|
| status_ref = <ref name=IUCN>{{cite iucn |title=''Panthera leo'' |errata=2017 |name-list-style=amp |author=Bauer, H. |author2=Packer, C. |author3=Funston, P. F. |author4=Henschel, P. |author5=Nowell, K. |year=2016 |page=e.T15951A115130419}}</ref>
| taxon = Panthera leo<ref name=":0" />
| authority = ([[ကားလ် လင်းနီးယပ်|လင်းနီးယပ်]],၊ [[:en:10th edition of Systema Naturae|၁၇၅၈ ခုနှစ်]])<ref name="Linn1758" />
| subdivision_ranks = [[မျိုးစိတ်]]ခွဲ
| subdivision = :''[[:en:Panthera leo leo|P. l. leo]]''
}}
'''ခြင်္သေ့'''သည် ပင်သီရာလီအို''ပင်သီရာ လီအို'' မျိုးစိတ်<ref name=":0">{{MSW3 Carnivora|id=14000228|page=546|heading=Species ''Panthera leo''}}</ref>(''Panthera Leo)<ref name="Linn1758">{{cite book|last=Linnaeus|first=C.|year=1758|title=Caroli Linnæi Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis|volume=Tomus I|edition=decima, reformata|location=Holmiae|publisher=Laurentius Salvius|page=41|chapter=''Felis leo''|chapter-url=https://archive.org/stream/mobot31753000798865#page/41/mode/2up}} {{in lang|la}}</ref>'' ဖြစ်၍ [[ကြောင်ကြီးမျိုး]]ဖြစ်ပြီး၊ ကြောင်မျိုးရင်းဝင်များထဲ၌ [[ကျား]]ပြီးလျှင် ဒုတိယအကြီးဆုံး [[ကြောင်မျိုးရင်း]]ဝင်လည်းဖြစ်သည်။ ယခင်က [[အာရှတိုက်]]တွင်နေထိုင်ခဲ့ကြသည်ဟု ခန့်မှန်းရသော်လည်း အရေအတွက်အရေအတွက်လျင်မြန်စွာ လျင်မြန်စွာတိုးပွားလာသောတိုးပွားလာသော ကျားတို့ကြောင့် [[အာဖရိကတိုက်]]ဖက်သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားကြသည်ဟု ယူဆရသည်။ ယခုအခါ အာဖရိကတိုက်တွင်သာ တွေ့နိုင်တော့သည်။ ခြင်္သေ့သည် [[ကျား]]ထက်အရွယ်ငယ်သည်။ အကြီးဆုံး ခြင်္သေ့သည် အကြီးဆုံး ကျားထက် သေးငယ်သည်။ ခြင်္သေ့သည် တောဘုရင်ဖြစ်သည့်အားလျော်စွာ လွန်စွာဣန္ဒြေကြီးသည်။ ခြင်္သေ့သည် လွင်ပြင်တွင်ကျက်စားရန် သင့်လျော်သော သဘာဝရှိပြီး ကျားမှာမူ တောနက်ထဲတွင်ကျက်စားရန် သင့်လျော်သော သဘာဝရှိသည်။ ကျား နှင့် ခြင်္သေ့သည် မျိုးနွယ်တူသောကြောင့် မျိုးစပ်နိုင်သည်။ အဖက ကျား၊ အမိက ခြင်္သေ့ဖြစ်လျှင် [[:en:Tigeon|ကျားခြင်္သေ့]]ဟု ခေါ်ပြီးဟုခေါ်ပြီး အဖက ခြင်္သေ့၊ အမိက ကျားဖြစ်လျှင် [[:en:Liger|ခြင်္သေ့ကျား]]ဟု ခေါ်သည်။<ref>ညီလင်းဆက် ဘလောခ့်မှ</ref>
==အာဒိကပ္ပကမ္ဘာဦးကျမ်းလာ ခြင်္သေ့မျိုး ==
# တိဏခြင်္သေ့၊
# ကာဠခြင်္သေ့၊
# ကေသရခြင်္သေ့
ဟူ၍ ဖြစ်သည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အပိုင်း(၃)</ref>[[File:Chinthe, Mandalay Hill, Myanmar.JPG|thumb|'''ခြင်္သေ့''']]
=== ကဏ္ဍုခြင်္သေ့ ===
* ပဏ္ဍု အမည်ရှိသော ခြင်္သေ့သည် သစ်ခေါက်၊ သစ်ပွေးကဲ့သို့ ဖျော့တော့သော အဆင်းရှိသည်။ သစ်ခေါက်၊ သစ်ခွန်များကို စား၏။ လူ၁၂ယောက်၏ ခွန်အားဗလမျိုး ရှိသည်။ အထက်သို့ မိမိအရပ်အလျား အပြန် တစ်ရာနှစ်ဆယ့်ငါးပြန် ခုန်တက်နိုင်သည်။ မြေညီအပြင်၌ မိမိအရပ်အလျား အပြန်ငါးရာ အရှေ့၊ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက် တူရူအရောက် ခုန်လွှားနိုင်သည်။ တဟုန်တည်း ပြေးမူ မိမိအရပ်အလျား အပြန် နှစ်ထောင်ခရီးကို ပြေးနိုင်၏။ ဟောက်သော အသံသည် မိမိအရပ်အလျား အပြန် နှစ်သောင်းလေးထောင် အရပ်လေးမျက်နှာနှံ့လျက် ကြားရ၏။
*ကဏ္ဍု တိဏခြင်္သေ့သည်အမည်ရှိသော မြသီး၊ခြင်္သေ့သည် မြရွက်၊သစ်ခေါက်၊ ကမ္ဗလာအစိမ်းသစ်ပွေးကဲ့သို့ အဆင်းကဲ့သို့ဖျော့တော့သော အလွန်စိမ်းသောအဆင်းရှိသည်။ ကိုယ်အမွေးအရောင်သစ်ခေါက်၊ ရှိ၏။ အမြီးမှင် ဆံဦးစွန်းမှစ၍ အမြီးက ကျောရိုးလည်တိုင်သို့ လျှောက် ၍ လက်ဝဲ၊ လက်ျာ ဖုံးလျက် ဖားဖားဝေဝေ စိမ်းစိမ်းစိုစိုနှင့် ကျက်သရေ ရှိလှသည်။ ခြေနှစ်ဘက်၊ လက်နှစ်ဘက်အတွင်း ရေမျိုလည်ပင်း အောက်မှသည် ရင်အုပ် ဝမ်းပျဉ်း အတွင်းများမှာ ဘော်ငွေအဆင်း ဖွေးဖွေးဖြူသော အမွေးများရှိသည်။ ခြေချောင်းလက်ချောင်း လူကဲ့သို့ ငါးချောင်း၊ ခြေသည်းလက်သည်း ကြောင်ကဲ့သို့ အဖျားချိတ်လျက် အအိမ်ဖုံး၍ အပြင်သို့မထွက် နူးညံ့သော ခြေဘဝါး လက်ဘဝါး ရှိသည်။ တိဏ ခြင်္သေ့မျိုးသည် မြက်သစ်ရွက်ကိုသာသစ်ခွန်များကို စား၏။ လူခြောက်ဆယ်မျှသောလူ၁၂ယောက်၏ ခွန်အားခွန်အားဗလမျိုး ရှိသည်။ အထက်သို့ မိမိအရပ်အလျား အပြန် နှစ်ရာ့ငါးဆယ်တစ်ရာနှစ်ဆယ့်ငါးပြန် ခုန်တက်နိုင်သည်။ မြေညီအပြင်၌ မိမိအရပ်အလျား အပြန်တစ်ထောင်အပြန်ငါးရာ အရှေ့၊ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက် တူရူအရောက် ခုန်လွှားနိုင်သည်။ တဟုန်တည်း ပြေးမူ မိမိအရပ်အလျား အပြန် လေးထောင်ခရီးကိုနှစ်ထောင်ခရီးကို ပြေးနိုင်၏။ ဟောက်သော အသံသည် မိမိအရပ်အလျား အပြန် လေးသောင်းရှစ်ထောင်နှစ်သောင်းလေးထောင် အရပ်လေးမျက်နှာနှံ့လျက် ကြားရ၏။
* ကာဠခြင်္သေ့သည် ပိတုန်းတောင် အဆင်းကဲ့သို့ မည်းမည်းမောင်းမောင်းသော အမွေးရှိသည်။ ရေမျိုလည်ပင်း အောက်မှသည် ရင်အုပ် ဝမ်းပျဉ်းအတွင်း ရဲရဲနီသော အမွေးရှိသည်။ ခြေချောင်းလက်ချောင်း ငါးချောင်းစီ ရှိပြီး၊ ခြေသည်းလက်သည်းမှာ မြွေငန်းစွယ်သဏ္ဌာန် အဖျားကောက်လျက် အပြင်သို့ မထွက်ဘဲ နူးညံ့စွာသော ခြေ၊ လက်ဖဝါး ရှိသည်။ ၎င်းခြင်္သေ့သည် သား၊ ငါး၊ အမဲကိုသာ စား၏။ လူတစ်ရာအားနှင့် ညီမျှသည်။ အထက်သို့ မိမိအရပ်အလျား အပြန် သုံးရာခုနှစ်ဆယ့်ငါး ခုန်တက်နိုင်သည်။ မြေညီအပြင်၌ မိမိအရပ်အလျား အပြန်တစ်ထောင့်ငါးရာ အရှေ့၊ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက် တူရူအရောက် ခုန်လွှားနိုင်သည်။ တဟုန်တည်း ပြေးမူ မိမိအရပ်အလျား အပြန် ခြောက်ထောင်ခရီးကို ပြေးနိုင်၏။ ဟောက်သော အသံသည် မိမိအရပ်အလျား အပြန် ခုနှစ်သောင်းရှစ်ထောင် အရပ်လေးမျက်နှာနှံ့လျက် ကြားရ၏။ ယင်းခြင်္သေ့သည် မိမိဟောက်သော အသံအတွင်း သား၊ အမဲ၊ တိရစ္ဆာန်တို့ကို တဟုန်တည်း လိုက်၍ ဘမ်းကိုက်စားသည်။ ယင်းမှ မိမိနေရာသို့တဖန် အရောက်ပြန်နိုင်စွမ်း ရှိသည်။ စားသောက်ပြီးသော အစာကို နေရာသို့ မဆောင်ယူ၊ ပစ်ထားခဲ့လေ့ ရှိသည်။ ▼*ကေသရ အမည်ရှိသော ခြင်္သေ့သည် ရဲရဲနီစွေး အဆင်းရှိ၏။ မှင်ဆံ၊ အမြီး၊ ဦးစွန်း၊ လည်ဆံ၊ အမောက်မွေးတို့သည် ဖားဖားဝေလျက် ရှိသည်။ အခြားသော တိရစ္ဆာန်တို့သည် တည့်တည့်မတ်မတ်မှ မကြည့်ဝံ့ကြပေ။ လည်မျိုမှ ဝမ်းပျဉ်းအတွင်း ခရုသင်းကဲ့သို့ ဆွတ်ဆွတ်ဖြူဖြူ ပြောင်ပြောင်လက်လက် ရှိ၏။ နူးညံ့သော ခြေဘဝါး၊ လက်ဘဝါးလည်း ရှိသည်။ ယင်းခြင်္သေ့သည် သား၊ အမဲတို့ကိုသာ စား၏။ ခြေချောင်းလက်ချောင်း ရှည်၍ ခြေသည်းလက်သည်းမှာ သံချွန်းကောက်ကဲ့သို့ အဖျားခွေလျက် အအိမ်ဖုံးသည်။ လူတစ်ရာ့တစ်ဆယ်မျှသော အင်အားမျိုး ရှိသည်။ အထက်သို့ မိမိအရပ်အလျား အပြန် ငါးရာ ခုန်တက်နိုင်သည်။ မြေညီအပြင်၌ မိမိအရပ်အလျား အပြန်နှစ်ထောင် အရှေ့၊ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက် တူရူအရောက် ခုန်လွှားနိုင်သည်။ တဟုန်တည်း ပြေးမူ မိမိအရပ်အလျား အပြန် ရှစ်ထောင်ခရီးကို ပြေးနိုင်၏။ ဟောက်သော အသံသည် မိုးကြိုးလောင်မီးအသံထက် လွန်လျက် မိမိအရပ်အလျား အပြန် ကိုးသောင်းခြောက်ထောင် အရပ်လေးမျက်နှာနှံ့လျက် ကြားရ၏။ သားကောင်ကို ဖမ်းယူစားသောက် ပြီးသောအခါ နေရာသို့ မဆောင်ယူ ပစ်ထားမြဲဖြစ်သည်။ ▼ခြင်္သေ့သည် ဗေဒင်ပညာအရ အင်္ဂါဂြိုဟ်၏ အမှတ်အသား ဖြစ်သည်။ ဂြိုဟ်သက် (၈)နှစ် ဖြစ်သည်။ အရပ်မျက်နှာမှာ အရှေ့တောင် အရပ်ဖြစ်သည်။ [[File:lion0.jpg | thumb |မြန်မာ ခြင်္သေ့ ကောက်ကြောင်း]] ▼
=== တိဏခြင်္သေ့ ===
[[File:1000kyatnf.png|thumb|၁၀၀ဝ ကျပ် ဆိုဒ်သေး (၂၀၀၄-ခုနှစ်ထုတ်)မှ ခြင်္သေ့]]
တိဏခြင်္သေ့သည် မြသီး၊ မြရွက်၊ ကမ္ဗလာအစိမ်း အဆင်းကဲ့သို့ အလွန်စိမ်းသော ကိုယ်အမွေးအရောင် ရှိ၏။ အမြီးမှင် ဆံဦးစွန်းမှစ၍ အမြီးက ကျောရိုးလည်တိုင်သို့ လျှောက် ၍ လက်ဝဲ၊ လက်ျာ ဖုံးလျက် ဖားဖားဝေဝေ စိမ်းစိမ်းစိုစိုနှင့် ကျက်သရေ ရှိလှသည်။ ခြေနှစ်ဘက်၊ လက်နှစ်ဘက်အတွင်း ရေမျိုလည်ပင်း အောက်မှသည် ရင်အုပ် ဝမ်းပျဉ်း အတွင်းများမှာ ဘော်ငွေအဆင်း ဖွေးဖွေးဖြူသော အမွေးများရှိသည်။ ခြေချောင်းလက်ချောင်း လူကဲ့သို့ ငါးချောင်း၊ ခြေသည်းလက်သည်း ကြောင်ကဲ့သို့ အဖျားချိတ်လျက် အအိမ်ဖုံး၍ အပြင်သို့မထွက် နူးညံ့သော ခြေဘဝါး လက်ဘဝါး ရှိသည်။ တိဏ ခြင်္သေ့မျိုးသည် မြက်သစ်ရွက်ကိုသာ စား၏။ လူခြောက်ဆယ်မျှသော ခွန်အား ရှိသည်။ အထက်သို့ မိမိအရပ်အလျား အပြန် နှစ်ရာ့ငါးဆယ် ခုန်တက်နိုင်သည်။ မြေညီအပြင်၌ မိမိအရပ်အလျား အပြန်တစ်ထောင် အရှေ့၊ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက် တူရူအရောက် ခုန်လွှားနိုင်သည်။ တဟုန်တည်း ပြေးမူ မိမိအရပ်အလျား အပြန် လေးထောင်ခရီးကို ပြေးနိုင်၏။ ဟောက်သော အသံသည် မိမိအရပ်အလျား အပြန် လေးသောင်းရှစ်ထောင် အရပ်လေးမျက်နှာနှံ့လျက် ကြားရ၏။
=== ကာဠခြင်္သေ့ ===
== ကျမ်းကိုး ==
▲* ကာဠခြင်္သေ့သည် ပိတုန်းတောင် အဆင်းကဲ့သို့ မည်းမည်းမောင်းမောင်းသော အမွေးရှိသည်။ ရေမျိုလည်ပင်း အောက်မှသည် ရင်အုပ် ဝမ်းပျဉ်းအတွင်း ရဲရဲနီသော အမွေးရှိသည်။ ခြေချောင်းလက်ချောင်း ငါးချောင်းစီ ရှိပြီး၊ ခြေသည်းလက်သည်းမှာ မြွေငန်းစွယ်သဏ္ဌာန် အဖျားကောက်လျက် အပြင်သို့ မထွက်ဘဲ နူးညံ့စွာသော ခြေ၊ လက်ဖဝါး ရှိသည်။ ၎င်းခြင်္သေ့သည် သား၊ ငါး၊ အမဲကိုသာ စား၏။ လူတစ်ရာအားနှင့် ညီမျှသည်။ အထက်သို့ မိမိအရပ်အလျား အပြန် သုံးရာခုနှစ်ဆယ့်ငါး ခုန်တက်နိုင်သည်။ မြေညီအပြင်၌ မိမိအရပ်အလျား အပြန်တစ်ထောင့်ငါးရာ အရှေ့၊ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက် တူရူအရောက် ခုန်လွှားနိုင်သည်။ တဟုန်တည်း ပြေးမူ မိမိအရပ်အလျား အပြန် ခြောက်ထောင်ခရီးကို ပြေးနိုင်၏။ ဟောက်သော အသံသည် မိမိအရပ်အလျား အပြန် ခုနှစ်သောင်းရှစ်ထောင် အရပ်လေးမျက်နှာနှံ့လျက် ကြားရ၏။ ယင်းခြင်္သေ့သည် မိမိဟောက်သော အသံအတွင်း သား၊ အမဲ၊ တိရစ္ဆာန်တို့ကို တဟုန်တည်း လိုက်၍ ဘမ်းကိုက်စားသည်။ ယင်းမှ မိမိနေရာသို့တဖန် အရောက်ပြန်နိုင်စွမ်း ရှိသည်။ စားသောက်ပြီးသော အစာကို နေရာသို့ မဆောင်ယူ၊ ပစ်ထားခဲ့လေ့ ရှိသည်။ [[File:lion0.jpg | thumb |မြန်မာ ခြင်္သေ့ ကောက်ကြောင်း]]
=== ကေသရ ===
▲*ကေသရ အမည်ရှိသော ခြင်္သေ့သည် ရဲရဲနီစွေး အဆင်းရှိ၏။ မှင်ဆံ၊ အမြီး၊ ဦးစွန်း၊ လည်ဆံ၊ အမောက်မွေးတို့သည် ဖားဖားဝေလျက် ရှိသည်။ အခြားသော တိရစ္ဆာန်တို့သည် တည့်တည့်မတ်မတ်မှ မကြည့်ဝံ့ကြပေ။ လည်မျိုမှ ဝမ်းပျဉ်းအတွင်း ခရုသင်းကဲ့သို့ ဆွတ်ဆွတ်ဖြူဖြူ ပြောင်ပြောင်လက်လက် ရှိ၏။ နူးညံ့သော ခြေဘဝါး၊ လက်ဘဝါးလည်း ရှိသည်။ ယင်းခြင်္သေ့သည် သား၊ အမဲတို့ကိုသာ စား၏။ ခြေချောင်းလက်ချောင်း ရှည်၍ ခြေသည်းလက်သည်းမှာ သံချွန်းကောက်ကဲ့သို့ အဖျားခွေလျက် အအိမ်ဖုံးသည်။ လူတစ်ရာ့တစ်ဆယ်မျှသော အင်အားမျိုး ရှိသည်။ အထက်သို့ မိမိအရပ်အလျား အပြန် ငါးရာ ခုန်တက်နိုင်သည်။ မြေညီအပြင်၌ မိမိအရပ်အလျား အပြန်နှစ်ထောင် အရှေ့၊ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက် တူရူအရောက် ခုန်လွှားနိုင်သည်။ တဟုန်တည်း ပြေးမူ မိမိအရပ်အလျား အပြန် ရှစ်ထောင်ခရီးကို ပြေးနိုင်၏။ ဟောက်သော အသံသည် မိုးကြိုးလောင်မီးအသံထက် လွန်လျက် မိမိအရပ်အလျား အပြန် ကိုးသောင်းခြောက်ထောင် အရပ်လေးမျက်နှာနှံ့လျက် ကြားရ၏။ သားကောင်ကို ဖမ်းယူစားသောက် ပြီးသောအခါ နေရာသို့ မဆောင်ယူ ပစ်ထားမြဲဖြစ်သည်။ [[File:1000kyatnf.png|thumb|၁၀၀ဝ ကျပ် ဆိုဒ်သေး (၂၀၀၄-ခုနှစ်ထုတ်)မှ ခြင်္သေ့]]
▲ခြင်္သေ့သည် ဗေဒင်ပညာအရ အင်္ဂါဂြိုဟ်၏ အမှတ်အသား ဖြစ်သည်။ ဂြိုဟ်သက် (၈)နှစ် ဖြစ်သည်။ အရပ်မျက်နှာမှာ အရှေ့တောင် အရပ်ဖြစ်သည်။ [[File:lion0.jpg | thumb |မြန်မာ ခြင်္သေ့ ကောက်ကြောင်း]]
== ကိုးကား ==
| 