မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၄၈ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်နေ့တွင် ဗြိတိန်တို့ထံမှ လွတ်လပ်ရေးရရှိပြီးသည့်နောက်တွင်[[လွတ်လပ်ပြီးခေတ်မြန်မာနိုင်ငံ|လွတ်လပ်ရေးရရှိပြီး]]သည့်နောက်တွင် နိုင်ငံအုပ်ချုပ်ရေးနှင့် နိုင်ငံအကြီးအကဲအဖြစ် သမ္မတရာထူးအဖြစ် သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ရာထူးအားဖြင့် သမ္မတသည် နိုင်ငံအကြီးအကဲဖြစ်သော်လည်း အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဖြစ်သည့် အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲမှာမူ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ၁၉၄၇ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေတွင် ပြဋ္ဌာန်းထားချက်များအရ သမ္မတသည် ဂုဏ်ထူးဆောင်သမ္မတဖြစ်ပြီး အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာ အနည်းငယ်သာရှိပေသည်။ လွှတ်တော် ဖျက်သိမ်းထားချိန်များနှင့် ရွေးကောက်ပွဲကြားကာလများ အတွင်း အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ လစ်ဟင်းမှုများမဖြစ်ပေါ်စေရန် သမ္မတမှ ယာယီတာဝန်ယူ အုပ်ချုပ်ပေးခြင်းမျိုးသာ ရှိပေသည်။ ထို ပါလီမန် ဒီမိုကရေစီခေတ် တစ်လျောက်တွင် သမ္မတအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့ကြသူများမှာ-

သို့ရာတွင် ၁၉၆၂ခုနှစ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်းဦးဆောင်သည့် တပ်မတော်မှ အာဏာသိမ်းယူမှုဖြစ်ပွားပြီးသည့်နောက်တွင်[[၁၉၆၂ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|အာဏာသိမ်းယူမှု]]ဖြစ်ပွားပြီးသည့်နောက်တွင် အထက်ပါ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအား ဖျက်သိမ်းလိုက်သဖြင့် ပါလီမန်ဒီမိုကရေစီ စနစ် နှင့်အတူ သမ္မတရာထူးလည်း တစ်ပါတည်း ဖျက်သိမ်းခံရပြီးဖြစ်သည်။ ထိုနောက် ၁၉၇၄ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေအရ တစ်ပါတီ စနစ်ကို ကျင့်သုံးပြီး အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲသည် သမ္မတ ဖြစ်ကြောင်း ပြဋ္ဌာန်းသဖြင့် သမ္မတသည် အာဏာပိုင်ဖြစ်လာသည်။ ထို ဖွဲ့စည်းပုံအရ တာဝန်ယူခဲ့ကြသည့် သမ္မတများမှာ-

# [[စန်းယု (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)|ဦးစန်းယု(နိုင်ငံတော်သမ္မတ)]]

# [[အေးကို၊ ဦး (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)|ဦးအေးကို (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)]] နှင့်

၁၉၈၈ခုနှစ် [[ရှစ်လေးလုံးအရေးအခင်း|၈၈၈၈ လူထုအုံကြွမှုအပြီးတွင်လူထုအုံကြွမှု]]အပြီးတွင် တပ်မတော်မှ တစ်ဖန်အာဏာသိမ်းယူလိုက်ခြင်းဖြင့် ၁၉၇၄ ခုနှစ်ဖွဲ့စည်းပုံ ပယ်ဖျက်ခံလိုက်ရသည့်နောက်တွင် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကာလများတွင် စစ်ဦးစီးချုပ်များဖြစ်သည့် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးစောမောင် နှင့် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးသန်းရွှေ တို့ကသာ တိုင်းပြည်ကို တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသဖြင့် ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံဥပဒေအား လိုက်နာကျင့်သုံးခြင်း မရှိသည့် ကာလဖြစ်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲ အဖြစ်သော်လည်း၊ နိုင်ငံအကြီးအကဲ အဖြစ်သော်လည်းကောင်း သမ္မတအုပ်ချုပ်ရေးပုံစံ မဖြစ်ခဲ့ပေ။ သို့သော် အစိုးရအဖွဲ့ကို ဦးဆောင်ရန်အတွက် ဝန်ကြီးချုပ် တစ်ဦးကို ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၈ခုနှစ်ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များအရ နိုင်ငံတော် သမ္မတသည် နိုင်ငံအကြီးအကဲဖြစ်သည် သာမက အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲပါ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ သို့ဖြင့် ၂၀၁၁ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ၊ ၄ရက်နေ့တွင် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်မှ ရွေးကောက်ခံ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် စစ်ဘက်မှ ကိုယ်စားလှယ်များ ပါဝင်သည့် သမ္မတရွေးချယ်တင်မြောက်ရေးအဖွဲ့၏ မဲပေးဆုံးဖြတ်ချက်များအရ ဦးသိန်းစိန်သည် သမ္မတဖြစ်လာသည်။