မြန်မာနိုင်ငံ ဆန္ဒပြမှုများ (၂၀၂၁-လက်ရှိ): တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
Content deleted Content added
→သေဆုံးမှုများ: စာလုံးပေါင်း ပြင်ခဲ့သည် စာတွဲများ: မိုဘိုင်းလ် တည်းဖြတ် မိုဘိုင်းလ် app တည်းဖြတ် အန်းဒရွိုက် app တည်းဖြတ် |
အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-ဥက္ကဌ +ဥက္ကဋ္ဌ, -၀န် +ဝန်, -၀င် +ဝင်, -သြ +ဩ, -ဂြိုလ် +ဂြိုဟ်, -ဓါး +ဓား, -စျ +ဈ, -၀တ် +ဝတ်, -ပြဌာန်း +ပြဋ္ဌာန်း) |
||
စာကြောင်း ၁၀၃ -
ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ [[ပြည်ထောင်စုနေ့]]တွင် [[မွန်ပြည်နယ်]]၊ [[မော်လမြိုင်မြို့]]ရှိ ဆန္ဒပြပွဲကို ရဲတပ်ဖွဲ့က ပစ်ခတ်နှိမ်းနှင်းပြီး ဖမ်းဆီးမှုများ ရှိခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-12|title=Myanmar protests: shots heard in southeast city as police disperse crowd|url=https://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/3121563/myanmar-military-pardons-23000-prisoners-protests-rage|access-date=2021-02-12|website=South China Morning Post|language=en}}</ref><ref name="autogenerated1">{{Cite news|last=Limited|first=Bangkok Post Public Company|title=Protesters defy Myanmar junta, shots fired in Mawlamyine|work=Bangkok Post|url=https://www.bangkokpost.com/world/2067231/protesters-defy-myanmar-junta-shots-fired-in-mawlamyine|access-date=2021-02-12}}</ref>
ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၈ ရက်နံနက်တွင် [[မူဆယ်မြို့]]၌ လူထုအင်အား သောင်းဂဏန်းမျှ ဆန္ဒဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။ ဆန္ဒဖော်ထုတ်သောလူထု အတွင်းသို့ အရပ်ဝတ်ဖြင့် ဓားလက်နက်များ ကိုင်ဆောင်ထားသော လူငါးဦးသည် လူထုအား ရန်ရှာမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သောကြောင့် ဆန္ဒပြလူထုမှ ထိမ်းသိမ်းကာ ရဲဌာနသို့အပ်နှဲခဲ့လေသည်။ အာဏာပိုင်များမှ ဆန္ဒပြလူထုအတွင်းသို့ သေနတ်ပစ်ဖောက် ဖြိုခွင်းမှုများရှိခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-28|title=မူဆယ်တွင် ဆန္ဒပြလူအုပ်အတွင်းဝင်ရောက်ရောနှာကာ
=== ၂၀၂၀ ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်ထောက်ခံမှု ===
စာကြောင်း ၁၂၇ -
===ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးဥပဒေမူကြမ်း===
အာဏာသိမ်းစစ်အစိုးရအနေဖြင့် မနှစ်သက်သောအကြောင်းအရာများကို ပိတ်ပင်နိုင်ရန်၊ အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုပေးသူများကို ကန့်သတ်နိုင်ရန်နှင့် အချက်အလက်များကို ကြားဖြတ်ယူနိုင်ရန်တို့ကို ပြုလုပ်နိုင်သည့် ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးဥပဒေ(မူကြမ်း)ကို ဖေဖော်ဝါရီ ၉ ရက်က အဆိုပြုလိုက်သည်။ အဆိုပြုဥပဒေများဖော်ပြထားသည့် စာမျက်နှာ ၃၆ မျက်နှာပါ ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးဥပဒေ(မူကြမ်း)ကို မိုဘိုင်းဆက်သွယ်ရေးအော်ပရေတာများအားလုံးနှင့် ဆက်သွယ်ရေးဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းလိုင်စင်ရကမ္ပဏီများအားလုံးသို့ ဖြန့်ဝေခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ [[ရိုက်တာသတင်းဌာန]]က ရရှိထားသော အဆိုပါဥပဒေကြမ်းမိတ္တူ၌ ၎င်းသည် ပြည်သူအား ကာကွယ်ရန်၊ နိုင်ငံ သို့မဟုတ် နိုင်ငံ၏ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှုကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေသော အီလက်ထရောနစ်နည်းပညာအသုံးပြုမှုနှင့် ရာဇဝတ်မှုများကို ကာကွယ်ရန်ရည်ရွယ်သည်ဟု ဆိုသည်။ အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုပေးသူများအနေဖြင့် ညစ်ညမ်းရုပ်ပုံစာပေကဲ့သို့သော မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုနှင့်မသင့်လျော်သော အကြောင်းအရာ၊ သို့မဟုတ် မမှန်မကန်သောသတင်းများနှင့် ကောလာဟလများ၊ စည်းလုံးမှုနှင့်တည်ငြိမ်မှုကို ပျက်စီးစေသော အမုန်းတရားဖြစ်စေသော အကြောင်းအရာများကို ဖယ်ရှားတားဆီးရမည် ဟု ဆိုသည်။ ထိုဥပဒေကြမ်းသည် လူ့အခွင့်အရေးများကို ချိုးဖောက်ရာကျမည်ဖြစ်ကြောင်း အရက်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများက ဖေဖော်ဝါရီ ၁၀ တွင် ပြောသည်။ အာဏာသိမ်းစစ်အစိုးရသည် အတိုက်အခံများ၏စည်းရုံးသိမ်းသွင်းမှုကို တားမြစ်ရန်အတွက် ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးဥပဒေကြမ်းကို ရေးဆွဲခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ဟု အရက်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများက ဆက်လက်ပြောသည်။<ref>[http://www.mizzimaburmese.com/article/78151 ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးဥပဒေမူကြမ်းအသစ်က လူ့အခွင့်အရေးများကို ချိုးဖောက်ရာကျကြောင်း အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများက ဝေဖန်ပြစ်တင် | Mizzima Myanmar News and Insight<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref> ဆိုင်ဘာလုံခြုံရေးဥပဒေမူကြမ်းသည် အသေးစိတ်ဆွေးနွေးပြင်ဆင်ရန် လိုအပ်နေကြောင်း၊ အခုအချိန်အခါသည် ထိုဥပဒေကို
တရုတ်ပြည်[[ကူမင်း]]မြို့မှ [[ရန်ကုန်မြို့]]သို့ လေယာဉ်ပျံတစ်စင်းသည် သွားလိုက်လာလိုက်ဖြင့်ဖြစ်နေသည်ကို တွေရှိခဲ့ကြသဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံမှနည်းပညာရှင်များကို ပြည်တွင်းသို့ခေါ်ယူ၍ မြန်မာ့အင်တာနက်၌ firewall တည်ဆောက်မည်ဟူ၍ သံသယများဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပါသည်။ သို့ဖြစ်ရာ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် တရုတ်သံရုံးရှေ့၌ သွားရောက်ဆန္ဒပြခဲ့ကြပါသည်။<ref name=":32">{{Cite news|date=2021-02-11|title=Myanmar anti-coup protesters rally at Chinese embassy|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/myanmar-politics-china-int-idUSKBN2AB0HE|url-status=live|access-date=2021-02-11}}</ref> တရုတ်သံရုံးသည်ထိုသံသယကို ကောလဟာလဟူ၍ငြင်းပယ်ခဲ့သည်အပြင် China Enterprises Chamber of Commerce သည် ပင်လယ်စာပို့သည်ဟူ၍သာ ပြောဆိုခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-11|title=China Denies Helping Myanmar Military Regime Build Internet Firewall|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/china-denies-helping-myanmar-military-regime-build-internet-firewall.html|access-date=2021-02-17|website=The Irrawaddy|language=en-US|archive-date=16 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210216015801/https://www.irrawaddy.com/news/burma/china-denies-helping-myanmar-military-regime-build-internet-firewall.html|url-status=live}}</ref><ref name=":32" /><ref>{{Cite web|last=|first=|date=2021-02-11|title=关于中缅货运航班的情况说明|url=https://www.facebook.com/paukphawfriendship/photos/a.192320247510703/3681368825272477/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=缅甸中国企业商会|language=zh}}</ref>
စာကြောင်း ၁၃၅ -
ပုဂ္ဂလိက သတင်းရုပ်သံလိုင်းများဖြစ်သော မဇ္ဈိမသတင်းဌာနရုပ်သံလိုင်း၊ ဒီမိုကရက်တစ်မြန်မာ့အသံ([[ဒီမိုကရက်တစ် မြန်မာ့အသံ|DVB]])ရုပ်သံလိုင်းအပါအဝင် ရုပ်မြင်သံကြားလိုင်းအချို့ကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့မှစတင်၍ [[ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန]]က ပိတ်ပင်ဖြတ်တောက်ထားခဲ့ပြီး [[မြန်မာ့အသံနှင့်ရုပ်မြင်သံကြား|နိုင်ငံပိုင်ရုပ်သံလိုင်း]]များ၊ [[မြဝတီရုပ်မြင်သံကြား|တပ်မတော်ပိုင်ရုပ်သံလိုင်း]]များနှင့် ဖျော်ဖြေရေးရုပ်သံလိုင်းများကိုသာ ဖွင့်လှစ်ပေးထားခဲ့သည်။ သို့သော် မဇ္ဈိမသတင်းဌာနရုပ်သံလိုင်းကမူ စလောင်းမှ တစ်ဆင့်ကြည့်ရှုနိုင်ကြောင်း သူတို့၏ ဖေ့စဘွတ်စာမျက်နှာတွင် ရေးသားဖော်ပြထားသည်။ ဖွင့်လှစ်ထားသော ရုပ်သံလိုင်းများသည် ဝါဒဖြန့်ချိရေးများနှင့် ဖျော်ဖြေရေးအစီအစဉ်များကိုသာ ထုတ်လွှင့်နေပြီး သတင်းအမှန်များကို ထိန်ချန်ထုတ်လွှင့်နေသည်။<ref>[https://cpj.org/2021/02/myanmars-military-should-lift-facebook-whatsapp-censorship-enable-news-broadcasts-following-coup/ Myanmar’s military should lift Facebook, WhatsApp censorship, enable news broadcasts following coup - Committee to Protect Journalists<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref> အာဏာလုယူသည့်အစိုးရသည် [[:en:The_New_York_Times|နယူးယောက်ခ့်တိုင်းမ်း]]၊ ဝေါစထရစ်၊ သည်အီကောနောမစ်၊ ရိုက်တာနှင့် [[:en:Associated_Press|အေပီသတင်းဌာန]]များ [[ဝက်ဘ်ဆိုဒ်]]များကို ဖေဖော်ဝါရီလ ၇ ရက်တွင် ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။<ref>[https://www.irrawaddy.com/news/burma/us-ambassador-calls-myanmar-military-restore-power-elected-government.html US Ambassador Calls for Myanmar Military to Restore Power to Elected Government<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref>
၂၀၂၁ ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီလ ၉ ရက်နေ့တွင်အာဏာိမ်း စစ်ကောင်စီသည် [[မြန်မာနောင်း]]၊ [[ဒီမိုကရက်တစ် မြန်မာ့အသံ|ဒီဗွီဘီ]]၊ [[မဇ္ဈိမ သတင်းဌာန|
===ဖမ်းဆီးမှုတရားစွဲခြင်းများ===
၂၀၂၁ ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီလ ၇ ရက်နေ့တွင်အာဏာသိမ်းမှုနှင့် ပတ်သက်၍ လူပေါင်း ၁၅၂ ဦး ကိုထိန်းသိမ်းထားခဲ့သည်။ စစ်အစိုးရသည် ထိန်းသိမ်းခံထားရသူများကို
[[ရခိုင်ပြည်နယ်]]၊ [[တောင်ကုတ်မြို့]]တွင် ၂၈ ရက် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၀၂၁ တွင် ရခိုင် ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်ပါတီမှ ဦးကျော်ကျော်လင်းသည် “စစ်အာဏာရှင်စနစ် တိုက်ဖျက်ရေး” ဗီနိုင်းကောင်ဆောင်၍ ဆန္ဒဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။ တောင်ကုတ်မြို့ မြို့မဘောလုံကွင်းအနီးတွင် အာဏာပိုင် အဖွဲ့မှ ဦးကျော်ကျော်လင်းနှင့် မြို့ခံ ကိုသားကြီးတို့ကို ဖမ်းဆီးမှု ခံခဲ့ရသည်။ <ref>{{Cite web|date=2021-02-28|title=တောင်ကုတ် ALD ထိပ်ပိုင်းခေါင်းဆောင် ၁ ဦးနှင့် မြို့ခံ ၁ ဦး ဖမ်းဆီးခံရ |url=https://burma.irrawaddy.com/news/2021/02/28/238710.html|access-date=2021-02-28|website=ဧရာဝတီ|language=my}}</ref>
=== ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံရေးပါတီများပါဝင်မှု===
တပ်မတော်သည် အာဏာသိမ်းမှုအပြီး ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံရေးပါတီများကို ကမ်းလှမ်းမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး <ref name="autogenerated2" />ဖေဖော်ဝါရီ ၂ရက် ၂၀၂၁ တွင် နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ကောင်စီအဖွဲ့ဝင်များထဲတွင် ဖဒိုမန်းငြိမ်းမောင် (KNU အဖွဲ့ဝင်ဟောင်း)၊ ဦးသိန်းညွန့်နှင့် ဦးခင်မောင်ဆွေ (NLD ၏ ခွဲထွက်ပါတီဖြစ်သော NDF ပါတီ ပူးတွဲတည်ထောင်သူများ) စသော အရပ်သားနိုင်ငံရေးသမားများစွာပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|title=မန်းငြိမ်းမောင်၊ ဦးသိန်းညွန့်နဲ့ ဦးခင်မောင်ဆွေတို့ကို တပ်မတော်နေရာပေး |url=https://www.rfa.org/burmese/news/military-coup-myanmar-new-government-02022021114403.html|access-date=2 February 2021|publisher=Radio Free Asia|language=my}}</ref> ဖေဖော်ဝါရီ ၃ ရက် ၂၀၂၁ တွင် ဒေါ်အေးနုစိန် (
=== ကောလာဟလပျံ့နှံ့မှု ===
စာကြောင်း ၁၅၇ -
ဖေဖော်ဝါရီလ ၉ ရက်နေ့ ရန်ကုန်မြို့ဆန္ဒပြပွဲတွင် တပ်ထောက်ခံသူများသည် နံပါတ်မပါသောကားများဖြင့် ရောက်ရှိလာခဲ့ကြပြီး အကြမ်းဖက်မှုများဖြစ်ပေါ်စေရန် လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။<ref name=":28">{{Cite web|title=Pro-military groups tried to disrupt anti-coup protests|url=https://www.myanmar-now.org/en/news/pro-military-groups-tried-to-disrupt-anti-coup-protests|access-date=2021-02-10|website=Myanmar NOW|language=en}}</ref>အများစုမှာသစ်သားတုတ်များကို လျှို့ဝှက်ကိုင်ဆောင်လာခဲ့ကြပြီး အချို့မှာဒီမိုကရေစီအတွက်ဆန္ဒပြသူများနှင့် ဝင်ရောက်ရောနှောခဲ့သည်။<ref name=":28" />
ဆူးလေဘုရားလမ်းတစ်လျှောက်သည် ပြည်သူလူထု၏ ပုံမှန်ဆန္ဒပြနေရာဖြစ်သောကြောင့် ရဲတပ်ဖွဲ့များက လုံခြုံရေးအတားဆီးများဖြင့်ပိတ်ဆို့ခဲ့ကြသော်လည်း ဖေဖော်ဝါရီ ၂၅ တွင် တပ်ထောက်ခံပွဲကိုပြုလုပ်ခဲ့ရာတွင် ထိုအကာရံများကို ဖယ်ရှားပေးခဲ့ကြသည်။ ထိုတပ်ထောက်ခံသောသူအချို့သည် လေးခွများ၊ တုတ်များကို ပေါ်တင်ကိုင်ဆောင်ခဲ့ကြ၏ ။ ဆူးလေရှန်ဂရီလာဟိုတယ်ဘေး၌ ခြေကျင်လမ်းသွားတစ်ဦးကို တပ်ထောက်ခံသူတစ်ဦးက ဓားဖြင့်ထိုး၍ တက်ထောက်ခံသူအချို့က ခြေထောက်များဖြင့် ကန်ကျောက်ခဲ့ကြသည်။<ref name="rfaarmysupport>{{cite web|title=တပ်ထောက်ခံသူတွေက စစ်အာဏာရှင် ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြသူတွေနဲ့ မီဒီယာတွေကို ရန်ပြု |url=https://www.rfa.org/burmese/news/army-supporters-attack-in-yangon-02252021035543.html |website=RFA News |date=၂၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁|access-date=၂၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁}}</ref> ထို့အပြင် အဆိုပါတပ်မတော်ထောက်ခံသူများသည် အများပြည်သူကို အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခြင်း၊ ပစ္စည်းများ လုယက်ခြင်းနှင့် ကားများအား ဖျက်ဆီးခြင်းများပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ မင်္ဂလာတောင်ညွှန့်မြို့နယ် ဗိုလ်မင်းရောင်လမ်း
===လုံခြုံရေးအင်အား အဆမတန်သုံးခြင်း===
စာကြောင်း ၁၈၂ -
ဖေဖော်ဝါရီ ၂၈၊ နံနက် ၈ နာရီခန့်တွင် [[ရန်ကုန်မြို့]]၊ အောက်ကြည့်မြင်တိုင်လမ်း၊ တိုင်းပညာရေးမှူးရုံးရှေ့၌ ဆန္ဒထုတ်ဖော်ရန် စုဝေးနေသော ပညာရေးဝန်ထမ်းများအား အာဏာပိုင်တပ်ဖွဲ့မှ မျက်ရည်ယိုဗုံးများဖြင့် ရုတ်တရက် ပစ်ခတ်ဖြိုခွင်း လူစုခွဲခဲ့စဉ် အသက် ၅၉ နှစ်အရွယ် အလယ်တန်းပြဆရာမ ဒေါ်တင်နွဲ့ရီ ကျဆုံးခဲ့သည်။ စုဝေးနေသော ဆရာ၊ ဆရာမ ဦးရေ ၂၀၀ ခန့် ရှိသည့် လူစုလူဝေးအား သတိပေးခြင်း တစ်စုံတစ်ရာမရှိ ရုတ်တရက်အကြမ်းဖက်ဖြိုခွင်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web|date=2021-02-28|title=မတတ်မြောက်သည့် ပညာရေးစနစ်မှ လွတ်မြောက်လိုသူ ဆရာမ၏ နောက်ဆုံးခရီး|url=https://www.myanmar-now.org/mm/news/5950|access-date=2021-02-28|website=MyanmarNow|language=my}}</ref>
ထို့နောက် မတ် ၃ ၌ လုံခြုံရေး ရဲနှင့်စစ်သားတို့၏ ပစ်ခတ်မှုကြောင့် သေဆုံးသူပေါင်း (၃၈) ဦးခန့် သေဆုံးခဲ့ရသည်။<ref>[https://www.bbc.com/news/world-asia-56265962 Myanmar sees deadliest day as 38 protesters killed]</ref>
မတ်လ ၅ ရက် မန္တလေးမြို့ မြတောင်သပိတ်စစ်ကြောင်း ဖြိုခွင်းခံရချိန်တွင် ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသော အသက် ၂၁ နှစ်အရွယ် ကိုနိုင်မင်းကို ရုပ်အလောင်းကို မြင်တွေ့ခွင့်မရရှိခဲ့ဘဲ မိသားစုဝင်များက ရက်လည်ဆွမ်းသွတ်ကို ပြုလုပ်ခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite web|date=2021-03-11|title=ရုပ်အလောင်းထုတ်မပေး၍
{| class="wikitable"
|