ရွေးကောက်ပွဲ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-ရလာဒ် +ရလဒ်)
အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-ဖေါ် +ဖော်)
စာကြောင်း ၄ -
ခေတ်သစ်ဒီမိုကရေ စီများတွင် ကိုယ်စားလှယ်များရွေးချယ်ခြင်းအတွက် သုံးစွဲသည့် ပစ္စည်း တစ်မျိုး အဖြစ် ကမ္ဘာနှင့်အဝှန်းအသုံးပြုနေသည့် ဒီမိုကရေစီများသည် ရှေးခေတ်အေသင် ရှိ ဒီမိုကရက်တစ် မူလပုံစံတွင် ကျင့်သုံးမှုနှင့် ခြားနားကြောင်း နှိုင်းယှဉ်နိုင်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲများသည် လူနည်းစုအုပ်ချုပ်သည့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည်ကို သုံးသပ် နိုင်ပြီး၊ အများဆုံးသောနိုင်ငံရေး အလုပ် များကို ဝေစုအဖြစ်သိရှိထားသည့် ရွေးချယ်ခြင်းဖြင့် အသုံးပြုဖြည့်ဆည်းပေးခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုမှ တစ်ဆင့် ရုံးတာဝန်ယူမည့်သူများက မဲဖြင့်ရွေးချယ်သည်။
 
ရွေးကောက်ပွဲပြန်လည်ပြင်ဆင်ခြင်းသည် ယခင်မထဲ့ရသေးသည့် မျှတသောရွေးကောက်ပွဲစံနစ်များ ထဲ့သွင်းခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်ဟု ဖေါ်ပြသည်ဖော်ပြသည် သို့မဟုတ် တည်ရှိပြီးစံနစ်များ၏ မျှတမှု သို့မဟုတ် ထိရောက်မှုကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေရန်ဖြစ်သည်။ မဲပေးခြင်းကို စာရင်းဇယားအရ လေ့လာခြင်းပညာသည် ရွေးကောက်ပွဲများနှင့် ဆက်စပ်နေသည့် ရလဒ်များနှင့် အခြားသောစာရင်းအင်းများကို လေ့လာသည့်ပညာ ဖြစ်သည် (အထူးသဖြင့် ရှေ့လာမည့်ရလဒ်များကို ကြိုတင်ဟောကိန်းထုတ်မည့် ကြည့် ရှုစစ်ဆေးမှုတစ်ခုနှင့်တူ သည်)။ ရွေးကောက်ရန် သည် “ရွေးချယ်ရန် သို့မဟုတ် ဆုံးဖြတ်ချက်ချရန်” ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် တစ်ခါတစ်ရံ တွင် အခြားသော မဲပေးပွဲပုံစံများဖြစ်သည့် ဆန္ဒခံယူပွဲ ကို အထူးသဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် ရွေးကောက်ပွဲများအဖြစ်သို့ ရည်ညွှန်းထားသည်။<ref>[[ရွေးကောက်ပွဲစောင့်ကြည့်ခြင်း]]</ref>
 
==သမိုင်း==
{{See also|ဒီမိုကရေစီသမိုင်း}}
[[File:Roman Election.jpg|thumb|right|ရွေးကောက်ပွဲပုံသရုပ်ဖေါ်ထားသည့်ရောမဒင်္ဂါးပြားရွေးကောက်ပွဲပုံသရုပ်ဖော်ထားသည့်ရောမဒင်္ဂါးပြား]]
 
ရွေးကောက်ပွဲများကို သမိုင်းတွင် စောနိုင်သမျှအစောဆုံး ရှေးခေတ်ဂရိ၊ ရှေးခေတ်ရောမ နှင့် အလယ်ခေတ်ကာလ တစ်လျှောက်လုံးတွင် ကြီးမြတ်သည့်ရောမဧကရာဇ် နှင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ကဲ့သို့သော အုပ်ချုပ်သူများကိုရွေးချယ်ရန် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ရွေးကောက်ပွဲများကို များစွာသော ရှေးခေတ်အိန္ဒိယ မွတ်ဆလင်ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များ၊ အွတ်မန် နှင့် အလီ အလယ်ခေတ် ရာရှီဒွန်ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များ အုပ်ချုပ်မှု တို့တွင် ဂါန များမှ ရာဇာများ ရွေးချယ်ရာနှင့် အလယ်ခေတ်အစောပိုင်း ဘင်ဂေါ တွင် ပါလဘုရင် ဂိုပါလ တို့ကို ရွေးချယ် ရာတို့တွင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ အစိုးရတာဝန်များအတွက် လူထုရွေးကောက်ပွဲများ ပါဝင်သည့် ခေတ်သစ် “ရွေးကောက်ပွဲ” ကို မြောက်အမေရိက နှင့် ဥရောပတွင် ကိုယ်စားပြုအစိုးရများ ကိုင်တွယ်ရမည်ဟု အကြံဉာဏ်ရရှိခဲ့သည့် ၁၇ ရာစုနှစ် အစောပိုင်းအထိ မပေါ်ပေါက်ခဲ့သေးပါ။
စာကြောင်း ၃၅ -
ဆန္ဒခံယူပွဲ တစ်ခု (အများဆိုင်နာမ်-ဆန္ဒခံယူပွဲများ) သည် ရွေးကောက်ပွဲများနှင့်ဆက်စပ်နေသည့် ဒီမိုကရ်က် တစ် ပစ္စည်းကိရိယာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုအထဲတွင် မဲဆန္ဒရှင်များသည် သီးသန့်အဆိုပြုချက်၊ ဥပဒေ သို့မဟုတ် မူဝါဒကို အထွေထွေမူဝါဒ သို့မဟုတ် သတ်သတ်မှတ်မှတ်ကိုယ်စားလှယ်လောင်း သို့မဟုတ် ပါတီ တို့အတွက်ထက်ပို၍ လက်ခံသည် သို့မဟုတ် ဆန့်ကျင်သည် ဆိုသည်ကို မဲပေးရန်ဖြစ်သည်။ ဆန္ဒခံယူပွဲ များကို ရွေးကောက်ပွဲ မဲပေးမှုတစ်ခုသို့ ပေါင်းထဲ့ထားနိုင်သည် သို့မဟုတ် သီးခြားကျင်းပနိုင်ပြီး၊ ယင်းကို အခြေခံဥပဒေအပေါ်မူတည်၍ အမိန့်ချမှတ်နိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် အတိုင်ပင်ခံခြင်းဟု ပြောဆိုနိုင်သည်။ ဆန္ဒခံယူပွဲများကို ထုံးစံအားဖြင့် ဥပဒေပြုအဖွဲ့မှတစ်ဆင့် အစိုးရများမှခေါ်ယူကျင်းပနိုင်သည် ဆိုသော်လည်း၊ ဒီမိုကရေစီများသည် တိုက် ရိုက်ရွေးကောက်ပွဲများ အတွက် မေတ္တာရပ်ခံရန် နိုင်ငံသားများအား ခွင့်ပြုထားခြင်းကို စတင်လှုပ်ရှားမှုများ ဟုခေါ်ဆိုသည်။
 
ဆန္ဒခံယူပွဲများသည် ဆွစ်ဇာလန်ကဲ့သို့သော တိုက် ရိုက်ဒီမိုကရေစီ နိုင်င များတွင် အထူး ခေတ်စားနေပြီး အရေးလည်းကြီးသည်။ သို့ရာတွင် အခြေခံဆွစ်စံနစ်သည် ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် လုပ်ဆောင် နေဆဲဖြစ်သည်။ ဒီမိုကရေစီ၏ အများဆုံး တိုက်ရိုက်ပုံစံတွင် မည်သူမဆို မည်သည့်အကြောင်း ကြောင့်ဖြစ်ဖြစ် မဲပေးနိုင်သည်။ ဤအကြောင်းအရာသည်ဆန္ဒခံယူပွဲများနှင့်ဆက်စပ်ပတ်သက်နေပြီး၊ ယေဘူယျ သဘောတူညီသော ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ခြင်း၏ ပုံစံကို ယူထားသည်။ ရှေးခေတ်ဂရိပြန်လည်သတိရစရာတွင် မည်သူမဆိုသီးသန့် အကြောင်းအရာတစ်ခုကို ယေဘူယျ သဘောတူညီချက် ရရှိသည်အထိ ဆွေးနွေးနိုင်သည်။ ယေဘူယျ သဘောတူညီချက် လိုအပ်မှုဆိုသည်မှာ ဆွေးနွေးမှုများသည် အချိန်အများကြီးကြာမြင့်သည်အထိ လုပ်သွားနိုင်သည်ဟုဖြစ်သည်။ အမှန်အကန်စိတ်ဝင်စားသူများသည် ဆွေးနွေးမှုတွင်ပါဝင်နိုင်ပြီး၊ နောက်ဆုံးတွင် မဲပေးဆုံးဖြတ်ခြင်းသည် တစ်ခုတည်းသောရရှိလာသည့် ရလဒ်ဖြစ်သည်။ ဤစံနစ်တွင် အသက်ကန့်သတ်ချက် မလိုအပ်ပါ။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ကလေး များသည် ထုံးစံအတိုင်း ငြီးငွေ့လာသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် ဤစံနစ်သည် အသေးစားကိစ္စတစ်ခုကို အကောင်အထည်ဖေါ်နေစဉ်အချိန်အတွင်းသာအကောင်အထည်ဖော်နေစဉ်အချိန်အတွင်းသာ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည်။
 
==ရွေးကောက်ပွဲစံနစ်များ==
စာကြောင်း ၄၇ -
'''ရွေးကောက်ပွဲလိမ်လည်မှု'''
 
တရား ဥပဒေစိုးမိုးမှု အားနည်းသည့်နိုင်ငံအများစုတွင် နိုင်ငံတကာစံနှုန်းများဖြစ်သည့် “လွတ်လပ်မျှတမှု” ကို လိုက်မမှီရခြင်း၏ အများဆုံးဖြစ်နေကျ အကြောင်းပြချက်မှာ လက်ရှိအစိုးရမှ ကြားဝင်နှောက်ယှက်မှု ဖြစ်သည်။ အာဏာရှင်များကို လူအများမှ ထုတ်ပယ်ပစ်ချင်သည့်စိတ်များ ရှိနေကြသော်လည်း သူတို့သည် အာဏာဆက်လက်တည်မြဲစေရန် အုပ်ချုပ်ရေး ( ရဲ၊ စစ်ဥပဒေ၊ သတင်းဖြတ်တောက်ခြင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲယန္တရား၏ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကောင်အထည်ဖေါ်မှုအကောင်အထည်ဖော်မှု စသည်ဖြင့်) အာဏာများသုံးစွဲကြသည်။ ဥပဒေပြု အဖွဲ့တစ်ခုအတွင်းရှိ သီးသန့်အဖွဲ့ခွဲ အဖွဲ့ဝင်များသည် အများစုအာဏာ သို့မဟုတ် အင်အားကြီးမားသောအများစုအာဏာကို အသုံးပြု၍ (ရာဇဝတ်မှုဥပဒေများ၊ တရားဝင်ခြင်း နှင့် ဒေသအုပ်ချုပ်ရေးအပါအဝင် ရွေးကောက်ပွဲယန္တရားများအား အဓိပ္ပယ်ဖေါ်ဆောင်ခြင်းများကိုအဓိပ္ပယ်ဖော်ဆောင်ခြင်းများကို ခွင့်ပြုခြင်း) ရွေးကောက်ပွဲတစ်ခုကြောင့် ပြိုင်ဘက်အဖွဲ့ခွဲတစ်ခုသို့ အာဏာလွှဲပြောင်းပေးရမည်ကို ကာကွယ်ထားကြ သည်။
 
အစိုးရမဟုတ်သောအဖွဲ့များသည်လည်း ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ တွန်းအားပေးခြင်း၊ နှုတ်အားဖြင့်ကြောက်လန့်စေခြင်း သို့မဟုတ် လိမ်လည်ခြင်းတို့ဖြင် ရွေးကောက်ပွဲကိုဝင်ရောက်နှောက်ယှက်နိုင်ပြီး၊ ထိုသို့ပြုလုပ်ခြင်းသည် အကျင့်သိက္ခာမဲ့သော ပယ်မဲလုပ်ခြင်း နှင့် ရေတွက်ခြင်း ရလဒ်ကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲလိမ်လည်မှုကို စောင့်ကြည့်ခြင်းနှင့်အနည်းဆုံးဖြစ်စေခြင်းသည် လွတ်လပ်ပြီးမျှတသည့် ရွေးကောက်ပွဲများ အစဉ်အလာ ကောင်းခဲ့သည့် နိုင်ငံများတွင်လည်း ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေရသေးသည့် အလုပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ “လွတ်လပ်ပြီးမျှတ” သည့် ရွေးကောက်ပွဲတစ်ခုဖြစ်စေရန် ကာကွယ်ရမည့် ပြဿနာများမှာ ပုံစံအမျိုးမျိုးရှိသည် –နိုင်ငံရေးစကားစစ်ထိုးပွဲဖွင့်ပေးမှု သို့မဟုတ် မဲဆန္ဒရှင်များသို့အသိပေးအကြောင်းကြားမှု မရှိခြင်းမဲဆန္ဒရှင်များကို သတင်းလွတ်လပ်မှု မရှိခြင်း၊ အစိုးရ သို့မဟုတ် ကော်ပိုရိတ် ထိမ်းချုပ်ထား မှုကြောင့် သတင်းတွင် တကယ့်အဖြစ်မှန် မသိရခြင်း သို့မဟုတ် သတင်းစာနှင့်နိုင်ငံရေးစာစောင်များ အသုံးပြုခွင့် မရှိခြင်း တို့ကြောင့် ထုတ်ပြန်ချက်များ သို့မဟုတ် ကိုယ်စားလှယ် လောင်းများ အကြောင်းကို အားနည်းစွာအသိပေးမှုဖြစ်မည်။ စိတ်ချရသည့်မြင်ကွင်းများ သို့မဟုတ် အစိုးရ ဝါဒဖြန့်ချိရေးများကို သာအသားပေးထားခြင်းဖြင့် လွတ်လပ်စွာဟောပြောခွင့် ကို အစိုးရမှ ကာဆီးထားလိုက်သည်။