ဆူမားရီးယန်းခေတ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

စာကြောင်း ၁၅ -
 
==မြို့ပြနိုင်ငံခေတ်==
ထိုစဉ်က ဆူမားရီးယန်းတို့သည် မြို့ပြနိုင်ငံစနစ် အုပ်ချုပ်ရေးဖြင့် အုပ်ချုပ်ကြသည်။ အကြီးအကဲဖြစ်သူအား ပါတေးစီ(Patesi) ဟုခေါ်ကြသည်။ အဆိုပါ ပါတေးစီတို့သည် အခွန်အကောက် ကြမ်းတမ်းကာ နိုင်ငံအရေးကိစ္စများတွင်လည်း ခေါင်းမရှောင်တမ်း တာဝန်ထမ်းသဖြင့် အများ၏ချစ်ကြောက်ရိုသေမှုကို ခံယူရရှိသည်။ ထိုသူတို့သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံး မြင်းနှစ်ကောင်ဆွဲသည့် နှစ်ဘီး(သို့) လေးဘီးတပ် စစ်ရထားကို အသုံးပြုခဲ့ကြသူများလည်း ဖြစ်သည်။ ထိုစစ်ရထား နှင့် အတူ ဖယ်လန့်ဇ်(Phalanx) ဟုခေါ်သည့် ခြေလျှင်တပ်များဖြင့် ပါတွဲဖက် တိုက်ခိုက်ကြသည့် အကြောင်းများ၊ အဆိုပါ ပါတေးစီ တို့၏ တိုက်ပွဲများအကြောင်းကို ဆူမားရီးယန်းတို့က ကျောက်ထက်အက္ခရာတင်ကာ မှတ်တမ်းပြုခဲ့ကြသည်။
 
ဆူမားရီးယန်းတို့ ယဉ်ကျေးမှုတွင် အီဂျစ်တို့နှင့် များစွာ ဆင်တူသည်ကို တွေ့ရပေသည်။ အီဂျစ်မှ ဖာရိုးများနည်းတူ ပါတေးဆီ တို့၏တာဝန်မှာ အုပ်ချုပ်ရေးတာဝန်သာမက လယ်ယာကဏ္ဍအတွက် ဆည်မြောင်းများအတွက် ပါ စီမံခန့်ခွဲရသေးသည်။ ထို့အတူ ဘာသာရေးအရ ဂိုဏ်းချုပ်ဘုန်းကြီး ရာထူးကိုလည်း ခံယူရသည်။ ပါတေးဆီနောက် နိုင်ငံအတွင်း ဩဇာရှိသူများမှာ အစိုးရအမှုထမ်းများနှင့် ဘုန်းတော်ကြီးများဖြစ်ကြသည်။ ထိုနောက်တွင် မြေပိုင်ရှင်များ၊ ထိုနောက်တွင်မှ သာမာန်အခြေခံလူတန်းစားများဖြစ်သည့် ကျွန်များ၊ လယ်သမားများ၊ အစေခံများ အဆင့်ဆင့်ရှိကြသည်။
 
အိမ်များကို ရွှံ့အုတ်များဖြင့် တည်ဆောက်ကြသဖြင့် မိုးဒဏ်လေဒဏ်ကို ကောင်းစွာမခံနိုင်သဖြင့် ပြိုလဲပျက်စီးတတ်သည်။ ထိုသို့ပျက်စီးလျှင် အပျက်အစီးများကို ပြန်လည်ဖယ်ရှားသည် မရှိတော့ဘဲ မြေညှိကာ ထိုပေါ်မှ အိမ်သစ်ထပ်မံတည်ဆောက်လေ့ရှိသဖြင့် နှစ်ကာလရှည်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ မြို့နေရာသည် တစ်ဖြည်းဖြည်းမြင့်တက်လာသည်။ ဆူမားရီးယန်းတို့၏ မြို့ဟောင်းများမှာ တောင်ကုန်း၊ တောင်ပူစာများအပေါ်တွင် တည်ထားသကဲ့သို့ ဖြစ်နေတော့သည်။ မြို့၏အရေးအပါဆုံး အပိုင်းမှာ ဝတ်ကျောင်းဖြစ်ကာ မျှော်စင်ကြီးများပါဝင်သည့် တံတိုင်းကြီးဖြင့် ကာရံထားသည်။ ထိုမျှော်စင်ကြီး၏ ရှေ့တွင် ပေ ၁၅၀ခန့်ရှည်သည် လှေကားဖြင့် ဝတ်ကျောင်းတံခါးဝသို့ ဝင်ရောက်ရသည်။ ဝတ်ကျောင်းများသည် လေနတ်သား အင်လီ(Enlil) အား ရည်စူးသည်ဖြစ်ပြီး ခေါင်မိုးပါရှိခြင်း မရှိကြပေ။ ဝတ်ကျောင်းမကြီး နံဘေးတွင် လူအများဝတ်ပြုရန်အတွက် ခပ်နှိမ့်နှိမ့် ဝတ်ကျောင်းခန်းမများရှိသည်။ ပူဇော်ပသခြင်းအနေဖြင့် ဆိတ်၊ သိုး စသည်တို့ကို သတ်ဖြတ်ကာ ယဇ်ပူဇော်ကြရသည်။ စိုက်ပျိုးရေးအောင်မြင်ဖြစ်ထွန်းစေရန် ရည်ရွယ်ကာ စွန်ပလွံအရွက်စိမ်း ထိုးစိုက်ထားသည့် ရေအိုးတစ်အိုးဖြင့်လည်း ပူဇော်ကြသည်။
 
ဆူမားရီးယန်းတို့နှင့် အီဂျစ်တို့ကွာခြားချက်မှာ လူသေပြီးနောက် ကျန်ရှိရုပ်အလောင်းကို အများအားဖြင့် အိမ်အောက်တွင်သာ မြုပ်လေ့ရှိသည် ဖြစ်သည်။ ထိုမှလွဲလျှင် အိမ်၏မြောက်ဖက် တံတိုင်းအနား မြေကွက်လပ်တွင် ကပ်ကာ မြုပ်နှံတတ်သည်။ သို့သော် အီဂျစ်ကဲ့သို့ပင် သေသောလူ၏ အသုံးအဆောင်၊ ကျွဲ၊ နွား၊ အစေခံ စသဖြင့် အတူတကွ မြုပ်နှံပေးသည့် ဓလေ့ကို တွေ့ရသည်။ အားရ် မြို့ပြနိုင်ငံရှိ မင်းသားတစ်ပါး၏ သင်္ဂြိုင်းဟု ယူဆရသော နေရာအား တူးဖော်ရာ မြောက်များလှစွာသော အသုံးအဆောင်များနှင့် အစေခံ၊ လှည်းတွင် တပ်ဆင်လျက်ရှိသည့် နွားများ စသဖြင့် ထည့်သွင်းမြုပ်နှံပေးထားသည်ကို တွေ့ရသည်။
 
==အားရ် မြို့ပြနိုင်ငံ==
ဆူမားရီးယန်းတို့အနက် အားရ်(Ur) မြို့ပြနိုင်ငံသည် ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည်။ ယူဖရေးတီးမြစ်ကမ်းပေါ်တွင် တည်ရှိပြီး မြစ်ဝနှင့်လည်း မဝေးလှပေ။ အားရ်မြို့၏ ပထမဆုံး အုပ်စိုးသည့် မင်းဆက်အကြောင်းကိုမူ တိတိကျကျ ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်ခြင်း မရှိသေးသော်လည်း ခန့်မှန်းစပ်ဆက်မှုများအရ မက်-အင်နီ-ပက်ဒါ(Mes-anni-padda) သည် ဘီစီ ၂၉၀၀ခန့်က အုပ်စိုးသွားပြီး ထိုမင်းဆက်တွင် မင်းငါးပါးရှိကြောင်း သိရသည်။ ထိုမြို့ဟောင်းရာအား တူးဖော်ရာတွင် မြေအောက်တွင် အထပ်ထပ်တည်ရှိနေသော မြို့ဟောင်းရာများအောက်တွင် သမိုင်းအဖိုးတန်ပစ္စည်းများဖြစ်သည့် လူ့အသုံးအဆောင်များကို တွေ့ရသည်။ လက်ရာအဆင့်အတန်းမြင့်မားပြီး အီဂျစ်များထက် မနှိမ့်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ တွေ့ရှိရသော လက်ရာများအရ ထိုအချိန်က အရှေ့အာရှတွင် ဆူမားရီးယန်းတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုမှာ အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သည်ကို သိနိုင်သည်။
 
အားရ်နှင့် ပြိုင်ဖက် မြို့ပြနိုင်ငံမှာ လာဂတ်စ်မြို့ဖြစ်သည်။ ထိုနှစ်မြို့တို့သည် အပြန်အလှန် စစ်ပြုပြိုင်ဆိုင်ကြပြီး နောက်ဆုံးတွင် အားရ်ရှုံးနှိမ့်ကာ ပျက်သုဉ်းသွားသည်။
 
 
 
[[Category:သမိုင်း]]