ဓာတု အင်ဂျင်နီယာ ဘာသာရပ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-ကြပါသည် +ကြသည်)
အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-ဖြစ်ပါသည် +ဖြစ်သည်, -အမြောက်အများ +အမြောက်အမြား, -ထားပါသည် +ထားသည်, -ရှိပါသည် +ရှိသည်, -ခဲ့ပါသည် +ခဲ့သည်)
စာကြောင်း ၄ -
ဓာတုအင်ဂျင်နီယာများသည် ဓာတုကုန်ထုတ်လုပ်ခြင်းအတွက် စက်ရုံဒီဇိုင်းနှင့်လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုဆိုင်ရာကိစ္စများ၊ ဘေးကင်းစိတ်ချရမှုနှင့်သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အပေါ်သက်ရောက်မှုများအားအကဲဖြတ်ဖြတ်ခြင်းများအတွက်တာဝန်ယူနိုင်ရန် မော်ဒယ်ပုံစံတူပြုလုပ်တွက်ချက်မှုများ၊အခြေခံလျှပ်စစ်နှင့်စက်မှုအင်ဂျင်နီယာပညာရပ်များ၊ အလိုအလျောက်ထိန်းချုပ်မှုပညာများကိုလေ့လာဆည်းပူးပါသည်။
==ဝေါဟာရသမိုင်း==
ဓာတုအင်ဂျင်နီယာများသည် ပုံမှန်အားဖြင့် ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဘွဲ့ ( B.E, Chemical Engineering ) သို့မဟုတ် လုပ်ငန်းစဉ်အင်ဂျင်နီယာ ( Process Engineering ) ဘွဲ့ကိုရရှိထားသူများဖြစ်ပါသည်။ဘွဲ့ကိုရရှိထားသူများဖြစ်သည်။ အလုပ်သင်အင်ဂျင်နီယာများသည် ပရော်ဖက်ရှင်နယ်အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ်ရနိုင်ပြီး ပရော်ဖက်ရှင်နယ်အဖွဲ့ ဝင်အဖြစ်အသိအမှတ်ပြုခံရနိုင်သည်။ ထိုအဖွဲ့များကိုပြောရလျှင် မြန်မာနိုင်ငံ၌ မြန်မာနိုင်ငံဓာတုအင်ဂျင်နီယာအသင်း (MAChE)၊ မြန်မာနိုင်ငံအင်ဂျင်နီယာကောင်စီ (MEC) စသည့် အစိုးရမှတ်ပုံတင်အဖွဲ့အစည်းများရှိပြီး နိုင်ငံတကာရှိနာမည်ကျော်အဖွဲ့အစည်းများမှာ ဓာတုအင်ဂျင်နီယာများအဖွဲ့(IChemE) နှင့် အမေရိကန်ဓာတုအင်ဂျင်နီယာများအဖွဲ့ (AIChE) တို့ပင်ဖြစ်သည်။ ဓာတုအင်ဂျင်နီယာပညာရပ်သည် အခြားအင်ဂျင်နီယာဘာသာရပ်များအားလုံးနှင့်အမျိုးမျိုးသောဆက်စပ်မှုရှိပါသည်။အခြားအင်ဂျင်နီယာဘာသာရပ်များအားလုံးနှင့်အမျိုးမျိုးသောဆက်စပ်မှုရှိသည်။
 
=='''ပေါ်ပေါက်လာပုံသမိုင်း'''==
စာကြောင်း ၁၆ -
စက်မှုတော်လှန်ရေးကို ပိုမိုတွန်းအားပေးစေခဲ့သော နည်းပညာဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုအချို့
 
မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။
မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါသည်။
 
(က) ၁၇ရာစု- ကျောက်မီးသွေးနှင့် သတ္တုတူးဖော်မှုလုပ်ငန်းများ ပိုမိုတိုးတက်လာခြင်း။
စာကြောင်း ၄၂ -
တွင် မီးရထားလမ်းများတည်ဆောက်ခြင်း။
 
(ဋ) ၁၈၀၇ ခုနှစ်တွင် ကျောက်မီးသွေးဓာတ်ငွေ့ဖြင့် မီးထွန်းခြင်း၊ ၁၈၈၀ပြည့်နှစ်တွင် လျပ်စစ်စွမ်းအားကို အသုံးပြုနိုင်ခြင်းတို့ဖြစ်ပါသည်။အသုံးပြုနိုင်ခြင်းတို့ဖြစ်သည်။
 
ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဘာသာရပ် ပေါ်ပေါက်လာစဉ် အခြေခံကျသည့် သိပ္ပံဆိုင်ရာတွေ့ရှိချက်များမှာလည်း ၁၆၆၀ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၌ (Royal Society) ကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့ရာမှ ခေတ်သစ်သိပ္ပံပညာ နှင့်အတူပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါသည်။နှင့်အတူပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ၁၆၆၁ ခုနှစ်တွင် [[ရောဘတ် ဘွိုင်းလ်]] (နာမည်ကျော် Boyle’s Lawကိုတွေ့ရှိသူ) က“[[The Sceptical Chymist]]” စာအုပ်ကိုထုတ်ဝေခဲ့ပြီး အက်ဆစ်နှင့်အယ်ကာလီတို့၏ သဘောတရားကို စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့ပါသည်။စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။ Lavoisier ကလည်း ၁၇၇၄ ခုနှစ်တွင် “Combustion Theory” နှင့် ၁၇၈၂ ခုနှစ်တွင် “Law of Conservation Mass” စာအုပ်များကို ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး ခေတ်သစ် Thermodynamic လောကအတွက် အဓိကကျသော တွေ့ရှိချက်များဖြစ်လာခဲ့သည်။
 
၁၇၉၁ခုနှစ်တွင်Richter ဆိုသူက ယနေ့ဓာတုအင်ဂျင်နီယာဘာသာရပ်တွင် အလွန်အသုံးဝင်သော Stoichiometery သဘောတရားကိုလည်း ကောင်း ၊ ၁၇၉၉ ခုနှစ်တွင် Proust ဆိုသူက Law of Constant Compositionကိုလည်းကောင်း၊ ၁၈၀၃ခုနှစ် Dalton ဆိုသူက Atomic Theory ကိုလည်းကောင်း၊၁၈၁၁ ခုနှစ်တွင် Avogadro ဆိုသူက Avogadro’s Hypothesis ကိုလည်းကောင်း၊ ၁၈၃၃ ခုနှစ်တွင် Faradayက Electrochemistry ကိုလည်းကောင်း၊ ၁၈၅၂ ခုနှစ်တွင် Frankland ဆိုသူက Valency နည်းကိုလည်းကောင်း တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။
 
၁၆၈၇ တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သော Newton၏ “Principia” စာအုပ်သည်လည်း အင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ တွက်ချက်မှုများအားလုံး၏ အခြေခံအုတ်မြစ်သဖွယ် ဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အပူ (Heat) နှင့်ပတ်သက်၍ အစောဆုံး အနေဖြင့် ၁၇၆၀ ပြည့်နှစ် ဝန်းကျင်မှစ၍ လေ့လာခဲ့ကြသည်။
 
အောင်းပူ(Latent Heat) အကြောင်းကို ၁၇၆၁ ခုနှစ်တွင် စတင်လေ့လာနိုင်ခဲ့ပြီး ၁၈၂၄ခုနှစ်တွင် Carnot  ၏ Laws of Thermodynamics နှင့် ၁၈၅၀ ခုနှစ်တွင် Clausius နှင့် Kelvin တို့၏ Thermodynamic ဆိုင်ရာ တွေ့ရှိချက်များကိုအခြေခံ၍ ၁၈၇၃ ခုနှစ်တွင် Willard Gibbs ဆိုသူက ပထမဆုံး Chemical Thermodynamics စာအုပ်ဖြစ်သော “Graphical Methods in the Thermodynamics of Fluids” ကို ရေးသားခဲ့ပါသည်။ရေးသားခဲ့သည်။
 
==ရှေးဦးဓာတုနည်းပညာများ==
 
ရှေးဦးပိုင်းကာလမှ ၁၇ရာစုအလယ်အထိ မိရိုးဖလာ ဓာတုနည်းပညာများကိုသာ ပုံသေအသုံးချ၍ ကုန်ထုတ်လုပ်ခြင်းကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ ၎င်းလုပ်ငန်းများမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါသည်။အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။
 
(၁) ကြေး၊ သံနှင့် ခဲမဖြူ တို့ကိုတူးဖော်သန့်စင်ခြင်း၊ ထုံးဖုတ်ခြင်း။
စာကြောင်း ၇၉ -
ပထမဆုံးအက်ဆစ်စက်ရုံ (Acid  Plant) ၁၇၃၆ ခုနှစ်တွင် Joshua Ward ဆိုသူက ကန့်ခဲ (Brimstone) နှင့် ယမ်းစိမ်း(Nitre) တို့ကို ရေပမာဏ အနည်းငယ်ထည့်ထားသော ဖန်ဘူးထဲတွင် မီးရှို့ခြင်းဖြင့်ဆာလဖြူရစ်အက်ဆစ် (Sulphuric Acid) ကို စတင်ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ပမာဏအနည်း ငယ်သာ ထုတ်လုပ်ရောင်းချနိုင်သဖြင့် ၁၇၄၇ ခုနှစ်တွင် John Roebuck က ဖန်ဘူးအစား သစ်သားကိုယ်ထည်ဖြင့် ခဲသတ္တုကန်ကို ပြောင်းလဲအသုံးပြုကာ ပမာဏတိုးမြှင့်ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုထုတ်လုပ်မှုနည်းစဉ်ကို Lead Chamber Process ဟုခေါ်ဆိုပြီးမလိုလားအပ်သော SO2 နှင့် NOx ကဲ့သို့ အဆိပ်သင့်ဓာတ်ငွေ့များထွက်သဖြင့် သူနှင့်အတူလေသွင်းလေထုတ် စနစ်များ၊ လေသန့်စင်ရန်အတွက် Counter Current Towers (Absorption Column)များကို ၁၈၂၇ ခုနှစ်တွင် Glover နှင့် Gay.Lussac တို့က ထပ်မံတီထွင်ခဲ့ကြသည်။ ဗြိတိသျှ ဓာတုဗေဒစက်မှုသမိုင်းတွင် အရေးပါသော တီထွင်မှုဖြစ်ပြီး နောက်ဆုံးကျန်ရှိသည့်စက်ရုံသည် ၁၉၇၃ ခုနှစ်တွင် ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။
 
Lead Chamber Process ဖြင့် ထုတ်လုပ်သောအက်ဆစ်သည် မသန့်စင်သဖြင့် ပိုမိုခေတ်မှီသော Contact Process ကို ၁၈၃၁ ခုနှစ်တွင် Peregrine Phillip က မူပိုင်ခွင့်တင်ကာ စမ်းသပ်လုပ်ကိုင်ခဲ့ သည်။ အဆိုပါထုတ်လုပ်မှုနည်းစဉ်သည် ပထမဆုံးဓာတ်ကူပစ္စည်းအသုံးပြုသည့် ဓာတုပစ္စည်း စက်ရုံဖြစ်ပြီး ပလက်တီနမ်သတ္တု (Platinum) ကိုအသုံးပြုထားပါသည်။ကိုအသုံးပြုထားသည်။ ၁၈၇၀ ခုနှစ်အထိ ၎င်း Contact Processကို အသုံးချနိုင်ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အဆိုပါ Contact Process ကိုယနေ့အချိန်အထိ အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။
 
'''ရှေးဦးတီထွင်မှု စက်မှုလုပ်ငန်းသုံးဓာတုပစ္စည်း Soda Ash'''
စာကြောင်း ၁၁၀ -
ပညာရှင် Leblanc သည် ၁၇၈၉ ခုနှစ် ပြင်သစ်တော်လှန်ရေးကြောင့် ပြင်သစ်ဘုရင်ပြုတ်ကျသွားခဲ့သဖြင့် ဆုမရရှိခဲ့သလို ၎င်း၏ ဆိုဒါစက်ရုံနှင့် မူပိုင်ခွင့် မှတ်ပုံတင်များ၊ နည်းပညာပိုင်းလျှိုဝှက်ချက်များအားလုံးသည်၁၇၉၄ ခုနှစ်တွင်သိမ်းဆည်း ခံလိုက်ရသဖြင့် စီးပွားပျက်သွားခဲ့သည်။
 
၁၈၀၁ ခုနှစ်တွင် Napoleon ကသူ့၏စက်ရုံကိုပြန်ပေးခဲ့သည်။ ထို့အပြင်သူ၏ Leblanc Process ကိုပါ Napoleon က လူထုအတွင်းဖြန့်ဝေလိုက်သဖြင့် ဥရောပတစ်တိုက်လုံးတွင် ဆိုဒါစက်ရုံ အမြောက်အများအမြောက်အမြား ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တော့သည်။ ထို့ကြောင့် မူလပိုင်ရှင် Leblanc သည် မွဲတေသထက် မွဲတေလာခဲ့ပြီး ၁၈၀၆ ခုနှစ်တွင် မိမိကိုယ်တိုင်အဆုံးစီရင်သွားခဲ့သည်။
 
၁၉ ရာစုအစောပိုင်းတွင် ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ ဆိုဒါစက်ရုံများသည် Batch Type ဖြင့်ပင် တစ်လလျှင် တန်ချိန် ၁၀၀၀၀ မှ ၁၅၀၀၀ အထိထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော် Leblanc ၏နည်းစဉ်သည် ပြင်သစ်မှာထက် ဗြိတိသျှတွင် ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ ထုတ်လုပ်လာခဲ့သည်။ ၁၈၁၆ ခုနှစ်တွင် Losh မိသားစုက Tyne မြစ်ကမ်းဘေး၌ စက်ရုံစတင်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ၁၈၅၂ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ဆိုဒါ ထုတ်လုပ်မှု အားလုံးထက်ပိုမိုအောင် ဗြိတိန်တစ်နိုင်ငံထဲကပင် ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံ၌ ၁၈၅၂ ခုနှစ်၏ တစ်လထုတ်လုပ်မှုနှုန်းမှာ ၄၅၀၀၀ တန်သာရှိပြီး ဗြိတိန်၌ တန်ချိန် ၁၄၀၀၀၀ အထိတိုးတက်ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။