ဝီကီပီးဒီးယား

ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ရာဇဝင်ကို အပြန်အလှန်အားဖြင့် ဝင်ကြည့်ရန်
← တည်းဖြတ်မူ အဟောင်းပိုသစ်သော တည်းဖြတ်မှု
Content deleted Content added
မြင်ကွင်းဝီကီစာသား
အရေးမကြီးNo edit summary
အရေးမကြီးNo edit summary
စာကြောင်း ၁ -
{{Underconstruction}}{{Paraphyletic group||name=Invertebratesကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါ|fossil_range=[[Cryogenian]] to [[Holocene|Present]], {{Long fossil range|665|0}}|image=Examples of Invertebrates.jpg|image_alt=Diversity of various invertebrates from different phyla|image_caption=Examples of invertebrates from different phyla; clockwise from top-left: ''[[Chrysaora fuscescens]]'' (a cnidarian), ''[[Drosophila melanogaster]]'' (a arthropod), [[Caribbean reef squid]] (a mollusk), and ''[[Hirudo medicinalis]]'' (a annelid).|auto=yes|parent=Animalia|includes=*All animal groups not in subphylum Vertebrata such as:
**[[ခြေဆစ်များ သတ္တဝါ|Arthropoda]]
**နိုက်ဒဲရီးယား
**[[Cnidaria]]
**[[Leptocardii]]
**[[ခရုမျိုး|Mollusca]]
**တူနီကာတာ
**[[Tunicata]]
**နှင့် များစွာသော}}
**and many more}}
 
'''ကျောရိုးမဲ့ သတ္တဝါကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါ''' ('''''Invertebrates''''') ဆိုသည်မှာ ခန္ဓာကိုယ်ဖွဲ့စည်းပုံတွင် ကျောရိုးဆစ်တွဲ (''Vertebral Column'') မပါရှိသော (သို့) အရိုးပျော့ချောင်း (''Notochord'') မှ ကျောရိုးဆစ်တွဲ အဖြစ်သို့ ဖွံဖြိုးပြောင်းလဲလာခြင်းမရှိသည့် တိရစ္ဆာန်များအားလုံးကို ဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။ ကျောရိုးဆစ်တွဲ (Vertebral Column) ဆိုသည်မှာ လူအများစု သုံးနှုန်းလေ့ရှိသည် ကျောရိုးမကြီး (သို့) ငါးများ၏ ကျောရိုးဆူးတောင် အား ဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းကျောရိုးမဲ့ သတ္တဝါ အစုအဖွဲ့တွင် မျိုးပေါင်းစုအခွဲဖြစ်သော [[ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ|ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါ]] (''Vertebrata'') မှလွဲ၍ ကျန်[[တိရစ္ဆာန်]] အားလုံးပါဝင်သည်။ လူအများစုနှင့် အကျွမ်းတဝင်ရှိသော ကျောရိုးမဲ့ သတ္တဝါများမှာ [[ခြေဆစ်များ သတ္တဝါ|အာ့သရိုပေါ့ဒ်]] အုပ်စုဝင်များ ([[အင်းဆက်|အင်းဆက်များ]] ၊ [[ပင့်ကူ|ပင့်ကူများ]]၊ [[ကနန်း (ရေသတ္တဝါ)|ခရက်စတေးရှန်းများ]] နှင့် [[ကင်းခြေများ|မီရီယာပေါ့ဒ်များ]])၊ [[မောလပ်စ်ခရုမျိုး]] အုပ်စုဝင်များ ( [[ချီတွန် (တိရစ္ဆာန်)|ချီတွန်များ]]၊ချီတွန်များ၊ [[ခရုမျိုး|ခရုများ]]၊ [[ကမာ|ကမာများ]]၊ [[ပြည်ကြီးငါး|ပြည်ကြီးငါးများ]] နှင့် [[ရေဘဝဲ|ရေဘဝဲများ]]) [[Annelid|အန္နဲလစ်ဒ်]] အုပ်စုဝင်များ ([[တီမျိုး|တီကောင်များ]]နှင့် [[ကျွတ် (တိရစ္ဆာန်)|ကျွတ်များ]]) နှင့် [[Cnidaria|နိုက်ဒဲရီးယန်း]]နိုက်ဒဲရီးယား အုပ်စုဝင်များ ([[ဟိုင်ဒြာကောင်|ဟိုက်ဒြာကောက်များဟိုင်ဒြာများ]]၊ [[ပင်လယ်ရေခူ|ရေခူများ]]၊ [[ပင်လယ် အနီမိုနီ]] နှင့် သန္တာကောင်များ) စသည်တို့ပါဝင်သည်။
 
တိရစ္ဆာန် မျိုးစိတ် အများစုသည် ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါ မျိုးစိတ်များဖြစ်သည် (ဖော်ပြခဲ့ဖူးသည့် ခန့်မှန်း အရေအတွက် ကိန်းဂဏန်းမှာ မျိုးစိတ် စုစုပေါင်း အရေအတွက်၏ ၉၇ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ရှိသည်ဟု သိရသည်)။ ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါ [[တက်ဆွန်|တက်ဆာ(Taxa)]] တစ်ခုတွင် ပါဝင်သော မျိုးစိတ် အရေအတွက်နှင့် မျိုးကွဲအရေအတွက် နှစ်ခုလုံးသည် ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ မျိုးပေါင်းစုခွဲ တစ်ခု၌ ပါဝင်သည့် အရေအတွက်ထက်ပင် ပိုများသည်ဟု ဆိုသည်။<ref name="isbn0-412-61390-5">{{cite book|author1=Richards, O. W.|author2=Davies, R.G.|title=Imms' General Textbook of Entomology: Volume 1: Structure, Physiology and Development Volume 2: Classification and Biology|publisher=Springer|location=Berlin|year=1977|isbn=978-0-412-61390-6}}</ref> ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများ၏ ကိုယ်ခန္ဓာအရွယ်အစားသည် ၅၀ မိုက္ကရို (မြူ) မီတာ (၀.၀၀၂ လက်မ) အရွယ် [[:en:Rotifer|ရိုတစ်ဖါစ်]] <ref name="Howey">{{Cite web|url=http://www.microscopy-uk.org.uk/mag/indexmag.html?http://www.microscopy-uk.org.uk/mag/artnov99/rotih.html|title=Welcome to the Wonderfully Weird World of Rotifers|last=Howey|first=Richard L.|year=1999|publisher=Micscape Magazine}}</ref> ဆိုသော အဏုဇီဝ မှသည် ၁၀ မီတာခန့် (၃၀~၃၃ လက်မ)အရွယ် [[ဧရာမပြည်ကြီးငါး]]ဧရာမ ပြည်ကြီးငါး အထိ အရွယ်အစားအမျိုးစုံကွဲပြားသည်။
 
ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါဟူ၍ပင် သတ်မှတ်ခေါ်ဆိုနေကြသော ''တူနီကတ္တာ'' ([[:en:Tunicata|Tunicata]]) နှင့် ''ဆက်ဖလိုကော်ဒတ္တာ'' ([[:en:Cephalochordata|Cephalochordata]]) ကဲ့သို့ အချို့သောတိရစ္ဆာန်များမှာ အခြားသော ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများထက် ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါများနှင့် အမျိုးအနွယ်ပို၍နီးစပ်ကြသည်။ ထိုအချက်သည် ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများအား [[Paraphyly|Paraphyletic]] အဖွဲ့များ ဖြစ်စေခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ၎င်းစကားလုံး အသုံးအနှုန်းသည် [[မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း (ဇီဝဗေဒ)|Taxonomy]] တွင် အနည်းငယ်အဓိပ္ပာယ်ပိုသည်။
 
== ဗျုပ္ပတ် ==
ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါဟူသောစကားလုံးသည် လက်တင်ဘာသာစကား ''invertebra'' မှဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး၊ အဓိပ္ပါယ်မှာ ယျေဘူယျအားဖြင့် အဆစ်တစ်ခုမရှိခြင်း ဖြစ်ပြီး ကျောရိုးဆစ်တွဲ (သို့) ကျောရိုးဆစ်မရှိခြင်း ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။
 
== ရှင်သန်နေဆဲ မျိုးစိတ် အရေအတွက် ==
ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများထဲ၌ မျိုးစိတ် အရေအတွက် အများဆုံးမှာ အင်းဆက်များဖြစ်ကြသည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် ခန့်မှန်းခဲ့သည့် [[IUCN အနီရောင်စာရင်းတွင်ခြိမ်းခြောက်ခံရသောမျိုးစိတ်များ|IUCN ၏ ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသော မျိုးစိတ်များ၏ အနီရောင်စာရင်း]]တွင် ဖော်ပြထားသော ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါ အဓိကအုပ်စုများအတွက် မျိုးစိတ် အရေအတွက်စာရင်းအား အောက်ပါဇယားတွင် စာရင်းပြုစုထားပါသည်။''<ref name="IUCN1014">The World Conservation Union. 2014. ''[[IUCN Red List of Threatened Species]]'', 2014.3. Summary Statistics for Globally Threatened Species. [http://cmsdocs.s3.amazonaws.com/summarystats/2014_3_Summary_Stats_Page_Documents/2014_3_RL_Stats_Table_1.pdf Table 1: Numbers of threatened species by major groups of organisms (1996–2014)].</ref>''
{| class="wikitable sortable"
!ကျောရိုးမဲ့ အုပ်စု
!လက်တင်နာမည်
!ပုံ
!ဖော်ပြထားပြီး မျိုးစိတ်
ခန့်မှန်း အရေအတွက်<ref name="IUCN1014" />
|-
|[[အင်းဆက်|အင်းဆက်များ]]
|[[အင်းဆက်|Insecta]]
|https://my.wikipedia.org/wiki/null</img>
|၁,၀၀၀,၀၀၀
|-
|Arachnids
|Arachnida
|https://my.wikipedia.org/wiki/null</img>
|၁၀၂,၂၄၈
|-
|[[ခရုမျိုး|ခရုမျိုးများ]]
|[[ခရုမျိုး|Mollusca]]
|https://my.wikipedia.org/wiki/null</img>
|၈၅,၀၀၀
|-
|အခွံမာ ရေသတ္တဝါများ
|Crustacea
|https://my.wikipedia.org/wiki/null</img>
|၄၇,၀၀၀
|-
|[[သန္တာ|သန္တာကောင်]]
|Anthozoa
|https://my.wikipedia.org/wiki/null</img>
|၂,၁၇၅
|-
|ကတ္တီပါ ပိုးများ
|Onychophora
|https://my.wikipedia.org/wiki/null</img>
|၁၆၅
|-
|မြင်းခွာကဏန်း
|Xiphosura
|https://my.wikipedia.org/wiki/null</img>
|၄
|-
|အခြား <nowiki></br></nowiki><small>[[ပင်လယ်ရေခူ|ရေခူ]]၊ echinoderms</small> <nowiki></br></nowiki><small>[[စပန်းရေမြှုပ်|ရေမြှုပ်များ]]၊ အခြားပိုးများ</small>
| -
| -
|၆၈,၆၅၈
|-
|
|
| align="right" |'''စုစုပေါင်း'''
|'''~ ၁,၃၀၀,၀၀၀'''
|}
[[Category:ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများ]]
[[နိုင်ငံတကာ သဘာဝထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး အသင်း|IUCN]] ၏ ခန့်မှန်းချက်တွင် ဖော်ပြထားမှုမှာ [[ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ]] မျိုးစိတ်အရေအတွက်သည် ၆၆,၁၇၈ ခုဖြစ်သည်။<ref name="IUCN1014" /> ထိုအရေအတွက်၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လေ့လာတွေ့ရှိဖော်ပြထားပြီး တိရစ္ဆာန်မျိုးစိတ်အားလုံး၏ ၉၅% ကျော်သည် ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုနေခြင်းဖြစ်သည်။
 
== ကိုးကား ==
"https://my.wikipedia.org/wiki/ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါ" မှ ရယူရန်