ကို

တစိတ်တဒေသအားဖြင့် ပိုင်းခြားသည်။ မက္ကဆီကိုကွေ့တွင်းသို့

ကိုလမ္ဗီးယား၊ ဖရေဇာ၊ ယူးကွန်းတို့ဖြစ်ကြ

သည်။ ရော့ကီးတောင်တန်း၏ အနောက်ဖက်တွင်

အတ္တလန္တိတ်ဖက်၌ အရေးပါသော မြစ်များကား

စိန်လောရင့်၊ ဟဒ်ဆန်၊ ဒဲလဝဲယား၊ ဆပ်စကွီဟန္နာနှင့်

မြောက်အမေရိကတိုက်သည် အခြား တိုက်များထက်

ပြည်ထောင်စုမြောက်ပိုင်းရှိ အိုင်ကြီး ၅ အိုင်ဖြစ်၍ စတုရန်းမိုင်

- သဝု၊ ရေနီအိုင်၊ဝင်နီပက်အိုင်၊ စိန်ဗဲယာအိုင်၊ အက်သဗက်

မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် ရေကြောင်းအားဖြင့် နယူး

အော်လီယန်း မှသည် မစ်စစ်စပီမြစ်တစ်လျှောက် အိုင်ကြီး

ဤသို့အတွင်းပိုင်း၌ မြစ်ချောင်းခရီးပေါက်မှုကြောင့် အမေရိကန်

ပြည်ထောင်စုနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတွင် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုး

မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် အမျိုးမျိုးသော

သက်ရောက်သည်။ မြောက်ဖက်သည် အာတိတ်ဥတုမျိုးဖြစ်သည်

။ ထိုဒေသတွင် ရေခဲပြင် ဖုံးလွှမ်း၍ နွေအခါတွင်

တောင်ဖက်မှသည် တောင်ဖက်အဖျားအထိ ဒေသတစ်လျှောက်

တစ်လျှောက်သည် ပစိဖိတ် ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက်ထက်

အပူအအေးပို၍ လွန်ကဲသည်။ ပစိဖိတ် ကမ်းရိုးတန်းတွင် ပိုမို၍

တောင်ကို မကျော်ဖြတ်မီ ပါသမျှရေကို သွန်သောကြောင့်

တောင်၏ တစ်ဖက်တွင်ရှိသော မြောက်အမေရိကတိုက်

တောင်ဖက်နှင့် မြောက်ဖက်တွင် လေပူလေအေး အတားအဆီး

မရှိ တိုက်ခတ်သောကြောင့် တစ်ကြောင်း အပူအအေး

ဒေသတအတွင်း သက်ရောက်၍ အလယ်ပိုင်း အမေရိက

တိုက်သည်ပူပိုင်းဒေသ အတွင်း လုံးဝသက်ရောက်သည်။

မြောက်အမေရိကတိုက်ရှိ တောတောင် ရေမြေတို့သည်

မှာကောင်းမွန်သောကြောင့် လူတို့သုံးစွဲသော ပစ္စည်းအားလုံး

ပေးဆောင်သော မြေပဒေသာဖြစ်၏။ တောင်များမှလည်း

သုံးမကုန်အောင် အရေးပါသောသယံဇာတ ပစ္စည်းများ

အမေရိကတိုက်၏ အရှေ့ပိုင်း ဟဒ်ဆန်အော်မှသည်

မက္ကဆီကိုကွေ့အထိ သစ်ပင်များ အထူးသဖြင့် ထင်းရှူးပင်

သစ်ပင်ဟူ၍ မရှိပေ။ မြက်များကို ခုတ်ထွင်ရှင်းလင်းပြီးလျှင်

လယ်ယာစိုက်ပျိုးသည်။ အနောက်ဖက်တွင်မူ

သဲကန္တာရများတွင်ကဲ့သို့ ရှားစောင်းပင်၊ ချုံဖုတ်များသာ

အနောက်ပိုင်းနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတွင် ယနေ့တိုင် ထူထပ်သော

တောများရှိ၍ ထင်းရှူးပင်များ အထူးတလည် ပေါက်ရောက်

နိုဗာစကိုးရှားမှသည် တောင်ပိုင်း တစ်လျှောက်

အက်ပလက်ချီယန် အထိ၊ ထိုပြင် အနောက်ဖက်တွင် ပရေရီနှင့်

အမေရိကတိုက်၏ အရှေ့ဖက်တွင် သံအမြောက်အမြား

စကျင်ကျောက်၊ ငွေ၊ ထုံးကျောက်နှင့် မြေစေးတို့မှာ

တောင်တန်းဒေသဝယ် ခဲ၊ ရွှေ၊ ကျောက်မီးသွေးနှင့် အခြား

သယံဇာတ ပစ္စည်းများထွက်သည်။ ကမ္ဘာသုံးရေနံအနက်

မြောက်အမေရိကတိုက်ရှိ ဗီဗာဖျံ၊ အိုပေါ့ဆမ်၊ မင့်

သားမွေး လုပ်ငန်းကြောင့်ပင် တိုက်ကြီးအတွင်းပိုင်းကို

ပိုမိုသိရှိလာကြ၏။ လူဖြူတို့သည် သားမွေး လုပ်ငန်းကို

မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် ဦးစွာ နေထိုင်သူတို့မှာ

မွန်ဂိုးလီးယန်း အနွယ်များ ဖြစ်၏။ အာရှတိုက်မှ ဗဲရင်း

ဝင်လာကြပြီးသော်၊ ယခု မက္ကဆီကို နိုင်ငံ၊ အလယ်ပိုင်း

အမေရိကတိုက်ရှိရာသို့ ဆင်းလာကြ၏။ ထိုဒေသ၌

ပြည်ထောင်စုဖက်နှင့် ကနေဒါ နိုင်ငံရှိရာ အရပ်၌ ကျန်ရစ်

သူတို့မှာ အမေရိကန် အင်ဒီးယန်း လူမျိုးနှင့်

ပြင်သစ်၊ စပိန်လူမျိုးတို့ဖြစ်သော်လည်း အခြားဥရောပတိုက်သား

အမြောက်အမြားပါ ဝင်ရောက်လာသည့်အတွက်

အလယ်ပိုင်းတွင်မူ အင်ဒီးယန်းလူမျိုးနှင့် စပိန်အဆက်အနွယ်တို့

များသည်။ နီးဂရိုး လူမျိုးတို့သည် လူဖြူတို့ ရောက်ရှိလာ

စသည်တို့ဖက်တွင် ခေါင်းဆောင်လျက်ရှိသူများအနက် နီးဂရိုး

များစွာ ပါဝင်ပေသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်ရှိ လူဦးရေမှာ

မြောက်အမေရိကတိုက်ကို ဦးစွာ တွေ့ရှိသူမှာ

လေ့အဲရစ်ဆန် အမှူးပြုသော ဗိုက်ကင်းတို့ ဖြစ်၏။ ၁၄၉၂

မြောက်အမေရိကတိုက်ဟု တွင်လာသည်။ ၁၆ ရာစုနှစ်တွင်

ပြင်သစ်၊ စပိန်၊ အဂ‡လိပ်၊ ဒပ်ချနှင့်ပေါ်တူဂီလူမျိုးတို့က

မက္ကဆီကို နိုင်ငံနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု

အနောက်ပိုင်းကိုသာ အာရုံစူးစိုက်လျက် ၊ ပြင်သစ်တို့က

တစ်လျှောက်တွင် သားမွေး ကုန်ကူးကြသည်။

အဂ‡လိပ်နှင့် ဒပ်ချတို့ကမူ အတ္တလန္တိတ် ကမ်းရိုးတန်း

အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုဒေသတွင် အဂ‡လိပ် လူမျိုးတို့

ပထမဆုံး အခြေစိုက်ရာ နေရာမှာ ဂျိန်းစတောင်းဖြစ်၍ ၁၆ဝ၇

လူမျိုးတို့က ကွီဗက်မြို့ တည်ရာတွင် မြို့ပြတည်ထောင်သည်။

၁၆၂ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ပလင်းမတ်ကိုလိုနီကိုတည်

ထူထောင်ခဲ့သော ကိုလိုနီများကို ဆုံးရှုံးသောကြောင့် အဂ‡လိပ်၊

စပိန်နှင့် ပြင်သစ်တို့သည် အာဏာရမှုအတွက် အချင်းပွားကြ

နိုင်ခြင်းဖြင့် လည်းကောင်း၊ ဝယ်ယူခြင်းဖြင့် လည်းကောင်း

<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)</ref>