ဇီဝရုပ်ကြွင်းလောင်စာ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

'''ဇီဝရုပ်ကြွင်းလောင်စာများ''' သည် သက်ရှိများ သေကြေပျက်စီးပြီး သဘာဝအလျောက် ဖြစ်ပေါ်လာသော [[လောင်စာ]]ပင် ဖြစ်သည်။<ref name="thermochemistry of formation">{{cite web|title=thermochemistry of fossil fuel formation|url=http://www.geochemsoc.org/files/6214/1261/1770/SP-2_271-284_Sato.pdf}}</ref> [[သက်ရှိ]]နှင့် ယင်းတို့၏ရုပ်ကြွင်းများသည် ယေဘုယျအားဖြင့် နှစ်သိန်းပေါင်းများစွာ ကြာမြင့်ကာ တခါတရံ၌ နှစ်သိန်းပေါင်း ၆၅၀ ကျော်လွန်သည်။<ref>Paul Mann, Lisa Gahagan, and Mark B. Gordon, "Tectonic setting of the world's giant oil and gas fields," in Michel T. Halbouty (ed.) [https://books.google.com/books?id=mrghwzjeU-AC&pg=PA50 ''Giant Oil and Gas Fields of the Decade, 1990–1999''], Tulsa, Okla.: American Association of Petroleum Geologists, p. 50, accessed 22 June 2009.</ref> ရုပ်ကြွင်း လောင်စာများတွင် [[သဘာဝဓာတ်ငွေ့]]၊ [[ကျောက်မီးသွေး]]၊ ဓာတ်ဆီစသော [[ကာဗွန်]] ရာခိုင်နှုန်းများစွာ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|title=Fossil fuel|url=http://www.sciencedaily.com/articles/f/fossil_fuel.htm|work=ScienceDaily}}</ref> အများအားဖြင့် အခြားပါဝင်ပစ္စည်းများမှာ ရေနံဆီနှင့် ပရိုပိန်းတို့ဖြစ်သည်။ ရုပ်ကြွင်းလောင်စာများ ဖြစ်တည်လာခြင်းသည် အပင်များသေဆုံးကာ<ref>{{cite web|author=Novaczek, Irene|date=September 2000|title=Canada's Fossil Fuel Dependency|url=http://www.elements.nb.ca/theme/fuels/irene/novaczek.htm|publisher=Elements|accessdate =2007-01-18|archivedate=4 September 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190904215820/http://www.elements.nb.ca/theme/fuels/irene/novaczek.htm}}</ref> ကမ္ဘာ့ကျောက်လွာကြားတွင် နှစ်ပေါင်းများစွာ ဖိသိပ်ခံရပြီးနောက် ဖြစ်လာသည်ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite web|title=Fossil fuel|url=http://oaspub.epa.gov/trs/trs_proc_qry.navigate_term?p_term_id=7068&p_term_cd=TERM|publisher=EPA|accessdate=2007-01-18|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070312054557/http://oaspub.epa.gov/trs/trs_proc_qry.navigate_term?p_term_id=7068&p_term_cd=TERM |archivedate = March 12, 2007|deadurl=yes}}</ref> ယင်းအဆိုအား ၁၅၅၆ ခုနှစ်တွင် Georgius Agricola ဆိုသူက ပထမဆုံးမိတ်ဆက်ခဲ့သည်။ စွမ်းအင် သတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲရေးအဖွဲ့၏ ခန့်မှန်းချက်အရ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် လောင်စာဆီ ၃၆ ရာခိုင်နှုန်း၊ ကျောက်မီးသွေး ၂၇.၄ ရာခိုင်နှုန်း၊သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ၂၃ ရာခိုင်နှုန်း အသီးသီး ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း အသုံးပြုကြသည်ဆိုသည်။<ref>{{cite web|url=http://tonto.eia.doe.gov/cfapps/ipdbproject/IEDIndex3.cfm|title=U.S. EIA International Energy Statistics|accessdate=2010-01-12|archivedate=28 April 2013|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GDV3MMDx?url=http://www.eia.gov/cfapps/ipdbproject/IEDIndex3.cfm}}</ref> ၂၀၀၆ ခုနှစ်အရ ရုပ်ကြွင်းလောင်စာမဟုတ်သော လောင်စာများမှာ နယူကလိလား စွမ်းအင် ၈.၅%၊ ရေအား ၆.၃% ဖြစ်ကြပြီး အပူစွမ်းအင်၊ နေရောင်ခြည်စွမ်းအင်၊ လေစွမ်းအင်၊ ဒီရေစွမ်းအင်၊ [[ထင်း]]နှင့် စွန့်ပစ်ပစ္စည်းသုံးစွမ်းအင်တို့မှာ ၀.၉% ရှိသည်ဟုဆိုသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.eia.doe.gov/iea/overview.html|title=International Energy Annual 2006|accessdate=2009-02-08}}</ref> ကမ္ဘာ့စွမ်းအင် သုံးစွဲမှုသည် နှစ်စဉ် ၂.၃% တိုးပွားလျက်ရှိသည်။ ရုပ်ကြွင်းလောင်စာများသည် ဖြစ်တည်ရန် နှစ်သိန်းပေါင်းများစွာ ကြာမြင့်သောကြောင့် ယင်းတို့အား အစားမထိုးနိုင်သောစွမ်းအင်များဟု ယူဆရပေမည်။ သို့သော် ရုပ်ကြွင်းလောင်စာ ဖြစ်တည်ရန် အချိန်ပေးရသည့်ကာလထက် အသုံးချမှုက များပြားလျက်ရှိသည်။<ref>[https://books.google.ie/books?id=AJ4SnHbb-ZcC&pg=PA11&lpg=PA11&dq=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&source=bl&ots=i44RC-FU6L&sig=jiYif0JITyWRqnl112Rgro2Zfp0&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi59d22r_7RAhVLGsAKHV47COQQ6AEIPzAG#v=onepage&q=fossil%20fuels%20depleted%20much%20faster%20than%20renewal&f=false Environmental Science: Problems, Connections and Solutions - G. Miller, Scott Spoolman - Google Books<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref><ref>[https://books.google.ie/books?id=DHKDBAAAQBAJ&pg=PA278&lpg=PA278&dq=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&source=bl&ots=DCef6lEBXr&sig=HRFYnyQw1COFPBekmu__ZtONtNM&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi59d22r_7RAhVLGsAKHV47COQQ6AEINTAE#v=onepage&q=fossil%20fuels%20depleted%20much%20faster%20than%20renewal&f=false Food, Energy, and Water: The Chemistry Connection - Google Books<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref> ရုပ်ကြွင်းလောင်စာများကို အသုံးပြုခြင်းသည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိုလည်း စိုးရိမ်ဖွယ် ဖြစ်စေသည်။ တစ်နှစ်လျင် ရုပ်ကြွင်းလောင်စာမှ လောင်ကျွမ်းမှုကြောင့် [[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]] တန်ချိန် ၂၁. ဘီလီယံ လေထုသို့ ရောက်စေသည်။ သဘာဝတရားက ယင်းကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ပမာဏ၏ ထက်ဝက်ကိုသာလျင် စုပ်ယူပေးနိုင်ပြီး ပျမ်းမျှအားဖြင့် တစ်နှစ်လျင် တန်ချိန် ၁၀.၆၅ ဘီလီယံ တိုးပွားလျက်ရှိသည်။<ref>{{cite web|url= http://www.eia.doe.gov/oiaf/1605/ggccebro/chapter1.html|title=What Are Greenhouse Gases?|work=US Department of Energy |accessdate=2007-09-09}}</ref> ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိဒ်သည် ဖန်လုံအိမ်သာနိသင် ဖြစ်စေသည့် ပင်မအချက်ဖြစ်ပြီး [[ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှု]]အား ကူညီပေးရာရောက်သည်။ ဖွံဖြိုးမြဲစွမ်းအင်များကို အသုံးပြုခြင်းသည် ရုပ်ကြွင်းလောင်စာအသုံးပြုမှုကို လျော့ကျစေပေမည်။