ကျွန်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

စာကြောင်း ၁၁ -
# [[သူတောင်းစား]]။
# [[ကျွန်သီးတော်]]။
# သင်ချီ (သင်ကြီး လည်းခေါ်)
# သင်ချီ။
# သင်လျင်။
# [[သုဘရာဇာ]]။
စာကြောင်း ၁၈ -
# [[စဏ္ဍာလ|စန္ဒာလ(စဏ္ဍာလ)]]။
# ခွာသား။
# ပန်းမှိုက်ကျုံး။
# ပန်းမှိုက်ကျုံ။
# သွေးမစွန်း။
===ဖုန်းတောင်းယာစကာ===
စာကြောင်း ၃၇ -
သိမ်ကျွန်မှာ သိမ်ကိုစောင့်ထိန်းရသော ကျွန်ပင်ဖြစ်သည်။
===သင်ချီ===
ယခုအခေါ် သင်ချီ၊ ရှေးပုဂံခေတ်အခေါ် သင်ကြီး ဟူသည်မှာ သဃ င်္ကရဏ ပုဒ်ပျက်ဖြစ်ဟန်တူသည်။ သဃင်္ ကာရီလည်းသင်္ဃကာရီလည်း ဟူ၏။ သဃင်္ ကာရီမှ သဃင်္သင်္ဃကာရီမှ ကြီးသင်ကြီး ဖြစ်လာ၏။ အဓိပ္ပာယ်မှာ သံဃာတို့၏ အမှု ဝေယျာဝစ္စကို ဆောင်ရွက်ပေးရသော ကပ္ပိယကိုပင် ဆိုလိုဟန်တူသည်။
 
===သင်လျင်===
စာကြောင်း ၄၆ -
 
===ဖက်ခွက်စား===
သင်ပုတ် ပလ္လင်ပေါ်၌သင်ပုတ်ပလ္လင်ပေါ်၌ စွန့်ကြဲထားသော ထမင်းခွက်၊ ဟင်းခွက်များကို စားသောသူဟူ၏။ ဘုရားဆွမ်းတော်တင် စားသောသူပင်တည်း။
 
===ဒွန်စဏ္ဍား===
မွန်စကား (ဒုန်)ဟူသည် ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ထမ်းရွက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ စန္ဒားမှာ ထင်းကိုဆိုလိုသည်။ မသာထင်းများကို ပေးပို့ဆောင်ရွက်၍ မသာမီးရှို့ပေးရသူကို ခေါ်သည်။ သက္ကဋ ဘာသာအရ (ဍုမ်) ဟူသည်မှာ ဇာတ်နိမ့်သူကို ခေါ်သည်။ မြန်မာစကားတွင် စန္ဒယများ ဆွဲသူဟူ၍လည်း ရှိသည်။ ၎င်းမှာ မသာရထား၏ ရှေ့မှကြိုးကို ဆွဲခြင်းဖြစ်သည်။
 
===စန္ဒာလ(စဏ္ဍာလ)===
မြန်မာစကားတွင် စန္ဒယများ ဆွဲသူဟူ၍လည်း ရှိသည်။ ၎င်းမှာ မသာရထား၏ ရှေ့မှကြိုးကို ဆွဲခြင်းဖြစ်သည်။
===ခွာသား===
 
===ပန်းမှိုက်ကျုံ===
စဏ္ဍာလ ခေါ် မသာနှင့်စပ်သော အလုပ်ကို လုပ်ကိုင်ကြသူများအား ၅ စု ခွဲသေးသည်။ စဏ္ဍာလ ၅ စို့ ခေါ်သည်။ <ref>တင်၊ ဦး။ "မြန်မာမင်းအုပ်ချုပ်ပုံစာတမ်းနှင့်ဘိုးတော်ဘုရား၏ရာဇသတ်ခေါ်သောအမိန့်တော်တမ်းကြီး"၊ ဒုတိယပိုင်း။ ဗဟိုပုံနှိပ်တိုက်၊ ရန်ကုန်။ ၁၉၆၅။</ref> ၎င်းတို့မှာ
 
# စပ်
# အမွမ်း
# သူကောင်ထမ်း
# သင်္ဂြိုဟ်ကိုင်
# တွင်းတူး
 
တို့ဖြစ်သည်။
 
==== စပ် ====
မသာနှင့်ပတ်သက်သည့် ခေါင်း ဂျင်ပု ခုံ ဇာတာအိမ် တလား စမျဉ်းတိုင် အလောင်းစင် ဗိမာန် ကြာကလပ် လောင်တိုက် ငှက်ကြီးကာ စသော ကိုယ်ထည်များ လုပ်သူကို ခေါ်သည်။ ယခုအထိ ခေါင်းလုပ်သည်ကို ခေါင်းစပ်သည်ဟု သုံးနှုန်းဆဲ ဖြစ်သည်။
 
==== အမွမ်း ====
စပ်သမားလုပ်သည့် ကိုယ်ထည်ကို ပိုးဖဲဆင်ယင်ခြင်း၊ အပြောက်အမွမ်းထည့်ခြင်းများ လုပ်သူ ဖြစ်သည်။
 
==== သူကောင်ထမ်း ====
မသာအား လှည့်လည်ရွေ့ပြောင်းခြင်းကို လုပ်ဆောင်သူ ဖြစ်သည်။
 
==== သင်္ဂြိုဟ်ကိုင် ====
မသာအား မီးရှို့သည့်အခါ တံဆူးဝါး (သို့) တံရှူးဝါးကိုင်ကာ အလောင်းကိုယ် ပြာဖြစ်သည်အထိ မီးဖုတ်သည့်အလုပ်၊ အရိုးကောက်၊ အရိုးမျှော၊ အရိုးမြှုပ်အလုပ်များကို လုပ်ကိုင်သူ ဖြစ်သည်။
 
==== တွင်းတူး ====
အလောင်းကိုသော်၎င်း၊ မီးသင်္ဂြိုဟ်ပြီး အရိုး သို့မဟုတ် ပြာကိုသော်၎င်း၊ မြှုပ်ရန် တွင်းထူးသောအလုပ်ကို လုပ်သူဖြစ်သည်။
 
===ပန်းမှိုက်ကျုံး / ပန်းမှိုက်သွန်း===
ပါဠိစကား ပက္ကုသမှ လာပြီး အမှိုက် ဘင် မစင် အညစ်တို့ သန့်ရှင်းရသူကို ဆိုလိုသည်။ စကားလှရန် သုံးနှုန်းခြင်းဖြစ်ပြီး အမှိုက် မိလ္လာတို့ကို ကောက်သယ်ပစ်စွန့်ရသည်။
 
===သွေးမစွန်း===
 
=== ခွာသား ===
<ref>မြကေတု ရေး၊ နန်းဓလေ့မှတ်တမ်းများ၊ ပကြိမ်၊ ၁၉၆၆၊ ဒီဇင်ဘာလ၊ စာ-၉</ref>