ဂဠုန်ဆရာစံ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

မြင့်မိုရ်တောင်နှင့်ဆီးစေ့ပမာ လက်နက်အင်အားချင်းကွာခြားလှသော ဗြိတိသျှနယ်ချဲ့အစိုးရကိုအာခံကာ ခုခံတော်လှန်ခဲ့သည့် ရဲရဲတောက် အာဇာနည် ပုဂ္ဂိုလ်ထူးမှာ လယ်သမားခေါင်းဆောင်ကြီး ‘သုပဏ္ဏကဂဠုနရာဇာ’ ဘွဲ့ခံ ဆရာစံပင်ဖြစ်သည်။ဆရာစံကိုဆရာစံပင်ဖြစ်သည်။ ဆရာစံကို မြန်မာသက္ကရာဇ်၁၂၃၈ခုနှစ် တန်ဆောင်မုန်းလဆန်း ၈ရက် (ခရစ် ၁၈၇၆ အောက်တိုဘာ ၂၄) အင်္ဂါနေ့ နံနက် ၁၁ နာရီ ၅၅ မိနစ်တွင် ရွှေဘိုခရိုင် ဒီပဲယင်းမြို့နယ် မူးချောင်းအနောက်ဘက်ကမ်းရှိ သရက်ကန်အရှေ့ကန်ရွာ၌ အဖ တောင်သူလယ်သမားကြီး ဦးကြေး၊ အမိ ဒေါ်ဖက်တို့မှ ဖွားမြင်ခဲ့သည်။

ဆရာစံ၏မိခင်မှာ ပုဂံမင်းလက်ထက်နှင့် မင်းတုန်းမင်းလက်ထက်များတွင် နန်းတွင်းအပျိုးတော်ဖြစ်သည်။နန်းတွင်းအပျိုတော်ဖြစ်သည်။ ဆရာစံမှာ ဦးကြေးနှင့် ဒေါ်ဖက်တို့ ၏ သားသမီး ငါးယောက်အနက် အထွေးဆုံးသားဖြစ်သည်။ ဆရာစံ၏ငယ်မည်မှာ မောင်ရာကျော် ခေါ် မောင်စံရှားဖြစ်သည်။ ဆရာစံ၏ မွေးချင်းများမှာ ကိုရာကြူး၊ မအေးမြင့် နှင့် မအေးဆင့်တို့ဖြစ်သည်။ သို့သော် ဆရာစံဖခင် ဦးကြေးသည် ဒေါ်ဖက်နှင့် အကြောင်းမပါမီက ဒေါ်ဌေးနှင့် ပထမအိမ်ထောင်ပြု၍ သမီးမရွက် ထွန်းကားခဲ့သည်။ ပထမဇနီး ဒေါ်ဌေးကွယ်လွန်ပြီးမှ ဆရာစံမိခင် ဒေါ်ဖက်နှင့် အကြောင်းပါ ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ဆရာစံသည် အသက် ၅ နှစ်သားအရွယ် ၁၈၈၁ခုနှစ်တွင် ရွှေဘိုနယ် မင်းကုန်းကျောင်းဦး မင်္ဂလာဆရာတော်ထံတွင် ပညာစတင်သင်ကြား ခဲ့လေသည်။ ခုနစ်နှစ် သားအရွယ်တွင် မြင်းသူကြီးရွာ ဘုန်းကြီးဦးကလျာဏကျောင်း၌ ဆက်လက်သင်ယူသည်။ သရက်ကန်အရှေ့ရွာ၊ အနောက်ရွာကြားတွင်ရှိသော ဦးသူရိယ အုတ်ကျောင်း၌ ပညာသင်ယူနေစဉ် အသက် ၁၄ နှစ်အရွယ်တွင် ဖခင်ကြီးကွယ်လွန်ခဲ့လေသည်။ ၁၈၉၁ခုနှစ်တွင် ရှင်သာမဏေ (၁) နှစ်ကျော် ဝတ်သည်။ထို့နောက်ဝတ်သည်။ ထို့နောက် ဆရာစံသည် အသက် ၁၆ နှစ်တွင် ရဟန်းဘောင်မှ လူထွက်၍ မိုးကုတ်မြို့ သို့တက်၍ ဆေးကု၊ ဇာတာဖွဲ့ဖြင့် အသက်ဝမ်းပြုခဲ့သည်။အသက်ဝမ်းကျောင်းပြုခဲ့သည်။ ဆရာစံသည် အောက်ပြည်အောက်ရွာသို့ဆင်း၍ အလုပ်အကိုင်ရှာဖွေနေစဉ် သူ့အသက် ၂၀ တွင် မိခင်ကြီးကွယ်လွန်ခဲ့လေသည်။

ထိုမှတဖန်ဆရာစံသည်ထိုမှတဖန် ဆရာစံသည် မန္တလေးရတနာဘုမ္မိအရပ်ရှိ မဏိရတနာရာမ မြတောင်တိုက်တွင် သင်္ကန်းဆည်းလျက် ပညာဆည်းပူးခဲ့ပြန်သည်။ ဆရာစံသည် မြတောင်တိုက်တွင် ၂ နှစ်ခန့် ပညာသင်ကြားပြီးနောက် လူထွက်၍ တောင်ငူဘက်သို့ သွားရောက်နေထိုင်ခဲ့လေသည်။ ထိုမှတဆင့် ဖြူးမြို့အရှေ့ဖက်ရှိ ငါးခေါင်းအင်းရွာသို့ အလုပ်အကိုင်ရှာဖွေရန် ခရီးထွက်ခဲ့ပြန်သည်။ ထိုရွာတွင် နေထိုင်စဉ်အတွင်း အညာ ဒေသ ယာဉ်ခြင်းရွာမှရောက်ရှိနေထိုင်သော ဒေါ်ကေနှင့်အကြောင်းပါ၍ မမယ်စိန်နှင့်မောင်ရွှေရင်အမည်ရှိ သမီးတစ်ယောက်နှင့် သားတစ် ယောက် ထွန်းကားခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၉၀၉ တွင် ကော့ကရိတ်တွင် ရဟန်းခံ၍ ရဟန်းဘဝြဖင့်ရဟန်းဘဝဖြင့် (၂) နှစ်ခန့်နေပြီး လူထွက်သည်။

ယင်းနောက် ဆရာစံသည် ရွှေဘိုခရိုင်မှ အောက်ပြည်သို့ စုန်ဆင်း၍ ကော့ကရိတ်၊ အပေါင်၊ ကျွဲခြံ၊ ဘီလူးကျွန်း ကမာမိုရွာတို့တွင် ဆေးဆရာ အဖြစ် လှည့်လည်ဆေးကု၏။ ဆရာစံသည် တိုင်းရင်းဆေးကုရာတွင် နာမည်ကြီး၍ တပည့်တပန်းပေါများသည့်အပြင် ရောဂါ၏လက္ခဏာကို မည်သို့စစ်ဆေးရမည်၊ မည်ကဲ့သို့သော ဆေးဝါးဓာတ်စာတို့ကို ပေးရမည်ဟူသော ကုထုံးအတွက် “လက္ခဏုဇဆေးကျမ်း” ကိုပင် စီရင်ရေး သားသွားခဲ့သည်။စီရင်ရေးသားသွားခဲ့သည်။ ထို့အပြင် လုပ်ရပ်နှင့်ဆိုင်သော “ဝိဇ္ဇာသိပ္ပံအင်္ဂုတ္တကျမ်း”နှင့် “ညာဏောဒီဇဆေးကျမ်း” တို့ကိုလည်း ရေးသားပြုစုခဲ့သည်။ နက္ခတ်ဗေဒင်ဖက်တွင်လည်း ကညော် မွန်ဆရာတော်ထံ နည်းနာခံယူသင်ကြား၍ သင်္ကြန်စာများကိုပင် ဆရာစံအမည်ဖြင့် ထုတ်ဝေခဲ့ဖူး သည်။ ဆရာစံသည် တိုင်းရင်းဆေးပညာအစွယ်အပွားများဖြစ်သည့် အဂ္ဂိရတ်ပညာနှင့် ဗေဒင်နက္ခတ်ပညာတို့ကိုကျွမ်းကျင်ပြီး နောက် ဓာတ်ပညာတွင် အနုစိတ်သည့် ဆေးဝါးဖော်စပ်မှုနှင့်ဆိုင်သော “ညာတောဓိရံကျမ်း” ကို ရေးသားခဲ့သေးသည်။

ဆရာစံသည် တော်လှန်ရေးအတွက် အခိုင်အမာတပ်စွဲရန် အလံတောင်တွင် ၁၉၃၀ ဒီဇင်ဘာ ၂၁ တွင် ဌာနချုပ်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ အလံတောင် သည် သာယာဝတီမြို့၏ အရှေ့ဘက် ၁၅ မိုင်ခန့်အကွာ ပဲခူးရိုးမတောင်တန်းတန်းတွင်ပဲခူးရိုးမတောင်တန်းတွင် ရှိသည်။ဆရာစံသည် ဂဠုန်တပ်၏အောင်လံကိုလည်း တီထွင်ခဲ့သည်။ ဂဠုန်တပ်၏အောင်လံမှာ နဂါးကို ဂဠုန်သုတ်နေပုံဖြစ်သည်။ နဂါးသည် နယ် ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့ကို ရည်ညွှန်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ် (နဂါး) ကို ဂဠုန်လာသုတ်သည့်အဓိပ္ပါယ်ဖြင့် စီစဉ်ခြင်းဖြစ်သည်။

ဆရာစံ၏ ဂဠုန်တပ်သည် စည်းရုံးရေးဘက်တွင် အားကောင်းသော်လည်း လက်နက်အင်အားဘက်တွင် လွန်စွာချို့တဲ့သည်။ ပုန်ကန်ချိန်၌ သူတို့သည် ခေတ်မီ လက်နက်ဆို၍ ပြည်တွင်းဖြစ် လုပ်သေနတ်အလက်(၃၀)ခန့်သာ ရှိသည်။ ကျန်လက်နက်များမှာ ဓား၊ လှံ၊ ဝါးချွန်၊ ဒူးလေး၊ ကောက်စွ၊ ဝါးရင်းတုတ် စသည်တို့ သာဖြစ်သည်။ ခေတ်မီသေနတ်များသာမက စက်သေနတ်များပင် စွဲကိုင်ထားသော နယ်ချဲ့ဗြိတိသျှစစ်တပ် များကိုနယ်ချဲ့ဗြိတိသျှစစ်တပ်များကို တိုက်ခိုက်ရန်မလွယ်ကြောင်း သူတို့ မသိမ ဟုတ်မသိမဟုတ် သိကြသည်။

သို့သော် ထိုစဉ်က တောင်သူလယ်သမားတို့ကလည်း စီးပွားရေးကျပ်တည်းမှုဒဏ်နှင့် အစိုးရ၏ အမျိုးမျိုးနှိပ်စက်ညှင်းပမ်းသောဒဏ်ကို မခံရပ်နိုင်သည့်အတွက် အသက်ရှင်လျက် ဆင်းရဲငတ်ပြတ်ကာနေရခြင်းထက် မိမိထက် အစစအရာရာအင်အားကြီးမားသောရန်သူကို ရှိ သည့်လက်နက်ဖြင့်ရှိသည့်လက်နက်ဖြင့် တွန်းလှန်တိုက်ခိုက်ပြီး ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိသေရခြင်းက မြတ်သည်ဟု ခံယူခဲ့လေသည်။

ထိုစဉ်က မြန်မာပြည်ဘုရင်ခံ ဆာချားလ်အင်းနစ်သည် ဘိလပ်သို့ မြန်မာပြည်ပြုပြင်ပြောင်းလဲအုပ်ချုပ်ရေးအတွက် ဘိလပ်ပါလီမန်အစိုးရနှင့် ဆွေးနွေးရန် ခွင့်ယူ၍ ပြန်သွားစဉ် မြန်မာလူမျိုး ဆာဂျေအေမောင်ကြီးအား ခေတ္တဘုရင်ခံအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ဆာဂျေအေမောင်ကြီးသည် တိုင်းခန်းလှည့်လည်ရင်း သာယာဝတီသို့အရောက် အစိုးရစစ်တပ်များက ကျေးရွာများအား မတရားဖိနှိပ်ရက်စက်မှုများကို ရွာသားတို့က လျှောက်လွှာများရေးသား၍ ခေတ္တဘုရင်ခံ ဆာဂျေအေမောင်ကြီးထံသို့ တိုင်တန်းကြသည်။ သာယာဝတီ ဒီစကြိတ်ကောင်စီလူကြီးများက ဘုရင်ခံထံသို့ဆက်သသော ဧည့်ခံဩဘာစာတွင် ပြည်သူတို့ကြည်ဖြူစွာမပေးလိုသော သဿမေစနှင့်လူခွန်ကိုသဿမေဓနှင့်လူခွန်ကို ဖျက်သိမ်းသင့်ကြောင်း အကြံပေးခဲ့ကြသည်။

သို့သော် ဆာဂျေအေမောင်ကြီးက … “အစိုးရစစ်တပ်များက ကျေးရွာများကို နှိပ်စက်သည်ဟု တိုင်တန်းထားသော လျှောက်လွှာများကို ရရကြောင်း”၊ ကြောင်း”၊ သဿမေစ နှင့်လူခွန်ကိုသဿမေဓနှင့်လူခွန်ကို အစိုးရက ဖျက်သိမ်းရန် မကြံရွယ်ကြောင်း” ပြောဆိုခဲ့သည်။ ဘုရင်ခံထံမှ ငြင်းဆိုသောစကားကို ကြားရ သောအခါကြားရသောအခါ တောင်သူလယ်သမားတို့အဖို့ “သေလျှင်မြေကြီး ရှင်လျှင်ရွှေထီး” ဟူသကဲ့သို့ တော်လှန်ပုန်ကန်ရန်မှတပါး အခြားမရှိပြီဟု စိတ်နှလုံး ဒုံးဒုံးချလိုက်ကြလေတော့သည်။ ဤသို့ဖြင့် ဆရာစံ၏အမိန့်ဖြင့် ၁၉၃၀ ဒီဇင်ဘာလ ၂၂ရက်နေ့တွင် ရဲကျော်ထင်ဘွဲ့ရ ဗိုလ်ဘိုးဆော့ ခေါင်းဆောင်သော တောင်သူလယ်သမား ဂဠုန်တပ်ဖွဲ့ဝင်များသည် သာယာဝတီထောင်ဖွင့်ရန် သာယာဝတီမြို့သို့ ချီတက်ရာ စမ်းတွင်းရွာ အနီးတွင် ဇိမ်ဇာရွာသူကြီး ဦးဖိုးညွန့်နှင့် နောက်လိုက်များကို တွေ့ရှိပြီး တိုက်ခိုက်မှုဖြစ်ပွားရာမှ တောင်သူလယ်သမားအရေးတော်ပုံကြီး စတင် ခဲ့လေသည်။စတင်ခဲ့လေသည်။

ဤသို့သော အခြေအနေတို့ကြောင့် လယ်သမားအရေးတော်ပုံကြီး ပေါ်ပေါက်ရခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ထိုစဉ်က နယ်ချဲ့ဗြိတိသျှအစိုးရက သူတို့၏ စာအုပ်ပြာ အစီရင်ခံစာ၌ “မင်းလောင်းရူးနှင့် ဓားပြတစ်စု” တို့၏ထကြွခြင်းသာဖြစ်လေသည်ဟု အရေးတော်ပုံကြီးကို မှေးမှိန်သေး သိမ်စေရန်မှေးမှိန်သေးသိမ်စေရန် ချိုးနှိမ်ဖော်ပြခဲ့လေသည်။

ဗြိတိသျှအစိုးရ၏ အရာရှိတစ်ဦးဖြစ်သော အရေးပိုင် မစ္စတာ မောရစ်ကောလစ် ကလည်း ဗြိတိသျှအစိုးရနှင့် ဆန့်ကျင်ပြီးသူ “မြန်မာပြည်တွင် စစ်ဆေးခဲ့သော အမှုအခင်းများ” (Trails in Burma) စာအုပ်၌ -“မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဗြိတိသျှတို့ မလုပ်သင့်သောလုပ်ငန်းနှစ်ရပ်ကို မှားယွင်းစွာလုပ်ကိုင်ခဲ့ကြလေသည်။ ပထမအချက်မှာ ဗြိတိသျှတို့၏ အကျိုး စီးပွားသက်သက်ကိုသာ ထာဝစဉ်ရှေးရှုထားခြင်းနှင့် ဒုတိယအချက်မှာ မြန်မာတို့အား လူသားအချင်းချင်းဟူ၍ သဘောမထားနိုင်ဘဲ နိမ့်ကျ ယုတ်ညံ့သော တိရိစ္ဆာန်များသဖွယ် သဘောထားပြုမူခြင်းတို့ပင် ဖြစ်လေသည်။ထို့ကြောင့်ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် ငွေကလည်း မရှိ၊ ကျွမ်းကျင်မှုလည်းမရှိသော မြန်မာတို့မှာ ဖောင်စီးရင်းရေငတ်ဆိုသလို ကိုယ့်မြေပေါ်မှာပင်ဖြစ်လျက် နေစရာမရှိ၊ စားစရာမရှိ ဆင်းရဲငတ်ပြတ်လှ၏။ ထိုမွဲငတ်မှုကြောင့်ပင် မြန်မာတို့မှာ လူရာမဝင်ဖြစ်ခဲ့ရ၏။

နယ်ချဲ့အစိုးတပ်များလည်းနယ်ချဲ့အစိုးရတပ်များလည်း ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်သွားကာ အပြင်းအထန်နှိမ်နင်းခဲ့ရသည်။ အခြားနယ်များသို့ တော်လှန်ပုန်ကန်မှုများ မပြန့် ပွားစေရန်လည်းမပြန့်ပွားစေရန်လည်း အစွမ်းကုန်တားဆီးခဲ့ရသည်။ ဗြိတိသျှအစိုးရသည် မည်မျှလောက်ဗျာများသွားသည်ဟူမူ ခွင့်ယူထားသော ဘုရင်ခံ ဆာ ချားလ်အင်းနစ်သည် ခွင့်ရက်မစေ့မီ မြန်မာပြည်သို့အမြန်ပြန်လာရပြီး လှံကျိုး ဓားပဲ့နှင့် ဒူးလေးမှလွဲ၍ လက်နက်ကောင်းဟူ၍ လုံးဝမရှိလုံးဝမရှိသေ သောဂဠုန်တပ်များကိုာဂဠုန်တပ်များကို မြန်မာပြည်ရှိ စစ်တပ်၊ ပုလိပ်တပ်များအပြင် ဘိလပ်မှ ဂေါရာတပ်၊ အိန္ဒိယမှ ပန်ချာပီတပ်များပင်ခေါ်ယူကာ ခေတ်မီ လက်နက်များဖြင့် အပြင်းအထန်နှိမ်နင်းခဲ့ရလေသည်။

ဆရာစံသည် မူလက ခရိုင်အသီးသီးတွင် တပြိုင်နက်တည်း ထကြွပုန်ကန်ရန် အစီအစဉ်များ ပြုလုပ်ထားသော်လည်း အခြားခရိုင်မှ ပုန်ကန် ထကြွမှုများမရှိသေးဘဲ သာယာဝတီခရိုင်ထဲ၌သာ ပုန်ကန်လျက်ရှိရာ နယ်ချဲ့တပ်များ အလုံးအရင်းနှင့် ဖိ၍တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် ဆရာစံ အားဆရာစံအား အစိုးရတပ်များက လက်ရဖမ်းဆီးသွားမည်ကို စိုးရိမ်သောကြောင့် ခေတ္တခဏမျှ တနေရာသို့ ရှောင်တိမ်းရန် အကြံပေးကြသည်။ ဤသို့ ဖြင့် ဆရာစံသည် အလံတောင်စခန်းကို ဘားမားရိုင်ဖယ်တပ်များ တက်ရောက်သိမ်းပိုက်သည့်နေ့မှာပင် အလံတောင်စခန်းမှ တိမ်းရှောင်သွား ခဲ့သည်။တိမ်းရှောင်သွားခဲ့သည်။

နယ်ချဲ့အစိုးရသည် ဆရာစံအား အထူးတရားရုံးတွင် စစ်ဆေးစဉ်ကပင် ဆရာစံက မည်သို့မျှ မထုချေဘဲ နေမည်ကိုလည်းကောင်း၊ ထုချေပြန် လျှင်လည်း အင်္ဂလိပ်အစိုးရ၏ ကျွန်ဘဝမှလွတ်မြောက်ရန် တော်လှန်ပုန်ကန်ရပါသည်ဟုလည်းကောင်း ထုချေမည်ကို အထူးစိုးရိမ်ခဲ့သည်။ အကယ်၍ တရားရုံးပေါ်တွင် ဆရာစံက မည်သို့မျှမထုချေဘဲ ရေငုံနှုတ်ပိတ်နေပါက ဆရာစံအား သေဒဏ်အပြစ်ပေးရမည်မှာလည်း အစိုးရအစိုးရအတွက် အတွက်အခက်ဖြစ်နေသည်။အခက်ဖြစ်နေသည်။ ထိုနည်းတူ ဆရာစံအား အပြစ်မှ လွှတ်ရမည်မှာလည်း မဖြစ်နိုင်ပေ။ ထိုသို့ အစိုးရမှာ ဘေးကျပ်နံကျပ်ဖြစ်နေစဉ် ဆရာစံအား ရုံးတင်စစ်ဆေးသောအခါ ဆရာစံသည် တရားရုံးပေါ်၌ ထုချေခဲ့လေသည်။

စင်စစ် ဆရာစံထုချေသည်ဆိုသောထုချေလွှာမှာဆရာစံထုချေသည်ဆိုသေ ာထုချေလွှာမှာ ဆရာစံ၏သဘောဆန္ဒအရ ဆရာစံကိုယ်တိုင်ရေးသားထားသော ထုချေလွှာမဟုတ်ပေ။ ဆရာစံဘက်မှ အခမဲ့လိုက်ပါဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသော ဒေါက်တာဘမော်နှင့် သာယာဝတီဦးပုတို့က အင်္ဂလိပ်တို့အလိုကျ အင်္ဂလိပ်လိုရေးသား ထားသည့်ထုချေလွှာကို ဆရာစံအား လက်မှတ်ရေးထိုးစေပြီး ဆရာစံကတင်သွင်းသည့်အနေဖြင့် ရေးသားလျှောက်ထားထားခြင်းဖြစ်သည်။

ထုချေလွှာတွင် -“ဂဠုန်အဖွဲ့ဝင်အသင်းသားများသည် အဖွဲ့၏ရည်ရွယ်ချက်နှင့် သွေးထွက်သံယိုအကြမ်းမလုပ်ရန် ကွန်ုပ်က အတိအလင်းထုတ်ပြန်သည့် အမိန့်တို့ကိုမနာခံဘဲ အကြမ်းဖက်မှုများပြုလုပ်ကြရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည် ဟူ၍လည်းကောင်း၊ အကြမ်းဖက်ရန်တိုက်တွန်းကြသည့် ခေါင်း ဆောင်များကခေါင်းဆောင်များက မိမိတို့ဘက်၌ လူအများပါသည်ကို သိကြသည့်အတိုင်း ကျွန်ုပ်ထံအမိန့်များကိုမလိုက်နာဘဲကျွန်ုပ်ထံ အမိန့်များကိုမလိုက်နာဘဲ ငြင်းဆန်ခဲ့ကြသည် ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ဂဠုန်အဖွဲ့ဝင်အသင်းသားတို့သည် ကျွန်ုပ်၏အမိန့်နှင့် အဖွဲ့၏ရည်ရွယ်ချက်များကို ဆန့်ကျင်လျက်ပြုလုပ်နေကြခြင်းများကို ကျွန်ုပ်တွေ့သောအခါ ထို အသင်းသားများအပေါ်မအုပ်ချုပ်နိုင်တော့ဘဲ အလံတောင်မှ ထွက်ခွာလာသဖြင့် ကျွန်ုပ်သည် ထိုအသင်းသားများ အကြမ်းပတမ်းပြုလုပ် ခြင်းကို ကျွန်ုပ်က မနှစ်သက်သောကြောင့် ထိုအမှုများသည် ကျွန်ုပ်နှင့် ဘာမျှမသက်ဆိုင်တော့ကြောင်း စသည်ဖြင့် ထုချေခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် ဦးဘခိုင် (ဖေဘီယန်)က သူ၏ “မြန်မာပြည်နိုင်ငံရေးရာဇဝင်” စာအုပ် စာမျက်နှာ ၁၃၉တွင်-“ဤကိစ္စနှင့်ပတ်သက်၍ ဆရာစံအတွက် ထုချေလွှာတင်သွင်းသော ဒေါက်တာဘမော်နှင့်သာယာဝတီဦးပု အစရှိသောပုဂ္ဂိုလ်ကြီးများက ဆရာစံအတွက် အဘယ့်ကြောင့် ထုချေလွှာရေးသားရသနည်း။ ဆရာစံကြိုးဒဏ်ကလွတ်မည်ဟု မည်သည့်အကြောင်းများဖြင့် ထင်မြင်သ နည်း။ထင်မြင်သနည်း။ ဆရာစံ ဤကဲ့သို့ထုချေလွှာတင်သွင်းလျှင် လွတ်လိမ့်မည်ဟု အဘယ့်ကြောင့် အကြံဉာဏ်ပေးရသည်ကို တိုင်းပြည်အား ရှင်းပြသင့် ပေသည်။ယပေသည်။ ဆရာစံမှာ သေခါနီး အကြံကောင်းဉာဏ်ကောင်းပေးမည့်သူ မရှိသဖြင့် ဝမ်းနည်းဖွယ်ပင်”ဟု ရှေ့နေကြီးများ၏ဆန္ဒအရ ထုချေ လွှာကိုထုချေလွှာကို ဆရာစံလက်မှတ်ထိုးခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ မှတ်ချက်ချထားလေသည်။

အကယ်၍ ဆရာစံအတွက် ထုချေလွှာကို ရေးသားခဲ့ကြသည့် ဒေါက်တာဘမော်အမှူးပြုသည့် ရှေ့နေကြီးများက ဆရာစံလွတ်မြောက်စေရန် ဆိုသည့် စိတ်ရင်းစေတနာကောင်းဖြင့် ရေးသားရပါသည်ဟုဆိုပါကလည်း ၁၉၃၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂ တွင်ကျင်းပသော ဥပဒေပြုလွှတ်တော် အစည်းအဝေး၌ “ကျွန်ုပ်တို့၏ တာဝန်ဝတ္တရားမှာ ရှင်းလှပါသည်။ မငြိမ်သက်မှုမှန်သမျှကို အစွမ်းကုန်ချေမှုန်းခဲ့ရပေမည်။ ဤပုန်ကန်ထကြွမှုဤပုန်ကန်ထကြွမှုတွင် တွင် ခေါင်ေးဆာင်ခဲ့သူများကိုလည်းခေါင်းဆောင်ခဲ့သူများကိုလည်း ကြီးမားသော အပြစ်ဒဏ်များကို ပေးရမည်။” ဟု ဘုရင်ခံချားလ်အင်းနစ်စ် ထုတ်ဖော်ကြေညာခဲ့သော ကြေညာချက်ကို အဆိုပါရှေ့နေကြီးများ သတိပြုမိခဲ့ပါသည်။ထို့အပြင်သတိပြုမိခဲ့ပါသည်။ ထို့အပြင် ဒေါက်တာဘမော်သည် အထူးခုံရုံးဥက္ကဋ္ဌတရားသူကြီး မစ္စတာ ကန်းလစ်ဖ်၏ မိတ်ဆွေရင်းတစ်ဦးဖြစ်သည်။ မစ္စတာကန်းလစ်ဖ်က ဒေါက်တာဘမော်အား အခွင့်ကောင်းကြုံကြိုက်စဉ် တရားခံဘက်မှ လိုက်ပါဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်ထဲ ဝင်ရောက်ရေးအတွက် အခွင့်အရေးကောင်းတစ်ခုရနိုင်ကြောင်း ပြောဆိုခဲ့၏။ ထိုအချိန်က ဒေါက်တာဘမော်မှာ နာမည်လူသိ မများသေးသော ဝတ်လုံးတော်ရကလေးဝတ်လုံတော်ရကလေး ဖြစ်သည်။ ဤသို့အခွင့်အရေးရစဉ် နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်တွင် ပေါ်လွင်အောင်လုပ်ရန် စိတ်ကူးရခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် အခွင့်ကောင်းတစ်ရပ်အ နေဖြင့်အခွင့်ကောင်းတစ်ရပ်အနေဖြင့် ဆရာစံအတွက် လိုက်ပါဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

မည်သို့ဆိုစေ ဆရာစံသည် အင်္ဂလိပ်နယ်ချဲ့အစိုးရက မည်သည့်နည်းနှင့်မဆို သေဒဏ်ပေးခဲ့သည်ကို အစိုးရထံအယူခံဝင်ခြင်း၊ အသနား ခံခြင်းတို့ကို မလုပ်ခဲ့ချေ။ထို့နောက်မလုပ်ခဲ့ချေ။ ထို့နောက် ဟိုက်ကုတ်လွှတ်တော်က ၁၉၃၁ စက်တင်ဘာလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် ဆရာစံအမှုနှင့်ပတ်သက်၍ အောက်ရုံးစီရင်ချက်ကို အတည်ပြု ခဲ့သည်။

ဒေါက်တာဘမော်အမှူးပြုသည့်အဖွဲ့သည်ဒေါက်တာဘမော် အမှူးပြုသည့်အဖွဲ့သည် ဆရာစံ အနောက်ဘိလပ်ပရီဗီကောင်စီ (ဘုရင့်အကြံပေးကောင်စီ) သို့ ၁၉၃၁ အောက်တိုဘာလ ၂၂ ရက်တွင် အယူခံဝင်ရန် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြန်သည်။

သို့သော် ဘိလပ်ပရီဗီကောင်စီသို့အယူခံဝင်ရန် တင်သွင်းလွှာကိုပယ်ချ၍တင်သွင်းလွှာကို ပယ်ချ၍ ၁၉၃၁ အောက်တိုဘာလ ၂၉ တွင် တရားလွှတ်တော်ချုပ်က ဆရာစံအပေါ်ချမှတ်ထားသည့်သေဒဏ်ကိုဆရာစံအပေါ်ချမှတ်ထားသည့် သေဒဏ်ကို အတည်ပြုခဲ့သည်။

(၂) မီးတဆယ့်တစ်၊ ငြိမ်းရဖြစ်သောစစ်စစ်ဧကန် ၊ ပြည်နိဗ္ဗာန်သို့၊အမြန်ထုတ်ခြောက် ၊ မရောက်ရသေး၊လူတဝေးတို့မရောက်ရသေး၊ လူတဝေးတို့ ၊ သေဘေးတွေ့ရ၊ဖြစ်လာအမှန် ၊ ပျက်မြဲပြန်တည်း။

(၃) ကြောက်သွေးဟူ၍၊ နှမ်းတစ်စေ့မျှ၊ဝှေ့စိတ်ထဲနှမ်းတစ်စေ့မျှ၊ ဝှေ့စိတ်ထဲ ၊ ရိပ်မဝဲတည့်၊အမြဲမတည်ရိပ်မဝဲတည့်၊ အမြဲမတည် ၊ လူဟူသည်ကား၊မရှည်အသက် ၊ ကြားနေပျက်ကို၊ပြက်ပြက်ထင်ထင် ၊ ငါ့အမြင်တည်း။

(၄) ထက်အောက် မြန်မာ၊ လူတကာတို့ ဆရာခေါ်ဆို၊ငါ့ဂုဏ်လိုလျှင်ဆရာခေါ်ဆို၊ ငါ့ဂုဏ်လိုလျှင် ၊ ကြူးပို့သည့်ရုံး၊ ဘယ်သို့ကုံးလည်း၊အဆုံးဆိုရေးဘယ်သို့ကုံးလည်း၊ အဆုံးဆိုရေး ၊ ကြိုးဒဏ်ဘေးနှင့်၊ ဝေးရမည်တည်း။

“မနက်ဖြန်ကြိုးပေးတော့မယ်ဆိုတော့ အခုလိုညမှာ ဆရာစံကို ကျနော်တို့ ကြိုးစင်အနီးမှာရှိတဲ့ ကြိုးတိုက် (ယခုသီးခြားတိုက်) ကို ပြောင်း ထားလိုက်ပါတယ်။ အဲဒီညမှာ ဆရာစံဟာ ကောင်းကောင်းအိပ်ပါတယ်။ ဆရာစံအရင် သူပုန်အမှုနဲ့ ကြိုးပေးတဲ့လူပေါင်းဟာ သာယာဝတီ ထောင်ထဲမှာ ၁၀၀ အတွင်းမှာရှိပါတယ်။ တရာခံကြိုးပေးတော့တရားခံကြိုးပေးတော့ ကျနော်အနားမှာ ရှိပါတယ်။ ကျနော်နဲ့ဆိုရင် နှစ်တောင်လောက်ပဲဝေးပါ တယ်။နှစ်တောင်လောက်ပဲဝေးပါတယ်။ ဆရာစံကြိုးပေးတဲ့နေရာကတော့ အခုလက်ရှိသာယာဝတီထောင်က ကြိုးစင်အဟောင်းပါပဲ။ အခုထက်ထိ ရှိပါသေးတယ်။ ပြောင်းလဲ မှုမရှိပါဘူး။ ကြိုးသမားတက်လိုက်လို့ရှိရင် နှစ်စင်ရှိတဲ့အနက် ဝဲဘက်ကစင်ဖြစ်ပါတယ်။ ကြိုးပေးတဲ့နေ့က ဟိုတုန်းက ဒုတိယကအရေး ပိုင်ဖြစ်တဲ့ ဦးကျော်ကိုယ်တိုင်တက်ရောက်ပါတယ်။ လက်ပံတန်းက မြူနီစပါယ်လူကြီးများ၊ အထူး အာဏာရတရားသူကြီးများ၊ သုံးဆယ်က သူကြီးများ၊ အခြားထင်ရှားသူ ၂၀လောက် ရှိပါလိမ့်မယ်။

ရက်တော့ ကျနော် ကောင်းကောင်း မမှတ်မိပါဘူး။ အချိန်တော့ နံနက် ၅နာရီ ၄၅မိနစ်လောက် ရှိပါလိမ့်မယ်။ အကျဉ်းသားနှစ်ယောက် ကြိုးတိုက်က ဆရာစံကို ထုတ်ရပါတယ်။ တစ်ယောက်က ကြိုးတုတ်အင်္ကျီခေါ်တဲ့ တိုက်ထုတ်အင်္ကျီကို ဝတ်ပေးပြီးတော့ လက်ထပ်ကိုလက်ထိပ်ကို နောက်ပြန်ခတ်ပြီး တံတောင်ဆစ်ကွေးကနေပြီးတော့ နောက်ပြန်ကြိုးချည်လိုက်ပါတယ်။ ကြိုးစင်တက်တယ် ဆိုတာကတော့ လှေကားလည်း မဟုတ်ပါဘူး။

ဆရာစံ ဆုတောင်းလည်းပြီးရော မျက်နှာဖုံးလို့ခေါ်တဲ့ ခေါင်းစွပ်အိတ်ကြီးစွပ်ပေးပြီး လည် ပင်းကြိုးတပ် ဒေါက်ဖြုတ်ချလိုက်ပါတယ်၏”ဒေါက်ဖြုတ်ချလိုက်ပါတယ်” ဟု ကြေကွဲစွာ ပြောပြလေသည်။ ဆရာစံအလောင်းကို သာယာဝတီထောင်အနီးရှိ သာယာဝတီသုဿန်၌ပင် မြေမြှုပ်သင်္ဂြိုဟ်ထားလေသည်။

၁၉၃၀ ပြည့်နှစ် တောင်သူလယ်သမားအရေးတော်ပုံကြီး ဆင်နွှဲမှုနှင့်ပတ်သက်၍ ဗြိတိသျှအစိုးရ၏ အစီရင်ခံစာအရ-၁၉၂၉ – ၃၀ တွင် ကြိုးဒဏ်ခံရသူပေါင်း ၇၆ ယောက် တသက်တကျွန်းပြစ်ဒဏ်ခံရသူပေါင်း ၂၁၈ ယောက်ရှိခဲ့သည်။၁၉၃၀ယောက်ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၃၀ – ၃၁ တွင် ကြိုးဒဏ်ကျခံရသူပေါင်း ၁၄၄ ယောက်၊ တသက်တကျွန်းကျခံရသူ ၁၈၆ ယောက်။၁၉၃၁ယောက်။ ၁၉၃၁ -၃၂ တွင် ကြိုးဒဏ်ကျခံရသူပေါင်း ၁၁၂ ယောက်၊ တသက်တကျွန်းပြစ်ဒဏ်ခံရသူပေါင်း ၄၈၆ ယောက်ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။