ရန္တပိုစာချုပ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ဗြိတိသျှနယ်ချဲ့တို့သည် ဗဒုံမင်းလက်ထက်၌ ကပ္ပတိန်ဆိုင်းကို စေလွှတ်သည့် ၁၇၉၅ ခုနှစ်မှသည် စစ်ကိုင်းမင်း နန်းတက်သည့် ၁၈၁၉ ခုနှစ်ထိ နှစ်ပေါင်း ၂၄ နှစ်အတွင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ နယ်ပေါင်းများစွာကို သိမ်းပိုက် ကျွန်ပြုခဲ့ကြသည်။ ၁၇၉၅ ခုနှစ်တွင် သီဟိုဠ် (သီရိလင်္ကာ) နိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်ပြီးသည့်နောက် ၁၇၉၉ ခုနှစ်တွင် မိုင်ဆိုး (Mysone) နယ်နှင့် မဒရပ်စ် (Madras) နယ်ကိုလည်းကောင်း ၊၁၈ဝ၁နယ်ကိုလည်းကောင်း၊၁၈ဝ၁ ခုနှစ်တွင် ယူနိုက်တက် ပရော့ဗင်ဆက် (United Provinces) (ယခု အတ္တာပရာဒက်ချ်နယ်) ဟု ခေါ်သော နယ်မြေ၏ အထက်ဒေသများကို လည်းကောင်း၊ ၁၈ဝ၂ ခုနှစ်တွင် ဘုံဘေနယ်တွင်းမှ ဘာရိုဒါ (Baroda) ဒေသကိုလည်းကောင်း၊ ၁၈ဝ၃ ခုနှစ်တွင် ဩရိသ (Orissa) နယ်ကိုလည်းကောင်း၊ ၁၈၁၈ ခုနှစ်တွင် ပက်သျှဝါ (The Peshwa) နယ်နှင့် ရာဇပုတ္တန (Rajaputana) နယ်ကိုလည်းကောင်း ဗြိတိသျှတို့သည် သိမ်းပိုက်လိုက်ကြသည်။ ၁၇ ရာစုကတည်းက ခြေကုပ်ယူကာနယ်ချဲ့ခဲ့သော ဗြိတိသျှတို့မှာ ၁၉ ရာစုအစတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ သုံးပုံနှစ်ပုံကျော်မျှကို လက်ဝယ်ပိုက်ထားနိုင်သည့် အခြေသို့ ရောက်နေလေပြီ။ စစ်ကိုင်းမင်းအဖို့ ဤသို့လျှင် အခြေအနေရှိသော ဗြိတိသျှနှင့်ဆက်ဆံရန် အကြောင်းများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့လေသည်။

မင်းကြီးမဟာသီဟသူရ၏ အစီအစဉ်အတိုင်း စစ်တကောင်းသို့ ချီတက်တိုက်ခိုက်ဖြစ်ခဲ့ပါလျှင် အင်္ဂလိပ် – မြန်မာ စစ်ပွဲ၏ ရလဒ်မှာ တစ်မျိုးတစ်ဖုံ ပြောင်းလဲသွားနိုင်ကြောင်း ထိုစဉ်က ကိုယ်တိုင်ပါဝင်ခဲ့သည့် ပုဂ္ဂိုလ်များသာမက ခေတ်သစ် သမိုင်းပညာရှင်တို့ကပါ ယုံကြည်ကြပေသည်။ ဗြိတိသျှတို့သည် မူလ စစ်ရေး အစီအစဉ်အတိုင်း ရခိုင် ၊မဏိပူရဒေသတို့၌ရခိုင်၊မဏိပူရဒေသတို့၌ စစ်တစ်မျက်နှာ ဖွင့်တိုက်နေစဉ် စစ်သည်ပေါင်း ၁၁၅ဝဝ ဖြင့် ဆာအာချီဘောကင်းဘဲလ်ကို ရန်ကုန်သို့ ရေကြောင်းဖြင့် ချီတက်စေသည်။ ဤရေကြောင်းချီတပ်များက မာန်အောင်ကျွန်း၊ မော်တင်ကျွန်းနှင့် ဟိုင်းကြီးကျွန်းတို့ကို သိမ်းပိုက်လိုက်ကြသည်။ ပန်းဝါသို့ မင်းကြီးမဟာသီဟသူရ ချီတက်တိုက်ခိုက်ရခြင်းမပြုမှီ မဟာဗန္ဓုလသည် “စစ်တကောင်း၊ ပန်းဝါအရောက် တိုက်ခိုက်အောင်မြင်သော်လည်း ကုလားတို့ ငြိမ်ဝပ်မည် မဟုတ်၊ ပင်လယ်ရေလမ်းသင့်ရာ ဟံသာဝတီ ရန်ကုန်မြို့ကို ထိပါး နှောင့်ယှက်ရန် ရှိသည်။ ဟံသာဝတီမြို့မှာ နှလုံးလက်ရုံးနှင့် ပြည့်စုံသူ မှူးကြီးမတ်ကြီးတို့ ရပ်နေမှ သင့်ပါမည့်အကြောင်း” ကြိုတင်၍ စစ်ကိုင်းမင်းထံ လျှောက်ထားလိုက်လေသည်။ ထိုလျှောက်ထားချက်အတိုင်း စစ်ကိုင်းမင်းက ဝန်ကြီး သတိုးမင်းကြီး မဟာမင်းခေါင်နှင့် ဝန်ကြီး သတိုးမဟာသေနာပတိ တို့ကို ၁၈၂၄ ခုနှစ် မေလ ၇ ရက်နေ့တွင် ရန်ကုန်သို့ စုန်ဆင်းစေသည်။

(၁) ရန္တပိုရွာမှာ ၁၈၂၆ ခု၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၃ ရက်နေ့၊ သက္ကရာဇ် ၁၁၈၇ ခု တပေါင်း လပြည့်ကျော် ၃ ရက်နေ့၊ ဘိလပ်အရေးပိုင် ဗိုလ်ချုပ်မင်းတို့နှင့် မြန်မာအရေးပိုင် ၊မြန်မာအရေးပိုင်၊ လယ်ကိုင်းမြို့စား ဝန်ကြီးမင်း၊ ရွှေခွန်ဝန်၊ အတွင်းဝန်မင်းကြီးတို့သည် အချင်းချင်း စိတ်သဘောတူ၍ ပြောဆိုကြသည့် စကား။

ပြည်ကြီး နှစ်ပြည်၊ တိုင်းကြီး နှစ်တိုင်း၊ ခိုက်ရန် မဖြစ်မပွားကြအောင်၊ မကောင်းကြံ လူဆိုးများ၊ အချင်းချင်း မသင့်မတင့် ရန်မဖြစ်ရအောင်၊ ပြည်ကြီးနှစ်ပြည်၊ တိုင်းကြီးနှစ်တိုင်း၊ မကောင်းသောအကျိုး မရောက်မရှိရအောင်၊ ပြည်မြို့မှာ အင်္ဂလိပ်ဗိုလ်ချုပ်မင်းတို့ ရပ်နေ၍ မထွက်မသွားမှီ၊ ပြည်မြို့ပတ်လည် ခရီး သုံးသောင်းကွာအတွင်း မြန်မာတပ် မချီမတက်စေရ ဆင့်ဆို သိမ်းဆည်းပါ ဆိုသည့်အတိုင်း သိမ်းဆည်းပါမည်။ ၎င်းရန်ကုန်မြို့မှာ အင်္ဂလိပ် ဗိုလ်ချုပ်မင်းတို့ ရပ်နေ၍ အင်္ဂလိပ်မြို့သို့ မစုန်မသွားမှီ ရန်ကုန်မြို့ပတ်လည် ခရီးလေးသောင်းကွာ၊ မြန်မာတပ် မချီမတက်စေရ။ ဆင့်ဆိုသိမ်းဆည်းပါ ဆိုသည့်အတိုင်း သိမ်းဆည်း ပါမည်။ ၎င်းဧရာဝတီမြစ်တွင်း အင်္ဂလိပ်ဗိုလ်ချုပ်မင်းတို့က လှေတက် သမ္ဗာန်နောက်ကျန်၍နေလျှင် မသိမ်းမယူ မတားမဆည်းပါနှင့်။ သူခိုး လူဆိုးတို့ကိုလည်း မတိုက်မယူစေရ ဆင့်ဆိုမစပြီးလျှင် ရန်ကုန်မြို့ဖြစ်စေ ၊ရန်ကုန်မြို့ဖြစ်စေ၊ ပင်လယ်ရောက်ဖြစ်စေ၊ ဘုန်းတော်ကို ခိုလှုံ၍ ကောင်းကောင်းလာရောက်ပါစေ ဆိုသည့်အတိုင်း မြန်မာအရေးပိုင် လယ်ကိုင်းမြို့စားကြီး ရွှေခွန်ဝန် အတွင်းဝန်မင်းကြီးတို့က အသာအယာ လာရောက်စေမည်။

အင်္ဂလိပ် အရေးပိုင် သံတမန်တို့က စစ်ပြေငြိမ်းစေချင်သော စေတနာ အလို ထင်ရှားစေရအောင် ၎င်းအထက်၊ ပဉ္စမစာချုပ် လာသည့်အတိုင်း၊ မြန်မာရှင်ဘုရင် ဒင်္ဂါးပြားရေ တကုဋေကို ပေးရမည်ဆိုသော် အလွယ်တကူ ပေးရအောင် ၊ပေးရအောင်၊ ၎င်းဒင်္ဂါး တကုဋေတည်းဟူသော မြန်မာအချိန် ငွေကောင်း ၇၅ဝဝဝ အနက်တွင် ၄ ပုံ တပုံ တည်းဟူသော ၁၈၇၅ဝ ကို ပေးပြီးမှ အင်္ဂလိပ်ဘက်က ရန်ကုန်မြို့တိုင် ဆုတ်သွားလိမ့်မည်။ ယခုနေ့မှစ၍ ရက်ပေါင်း ၁ဝဝ အတွင်း ၁၈၇၅ဝ ကို ထပ်၍ပေးလျှင် အင်္ဂလိပ်ဘက်၊ မြန်မာနိုင်ငံထဲမှ အလျင်အမြန် ထွက်သွားလိမ့်မည်။ ကျန်ငွေ ၂ ပုံမှာ ယခုနေ့မှစ၍ တစ်နှစ်အတွင်း တပုံ၊ ၎င်းနှစ်အတွင်း တပုံကို မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း နေရသော အင်္ဂလိပ်မင်း အရာရှိတွင် ပေးရမည်။

ရွှေခွန်ဝန် အတွင်းဝန် ။ ၁ ။၁။