ဘကြီးတော်(စစ်ကိုင်းမင်း): တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ဘကြီးတော် ဘုရားသည် မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၄၆ ခု ၊ ဝါခေါင်လဆန်း (၆) ရက် ၊ သောကြာနေ့တွင်သောကြာနေ့ (ခရစ်နှစ် ၂၃ ဇူလိုင် ၁၇၈၄)တွင် ဖွားမြင်တော် မူခဲ့သည်။ ဖွားမြင်စဉ်ကပင် ဘိုးတော် မင်းတရားကြီးက ချစ်မြတ်နိုးတော် မူလှသဖြင့် စစ်ကိုင်းမြို့ကို ပေးတော်မူသည်။ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၆၄ ခုနှစ်တွင် ဘထွေးတော် ပြည်မင်း သီရိဓမ္မရာဇာ၏ သမီးတော် ၊ ဘိုးတော် ဗဒုံမင်း၏ မြေးတော်ဖြစ်သည့် '''သီရိသူမာယာ စန္ဒာဒေဝီ'''ဘွဲ့ခံ [[ဆင်ဖြူရှင်မယ်]]နှင့် ထိမ်းမြားတော်မူသည်။

မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၇၀ ပြည့်နှစ်တွင် ခမည်းတော် အိမ်ရှေ့စံ နတ်ရွာစံတော်မူသဖြင့် ဘိုးတော် မင်းတရားက စစ်ကိုင်းမင်းသားအား အိမ်ရှေ့စံအရာ ပေးတော်မူသည်။ ၁၁၈၁ ခုနှစ် ၊ နယုန်လဆန်း (၁၃) ရက်တွင် ဘိုးတော်မင်းတရား နတ်ရွာစံတော်မူသော အခါ ထိုလဆန်း (၁၅) ရက်နေ့တွင် မင်းအဖြစ် [[ဘိသိက်]]ခံတော်မူသည်။ အိမ်ရှေ့စံအဖြစ်နှင့် ရှိနေစဉ် မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၄၇ ခုနှစ်တွင် အိမ်ရှေ့မိဖုရား ဆင်ဖြူရှင်မယ်သည် [[စကြာမင်းသား|ညောင်ရမ်းမင်းသား(စကြာမင်းသား)]] အား ဖွားမြင်တော်မူပြီးနောက် ကံတော်ကုန်လေသည်။ ထို့နောက် ဧချင်း ၊ ကျောက်စာ ၊ စာတမ်း ၊ မော်ကွန်းတို့အရ ပုဂံမင်းရိုးအဆက်ဟုဆိုသော မင်းသား သီဟကျော်စွာ၏သမီး [[နန်းမတော်မယ်နု|မယ်နု]] ([[ဖလံဂုဏ်ရွာ]] သူ)ကို မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၇၅ ခုနှစ်တွင် အိမ်ရှေ့မိဖုရားမြှောက်ခဲ့၍ နန်းတက်သည့်အခါတွင်လည်း မယ်နုကို မိဖုရားခေါင်ကြီးအဖြစ် ထားတော်မူလေသည်။ မြို့တော်ကိုလည်း [[အင်းဝမြို့|အင်းဝ]]မှ [[အမရပူရမြို့|အမရပူရ]]သို့ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၈၄ (ခရစ်နှစ် ၁၈၂၃) တွင် တဖန်ပြောင်းရွှေ့သည်။

မင်းတရားကြီး လက်ထက်တွင် ရဟန်းပညာရှိ လူပညာရှိတို့ကို ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်၍ ရာဇဝင်တစ်စောင် ပြုစုစေသည်။ ထိုရာဇဝင်ကြီးကို မောင်းထောင်ဆရာတော် လူထွက် ပညာရှိ အမတ်ကြီးမဟာဓမ္မသကြ¸ ကြီးမှူးအုပ်ချုပ်၍ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၉၁ ခုနှစ်မှ စတင်ကျမ်းပြုစေသည်။ ထိုရာဇဝင်တော်ကြီးကို မှန်နန်းတော်ဦးတွင် ရေးသားပြုစုရသောကြောင့် [[မှန်နန်း ရာဇဝင်|မှန်နန်း မဟာရာဇဝင်တော်ကြီး]] ဟု ခေါ်တွင်သည်။ ထိုရာဇဝင်ကြီးတွင် ကမ္ဘာဦးကာလမှ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၈၃ ခုနှစ် နတ်တော်လအထိ အဖြစ်အပျက်များသာ ပါဝင်သည်။ ထိုကြောင့် မင်းတုန်းမင်းတရား လက်ထက်တွင် ဆက်လက်ပြုစုစေရာ ထိုရာဇဝင်တော်ကြီးကို ဒုတိယ မဟာရာဇဝင်တော် ဟု ခေါ်ဆိုလေသည်။

နန်းတက်သည့် နှစ်အတွင်း၌ပင် ညီတော် ဒွါရာဝတီ မင်းသား သတိုးမင်းရဲကျော်ထင်ကို ဗိုလ်ချုပ်ခန့်၍ တပ်တော်များချီတက်သိမ်းယူစေရာ၊ မဏိပူရ တစ်မြို့လုံးကို ရသည်။ မဏိပူရချီတပ်တွင် အလုံမြို့ဝန်မင်းကြီး [[မဟာဗန္ဓုလ]]က လက်ဝဲစစ်ကြောင်း၊ စစ်ကဲမင်းကြီး မင်ခေါင်းကျော်က လက်ယာကြာင်း ချီတက်သည်။ မြို့ကိုရပြီးနောက်၊ အစောင့်တပ်များ ချထားကာ တပ်များပြန်လာကြသည်။မဟာရှိန် ရာဇာသည် အင်္ဂလိပ်တို့ဩဇာလွှမ်းမိုးသော ကချာနယ်ထဲသို့ ပြေးဝင်ခိုလှုံသည်။ ယင်းစော်ဘွား၏ သားဟဲလာစန္ဒရော် အိန်စောင်တာပသည် မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၈၂ ခုနှစ်တွင် ကချာမှနေ၍ မဏိပူရရှိ မြန်မာတပ်များကို လာရောက်တိုက်ခိုက်သည်။ မြို့စောင့် တပ်များက ပြန်လှန်ခုခံနေစဉ် အမရပူရမှစစ်ကူတပ်များ ရောက်ရှိလာ သဖြင့် ကသည်းတပ်များကို နှိမ်နင်းရသည်။ အင်္ဂလိပ်တို့သည် မြန်မာတို့၏ တန်ခိုးပျံ့နှံ့လာခြင်းကို မနှစ်သက်ပေ။ ထို့ကြောင့် ကချာနယ် အုပ်ချုပ်ရေးတွင် ဝင်ရောက်စိုးမိုးချယ်လှယ်မှုများ ပြုသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း မြန်မာတပ်များနှင့် မသင့်မတင့် ဖြစ်သည်။

မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၈၅ ခုနှစ်တွင် ဘိုးတော်မင်းတရားလက်ထက်က နန်းတင်ပေးခဲ့သော အာသံစော်ဘွား စန္ဒရေကန္တရှိန်သည် အင်္ဂလိပ်တို့၏ အမအစကိုယူကာ မြန်မာမင်းအား ထောင်ထားခြားနားမည် ပြုသဖြင့် မဟာဗန္ဓုလသည် အာသံကို ချီတက်နှိမ်နင်းရပြန်သည်။ စန္ဒရကန္တရှိန်သည် အင်္ဂလိပ်တို့ပိုင်နက်သို့ ပြေးဝင်ခိုလှုံသည်။ မင်းကြီး မဟာဗန္ဓုလသည် အာသံ၌ စော်ဘွားအသစ်ကို နန်းတင်၍၊ ဗိုလ်မှူးမင်းကြီး မဟာသီလဝကို အစောင့်အနေအထားပြီး ပြန်လာသည်။

မဟာဗန္ဓုလ ကျဆုံးပြီးနောက်တွင် မြန်မာတပ်များသည် ပို၍ ကစင့်ကလျားဖြစ်သည်။ ရဲမက်တော်များ၊ ဗိုလ်မှူးတပ်မှူးများ အကျအဆုံး အထိအခိုက်လည်း များလှသည်။ အင်္ဂလိပ်တို့သည် အရေးသာ၍ မြို့ရွာများကို သိမ်းပိုက်နိုင်သော်လည်း မြန်မာပြည်သူလူထုကို အုပ်ချုပ်ရန် မလွယ်ကူသေးသည်ကို သိမြင်နားလည်သဖြင့် စစ်ပြေငြိမ်းရန်စကားကမ်းလှမ်းသည်။ ဘကြီးတော် ဘုရားသည် မြန်မာတို့က အလျော့ပေးအညံ့ခံ၍ စစ်ပြေငြိမ်းရန် ငြင်းပယ်တော်မူသည်။ အင်္ဂလိပ်တို့ကလည်း ထပ်မံ စကားကမ်းလှမ်းသည်။ နောင်အခါ အကြောင်းကြောင်းကို ထောက်ရှု၍ စစ်ပြေငြိမ်းရန် လက်ခံသဖြင့် အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပြေငြိမ်း စာချုပ်ကို [[မြင်းခြံခရိုင်]]အတွင်းရှိ [[ရန္တပိုရွာ]]၌ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၈၇ ခုနှစ် တပေါင်းလ၊တပေါင်းလ (ခရစ်နှစ် ၁၈၂၆ ခု၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင်ဖေဖော်ဝါရီလ)တွင် ချုပ်ဆိုကြ၍ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ ပထမစစ်ပွဲ ပြီးဆုံးခဲ့လေသည်။

သက္ကရာဇ်မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၉၆ ခုနှစ်တွင် ဘဝရှင် မင်းတရားကြီး ကိုယ်တော် ကျန်းခံ့တော်မမူ ဖြစ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် မိဖုရားခေါင်ကြီး၊ မောင်တော် စလင်းမြို့စား မင်းသား သီရိသုမဟာဓမ္မရာဇာ (မင်းသား မောင်အို) နှင့် မှူးတော် မတ်တော်တို့အား တိုင်းဝန်ပြည်ဝန်ကို စီရင်ဆောင်ရွက်စေသည်။ ထိုအတွင်း နိုင်ငံမငြိမ်မသက်ရှိလေလျှင်၊ စလင်းမြို့စားနှင့် အပေါင်းပါ မှူးမတ်များက မင်းတရားကြီး၏ ညီတော် သာယာဝတီမင်းအပေါ် အယုံအကြည် မရှိ၊ နှလုံးစိတ်ဝမ်းမချ ဖြစ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် ပြစ်မှုရှာကြံလာသည်။ ထိုအခါ သာယာဝတီမင်းကလည်း နောင်တော်မင်းတရားအားကျေးဇူးသစ္စာရှိစွာနှင့် အမှုတော်များကို နှလုံးလက်ရုံးဖြင့် ထမ်းရွက်ခဲ့ပါလျက်၊ မင်းသား မောင်အိုနှင့် အပေါင်းအပါ တစ်စုတို့က မိမိအပေါ် အကောက်ကြံကာ မှုခင်းရှာကြံရမည်လောဟု စိတ်ဝမ်းနာ ကြည်းကာ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၉၈ ခုနှစ်တွင် [[ရွှေဘိုမြို့|ရွှေဘို]]သို့ နောက်တော်ပါများနှင့် အတူ ထွက်ခွာသွားပြီးလျှင် ပုန်ကုန်ခြားနားလေသည်။

[[ပထမ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်|ပထမ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာစစ်]] ပြီးချိန်မှစကာ စိတ်ကျဝေဒနာကို ခံစားနေခဲ့ရသည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုအချိန်မှစကာ နန်းတွင်းရေးကို [[နန်းမတော်မယ်နု]]နှင့် အစ်ကိုဖြစ်သူ [[စလင်းမင်းသားကြီးမောင်အို]] တို့ကချယ်လှယ်ခဲ့ကြသည်။ ပြိုင်ဘက်ဟု ယူဆသူများကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ [[ပထမ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်|ပထမအင်္ဂလိပ်-မြန်မာစစ်ပွဲ]]အတွင်း မယ်နု၏လက်ရုံးတစ်ဆူဖြစ်သည့် စစ်သူကြီး[[မဟာဗန္ဓုလ]] ဓနုဖြူတွင် ကျဆုံးသည်။ ဘကြီးတော်မင်း၏ ညီတော် သာယာဝတီမင်းသားကို ရာဇဝတ်သားများအား လက်ခံနေထိုင်စေမှုဖြင့် စွပ်စွဲပြီးအရာမှချရန် ကြိုးပမ်းသဖြင့် သာယာဝတီမင်းသား [[ရွှေဘို]]သို့ထွက်ကာ အင်အားစု၍ ပုန်ကန်သည်။ ပုန်ကန်မှုအောင်မြင်သဖြင့် [[သာယာဝတီမင်း]] နန်းတက်သည်။ နန်းမတော်မယ်နု၊ မင်းသားကြီးဦးအိုနှင့် အပေါင်းအပါများသာမက ညောင်ရမ်းမင်းသားပါ ရေချဖျောက်ဖျက်ခံရသည်။ ဘကြီးတော်မင်းကိုမူ အစောင့်အရှောက်ဖြင့် နေစေသည်။ နန်းကျပြီး ၈နှစ်အကြာ အကျယ်ချုပ်ဖြင့်နေရစဉ်အတွင်း ညီတော် သာယာဝတီမင်းလက်ထက် အသက် ၆၁ နှစ်အရွယ် မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂ဝ၈ ခုနှစ် သီတင်းကျွတ် လပြည့်ကျော် ၁ဝ ရက်နေ့ (ခရစ်နှစ် ၁၅၊ အောက်တိုဘာ၊ ၁၈၄၆) တွင် ကွယ်လွန်သည်။